17 Aralık 1934 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 5

ULUS 1Y ILKKÂANUN 1934 PAZARTESİ SAYIFA 5 Haftalık yabancı postası * İspanya'da ihtilâl neden muvz ffak olamadı? Lö Mua Mecmuasının birinci kânun 1934 sayısından, İspunya'da ihtilâlin neden kazana- madığını gösteren aşağıdaki yazıyı alıyoruz. İspanya'nın durumunu zirai, sındi, soysal ve ökonomik bakımdan — gözden geçiren Lö Mua, bu kazana may ın sebeblerini bütün tefer- ruatiyle anlatmaktadır: İspanyol sıyasal fırkalarının biribi- rine karşı olan durumu ile olup Diten- ler arasında münasebet - olmadığından ihtilâl ile onun sonuc ve sürüşleri bu rkalarla anlatılmaz. İşin doğrusu İs- anya'da iktidarı bir parlamento cep- hesi ardında, kurumlu — (organis&) üç kuvvet paylaşmaktadır: Ordu, soysal i$ş konfederasyonu, cizvitler birliği. Bunlar arasındaki takiplik ise ülke- yi, bugünkü yaşayışın/değişik şartları. na uyabilmekte geciktirmiştir. Primo di Rivera'nın süel (asker) dik. tatörlüğü, ökonomik karşılıklı ve soy. say müsavatsızlığı sona erdirebilecek müesseseleri yaratmaktan aciz olduğun- dan dolayr muvaffak olamadı. Bu dik- tatörlük, ülkenin ondan” beklediği ve bugün bile beklemekte olduğu 2irat e. Tahatını meydana getiremedi. Sanayi a. lTanında, yaşama kabiliyeti olmryan ga-. nayii kurtarmak işini üzerine almış bu- henan himayeciliği ağırlaştırdı. Vergi veren mıntakaların da, mükellef çeşid. lerinin de müsavatsız olduğu bir mem. lekette, çok gerekli olan, vergileri dü- zeltme yolundaki teşebbüslerinde mu- vaffakıyetsizliğe uğradı. Orduyu işkil- lendireceğinden çekinerek kara ve de- niz ordul: çelerinde artı- rrm elde edemedi. Bu, tiyazlarını koruması demekti, ârr ümümiye,,, refimin öylece sü- her gün daha eyi ancak rüp gidemiyeceği snliyi gu o Vetre (kadar) ti ki kırallık dipten gelen bir dalga ile yuvarlandı, — denilebilir. Bununla beraber, aşağı yukarr herkes bir değişiklik lüzumu üzerinde muta- bık idise de iş yeniden kurmağa gelin- ce, bütün güclükler birden belirdi. Tiraat işleri: İspanya, biliriz ki, toprağı ve ildi. mi çeşidli olmakla beraber, ancak zira at ülkesidir. Yekünu 50 milyonluk hek- tara varan bütün toprağın 16 milyon hektarı sürüp ekilir ve bunun ancak ya- rısı hububat yetiştirir. — 1931 yılında buğday verimi 36, milyon — kental'dı, bundan ötürü yabaner ülkelerden 2,9 milyon kental buğday almak lâzımgel. di. 1993 te verim biraz çoğalarak 37,5 milyonu —buldu. Arpa 1931 de 22 milyon iken 1933 te 28 milyo- na ve yulaf ise &6 milyondan 7 milyona çıktı. Bu sayılır verimin ve harcayışın büyüklüğünü — göstermekte ve anlatmaktadır ki fakirce bir ülke - lan İspariya, daha eyi kurumlandırıla- cak olursa, daha müreffeh ve daha ka- labalık bir ulus geçindirebilir. Fran- Sanınkine yakın (502.207 — kilometre Murabbar) genişlikte olan İspanya ni Fusu 22 milyondur. Kilometre başına 42 kişi düşmektedir. Arazi mülkiyeti üzüörine olan bilgi- ler çok eksiktir. Çünkü kadastro ancak Ülkenin yarısından azı Üzerinde yapıl- Mauştır (22 4 milyon hektar). Bundan dolayı ziraat ıslahatına girişmek de çok Büçtür. Buna şunları da katmak gerek- tir: ziraat usulleri asrileşmemiş, gldip Etlme ve taşıma vasrtaları da gelişme- Miştir.. Bundan başka, ispanyol topra- ı, ökonomik verime pek de elverişli Olmıyan bir biçimde sahiblenmiş lâhatı: ü bugün nasıl tak edil- Miş olduğunu iki sayı gösterir: 1000 Ve daha fazla hektar genişliğinde 1144 İşletmenin (mal