11 Mayıs 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

v Danzig'in Stratejik Kıymeti Yazan: Ömer Rıza DOĞRUL Geçen hafta biri Hitler, diğeri, Beck tarafından söylenen iki Mühim nutkun esas mevzularından iri olan Danzig ile Koridor mesele - İ'eı-i, makul ve adil bir tesviye sure - fine bağlanmak üzere bir tek - ilevi fdım atmamıştır. Mesele, hâlâ oldu- Bu yerde saymaktadır. Lehistanın mesele üzerinde Sürdüğü noktai nazar gayet - Sarihti. Ml'l'ılay Beck, Lehistanın tek başına Panıige hakim olmak fikrinde oldu- Bunu söylemiyerek şehrin halis bir Alman şehri olduğunu anlatmış — ve bu şehrin bugünkü refahının Alman ların çalışmasına ve Lehlilerin tica- Tetine bağlı olduğunu göstermiş ve Sulhcüyane metodlarla, sulhcüyane hareketlerle meselenin halli müm - kün olduğunu izah etmiştir. Miralay Beck, bu sözleriyle asıl Meselenin D ige ait — st vf Yahut Koridordan şu, veya bu şekil de istifade suretinin tesbiti olmadığı- Dı, buriların diplomasi yolu İle hal - İedilebileceğini, yahut tarihin tecrü- © ve ülüne bırakılabileceğini asıl meselenin tahakküm zihniyetile Ve harp tehdidi ile hareket edip et - Memek olduğunu anlatmış oluyor, Esasen bugün bütün Avrupayı €ndişelere düşüren ve çok geniş dip- lomatik hareketlere ve çalışmalara Yol açan en mühim âmil de budur. Almanyanın Avrupaya — tahak - iİm için en müsait stratejik mevki- leri zapta ehemmiyet vermesi de, bu hattı harekete karşı gelmek lüzumu- hu daha fazla ileri götürmekte ve bu Yolda sarfolunan gayretleri hızlan - dirmaktadır. Çekoslovakyanın İstilâsı, Alman- Yaya Bohemya dağlarını verdi. Bis- Mark, Bohemya dağ silsilesine hâ - kim olanın Avrupaya hâkim olacağı- nı söylemişti. Zaman onun çok doğ- Pa. 'Birtimtan ee Betirdiklen ” sonra | Avrupaya karşı tahakküm siyasetini takviye etti. Fakat Danzigin stratejik kıymeti de daha küçük değildir. Onun bu kıymetini takdir eden büyük Fred - rik şu sözü söylemişti: “Vistül neh - rinin ağzına hâkim olan, Lehistan kralından daha ziyade Lehistana hâ- kim olur” demiştir. Danzig ise Vistül nehrinin ağzın- dadır. Danzigin bu stratejik kıymeti- ni Lehliler de gayet iyi anlamakta - dırlar. Danzig meselesi hakkında bir €ser yazan ve Lehistanı Danzigde se- hnelerce temsil eden Dr, Henryk St - arssburger bu mesele hakkında di - Yor ki: “Katiyetle eminiz ki Lehis - tanın Danzigi kaybetmesi, bu mem- leketin yalnız muvakkat bir sönük- lük geçirmesi ile nihayet — bulmaz, belki de onun Pomeranyayı (yâni Ko- ridoru) ve üstelik istiklâlini kaybet- Mesi ile neticelenir.” Danzige bütün bu stratejik kıy - Meti veren âmil, evvelâ onun Vistül ağzında bulunması, sonra Lehistanın deniz aşırı ticaretine hâkim olması - dır. Burasını zaptetmek bu , ticareti boğmak ve Lehistanı Baltık kıyıla - Tından uzaklaştırmaktır. Görülüyor ki Almanyanin Dan - Zİğgi zaptetmesi, onun Avrupa üze - tindeki tahakkümünü kat kat ilerle- tee_ek ve Lehistanı onun tahakki - Müne maruz bırakacaktır. Asıl mesele budur. Almanya bu hedefi takip etmediğini gösterdikten SOnra teferruatın halli kadar kolay bir Mesele kalmaz. Fakat hedef, Avrupayı tahakküm Pençesi ile boğmaksa Avrupayı da buna mukavemet göstermekte hak - L saymak icabeder. MM İ .. KISA HABERLER | İspanya yalnız Milletler Cemiyetinden değil Cemiyetin teknik teşekküllerinden de Ceki)mgşnr_ İspanya yalnız Lâ Heye daimi adalet divaniyle alâkasını muhafaza etmiştir. * Brüksel — Bir tahsildar Milli ban- kâdan çıkarken iki kişinin taarruzuna Uğramıştır, Mütecavizler, içinde 775.000 frank bulunan çantasını aldıktan sonra galınmış bir otomobille kaçmışlardır. * Meşhur Yugoslav heykeltraşı İvan Mestroviç, Varşovaya gelmiştir. Mareşal ileri Dört Büyük Deniz Devletin rali Domenico Cavagnar'ı görüyorsunuz. Devletlerin Akdeniz rekabeti ı:tlrı(ındıkl mücadeleleri hararetle devam etmek- tedir. Her ay yeniden mühim deniz kuv vetleri tezgâhlara konmakta olduğu ha- berlerini alıyoruz. Muhtemel bir Akdeniz buhranında dört devlet başamiralinin resimlerini bu vesile ile koyuyoruz. Yukarıki resimlerde soldan itibaren: Alman başamirali Erich Rader'i, Fransiız başamirali Jean Darlau'ı, İngiliz başamirall Charles Backhause'i, İtalya başami- aşa in B # mühim roller alacak olan mira'leri Başvekilinin Korkusu Kont Bethlen Bir Nevi Nasyonal Bolşevizmden Korkuyor Budapeşte 10 (A. A.) — Eski baş- vekil ve Naggkanizsa mebusu Beth- len neşrettiği bir açık mektupla mün tehiplerine bu defa namzetliğini ni- çin koyamadığını anlatmaktadır. . Bethlen, bugünkü politikaya hâ- kim olan kin, haset ve ihtiraslar se - bebiyle memlekete faydalı bir hiz - mette bulunmak imkânını göremedi- ğini ve milli menfaat” kelimelerin - den artık yahudilere, aristokratlara ae y ei OUT PYET TC KALŞI IMÜ- cadeleden başka bir şey arlaşılmadı- Bi takdirde bir nevi Nasyonal Bolşe- vizmden korkulmak icabedeceği ka- naatinde bulunduğunu kaydediyor. Ve mantık hâkim olmadığı müddet - çe siyasi hayata iştirak etmiyeceğini bildiriyor. Kont Etienne Bethlen'in ayan a- zalığına tayini heyecanlı addedilebi- lecek bir mahiyet — arzetmektedir. Kont Bethlen'in siyasi hayatta faal bir rol oynaması ihtimali zayif edde- dilmektedir. Siyasi mahfellerde söy- lendiğine göre Kont Bethlen'in tayi- ni müuhafazakârların mevkiini geniş mıkyasta takviye etmekte ve intiha- bat arifesinde siyasi havayı aydın - latmaktadır. Radyo Komisyonu Mukarreratını İmzalamadık Berlin, 10 (A.A.) — Montrö rad- yo difüzyonu könferansında hazırla- nan dalga tevzii anlaşmasını konfe- ransa iştirak eden 37 hükümetten 32 si imza etmiştir. İmza etmiyen dev- letler şunlardır: İzlanda, Yunanistan, Lüksemburg, Türkiye ve Sovyetler birliği. Plân dalga uzunluklarında büyük değişiklikler derpiş etmektedir. Plân- da Alman milli postasının takati 200 kilovata çızarılmıştır. ——— Roosevelt Grevcilere Bizzat Hakemlik Edecek Vaşington 10 (A. A.) — Roosevelt kömür madenleri ihtilâfında bizzat hakemlik edecektir. Bu ihtilâf Ame- rikanın şimal mıntakasında müna - kalâtı sekteye uğratmak tehlikesini göstermektedir. Reisicümhur, inşa Nazırı Madam Perkins ile sendikala- rın mümessillerini, amele ve patron- ların murahhaslarını Beyaz Saraya davet etmiştir. Vaşington — Roosevelt, idarf ıslahat plânını kongreye tevdi etmiştir. Plânda Pilsudski'nin büyük bir heykelinin pro- lesini hazırlıyacaktır. senede 1,250,000 dolarlık tasarruf yapıl- ması derpiş edilmektedir. Eski Macar İRomanyada YeniSeçim Şartları Ilân Edildi