10 Mart 1933 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

Kayser sarayında Muberiri - Celâl Nuri * İktibas.nakil, tercüme haklar mahfuzdur, mavilerle yeşiller . ! Yıldız sarayındaki partiler ... Kara Tahsin ile Arapizzet... “Monte Cbristo,, ve “Serseri Yahudi,, den daha meraklı bir roman okumak ister misiniz? Gü- zel yazılmış bir Bizans tarihi te « darik ediniz. Size söz veririm ki çok eğleneceksiniz; hiç sıkılmı * yacaksınız. - Osmanlı saray âlemi, Bizans saray âleminin kaba taslak bir kopyası, bir gölgesidir. Bizans, Roma kayserliği kelimelerini bi « len kimse telâffuz etmiyordu. Şu kadar ki Osmanlı İmparator « luğu Rum İmparatorluğunun ta - rihte sürüklenmesinden başka bir şey değildi. Papazlar hoca oldu, lâkin cübbe ayni cübe, papazlar rütbe rütbe idiler, bu rütbeler bi- zim ilmiye mesleğine geçti, Ye « mekler de öyle: Ayni imam ba “ yıldı, ayni yalancı dolma, ayni “Hünkâr beğendi, ayni revani, su böreği, baklava, bumbar ve tel kadayıfı. Ayni alaturka saat, ay- Mi alaturka takvim, Zaten eski sa- atle takvime (alagrek) derler. Bizans, saray entrikaların en iye ve yaldızlı sahnesidir. Makalelerim musahabe şek - Tindedir, lâübalidir. Bunun için - dir ki bu notlar silsilesinde tarihi ve fenni söz söylemekten kendi » “mi menettim, İmdi size Bizans sa- sis rayilarinin. antrikalarmdan. bah ». sedecek değilim. Yalnız şunu lâ - yıkile biliniz ki Sultan İbrahimin sarayı, bir kaç noktadan Sultan Mecidin, Sultan (o Azizin, İkinci sultan OHamidin saraylarından farksızdır. Bunların cümlesi de â- dabı, erkânı, teşrifatı, oentrikayı hep Kayser sarayından öğrenmiş” lerdir. İkinci Mehmede kadar o - lan saray, biraz göçebe idi. İstibdatta da, mutlâkıyet reji - minde de partiler olur. Evet, keli- meyi bilerek kullanıyorum. Siz bana diyeceksiniz ki parti meş - rutiyetin icaplarındandır. Mün - hasıran öyle değil, Bizansta ma - vilerle yeşiller parti değil mi di? Eski Romada yeni Romada (yani © Bizans) ta saray dalma hızıplar kalmıştı. elinde Vakıa bu partilerin meşruti fır- kalar gibi umdeleri yak. EE muhafazakâr, ev arasında bir daire. Rengi sarı, Alt katı nemli, döşemeleri külüs- tür, halıları çapraşık. Uşakları aç gözlü, tavanları alçak. Drvarları sakat, küflü bir dairede başkâtip devletlü Kara Tahsin Paşa otu - rurdu. Bu zat Mahmut Nedim Pa- şanm torununun kocası olduğun - dan, sabıka Mahmut Nedim Pa - şanm uşağı, lâhika Padişahın akıl kâhyası Lütfü Ağa tarafından tavsiye olunmuştu. Süreyyanın © vefatında bahriye (mektupçulu - Bundan başkâtip'iğe getirildi. Kara Tahsin, Efendisinin ay - masından başka bir şey değildir. Padişah gülerse o da güler, ağ- larsa oda ağlar. Bir şahsiyeti yoktur. Padişahım elidir, ayağı - dır; kafası değildir. Abdülhami - din bu zata yüzde yüz emniyeti vardır. Lâkin mabeyin dairesinin öbür tarafında gene külüstür bir dai - rede ikinci kâtip devletlü Arap İzzet otururdu. Bu zat entrikada: ki kuvvetinden dolayı bu maka » ma gelmişti. Hatırı sayılırlardan birinin damadı değildi. Kurnaz, şehvani, çapraşık, bulaşık, mü - zevir, muhteris, mürtekip bir Su- riyeli, bir Şamlı. Padişah, Tahsin Paşanın ne avanak olduğunu bil- diğinden ondan bir fikir, bir mü- talea beklemezdi. Lâkin Arap İz- zetin zekâsıa iman ederdi. O