10 Mart 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1

CUMA 10 MART 1933 8 irci sene No. 2543 NUSHASI 5 KURUŞTUR matları sarsıldığı gibi ecnebilerin de paraya — itimatları azalmıştır. Muhtemel bir altın ihracı maniasma karşı ihtiyat olmak üzere, Amerika bankalarında o altm tutan ecnebi memleketler, Amerikadaki altmları- Mı gemilerle Avrupaya naklediyor» r. Bu cereyan nedir? 1929 sonbaharında yine böyle ha- Vası elektrikle dolu bir günde Ame- Tika borsalarında esham sukutu ol muştu, Büyük ümitlerle esham top- layan halk birden bire osbamımı borsalarda satmağa başlamıştı. Fiat- ar bir kaç günde hiçe inmiştir. O 7a- Man (esham) üzerinde yapılan şim- di (kâğıt para) üzerinde yapılıyor. ham sukutundan Cihan anı çıktı, kâğıt para sukutundan ne çı. kacak? li 'değiştirecel tir, fenalaştıracak mıdır? Bu mevzu hakkında bir hüküm vermek için ola- nı bir kere müsbet surette gözden geçirmelidir. Olan şudur: R Amerikada üç senedir banka if- Msları dikkati calip şekil almıştır. (1950) da 1198 banka iflâs etmişti, (1931) de 2022, (1932) de 1163 banka iflâs etti. Son rakamm azal- miş görünme: kere bankaların azalmasından bir de, sıkışan lara muavenet için vücude getirilen ir mali milessesenin — Reconatruc- tion Finance Corporation'un yardı- mundandır. Bu müessese batan ban- kalara 1,5 milyar Dolar (3,5 milyar Türk lirası) avans vermiştir. Fakat, n ilâve edelim ki bu avansın an- sak 300 milyon Doları (650 milyon Türk lirası) inde edilmiş, diğer kıs- m: donmuştur. İşte son haftalarda Amerika ban- kalarınn bu sıkışma ve tediye ede- meme vaziyetleri bösbütün arttı. Çünkü, geçen sene sonunda Cumhur- Teisi intihabı yapılmadan evvel, es- i Cümhurreisinin sermayedar taraf- tarlarının alâkadar oldukları ban- kılar inkişaf olsun diye sağa sola para yağdırdılar. Bu câli yı p mazhar olan sanayi ve ziraat, bek- İnen nemâyi getirdi. Bankalar pa- m ve tabiatile, mev- t sahiplerine verecek para bula- madılar, Böylece banka verneleri ve banka kapıları kapandı. İş, bu derecelere gelmeden, Ame- rika iktisadmı ıslah çin daha evvel- den bazı tedbirler alınmak istenil- Memiş değildir. Eski Cümhurreisi lover geçen senenin başında 8 maddelik bir hazırlamıştı. Bunun tatbikile şunları ileri sürüyordu! (Umumi na- fia işleri ihdas etmek), (Bir iktısat plânı yapmak), (Avrupa borçlarını halletmek), (Fena işleyen oşimendi- ferleri birleştirerek bir Pool yap. mak), (Mali inşa şirketi vücude ge- tirmek). Bütün bu tedbirlerden yal. Diz sonuncusu ciddiyetle tatbik olu- Babildi. Fakat pe fayda ki ondan da ortada kala kala 1,2 milyar Dolar. ik (2,7 milyar Türk lirası) donmuş > olduğu belirsiz bir yardım aldı. Şimdi son vaziyet şöyle hulâsa olunabilir; Amerikada kat'i ve sarih çoğlarale iki cereyan görülmektedir. Goy Ve parayı düşür- mek isteyenler bir taraftadır, bunlar göre terakkiperverler di- i il ir; sağlam para — sound money'ciler ve altını tutmak isteyen- kr ağ ln aza ileceğimiz cümhuri- Yetçilerdir. Senatorlar bulunmatkadır. Kimle varmcaya kadar şiddetle