9 Ocak 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 2

SAYFA 6 . ——— — — SAYKRA, « ——— ——— LENGİSTİK BİR SEYAHAT Güneş - Dil Teorisine göre: — | « Elbistan * adınım tetkiki Dağ Eli anlamına Albistan Orta Anadolu platosunun en yük - sek yerlerinden biri olan Albistan ova. #ını ç büyük dağ Fümesi sınırlandırır. Bunlar; Nurhak, Koçdağı, Binboğa'dır. Her üçü de Kafkastaki ve Avrupada - ki alplar gibi birer (ada dağ) dırlar. heyecanı bar ö devirlerde bu karir şahikaları aşacak kadar coşkun olur. O zaman şairin sa- nt döğen şahin kanadı ve öğülen gü zellik dağların haşmetidir. Dağların aç kını bir alp kadar kahraman ve bir dağ gibi alp olan halk şairi Dadyal oğlun: dan dinliyetim inboğa da Koçdağından ünlüdür. Kışın ak giyinir yazın donludur. Bağ yanı serecik, sala Reyhanlıdır Elim avşar değil; Cerit Binboğa. Başında vardır Ak koğulu gölün Sınırdan gider de on iki yolun “Ayağından çekilir kız ile gelin “Elin avşar değil; Cerit Binboğa. Dadyal oğlu der soyuna noldu. “Aktr gözüm yaşı kan ile doldu. Saatim ay ise, günüm yıl oldu. "Ne pek methin ettim deli Binboğa (1) Fakat Nurbak dağınm - sihirli bir hususiyeti vardır. Göklerin boşalttığı ilk kar yığınını yine ak bir başla kar - gılamış olan bu ihtiyar dağ yalnız gün- düz değil gece de Beyazdır. Toprağın Şok kara ve göklerin yıldızsız. olduğu korkunç gecelerde Nurhak yüce'erden yere aksetmiş bir projektör rşığina benzer. Heybetli, enlaşılmaz, ezen - ve uyuşturan bir ışık. Nurhağın fosforlu kayaları, beyaz ve parlak heybeti ile aynr zamanda bir Magio kaynağı olmşutur. Beyazlara bürünmüş periler, veli - der bep onun ak doruğundan (2) iner- der. Psişizmin değişimine göre bunlar devir devir zararsız hayalet, cin, şey - şerir Tuh, hortlak, ü de yar Albistan ovasının 1ssiz köşele , kış gecelerini ve rüyalarını doldu. Tan bu vehim ve hayal mahsulleri hep ihtiyar Nurhak'ın - başının, saçının ve sakalının akirğından mülbemdir. Gene aynı ilhamla insanlar zekâsını kullan- mtağı, perileri, hayalleri aldatmayr, kâ- busları, cadıları atlatmayı ve büyüleri çözmeyi öğrenmiştir. Albistan kelime- sine halk etimolojisinin verdiği çeşitli gövde ve anlam işte bunlardan doğu - yor. Yukarki izahlar bize semantik ba - kımından şu toplanış merkezlerini ve- 1 — Ürzerinde seve seve- yaşanılan kaymetli dağlar, ve onların temin etti Hi gövaleresk hayat. 2 — Göklere kadar yükselen beyaz - Jik, ve onun ilâhi manası. 3 — Geceleri dolduran fosforik pa- Tıltı, sihir ve füsun. 4 — Zararlı ve zararsız ruhlar. Hort dak, albastı. $ — Büyü, sihir, tılsım. 6 — Aldatmak ve zekâ oyunları. Albistan, Alpistan, Elbistan, İlbis *tin kelimelerinde yukarda özeklendir. diğimiz anlamların hepsi vardır. Dağ manasına olarak Türkçede: Elpe — zirve (Seyhan civarında söylenir.) Yüksek (Uygur lehçesi.) Jak: elbeh, agıya, agira nın ziddi. artmak, — çoğalmak. Yakut, Pekarski. Yetmiş küsuz yaylası olan Albistan |- arasında dağ - hele osmanlıların - türke Menleri koraladığı asırlarda çok kıy. metli, çok muhtetem ve mukaddes idi. Alp kelimesinin dağ manası verip ver (9) Ziya Güner. “Embistar « 14. (2) Doruk: Türkçe dağların başı demektir. Tarihte dorr ve dorık deni « Jen alpın kavimler adlarını bu kelime - den almışlardır, Arapça sandığımız tur (dağ) kelimesi de bu asıldandır. İ mediğini bir de Güneş - Dil metodu ile kontrol edelim : v (© G Alp: ağ H al H ap 1) ağ — Ana köktür. Yükseklik ve kuvvet anlammadır. 