sahibinin) toprağı ne Yetre işe, bir ve daha az hektar geniş Tiğünde 8.000.000 işletmenin toprağı da © yetredir. pıcı, sulama pazar işleri meydana çı- karmıştır ki onu yürütmek için bir ih- tilal lâzımgelmişti Yeni sıyasal kuruluş yasası 15 (İlk kânun 1931 de çıktı. Bundan dokuz ay sonra, 9 eylül 1932 tarihli kanunla mül- kiyetinde değişiklik yapıldı. Bu kanun derhal tatbik edilecekti ve çıkacak ka- nundan kaçınmak istiyenler hakkında “makabline şümulü, de olacaktı. Bu değişikliğin tatbikine altı eyalette baş- lanacak (Estramadun Siudad Real tu- Teytıla, Albaset, Salamank) Sonradan kanun Göteki 36 eyalete de teşmil edi- lecekti. Bu yapıladursun, yalnız köy- Terdeki asılzadelerin emlakiyle, hükü- met malları yeni rejime tâbidi. Kanun, ne gibi toprakların ne türlü şartlar al- tında sahiblerinden almacağını —uzun uzun anlatryordu. Bunlar da speküllas. yonla ele geçirilmiş topraklar, fena e- kilmiş topraklar ve muayyen bazı yer- lerdeki muayyen genişlikte topraklar- dı. Esasen, bu kanunun dışında kalan bazt hallerle bu hallerin de istisnaları vardı. Hükümet bu yıl köylülerin yer- leştirilmesine gereken toprak parçala- Tmin sayısını tesbit etmektedir. Bur- ların değeri yılda $0 milyon pezetayı geçemez. Kanunun tatbikine, ziramnt — teknisi- yenleri, hukukçular, resmi “zirat kte- di, idaresinin mümessilleri, emlak sa- hibleri, çiftlik sahibleri ve rençberler- rekkeb bir derneğin idare ği zirat wslahat enstitüsil memur edil- miştir. Bu enstitünün bir yıl içinde sa- hiblerinden almnacak mülklerin listesini hazırlaması gerektir. Bundan sonra mülk sahibleri 30 gün içinde mülkle- rinin bir beyannamesini vermeğe, ver- miyecek olurlarsa, gizli tutulan mülk- lerin değerinin yüzde 20 si nisbetinde bir para cezası ödemeğe mecburdurlar. Bu para cerzasının yarısı, gizli mülk- leri haber verenlerindir. Mülklerin de- feri, tapudaki vergi miktarına dayanı- rak tesbit edilmektedir. Kapitalizas: yon haddi, 15000 pezetadan eksik iyrad- lar için yüzde $ ten başlamakta, 200.000 pezetayt geçen iyradlar için yüzde 20 yi bulmaktadır. Asrizadelere aid toprak- lar için verilecek tazminat, bu toprak- larda yapılarak henüz amorti edilme- Hhiş islahata da şamildir. Tazminatın bir kıstını nakden, diğer kısmı da S0 ge. nede amorti edilen yüzde $ faizli istik: Faz tahvilleriyle ödenmektedir. — Nak- den verilecek kısım, 15.000 - pezetadan eksik iyradr olan topraklar için yüzde Yirmiden başlıyarak 136 dan 199.000 pe: _'“')'ı kadar iyrad getiren — topraklar içi yüzde ikiye inmektedir. Hükümet işletilmekte olan topraklarr derhal Bal edebilmekte, toprakları — olmıyan k:mıtl:rı Oraya yerleştirerek — mülkü bütün bütün almerya kadar — sahibine mülkün değerinin yürde 41 nisbetinde bir kira vermektedir. 25 ağustos 1932 tadihli kararname ile, 10 ağüustos 1932 ihtilalinde suçları görülenlerin toprak- larmın kendilerine tazminat verilmek- sizin musadere edilmeti kararlaştırıl. mı Bu kararnamenin tatbikine in. tizaren, mal sahi İ topraklarını nor. mal bir şekilde iştetmeğe mecburdur. Tar, İşletmezlerse hapsedilirler, Toprakların tevziini, yukarda bahsi geçen enstitünün tayin ettiği bir rele. le, rençberlerin ve mal sahiblerinin mü. messillerinden mürekkeb — bir meclis yapmaktadır. Tevziden önce, her nahi- ye mıntakasında bulunan yerleştirile- cek çiftçilerin de sayısı tesbit edilmek- tedir. Bunlar da toprağı olmtyan çift- çiler, iki senedenberi kurulmuş ziraat