dey, den (Sağlam para) ve bune kabili olan (İnflation) propaganda. şu günlerde en had bir devreye gelmiş bulunmaktadır. Her şey tekmil salâhiyeti elinde bulunduran Cümhurreisinin kararla. rma bağlıdır. Bu kararların, son lâh- zada agâh olunduğuna göre, evvelbe- evvel bir kere altın saklamak (Hor- ng) aleyhine cezri tedbirler ve banknot bankasınm (Federal Re- *erve) işlemeyen ve lâyıkile vazife Köremeyen mekanizmesini ıslah vâ- isinde olacağı anlaşılmaktadır. Ye- 4 Çümhurreisinin kendi fırkası için- fevkalâde bir Prestige sahibi ol- yağı malümdur. Fakat bunun zik- o m deçkirlrin daha ilerisine e müsait olup olmadığı ve Mğlam paracıları yüzde yüz tatmin ğçrek mümkün bulunup bulunmadı. tip önümüzdeki günler gösterecek- Diğer taraftan, buhrandan be- 23 Amerika iktisat ve maliye âlemi- Atina mülâkatında neler görüşüldü ve tespit edildi Tevfik Rüştü B. in mühim beyanatı İki memleket arasındaki samimiyet ve dostluk bağlarının gün geçtikçe arttığı muhakkaktır | IZMİR, 9. (Milliyet) — Hariciye Ve kili Tevfik Rüştü B. i bâmil olan İzmir vapuru Pireden bir saat geç hareket et- tiğünden ve yolda fırtmaya tutulduğun- dan imanımıza muayyen vaktinden beş karşılan- mış, belediye reisi tarafından bir buket takdim edilmiştir, Vekil B. burada kalmıştır. Vapurdan çıktıktan sonra yaya olarak İzmirpala- Naimpalasta kala. caktır, Geç vakıta kadar belediyede otu ran Vekil B, Belediye reisi Behçet B, le görüşmüştür. Tevfik Rüştü B, cumarte- si günü Afyon trenile Ankaraya hare. ket edecektir Vekil B. in beyanatı IZMIR, 9. A. A, — Hariciye Vekili Tevfik Rüştü Bey bugün öğleden son- va saat 14 te İzmir vapuru ile Pireden şehrimize gelmişlerdir: Vali Kâzüm, mevkii müstahkem ku- mandanı Hüseyin Hüsnü Paşalarla, C. H. Fırkası reisi Hacim Muhittin, Bele- diye reisi Bohçet Salih Beyleri, Mat- buat mümessilleri ve müşarünileyhi ta nıyan dostları tarafından vapuru gidil- mek suretiyle istikbal r Tevfik Rüştü Bey karaya çıkmak ar. zusunu izhar buyurduklarından zevat ile birlikte rihtama ve ya ya olarak İzmir Palasa tir. Ve- 2d Tevlik Rüştü Bey puru ancak iki sant kadar limanda ka- lacağından Vekil Bey burada bir mü- (Devamı 6 mer sahifede) Dr.Suat Beyin teklifi Mütekaitler hakkındaki bu teklifi encümen reddetti Si. # Kastamonu meb'usu Dr. Suat B. ANKARA, 9 (Telefonla) — Mütekait, yetim ve “dul maaşla rının bütçeyi mühim bir yekünla işgal eylemesinden ve bu. feda- kârlığa rağmen bunların maişet- lerini temin edemedikleri görül. mesinden bahisle hülcümet elinde bulunan emlâk ve arazisinin ye- tim ve dullarla mütekaitlerden arzu edenlere 8 senelik nm tamamı veya bir parçası mu: kabilinde müzayede ile verilmesi hakkında Kastamonu o meb'usu doktor Suat Beyin kanım teklifi ir. Müzakere esnasında Maliye vekili Abdülhalik Bey de bulun- muştur ve mesele etrafında hükü- metin noktai nazarmı izah etmiş- tir. Maliye vekilinin encümene verdiği malümata göre büküme tin elinde zannolunduğu gibi azalan Amerika mak için ileri davranmıyacak- ları melbuz telâkki