2) al — Hududsuzluk, çokluk, bol- Tuk ifade eden elemandır. (ağ * al) — (ağal) ve son morfolo- jik şekli ile (al) güneşte olan - bütün ana manaların uçsuz, - bucaksızlığını, sor: derecede bolluğunu, çokluğunu gös- terir. Burada aradığım anlam / yükseklik ve kuvvetlilik olduğu için (al) itlak ü- zere düşünülmüş bir yükseklik ve kuv- vet ifadesi olur. Altaydaki “al” da ol - duğu gibi. 3 — Ap — Bu geniş ve bol manayı düzerine alan ve temsil eden süje veya objedir. O zaman (al * ap) — alap ve son morfolojik şekli ile alp mücerret- likten çıkarak madde halini almış ve tağ ifade etmiş olur. Kelime teayyün etmek ve isimlenmek için dördüncü bir elemana daha ihtiyaç var, o da Tabyal P (b) nin fonetiğinde mevcud olan (v. * B) dir. Onun da meydana çıkarıl- ması ile kelime alpe olur ki yukarda gördüğümüz gibi garp ve yakut türk - gelerinde o şeklini hâlâ muhafaza et- mektedir. — £ Kelime yer adr olarak ta halâ yaşı- Zonguldak, Zafranbolu Kütahya, Uşak. Kars, Ardahan Zonguldak, Ereğli Malatya, Adıyaman, İsimlerini yukarıya çıkardığım bu köylerin hepsinin de dağlık arazide ol- ması alp kelimesinin dağ manasını te - yit etmektedir. Elburz dağı Albistan. daki alplerin hepsi gibi yüksek, beyar başir ve müstakil bir dağdır. İlerde 2lp kelimesinin toponomisini yaparken bütün bunlardan, Avrupadaki alplardan ve protoalpır, a'pin kavim - lerin akın yollarındar bahsedeceğiz. H. Reşit TANKUT Kömür yakan vasıtalar sergisine getirilecek eşya Gümrlükler umum müdürlüğü kömür Fha e eeei KD Ka g aA LAĞi G l lkia CİLTa kako e gea l KGi çE rının nezareti altında doğrudan doğruya A mül gaa a İSTANBUL TELEFONLARI : Soğuk damğa ile mektub İstanbul, & — Bugün yalnız Galata postahanesinde mektub ve kartların pul yerine boyalı soğuk damğa ile kabulüne başlanmıştır. Bu usul ile posta idareleri pul ve zamandan tasarruf edecekler; ay- ni zamanda damgalar nuramaralı oldu- için bir günde postaya verilen mek- tub ve kartların fiat ve adedlerini kont- rol etmek mümkün olacaktır. Avrupaya gönderilecek talebeler Maarif vekâleti Avrupaya gönderile cek talebe için açılacak müsabakaların günlerini tesbit etmiştir. P.T.T. umum müdürlüğü hesabna Pariste yüksek P. T.T. mektebine gönderileceklerin imti hbanı bu ayın on birinde, fen fakültesin. de maarif vekâleti hesabına inşaat, maki- 'ne ve elektrik mühendisliği için Alman- “yaya gönderileceklerin imtihanı ayın yir misinde İstanbulda Vefa lisesinde, An- karada Gazi lisesinde yapılacaktır. Adli- ye vekâleti hesabıa hukuk tahsil etmek üzere İsviçreye - gönderileceklerin imti- hanı bu ayın yirmi altısında İstanbul ve Ankara hukuk fakültelerinde yapılacak- tar. Bunlardan başka M. Tetkik ve Ara- ma enstitüsü Avrupada maden mühen- “ve maden jeologu yetişmek üzere 30 talebe gönderecektir. Bunlardan maden mühendisliği branşında tahsile gidecek olanların imtihanları bu ayın 25 inde ve maden jcolojisi tahsil edeceklerin imti- hanı da bir şubatta Ankarada yapılacak- tır. İstanbul sanatoryomunun x yalak sayısı İstanbul sanatoryomunun yatak sayı- sının üçyüze çıkarılacağını bildiren bazı İstanbul gazetelerinin neşriyatı etrafın- da yaptığımız tahkikata göre böyle bir tasavvur mevcud olmakla beraber bu se- 'ne tahakkuku için lâzım gelen tahsisatın| mevcud olmaması yüzünden gelecek se- 'ne tatbikine geçilmesi muhtemel bulun- maktadır. Kars iyi suya kavuşuyor Kars, 8 (A.A.) — Karsa yirmi kilo- metre mesafeden getirilecek olan Borluk içme suyunun ihalesi yapıldı. Sayun ge- tirilmesine ilkbaharda başlanacak ve son baharda gelmiş bulunacaktır. İyi içme suyuna kavuşacak olan halk büyük