Sanayi; Tarr Oyledo, Leon ve Palensya eyaletle- kesi olduğundan buralardaki işçi ku- rumları tevzi esnasında rüchana malik- tir. Tevzi edilen toprakların ne yolda kullanılacağını gösteren nizamlar ya- pılmıştır. Köylüler, imtiyaz şeklinde yerleştirilmektedir. Bunların, aldıkları toprağı devre hakları yoktur. Kanunun birçok hükümleri, çiftçilerin teknik bilgilerini yükseltmeğe, — ziraf kredi ve kooperatif kurumunun inki- Löru kabinesinin şafına yarıyacak şekildedir. — Hulâsa, eski rejimin zirat alandaki fenalıkları- | nı ortadan kaldırarak ferdlerin vaziyet- lerini eyileştirmek, çiftçiliği teknik ve soysal terakki ile düzeltmek — istenil- mektedir. Eyaletlerde korüisyonlar kurulmuş- tür. Eylâl 1933 te, ilk çiftçiler İspan- ya asılzadelerinin dediğimiz biçimde a- lznan topraklarına yerleştirilmiştir. Fa- kat ziraf ıslahat, mühim olduğu ve nü. fuzlu adamların menfaatleriyle karşı- laştığı için, bunun tatbiki çok yavaş ilerlemektedir. Kadiks eyaletinde, Ka- zas Viehas'ta çıkan acıklı hâdise, bu a- landa biribirleriyle karşılaşan ve an- sebebi, madenlerde çalışmayı, taşımayı ve pazarları — kurumlandıramamaktan ileri gelmektedir. Şurasını da söyliye lim ki, Ingiliz rakibliği, maden sanayi- cilerinden yardım görmektedir. — Çün- kü İspanya'ya kömür götüren ingiliz vapurları dönüşte maden cevheri taşı- dıklarından İspanya'ya giden — kömür miktarının aralması, maden navlunun artmasına yol açmaktadır. İspanyol kömür istihsalcileri kömür değerlerinin yüksekliğine sebeb olarak laşamıyan küvvetleri pek eyl gösterir. Buralarda dört mal &ahibi topraklarını sürdürmek istemiyor, bu yüzden birkaç bin köylü açlıktan ölüyordu. 10 ikinci kânun 1933 gecesi bu ki narak ylüler ayakla. ekmek istediler ve kendileri- ne uzun zamandanberi vadedilmiş olan zirat ıslahatın tatbikini dilediler. Köy- larmayı kolayca yendikten k için gelen jan. darmalara hiç bir mukavemet göster. mediler, Bunlar, esir aldıkları birkaç köylüyü kurşuna dizdikten sonra ayak- lananların başı olan birisinin karısı ve çocuklariyle oturduğu kulübeyi yak- tılar. Kaçmak istiyenleri — öldürdüler, Neticede çoğu kadın, çocuk ve ihtiyar olmak üÜzere 25 kişi öldü. Kırallık tes rafatrları bu gibi İsyan bastırtorlarınt yendiği kertede sert bulmadıkları İçin bu hâdiseyi Azana bülkümeti aleyhin- de kullandılar, Parlamentodaki mülna- kaşalar, jandarmalara esir almak İçin emir verilmediğini meydana — çıkardı. Sosyalistler, Azana kabinesine yardım ettiler ve bu da 1938 ikinci teşrininde yapılan seçimlerde kısmen yenilmeleri- ne sebeb oldu. Felaket bazen eyilik doğurur. Kri- in uzaması işsizliği çoğaltarak toprak- ları dağıtma İşinin çabuk — yapılması gerektiğini gösterdi. Ekilen yerlerin çoğaltılması hakkındaki 1 ikinci teşrin 1932 tarihli kararname, ziral ıslahat ka- nununu tamamladı. Bu kararnamenin tatbiki sayesinde bir yıl İçinde, ziraate elverişli 408.721 hektarlık 1022 mülk, sahiblerinden almarak bundan — 88.129 hektarr ekildi. Böylece 28000 reneber iş bulabildi. 1933 te ziraf ıslahat ensti- tüsü 10.264.000 pezetalık para — ödünç verdi. İspanyol ihtilâlinde top ateşine tutuls) General Bate'nin evi işçi gündeliklerinin fazlalaştırılmış ve galışma saatlerinin eksiltilmiş olduğu- nu göstermektedirler. Rekabetle çarpışabilmek için kömlr- cüler husus? nakliye tarifeleri, gümrük resminin artırılması, ithal edilen kö- mürlerden alınan gümrük resmi nisbe- tinde primler, bazr sanayide ispanyol kömürünün kullanılması — mecburiyetl Kibİ kolaylıklar elde etmişlerdir. Bir ton ispanyol kömürünün maliyet fiatı- nrn 1914 ten 1924 & kadar, yani on yıl- Ziraat gibi maden sanayli de mem- leketin genel ökonomisinin şartları yü- zünden gelişememektedir. 