30 Mart 1938 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 7

Yeni yıl büdçesinde Hangi işlerimiz için ne kadar para ayrıldı ? Vekâletlere konan tahsisata aid rakamları neşre Maarif vekâleti Kültür işlerinde 938 mali yılı büd- cesinde teklif edilen tahsisat 14.540.371 liradır.. Bü mikdar geçen yıldan 2.311.000 lira fazladır. Memurlar maaşı, geçen seneden 551.080 lira fazla olarak 5.286.640 lira olarak teklif edilmiştir. Bu süretle, or- ta, meslek ve teknik tahsili kadroların- da fili muallim kadrosu bugünkü ihti- yacı karşılayamadığından 938 - 939 ders yılında, derslerden bir kısmını ol- sun, vekil veya yardımcı öğretmenlerle idare etmekten vareste kalabilmek ve yüksek öğretmen, Gazi terbiye enstitü- sü, bu enstitüde açılan kurslar, Musiki Muallim mektebi, Ankara kız lel devam ediyoruz 1.948.176 liradır. Yollar ve büyük köp- rüler inşa ve acele tamir masrafları, ge- çen sene büdcesinden 176.545 lira faz- lasiyle 704.155 liradır. Trabzon ve İran transit yolu inşaatı, Karaköse ile Şeyh- hop köyü arasındaki 80 kilometrelik inşa halindeki kısmın 1938 senesi öden- mesi gereken bedeli olarak 410.000 li- ra konulmuştur. Yeni yapılması lâzımgelen inşaata gelince : Şeyhhop köyünden İran hudu- duna kadar 55 kilometrelik kısmın in- şası için 600.000 lira ve Trabzon vilâ- yeti içindeki yirmi kilometrelik kısım ile Kup - Erzurum arasındaki eski şo- senin esaslı tamirleri için 675.000 lira masrafa ihtiyaç vardır. Transit yolu inşaatına 1938 de 730.000 lira tahsis e- dilecek olup bu masrafın 388.353 lirası Yikdasat n muallim mektebi ve Avrupadaki mües- seselerden mezun olacak öğretmenler- le; üniversitede açılacak muallim müua- vinliği imtihanlarında muvaffak olan muallimleri yerleştirebilmek ve yeni- den açılacak şubelerden dolayı mual- lim kadrolarını tamamlıyabilmek müm- kün olacaktır. Tekaüd ikramiyesi faslı- na 19.004 lira konulmuştur. Merkez müstahdemleri ücreti, 4680 lira fazla - siyle 31478 liradır. Orta mekteb sayısı, 157 den 121 re şube sayısı 1010 dan 1317 ye yükseldi- ğinden vilâyetler müstahdemleri ücre- tine 85610 lira zam teklif edilmiştir. Müdür ve muavin ücretlerine 64.160 lira fazlasiyle 244.160 lira konulmuştur. Önümüzdeki yılda asgari 300 şube daha açılacağından, 937 deki 200.000 lira kâfi gelmemiş ve bu seneki büdce- ye muallim ders ücreti olarak 300.000 Hra konulmuştur. İcar bedeli 45 bin lira yükseltilmiş- tir. Müfettişler harcırahı 41 bin liradan 61 bin liraya çıkartılmıştır, Kültür büdcesine en fazla para ko - nan kısımlardan birisi; ilk ve orta tah- sil muallimleriyle ilk tahsil müfettişle- rinin kurslar masrafı, harcırah ve üc- retleridir. 1937 büdcesinde kurs tahsi- satı 149.080 liradır Bu yılki büdceye 246.920 lira fazlasiyle 396.000 lira ko- PS RAC ” mu ne tur. Geri kalan 331.647 lirası, şose ve köprülere yardım faslı tahsisatından temin edilecektir. 937 büdcesinde tran- sit yolu için 100.000; İstanbul Edirne yolu için 153.585 lira olmak üzere 253.585 lira tahsisat vardı. İstanbul - Edirne yolunun evvelki senelerde baş - lamış olan Lüleburgaza kadar kısmı bitirilmiş; Lüleburgaz - Edirne kısmı - na başlanması için fevkalâde büdceden tahsisata lüzum görülmüş olduğundan bu yolun inşaatı normal büdceden çı- karılmıştır. Bu suretle İstanbul - Edir- ne ve Trabzon - İran transit yolları in- şaatı için 938 tahsisat fazlalığı 134.768 liradan ibaret bulunmuştur. Küçük su işleri için yeniden konan para, 937 den 243 bin lira fazladır. Mü- yaptırılmış olan motörlerin tamir ve işletme masrafları için 4.999 lira ilâ- ve edilmiştir. İktısad Vekâletinin geçen seneki büdce yekünu 4.628.316 liradır. Bu se- ne teklif edilen 5.466.316 liradır. Ziraat vekâleti : Ziraat Vekâleti memurlar maaşı i- çin geçen sene ayrılan para 840.772 lira idi. Bu sene teklif edilen mikdar, bir mliyon küsur fazlasiyle. 