se- vinç duymaktadır. Kültür Bakanlığı Derği ve eserlere nasıl yardım edecek Kültür Bakanlığından : Bazı müellif, tâbi veya naşirler te- lif veya tercüme edilerek neşrolunan e- gerlerle çıkardıkları derğiler için bakan- lığımıza müracaat ederek bir kısmının Satın alınması suretiyle kendilerine yar- dımda bulunulmasını istemektedirler. Kültür Bakanlığı büdcesinde “Özel yayımlara yardım,, için ayrılabilmiş tah-| sisat her kitab ve dergiye yardıma ye. tecek kadar geniş olmadığından bakan- Jığımız bundan sonra - yardım işlerii gu yolda tanzim etmeyi daha — faydalı görmüştür : 'a — Yardım istenen eserlerin basıl- dıktan sonra üzerlerine beşer kuruşluk damga pulu yapıştırılmış ikişer sayısı- 'hun, eğer eser tercüme ise kitabın aslı da beraber olmak üzere kültür bakanlı- #o bir dilekçe ile gönderilmesi lâzım- dır. *b — Bakanlık bu suretle kendisine verilen eserleri tetkik / ettirerek uygun gördüklerine yapacağr yardım şekil ve mikdarını eldeki tahsisata göre her yıl temmuz ayı başında tesbit edecek ve alâ- kalılara bildirecektir. € — Kültür. bakanlığından yardım tiyen eserlerin sahibleri kitablarının bakanlıkça satın alınma fiatinin tesbiti hakkını kültür. bakanlığına brrakmayı kabul ve bunu dilekçelerinde zikredecek- derdir. Arzu edenler dilekçelerine bir malolma hesabı da ekleyebilirler. d — Kültür bakanlığınca bir dergiye yardım yapılabilmesi için derginin 'nel ve ulusal kültüre hizmet ettiği Kültür bakanlığınca kabul edilmesi ve €n az on sayısının muntazam olarak neşredilmiş bulunması tâzımdır. Yardım her.nüsha çıktıkça o sayıya ayrılan para verilmek suretiyle yapılır. “Yardım gören bir dergi bakanlıkça uy- gun görülmiyecek şekilde nesriyatta bu- Tunduğu takdirde bu yardım derhal kesileceği gibi çıkışı intizamı kaybe- den dergilerin de yardımı kesilir. 2. — Neşriyata yardım için Kültür Bakanlığıa yaprlacak — müracaatların bundan böyle tarif edilen şekilde yapıl- ması alâkadarlardan rica olunur. Yakalanan kaçakçılar Geçen bir hafta içinde gümrük mu- hafaza örgütü, 68 kaçakçı, 1628 kilo gümrük kaçağı, 770'kilo inhisar kaçağı 778 defter sigara kâğıdı, 3 silâh, 42 ke- sim hayvanı 32 gram eroin, 13 gram es- rar ile 25 kaçakçı hayvanı ele geçirmiş- tir. Sehap Bir şehapta res- “sam Çallk İbrahim sandalın. arkasına oturmuş, / restam Namık İsmaille bir arkadaşı -kürek çekiyorlardı. Ay, Çallı İbrahimin kar- fızında idi ve bütün Marmarayı kap- hiyordu. Çallı uzün uzun baktıktan sonra, içini çekti; — Çocuklar, dedi; siz benim duy- duklarımı duysanız, kendinizi denize atardınız Namık İsmail cevab verdiz — Ya sen niçin duruyorsun? Çallr düşündü, taşındı, — Siz bana bakmaymnız! dedi. Puşkin ve hekimi Ölümünün yüzüncü yıldönümü do- layısiyle, bugünlerde kendisinden çok: bahsedilen ve bütün edebiyat âlemi. nin alâkasını celbetmekte olan Puş- biografisi, köy komşularından İhtiyar diyor aldı, hastalandı ve sonre adçı Kastalıkları tedavide mahareti olan Yarıkatad'e —- ——— tir?mun köy hekiminin ihtimamlarmıma rağmen, otuz yaşında, kollarımın arasmda can verdi.” Yine ihtiyar anlatıyor: “.. Puş. kin'in eserlerinden bazılarının basıl. mış olduğunu biliyorum. Şair bir çok şerler / birakmıştı. - Bün- takım ev işlerinde kullandı. Meselâ, tamamlanmamış bir romanının müsveddeleriyle, geçen giddetli kışta, pençere deliklerini tı- çekmiyen aile olmasa gerektir defa nüfus nisbetinde 35 bin kadın in, bu şehirde 1ât hizmetçi de olsa pek itibardadır. Son- ra da bizimkiler Avrupa hizmetçile- rinin hizmet tekniğünden