1913 te To- ronto kongresinde İspanyanın maden! mahrukat ihtiyatının. 5$00 milyon ton olduğu tesbit edilmişti. Son zamanlar- da yapılan tahminlere göre elde edilen Sayı ise 9.000 milyon todur. Maden ve- riminin genel değerinin aşağı yukarı yarısınt bulan kömürün başlıca damar- rinde çok bulunmaktadır. Yıllık kömlür verimi $ ile 7 milyon ton arasında öy- namakta ve mavaştanbori oldukça art- bir toplantısında. da iki mislini bulduğu anlaşılmaktadır. Bu artışta el emeği ile soysal yüklerin de büyük bir hissesi varsa da bu müd det zarfında maden işçilerinin randrma- nının — da azaldığı ve bir kaç - teknik yenilik müstesna olmak Üzere, maden sanayiinin hükümetten — yardım - iste- mekle iktifa ettiği görülmektedir. İş konfederasyonu : Merkezi Barselon'da olan ulusal iş konfederasyonu, evelce de söylediğimiz gibi İspanya'da — kurumlandırılmış üç kuvvetten birisi idi, Bu kurum işçile- rin vaziyetini düzeltmek için cümhuri. yetin iylan olunmaşını beklemedi. 1914 te, ispanyol isçilerinin birçoğu — (bun- lar 700.000 den fazla idi) yani yüzde 64 ten fazlası haftada 60 saat çalışıyor, buna karşı yalnız 150.000 işçi (yani yüz- de 13,5 u) sekiz aaatlik çalışma günün- den İstifade edebiliyordu. 1925 ten iti- Baren — vaziyet — tamamen 1.200.000 İşçi (yani — işçilerin — yüzde 89,6 sı) haftada 48 saat çalışmak imkâ- nını elde ettiler. Aynı yıl içinde iş yü- zünden 164 anlaşamamazlık — çıkarak 60.000 Işçiyi harekete getirdi. 1930 da anlaşamamazlıkların sayısı 402 ye, 1931 de, yani ihtilal — senesinde 734 e çıktı. Grev yapanların yeki 236.000 kişi idi. Krizin de yardımiyle, ökonomik ve Boysal sistem ortaya çıktı. değişti: Soysal yasaılar: Sosyalist ve sendikalistlerin oyna- dıkları rol, 10 birinci kânun 1931 de çı kan yeni sıyasal kuruluş yasasında gö- rülmektedir. Bu yasadaki "iş feslı, i> çilere aid bir sıra kanunların progrmı- mr tesbit etmektedir. 31 inci madde, kar- gaşalık yapmadan toplanma hakkını te- min altına almakta, 39 uncu madde bir- likler ve sendikalar kurmak — hakkını tanımaktadır. 46 ıncı madde, muhtelit istihsal kurumlarının ökonomik ve hu- kukf münasebetlerini, İşçilerin, bir ku- rumun kârma nasıl ortak olacaklarını, bunun Idaresine ve işletilmesine ne yol- da iştirak edeceklerini tanzime yarıyan kanunt tedbirleri göz önünde tutmak- tadır. Bu İşler uzun zamandanberi ef- kârı umumiyeyi meşgul ediyor, fakat dalma proje halinde kalıyordu. 23 ağus- t06 1926 tarihli iş kanunu eksik ve gay- rikâfi idi, 1931 e kadar, İş mukavelesi- işçileri birlikleri, 50 veya 25 pezetadan eksik vergi veren küçük mal sahibleri, kuürak mımntakada 10, sulak mıntakada 1 hektardan eksik toprak işliyen çift- çilerdir, Kurak mıntakalarda ferdi ça- Lışmaların muvaffak olamaması tehli- miş bulunmaktadır. Bu istihsalat, ül- kenin İstihlakine yetişmemekte ve İş- panya, elindeki yedek stoklara tağ- men yabancı rakibliği ve hele İngiliz rakibliğile çarpışamamaktadır. Buna bu güne kadar muvaffak olunamamasının Bu durum, toprağı ayıtıp dağıtmak Şırckliğini. goktanberi, ortaya koymuş- dur, Ancak böyle yeni baştan kuruluş öy- €kim, paraverme, e emeği, vergi ve sıyasası, teknik bilgi, yol ya- k Kömr