olunabilir. Müderris Nizamettin ÂLI fazla emlâk yoktur. Garp vilâyet. lerinde bulunan emlâk istihkak sahiplerine ancak yetecektir. Şark vilâyetlerindeki emlâk ve araziye gelince bunlara müte- kaitlerle dul ve yetimlerin rağ- bet göstermiyeceğini zannettiğini vekil Bey ifade etmişti Esasen 341 senesi bütçe kanu- nile verilen müsaadeden istifade ederek 100 kuruştan az a lan mütekait ve dulların 10 sene- lik maaşları birden alarak ser- maye edinmeğe maaş sahiplerinin rağbet göstermemiş olmalarını Maliye vekili bu iddiasmın bariz bir delili olarak işaret etmiş ve bilhassa maaşların bir kısmmın ayrılarak muamele (yapılması içinden çıkılmaz müşkülâtı mucip olacağını dermeyan ederek tekli. fin kabulüne taraftar olmadığını ifade etmiştir. Neticede teklifin ameli bir fay- da temin edemiyeceğine encü- mence kanaat getirilmiş ve reddi- ne karar verilmiştir. Devletçilik Halkevinde dün ve- rilen konferans Halkevinde her Perşembe v mesi mukarrer olan konferansları birincisi Liman şirketi müdürü Ham- (Devamı 6 mc: sahifede) Yalan italya ile dostuz ve ig aramızda en küçük bir ihtilâf yoktur ANKARA, 9 (Milliyet) — İstanbulda.olduğu gibi memle- ketin diğer bazı yerlerinde de Çıkan ve hiç bir esasa istinat etmeyen havayı bulandıracak mahiyette kötü şayialar son günlerde hükümet merkezinde de kendisine intişar sahası bul- milaştur. Bu şayialara göre sözde İtal- ya ile aramız açılmış harp teh- likesi baş göstermiş ve hattâ İtalya sahillerimize asker bile çıkarmış?! ve saire.. Ankara mehafilinde hayret- le karşılanan bu şayiaların ta- mamen yalan olduğunu isbat i- çin yalnız şu kadarım söylemek kâfidir ki İtalya ile münasebatı mız tamamen dostane ve sami- midir. Ve İtalya ile cereyan et- mekte olan mali müzakere son ve hab'i safhasına dahil olmuş, | neticenin alınması bir gün me- selesi halige gelmiştir. | Bundan başka dost İtalya- İİ ren hükümet reisi M. Massolini- nin müzakeratın intacında gös- terdiği yakın alâkayı da bu mü- nasebetle kaydetmek yerinde bir hareket olur. IOsmanlı bankasi İmtiyaz müddeti 15 sene temdit ediliyor ANKARA, 9 (Telefonla) — Osmanlı borçları itilâfnamesile Osmanlı Bankası mukavelesi Pa- riste bugün yarm imza edilecek- tir. Yeni mukavele ile Osmanlı Bankası imtiyazı bazı kayıtlar dairesinde ve on beş sene müd- detle temdit olunmaktadır. Öğrendiğime göre yeni muka- velenin imzasmı müteakıp banka sahil vilâyetlerdeki şubeler müs- tesna diğer bazı vilâyetlerde bu- Tunan şubelerini lâğvetmek ta- savvurundadır. Ölüm cezası ANKARA, 9. (Telefonla) — Söğüt hudut harakolunu basarak nefer Hüsnüyü şehit etmek cür- münden mahküm Alinin ölüm ce- zasına çarpılması hakkındaki ka- rar tasdik için Millet Meclisine gelmiştir. Bir teklif ANKARA, 9 (Telefonla) — Konya meb'usu Kâzrm Hüsnü ve Hakkı Tarık B. ler Halkevleri na mma memlekete ithal © olunacak radyo ve sinema makinelerine da- ir Millet Mecli- sine bir kanun teklif — etmişler. dir. Bu teklife göre, Halkevleri namına ithal olu- nacak alıcı ve ve- Hakki Tarık B. rici radyo makineleri ve