da, efendisinin bu imanından istifa « de ile hep para işlerine sümüklü burnunu soktu, kendisine bir ha - zine temin etti. İşte, efendim, Kara Tahsin ile Arap İzzet, sarayın başlıca iki partisinin İiderleri idiler. Bunlar daima birbirine kontra giderler. Padişah ikisini de sever, ikisini de dinler. Kara Tahsin ve etrafmdakiler daima Arap İzzetin aleyhinde mi- rıldanırlar. Arap İzzet ve etrafındakiler daima Kara Tahsinin aleyhinde mırıldanırlar. Padişah da, her iki tarafa: — Hakkın var! der. En âdi bir işte bile Arap İzzet- le Kara Tahsinin eyni fikirde bu- lanması Abdülhamit için ölüm ile müsavi idi. Demek ki bunlar itti- fak ettiler. Padişaha karşı ikisi de cephe aldılar. O gece Padişah uyumaz. Lâkin başkâtip ve ikin - ci kâtip bu kadar tecrübesiz mi? Kara Tahsinin kara dediğine A - rap İzzet mutlaka beyaz demekle mükelleftir. Kar, siyahtır; kö” mür, beyazdır. Abdülhamit hakikatte kimse - yi günahı kadar sevmezdi. Lâkin zâhiren bu kadar sevdiği bu iki kâtibi aleyhinde herne söylense dinlerdi. Hiç kimseye — iftira e- diyorsun! demezdi. İşte 32 buçuk sene, İkinci Ab- dülhamit, etrafını böylece nifaka düşürmekle müyazeneyi muhafa- za edebildi. Bu usul, aynen Bi - zanstan intikal etmiştir. Ebülhüda Efendinin karşısm - da Şeyh Zafir Efendide ayni mevkidedir. OEbülhüda, Seyit Ahmederrufai Hazretlerini rüya - da görür. Hazret, Sultan Hamide söylenmek üzere Şeyh Zafir Efen di aleyhinde bir çok şeyler ilham #der. Zafir Efendi de ertesi gün başka bir evliya vasıtasile ayni i- şi görür. Vükelâ Meclisinde Sadrazam Paşanın mutlaka bir kaç muhali- fi olacak. Bunlar zatı şahaneye ber gün Sadrazam kullarınm ne yaptığını yazacaklar, Sadrazam Paşa da behemehal nazırlardan bir kaçı ile fena geçinecek. Aksi takdirde Padişah sinirlidir; belki vükelâsını toptan azleder. Çün - kü bunlar birbirinin sleyhinde bu b lir Uyuşmanm neticesin - de Padişahın Çırağana veyahut Zincirli kuyuya, Sultan Muradın da, yahut Reşat Efendinin de Yıl dıza gönderilmesi ihtimali yüzde | yüzdür. Yeni mmanasile, ilmi mefhumile hükümet demek, kabine demek, bir reis (Başvekil, Sadrazam) ta- rafından seçilen ayni fikirdeki a- damlarım heyeti demektir. Bunlar biribirinin işinden mes" uldür, Fakat Hamidi manasile Kabine (Her biri ayrı ayrı) Padişahın hukukunu kollıyan ve biri diğerini kontrol eden kimse- lerdir. Mütecanis kabine! En arzu © lunan şey. Fakat İkinci Abdülha- mide göre bundan fena bir şey olamaz. Bunun içindir ki bu hü - külmdar, 93 kanununun sarahati- ne rağmen kabineyi Sadrazama tayin ettirmezdi. Kabinede der - hal iki parti tebarüz ederdi. Bu partilerden biri şöyle böyle Kara Tahsine, öteki Arap İzzete ba * kardı. Kara Tahsin (Padişahma gerçekten sadıktı. Ufak tefek pa ra kazandı ise de onlarıda atu- fetlâ Haronaçi Efendiye kaptır - . Arap İzzet ancak mevki sahi- bi olmak ve tonilâtolarla altın ka- zanmak için Efendisine sadıkiı. Bı ihtimal zail olunca Arap İzze- tin sadakati de zeval bulabilirdi. Kara Tahsin şaşkın kaz: Meş - rutiyetin ilânmda Bekir ağa bölü- ğünü boyladı. Arap İzzet pek kur narz: Meşrutiyetin mimi telâffuz olunur olunmaz firar etti. Millet arkadan sövsün, onu rezil etsin.O Avrupanm suyu ve havası iyi bir yerinde hayat sürdü. Sonra gü“ rültüler sönünce