1.846.740 liradır. Merkez müstahdemleri ücre- ti, 49.320 liradan 68.700 liraya; vilâ- yetler müstahdemleri ücreti, 317 den 616.100 liraya çıkarılmıştır. Büyük fark, yeni teşkilât kanunu dolayı- siyledir. İcar bedeli, kirtasiye, tenvir ve teshin muvakkat memuriyet, posta telgraf telefon Üücreti, — fasıllarında artmalar vardır. Yabancı mütehassıs- lar ve tercümanlar ücreti, 79 bin li- radan 115.000 liraya çıkartılmıştır. * Kendilerine birçok yeni vazifeler tahmil edilmiş olan orta ziraat mek- tebleri büdcesi, 97 bin liradan 120.000 liraya çıkarılmıştır. Köy eğitmenleri yetiştirme müesseseleri masrafları o- larak vekâlet büdcesine 80.000 lira ko- nulmuştur. Merkez mücadele enstitüsü ve mü- cadele istasyonları masrafı 34.000 li- radan 62.000 liraya, tohum temizleme evleri masrafı 22 bin liradan 70 bin li- raya, ipekböcekçilik enstitüsü, istas- yon ve kışlaları masrafı 8500 liradan 422.000 liraya, hayvan sağlık memurla- rı ve nalbant mektebi masrafları 25 bin liraya, bu memurlara verilecek yem bedeli 25.000 liraya, İzmir sergi- sine yardım 15 bin liraya çıkarılmış- tır. Yüksek Ziraat Enstitüsü tedris hendis mektel lık ve yab, er lisan muallimi kadrolarına 34380 lira ilâve edilmiştir. İktisat vekâleti : Merkez müstahdemler faslına 5800 lira ilâve edilmiştir. Umumi müfettiş- lik iktısad müşavirleri kadrosuna 1200 lira eklenmiştir. Liman idareleri mef - ruşatı için 6000 lira Vekâlet hademele- rinin palto ve elbiseleri için 4250 lira, Tayin harcırahlarına 15.000 lira eklen- miştir. İstanbulda daimi bir sergi bina- nulmuştur. Bu para ile i mali sene başında muhtelif mıntakalar- da kurslar açılacaktır. Buralarda 1500 eğitmenin bütün ihtiyaçları temin edi- lecektir. Önümüzdeki seneden itibaren eğitmen sayısı 3000 e çıkarılacaktır. Geçen sene 100.000 lira olan eğit - menler masrafr, bu sene 462.000 liraya çıkarılmıştır. Bu sene yeniden 500 köy okul binası yapılacaktır. Yüksek öğretmen okulu için bu se- ne yirmi bin lira fazla tahsisat konul- muştur. Güzel Sanatlar Akademisinin tahsisatı 69.753 Hraya çıkarılmıştır. Mimari şubesinde hükümet hesabına okutturulmak üzere almacak talebe, canlı modeller masrafları, resim ve hey- kel galerisi ile muhtelif şubelerin ders vasıtalari için para ayrılmıştır. Müzik öğretmen okulu için 117.426 lira konulmuştur. Bu sene okul yeni- den bazı müzik âletleri alınacaktır. Orkestrave okula kullanılmakta sı yaptırılmak üzeer 50.000 liranın İs- tanbul sergisine yardım adiyle tahsisat konulmasına lüzum görülmüştür . Nevyork sergisine hükümetimizin iştirâki kararlaşması dolayısiyle iştirâk masrafına karşılık olmak üzere 500.000 liranın bu işe ayrılması, İç ve Dış sergi- ler için model satın alınması ve neşri- yat masrafı olarak 514.000 liranm bu fasla ilâvesi lüzumlu görülmüştür. Vekâlet binasına nakledilmiş olan ticaret ve sanayi müzesinin genişletil- mesi için on beş bin lira tahsisat konul- muştur. Yabancı memleketlerde müşterek ofisler kurulmuş olduğundan bunla- ra yardım olmak üzere 1500 liranın ilâvesine lüzum görülmüştür. 