bunla- rın cihazları ve parçaları ile si- nematoğraf ve projeksiyon cihaz- lar ve in'ikâs fenerleri . ve bunla- rm parçalarından gümrük ve mü- amele vergilerile oktrova resmi almmaması hakkındadır. Teklifte ithal edilecek maki- ne ve diğer kısımlarının mikdarı da tasrih olunmuştur: | Şemsettin Sami Sahip ve Başmubarriri Siirt Meb'usu MAHMUT Umumi Neşriyat ve Yazı Müdürü ETEM İZZET Dil seferberliğinde yeni ve canlı bir hamle.. En kısazamanda maksada varacağız Anket nasıl yapılacak? Yeni bir beyanname ile bu şekil izah ediliyor, Fırkanın tamimi Söz derleme faaliyeti yeni ve , muhim bir afhaya girmiş bulunu- yor. T. D. T. Cemiyeti merkezi bü- tün memlekete ve vatandaşlara şamil olmak üzere geniş bir anket açmağa karar vermiştir. Söz derleme işinde herkes öz türkçe kelimeleri bulmak, topla- | mak için seferberliğe davet edil mektedir. Bütün vatandaşlar, öz türkçe kelimeleri bulmak için ken disinde vatani bir vazife hissi du- yacaktır. Açılacak büyük ankete esas Beyin (Kamusu türkisi) olacaktır. Bu lügattaki a- rapça farsça kelimeler sıkı bir tasfiyeye ve tetkike tâbi tutula- cak, sonra türkçe mukabilleri bu- Tunmak icap eden kelimeler bü- tün vatandaşlara gazetelerle, a- jansla, radyo ile ilân edilecektir. Bu anketin neticesi üç ayda alın- İ mağa çalışılacaktır. İlân edilen bu kelimelerin vatandaşlar tarafın- dan toplanan öz türkçe karşılıkla- rı bir araya getirilerek osmanlıca- ! dan türkçeye olmak üzere bir lü- ! gat vücude getirilecektir. Yapıla- cak olan bu lügat yeni türkçeye e- sas olacaktır. Yeni türkçe sözler Edirne Meb'usu Şeref B. gazetelerde hergün, açılacak ki şelerde misallerle, cümleler için- de, ufak edebi parçalar halinde kullanılarak halk arasında yaydı- rılacak, alıştırılacaktır. Yeni Türk dilinin bir an evvel ortaya çıkması, bütün yurtta ya- yılması ve vatandaşlar tarafından kullanılması icap etmektedir. (Devamı 6 mer sahifede) Plastiras bulunamıyor Hükümet darbesinin nasıl tertip edildiğine dair son tafsilât ATİNA, 9 (A.A.) — Yunanistan- da bir kısın vatandaşların “Jeneral ni i detumumiye şi- kâyette bulunacakları bildiriliyor. Plastrasın ecnebi memlekete kaç- mış olduğu haberinin aslı çıkmamış” tar, Çaldaris'in yemini ATINA, 9 (A.A) —M. Çalda- ris bugün veya cuma günü yemine gekilecektir. (Devamı 6 ıncı sahifede) Rusyaya hareket eden heyet azası rıhtımda Yeni fabrikalar Tetkikatta bulunacak heyet dün Rusyaya hareket etti Yeni tesis edilecek pamuk men- sucat fabrikaları için lüzumu o- lan makineleri tedarik edecek he- yet dün akşam Odesa'ya hareket i Heyet Hereke fabrikası Reşat, Feshane fabrikası ü Şevket Turgut ve Sanayi ofisi fen muşaviri Kâmil İbrahim B. lerden mürekkeptir. Heyet O. desa'dan Moskova'ya, oradan da Leningrad'a gidecek (o ve bir çok yerleri dolaşarak alınacak maki- neler hakkında tetkikat yapacak- tır. Bu zevat bir ay kadar Rusya'- da kalacaklar ve fabrikaların plânlarmı hazırlamakla meşgul olan Profesör Orlof'un riyaseti altındaki mütehassıs heyetle bers ber İstanbul'a döneceklerdir.