geneİstanbula gel di. Lâkin nasıl? Küçük bir hü - kümdar gibi. Halbuki Kara Tah- sin, o sıralarda; en lira istikraz etmek için Haralambos Efendiye kunduralarını rehin bırakıyordu. Arap İzzet şahane bir arabada geçerken, elinde kunduraları Ka- va Tahsini gördü. ... Mabeyinde herkes ayni fi « kirde değildi. Hiç bir bendei şeh- riyari yoktu ki komşusunun aley- hindeki bir haberi padişaha i- sale vasıta olmasın. Bendelerden biç birinin diğerine itimadr yok. Lâtince bir söz var: “Divida e im pera,, Türkçesi: “Dağıt ki hük - medebilesin ., (Abdülhamit ve kendisinden evvel gelenler bu darbı meseli belki bilmezlerdi. Lâkin mânası kendilerinin kanm- da yaşıyordu. İki vezirin fıs kos etmesi, Da - hiliye Nazırmn Sadrazamın ko - nağına gitmesi. İki büyük ada - min ayni fikirde bulunması. Bir iş hakkında (umumi mevzular haricinde) ayni projeyi iki zatın imzalaması. Neuzübillâh! Bunlar kıyamet alâmetleridir. Padişah bunlardan kocunur. Herkes gördüğünü, bildiğini haber vermelidir. Eğer bu haber doğru değilse? Bunun hiç bir mes'uliyeti yoktur. Eğer havadis doğru mu, değil mi? diye tahki - kat yapılmak lâzım gelse muh - birlerin şevkine halel gelir. Vu - kuat vakti vaktine arzedilmez. İş- te bunun içindir ki Padişaha ar - zedilmek üzere hiç bir yalan, hiç bir iftira cürüm teşkil etmezdi. vs. Bunlar hep tarihe, hem ta - ribin yazılmıyan kısmına karış - tr. Arap İzzet, hayatının hesabımı vermek üzere ahrete gitti. Kara Tahsin de geçenlerde vefat etmiş- ti. Ona bazan caddelerin birinde tesadüf ederdik: Sanki bütün bir devrin mahcubiyetini sırtında ta - şıyordu. # Celâl Nuri “3 Je -Hiâ â iner tarafından ter tip olunan: KONSER MÜNiR NURETTİN BEY BORSA Hizalarında yıldız işareti olanlar üzer lerinde 9 martta muâmele olanlardır) Rakkamlar kapanış fiyadarmı gösterir Nukut (Satış) Kun vi #20 4 Fransiz T7İ— Kör #i Silim Av 77 91 Sterlin O 7a3— | *i Pezeta 1 Dolar o — — | Sİ Mark sa 1490 Liret “izm | Zöleti “*— İban 1 Belçika ha. | $1 Png 0 #20 Dram 21 | gole o ete “ n Dinar sa — 20 Lava 14. İ er ar ve rl .3.— *r Horn o #5— | si Mecidiye â4— #i Banknot © 288, (920 Kuron Çek (M0, Çek fiatları (kap, sa, 16) Paris 1204 | #Prap 15.9028 1 ondra 131. | *Viyasa 47210 Nev-York | eitadrin 6280 eMlilâne o 4005780 | #Berlin 1990240 s Brüksel 43880 | #Varşora ME Eİ e Arisa 51,40. | #üeştn a0125 #Cemevre o 745— | #Mükreş 300875 Solya 083750 | #Belgear o Bi değ0 Amsterdam — (1783 | #Meskova (o 103150 sn Çimertn Ar > Reji 4,0» Ünyon Dey ME gr Mayriye © 15, | Sark Dev izm tramvay 430 haty 1. U. Sigorta M4— | Şark m ceza 235 li Telefon 13— Ist. dahiti 96,— Elektrik Tramvay Tünel #Anadnla Ko 4340 Bağdat 1175 | #Asadoa rn se — İsA, Mümessti b Yeni bir seyahat şirketi © Vedat Fuat Beş isminde. meüteşebisie bir Türk genci tatalından , raşit ismi alanda milli bir seyabar şirke tesis edilmiştir. Şimdiye kadar ekserivede ecnebilerin elinde olan bu tcaret şubesine, bu *w- retle öz Türklerin nüfuz etmesi milli İktsadiyatımızın kazandığı yeni bir za ferdir. Her türlü seyahat, sigoru, nakliyat ve komisyon işlerile işgal edecek olan | bu şirketin başına mütchassıs bir dire tr getirilmiştir. Bu güzide Türk gencini tebrik ve muvaffakığetler temenni ederiz. TEŞEKKÜR Refikamı hazakatla tedavi