1938 se- heyeti ı 189.072; daimi müs- hdemleri 191.280; itü ve labora- tuvarlar levazım ve işletmeleri umu- mi masrafları 200.000, yabancı müte- p. l İ lar 395.000, ta- ve ter mirler ve su tesisatr masrafr 25.000 vekâletinin büdcesine, Ziraat Vekâle- ti inşaat faslr olarak 401.601 lira tah- sisat konulmuştur. Milli müdafaa vekâleti: Millt müdafaamızın 937 kara büd- cesi 49.294.880 lira idi. 938 yılı için hususi fasla konulan sekiz milyon lira hariç olduğu halde 53.054.880 lira tek- lif edilmiştir. Büdce, geçen yıla göre 3.760.000 lira fazladır. Kara kısmının umumi maaşlar faslı, 20.104.213 liradan 21.204.213 lira ol- muştur. Müstahdemler ücreti, 500.000 liradan 800.000 liraya çıkarılmıştır. Gedikli küçük zabitlere verilecek aile zammı 10 bin liradan 40 bin; mütefer- rika 83 bin liradan 133 bin; tayinat 10.080.400 liradan 11.280,400; mahru- kat ,tenvir ve teshin 1.859.024 liradan 2.459.024; melbusat 3.987.260 liradan 4.176.760; nakliyat 1.095,320 liradan 1.395.320 liraya; manevra masrafları 200.000 Jiradan 300.000 liraya, nakil nesi içinde vekâletçe açılacak kongre- ler için 5000 lira ilâve edilmiştir. Hayat pahalılığı mevzuu üzerinde tetkikler yapmak üzere yeniden iki olan yabancı mütehassısların bir yıllık ücretleri tutarr 118.708 liradır. Bu pa- ra 125.708 liradır. Lise ve orta okullar- la öğretmen okulları masrafları olarak geçen yıldan 82.311 lira fazlasiyle 601.304 lira teklif edilmiştir. Bu fazla ile mekteblerin yakacak ve matbu ev - rak ihtiyaçları temin edilecektir. Kamp masrafları bu sene geçen se- neden 69.000 lira fazlo olarak 169.000 liradır. Bu sene kampa çıkacak talebe- nin sayısı 16967 dir. Geçen yıl mekteblerimizde parasız okuyan talebe sayısı 1000 di. Bu sene bu mikdara 500 daha ilâve edilecektir. Bunun için Vekâletin devletçe deruhte edilen ücret ve masrafları yekünu, ge- çen seneden 124.000 lira fazlasiyle 348.864 liraya çıkarılmıştır. Meslek ve sanat mekteblerine bu sene geçen seneden 50.000 lira fazla olarak 306.310 lira teklif edilmiştir. Yeniden kız enstitüleri açılacaktır. Ü - niversite ders heyetinin maaş faslı, 421.512 liraya çıkarılmıştır. Nafia vekâleti : 938 de Nafıa Vekâleti ihtiyaçları 42.033.401 liradan ibarettir. Bu ihtiya- cın 34.265.794 lirası fevkalâde varidat- la kır;ılanacağmdan normal büdce 7.167.607 liradır. Memurlar maaşı ge- çen seneden 153.911 lira farklı olarak yabancı mütehassıs getirmek üzere 64.900 lira tahsisat konulmuştur. Kömür h: daki hademelerin el- biseleri için 1000, küçük sanatlar mo- del ve desenlerinin hazırlanması ve basılarak yapılması için lüzumlu neş- riyatın yapılması Aarzusiyle 20.000; önümüzdeki sene için Türkofis dış kollarının kuvvetlenmesi ve esasen Türkofis masrafları bu sene kadro tasarruflarından yapılmış ve halen kadro dolmuş olduğundan bu fasla 25.000 lira ilâve edilmiştir. Tiftik, yapak, portakal, ve başlıca hububat ile nakliyatın — kontrolunu mümkün kılmak için kontrolörler fas- lma 160.194 lira ilâve edilmiştir. Ta- rım satış kooperatifleriyle birliklere kuruluş safhalarında yapılması zaru- ri olan yardımlarla kanuni kontrolla- rın yapılması için 95.000 liralık tah- sisatın büdceye ilâvesine ihtiyaç g” rülmüştür. Balkan antantı memleketlerinde ları satın alınma masrafı 20.000 liradan 100.000 liraya, işletme 25.000 liradan 45.000 liraya çıkartılmıştır. Kara büdcesinde hususi bir fasla 8.000.000 lira konulmuştur, Hava büdcesi : Hava büdcemiz geçen yıla göre 250 bin lira fazlasile 8.092.493 liradır. U- mumi maaşlar 856.421 liradan 1.185.981 liraya çıkarılmıştır. Bu sene Nafıa | Eti Bank umumi heyeti dün idare meclisi reisi Hâmid Eseniş'in riyase - tinde toplanmıştır. Bir sene içinde büyük ve muvaffakiyetli işler gören Eti Bankın umumi heyet raporundan bazı parçaları türk madenciliğinin en esaslı noktalarından birini aksettir- mesi dolayısile aşağı koyuyoruz,. 