gayri ne gımarıklık ve mazları varsa Geçenlerde bunlardan biri hizmetçi arayan bir 'eve müracaat et- t. ev sahibi sordu: —Kızm ü — Ben kolacı dükkânmda çalışmadım! — Sofrada yemek vermesini bilir- misin? — Garsonluk etmedim! — Yemek pişirmesini? — Arçı değilim! —O halde ayda ne —20 liral Sözlerimizin medlülle tersin? ZZ Gözleri gözlerinin içinde, uzun za- Taan, ayakta durdular., Umumi müfettişler Sihat Vekâletinde toplandılar Şehrimizde bulunan dört umumi mü- fettiş evel t ve içtimal muas venet vekâletinde sihiye vekili Dr. Say- dam'ın riyaseti altında toplanarak mın- takalarının umumi sıhat işleri üzerinde- görüşmüşlerdir, dün de umumi müfet- tişler, maliye vekâletinde vekil B. Fuad Ağralı'nın riyaseti altında toplanarak, mıntakalarının mali işleri üzerinde tete kiklerde bulupmuşlardır. Benzin ve petrolüm ucuzlatılması projesi Benzin ve petrol fiatlarının acuzla- tılması hakkındaki projenin hazırlanma- & bitmiştir. Proje, bakanlar heyetinde görüşülerek esasları kararlaşmak üzere bugünlerde başvekâlete verilecektir. Yurdda hava vaziyeti Meteoroloji — enstitüsünden — verilen malümata göre dün Ege mmtakasiyle Marmara sahillerinin garb kasmı, Bolu ve İspartaya yağış olmuştur. Yağış Bo- Ju ve İspartada kar diğer yerlerde yağ- mur şeklinde olmuştur. Dün en çok ya- #iş İzmirde olmuş ve metre murabbama 6 kilo &u birakmıştır. Hava suühüneti ev- velki güne nazaran dün şarki Anadolu- dan başka yurdun bütün mımtakaların. da 2-7 derece arasında 1smmıştır. Trak- ya, Ege ve Cenubi Anadoluda en düşük / dereceler bile sfirm . üstün- de kalmıştır. Orta ve Şarkt ” Anado- Tuda en düşük suhünetler sıfırın altında Sivasta 12, Kırşehirde 14, Niğdede 15, Eczurumda 19, Karsta 23 derecedir. Dün en yüksek sıcaklıklar sıfırım üstün. de İzmirde 13, Antalya, Adana ve Dört- yolda 14 derecedir. Dün Ankaraya fast- falarla az mikdarda kar yağımış, suhunet sıfırın altımda 3 dereceden yukariya y Gizli nüfusu haber verenlerin Mukâfatlandırılması ve nufus memurları Gizli doğum, ölüm, gaib ve evlenme yakalarınr haber verenlere alımacak ce- zanın yarısının mükâfat olarak verilme- Si kanun iktizasından bulunmaktadır. Bu gibi vakaları ihbar eden nufus me- murlarına da almacak cezanın yarısının verilip verilmiyeceği - bazı vilâyetlerden sorulmuştur. Dahiliye vekâleti vaziyeti tetkik etmiş ve nufus memurları üzerin- de hem haber veren ve hem de haber ve- rilen sıfatlarının birleşmesi mümkün o- Jamıyacağına karar vermiştir. Vekâlet bu hususta vilâyetlere yaptığı bir tami- minde gizli vakaları haber almak, bun- Jar hakkında takibata girişmek nufus memurlarının asli vazifeleri icabından olması ve köy kanunu mucibince doğan, ölen, evlenen ve boşananların defterle Tinin muhtarlar tarafından nufus idare lerine verilmesi nufus memurlarının giz- 1i vakaları istihbar ve takib hususunda imkânlarla techizi maksadına matuf bu- dunmasına göre memurların alınacak para cezasının yarısından istifadelerine imkân olmadığını bildirmektedir. İbrahim Necmi Dilmen'in teşekkürü Uğradığım - hastalığın - tedan yapılan operasyon - Sırasında / Ankara Nümune hastahanesinde gördüğüm ne- zaket ve itinadan dolayı hastahane baş- tabibi B. Nüzhetle değerli operatörleri Profesör Melchior, Dr. Nureddin Aru- man, Dr. Faruk, Dr. Hilmi, Dr. Ni- met, Dr. Adil ve dahili hastalıklar şef- deri Dr. Selâhi Vehbi ve İhsana ve bü- tün hastahane işyar “ve hemşirelerine candan teşekkürlerimin - bildirilmesine sevgili Ulus'un delâletini rica ederim, İbrahim Necmi Dilmen —T —