e- den ve tehlikeli bir doğumu ke - mali muvaffakiyetle yaparak ge- rek ailemin ve gerekse çocuğu - mun hayatını kurtaran Haseki hastanesi baş hekimi Esat, Vilâ - diye ve Nisaiye poliklinik şefi Dr. Hüseyin o Naşit, muavini Adil, asistan Suat Beyefendilerle do- ğumda en ziyade hizmeti sabke- den baş ebe Belkis, ebe Hamide, Naime, Fatma, Maşuka Hanrmla” ra minnettar ve müteşekkirim e- fendim. Memurini maliyeden Refik —— VEFAT Şehrimiz tüccaranından A. M. | Farhi Efendinin zevcesi altmış yaşlarında Madam Anna Farhi, uzun bir hastalığı müteakip 9 Mart Perşembe günü vefat etmiş- tir. Cenazesi buğün ; saat 13 de Beyoğlunda Büyük Hendek'te (Şişhane Cıvarı) Kenesset İsra» el sinağonunda icra edileceğin- den son vazifei teşyide bulunmak arzusunda bulunanların teşrifleri e işbu ilânm davetiye knk lm ari Bugün matine sost İm e da O dn İSTANBUL sent 21,30 de ve arkadaşları ege ği sirri? GLORYA rm, (TAKVIM Cuma 10 Mart nu 13 Zilkade 14 Zi Gin doğuşu .— ie Gün Tistişi 1809 ğ Sabah namazı 389 ) Öğle samanı 125 ız Ikindi mamazı 0 (59 1 Aksam namazı TEM ıs Yatsı nama (OR o imsak per . Yılın geçen günler G4 ” kalan w ' HAVA — Yeşilköy Aakori rasat | sinden verilen malümatn göre, bügül bulutlu olacak, rüzgürn kyvveki tor. Dünkü srenkirk en farla 6. en as İ rece, hava tazyiki 774 milimetme âdi, RADYO ISTANBUL il m kadar Saz (Kemal ** 18 den 19 Bugün Bey ve arkadaşları; — 19 dan 6 Orkentre — 20 den 20,40 n kadar SAS kin Harem) — 20,30 den 21.30» kadef rumlar saz heyoli — 21,30 dan 71,30 « Orkentre, Ajans haberi ve saat syark ANKAKA 12,00 » (10055 m) -A8D Anaarapaliş O 15 ten 17 ve kadar Riyaseti cürhur menik arkestrammm senfoni don 1,40 a kadsr Alaturka saz, 18,49 19,10 a kadar Viyolon konaeri Çizkerem © B. tarafından) 19,10 dan 19,40 a kadar turka saz, 19,40 tan 2010 a kadar ders, 20,10 Ajara haberleri, 12.9 konser — 13,40 piik — YIYANA Gi m) 1410 18 musiki — 20,30 musiki — 21,45 EUKKEŞ (0002 m.) 13 piik — 14 plöx 1728 orkestra senfonik konser — 22,15 konser, ROMA (412 m.) 20 haber Sİ habar << ala öl 32,80) komedi — 28 konser. BUDAPEŞTE (5005 m.) 10,15 Orkestra — 13,05 piâk — — 20,80 opera — 24,30 konser ve Jax. MOSKOYA (0304 m.) 1830 konser — 1930 konser — 22 İM) ze neşriyat — 725 Xızl meydan 33,05 havadis. VARŞOVA (12 8.) 13,10 pik — 18 orkestra konser — kate konser — 3155 senfonik komssr, ANKARA ee Yarın 0658 m.) 13,50 Ankarapalar mize - 1840 Orkestre: Sekizinci sönfemi, miri 10-100 18,40 «197100 Ablam sf Genmafon — 1940- Dans mntkisi — 20,10 Ağına babesleri | hava raporları. VİYANA (818,4) m) 1250 Konser — 14,45 Plâk — 18 — 2040 Şarkı — 7118 Operet — Dans, iPZAG 716 Jimnastik siki — 14,15 Konser (389,6 m.) - 735 Konser — 19 17,30 Konner — Koro konseri — 23,06 Dans 5 BÜKREŞ (304,2 m.) 13 Pik — 14 Piâk — 18 Kons” , 10,15 Konser — 20,48 Piâk — e 72.05 Balalayka orkeetresi, 7 Konser — 2306 Komser — “yp z ROMA (412 m) 21 Piyano orkestresi — 2130 riyal BUDAPEŞTE (5505 m.) 18,30 Çigen orkestresi — 21,20 Oyasi © 29 Finber — 4.3» Çizen orkestresi, VARŞOVA (412 m.) 1930 Konser — 72 Fransızca neşri) 22,55 Kızıl meydan — 23,05 Haber, MOSKOVA (1804 m.) 1310 Pia 17 Plak — vaar Keme” Istanbul Belediye Darlilbedayi Şehir İkramiye Temsilleri : uu amasra e ve uy”