15 ikinci teşrin 1936 tarihinde işe başlıyan Şark Krom Türk Anonim Şirketi 1937 senesi içinde madende ilk tesislerini yaptırmağa başlamıştır. Ha- zırlıklar dolayısile bu sene tam bir fa- aliyet yılı olarak ifade edilemez. Çün- kü süratli denilebilecek bir müddette bitirilmiş rağmen, Gul maden havai hattı ancak 4 temmuz 937 tarihinde işletmeye açılmıştır. 18 ki- lometrelik bu hat, ilk günlerde içtina- bı kabil olmıyan ve randıman vermi- yen tecrübe devresinden sonra, istih - salâtı sevkte en büyük rolü oynamağa başlamıştır. ee Havai, hattın İ günlerde madenin sevkiyatı kamyon - larla yapılmıştır. Bugünkü vaziyete göre, kamyonlar tabii olarak istihsa- lâtın yarısını, pek ağır olarak taşıya - bilmiştir. Bundan başka 1937 yılr içinde bir taraftan maden mevkiinde — yapıl- ması İâzım gelen binalar, tesisler ve hazırlıklarla uğraşılırken, bir - taraf- tan da, istihsali arttırmağa ve satış temin etmeğe çalışmıştır. İstihsal ve satış Geçen sene ilk günlerde kamyon- larla ve sonra havat hatla Guleman- dan maden istasyonuna 45049 ton krom taşınmıştır. Gene aynı yıl içinde ki istihsal yeküinu 45999 tondur. Ma: nı;mı% açılmadığı Muvaffak bir eser: Etibank Etibank Türkiye krom ihracatının yüzde 25 ini şimdiden elinde tutuyor Guleman madenlerinde amele evlerinden bir görünüş den istasyonundan Mersine gönderi - len krom mikdarı da 49105 tonu bul- muştur. Bu rakamlar, istihsalin sevk imkân- larile mütenasib olduğunu göstermek- tedir. Tahakkuk ve sevk ettirilen ma- denden satilanların mikdarı 48172 tondur. Bu madenler Amerika, Al- manya, ÂAvusturya ve İtalyaya satıl- maktadır. Dünya krom istihsalinde mevkiimiz Günden güne artan dünya krom sar- fiyatında memleketimizin işgal ettiği mevki çok mühimdir. Krom şirketi henüz teessüs ve hazırlık devresinde liraya yükselmiştir Daimi hd ler 420 binden 542.697; tayinat 326.496 dan 408.670; melbusat 165.600 den 201.618; askeri techizat 78.042 den 120.000; nakliyat 144.960 dan 200.000; manevra masrafı 30.000; inşaat, tami - rat, istimlâk 106.943 den 314,324; ame- le yevmiyesi 540.000 den 650.000 liraya yükselmiştir. Deniz kısmı : Milli müdafaa deniz kısmında ma - aşlar 1.832,428 liradan, 1.882.428 liraya yükselmiştir. Müstahdemler ücretin - de 30 bin İiralık bir fazlalık vardır. Tayinat 605.000 liradan 800.000 liraya; melbusat 133.088 den 183.000 liraya; techizat 63.000 den 113.000 liraya; mühi 158.730 dan 186.730 liraya yapılacak karşılıklı ve ek pro- paganda ve turizm masrafları için 21.160 liralık bir mikdar bü fasla zam edilmiştir. Talebe sayısı fazlalaştı- ğından yüksek deniz ticaret mektebi Pu ; yükselmiştir. Müteferrik levazım 180 binden 230.000 liraya, inşa, tamir, is- timlâk 150.000 liradan 200.000 liraya, yabancı leketler harcirahı 36.000 umumi masraflarına 5000 lira ilâvesi zaruri görülmüştür. Birçok limanlarımızda batık gemi ve diğer tabii enkaz için yeniden işa- ret şamandıraları yaptırılmak üzere 18.000 lira; Mene'rek tamiri ile Yalo- vay Samanlıdere, ve bazı limanların te- liradan 36.000 liraya; yabancı memle- ketlere gönderilecek talebe masrafla- rı 61,500 liradan 120.915 liraya yük- selmiştir. Askeri fabrikalar umum müdürlü - ğü büdcesine- umumi maaşlar 423.612 liradan 453.612 1liraya; staj masrafı l rağmen, elde edilen —malü- mata göre, 1937 senesinin 190.000 ton .civarında bulunan memleket krom ih- racatının oldukça mühim bir kısmını vermiştir, 'Tesis tarihi ve temasları itibariyle pek yeni telâkki edilebilecek olan şir- ketin ciddiyeti ve cevherlerimizin de- 100.800 liradan 122.800 liraya yüksel - miştir. Fabrikalar umumi masrafları 1.887.612 liradan 3.971.717 liraya yük - selmiştir. Askeri fabrikalar umum müdürlüğünün geçen , sene büdcesi 3.065.293; yeni teklif edilen 5.725.290 liradır. Harita umum müdürlüğünün büd- cesinde esaslı bir değişiklik yoktur. Adliye vekâleti : Memurlar maâaşı, 6.019.184 liradan 6.241.494 liraya; vilâyet, mefruşat ve demirbaşı 50 bin liradan 90 bin liraya yükselmiştir. Adliye Vekâletinde diğer fasıllar - da mühim bir azalma veya çoğalma yoktur. Geçen seneki büdce 9.246.603 lira idi. Bu sene teklif edilen mikdar 9.546.603 liradır, ğeri bak dan dünya piyasalarında kazandığı itibar ve alâkayı i- Guleman madenlerinde bir havai hat BT ŞFRAR LN AAT TT GRRER ai yetle kaydetmekten zevk duymakta - yız. Şirketin, dünya krom istihlâkile mütenasiben artmakta olan istihsali de düşünerek, 1938 senesi içinde mem- leketimiz krom ihracatını daha yük - seltmeğe çalışacağı şüphesizdir. Bü- tün hazırlıklar şimdiden bu icablara göre yapılmıştır. Şirketin 1 kânunu sani tarihine kadar Mersinde ve Gu- lemanda elinde mevcud krom stoku 106 bin liraya yakın bir kıymet arzet- mekte idi, Bazı rakamlar Şirketin geçen seneki bilânçosunda 19607 liralık bir sabit kıymetler raka- mı görülüyordu. Bu yıl bu rakam 525.564 liraya yükselmiştir. Çünkü geçen sene içinde birçok inşaat ikmal edilmiştir. Şirket, havai hatta 317.780, iltisak hattına 22.110, binalara 94.667, su ve elektrik tesislerine 27.349, yollara 11.445, muhtelif makine ve eşyaya 32.604 lira sarfetmiştir. Cevherin de- ğeri ve fazlalığı bu parayı bir kaç yıl içinde ödiyecek vaziyettedir. Kâr temin eden bir çalışma Şirketin 1937 bilânçosunun müte- addid hesabları tedkik edildikten son- ra bir hakikat meydana çıkmaktadır: Şark kromları tük anonim şirketi ge- çen sene satış ve muamelelerinden dolayı 453.081 lira bir kâr temin et- miştir. Bütün sabit kıymetler amor- tismanı, ilk tesis masrafları itfası, ver- gi ve sair tediyeler, 76 10 ihtiyat akçe- si çıktıktan sonra, 249.772 lira safi kâr kalmaktadır. Bilânçonun t (inden anlaşılı- Jor ki 1937 senesi neticeleri memnu - niyeti mucib bir şekildedir. Büyük bir maden servetine istinad eden şirketin gelecek senelerde daha müsaid bir in- kişafa mazhar olacağı şimdiden görül- mektedir, n ÇAT AAT A T ö 'T Eti Banlı L ş oıd“i“ Şırk Kromları Türk Anonim Şirketi bu sene zarfında Almanya, Ameri- ka, Avusturya, İtalyaya 48.172 ton mal satmıştır. Türkiye krom ihracatı bu sene de geçen seneye nazaran mühim mikdarda artmış ve 1937 ihracatı takriben 190.000 tonu tecavüz et- miştir. Eti Bank, Türkiye krom ihracatının şimdiden yüzde 25 ini elinde tutmaktadır. Önü sene bu ın 100 bin tonu tecavüz etmesi için lâ- zım gelen bütün tertibat alınmış - tır. Maden bu istihsale hazır bir vaziyettedir. 48.000 tonluk istihsal yılı olan 1937 yılmda Eti Bankın vermiş olduğu kâr 453.081 liradır. Bu şerait dahilinde ödenilen nısıf sermaye 175.000 lira olup amor- tisman, tesisat masrafları itfası vergi ve saire karşılığı ayrıldık- tan sonra 50 liralık hisseye muka- bil 64,5 lira kâr tevziine karar verilmiştir. AAA AŞ RŞTALAR T .. dekri d Guleman'da 1 avai hatlardan v *A İ d ı&fv”ıtı.îi KA üz ol