Bükreş, 10 (A.A) — Başvekil Ar- mand Calinesco, milli kalkınma cephesi konseyinin içtimaında söy- lediği nutukta, parlâmentonun 7 Ha ziranda toplanacağını bildirmiş ve yeni rejimin semereli çalışmasında- ki muhtelif merhaleleri mevzuu bahsederek demiştir ki: Bu merhaleler, şu suretle hu- lâsa 'olunabilir: Zihinlere sükün ge- tirilmiştir. Dahilde nizam yeniden tesis edilmiştir, milli birlik yeniden teyit olunmuştur, etnik ekalliyetler meselesi halledilmiştir. Şurasını temin edebiliriz ki diğer devletlerde hiç bir yerde ekalliyet rer Tejimr bü derece tami Ve bu de- rece liberal bir surette tanzim edil- memiştir. Bu hâdise, esasen bir çok defa, yabancı memleketlerin en sa- lâhiyettar mümessilleri tarafından açıkça kabul edilmiş bulunmakta- dır. : Bu vaziyette, bir adım daha ileri atmak ve rejime son müeyyidesini de vermek zamanı geldiğini zannedi- yoruz. Kral Karol, seçim emirna- mesini imzalamıştır.,, Başvekil, seçim kanununun mü- meyyiz vasıflarını şu suretle izah etmiştir: Kadınlar Mebus Olamıyacaklar, Fakat Mebus Seçecekler ve Âyan Âzalığına Seçilebilecekler « . Parlâmento mesleki esaslara istinat edecek ve bir mesleği fiilen icra-eden muhtelif korpürasyonların mümessillerini içine alacaktır. Rey, tayini esami süretile ve seçim daire- leri çerçevesi içinde verilecektir. Ka- nun, demagojik seçim propaganda- sını menetmektedir. Namzetler, çicilere ancak kısa beyannamelerle hitap l seçim bürosu şefi hâkim tarafından talik olunacaktır.” x Seçim şartlarmı tesbit eden emir- se- klerdir. Bu bey name neşredilmiştir. Bu emirnameye göre, mebuslar üç kısımdır: Ziraat mümessilleri, ticaret ve endüstri mü- messilleri, entelektüeller. Her kate- goriden 86 mebus seçilecektir. Ayan 86 si kral tarafından nasbedilen aza ile 86 sı da seçimre tayin edilen aza- dan mürekkep olacaktır. Veliaht yük- sek ruhani rical ve müteaddit defa seçilmiş olan parlâmento azası huku- kan âyan azasıdır. Kadınlar mebusan için seçim hak- kını haizdirler. Fakat l ) Ayan azası için ise kadınların hem seçme, hem de seçilme hakları var- dir. seçi ç Çin - Japon Muharebesi Şunking, 10 (A. A,) — Şunkingin Japon tayyareleri tarafından bom - bardımanında bir kaç ev yanmış ve halktan ölenler ve yaralananlar ol - muştur. Çin kuvvetleri, Kaifeng, Hang - şov ve Suşovdaki Japon mevzilerini muhasara altına almışlardır. Bir Çin tayyare filosu iki gündür bu mınta- kadaki Japon kuvvetlerini bombar - dıman etmektedir. Kiukinagdan Nanşanga gitmek - te olan takviye kıtaatından 3000 kişi ve bir Japon müfrezesi imha edilmiş ve bir çok harp levazımı ele geçiril- miştir. Geçen cumartesi günü Siain şeh- rini bormbardıman etmek isteyen 17 bombardıman ve 35 avcı tayyaresin- den mürekkep bir Japon — filosunu Lentien civarında Çin hava kuvvet- leri durdurmuştur,. Yapılan şiddetli bir hava muharebesinde Japonların 7 bombardıman ve 5 avcı düşürülmüştür. tayyaresi * Tokio, 10 (A.A.) — Domei Ajan- sının bir tebliğine göre, Hopei as- Bir İddiaya Göre Çinliler Japonları, Bir İddiaya Göre de Japonlar Çinlileri Muhasara Etmişler su yedi Korgeneralle bunların ku- manda ettikleri 150 bin Çin askerini ihata etmiye muvaffak olmuştur. Çin Generali Tangenpo'nun kuman- da ettiği dört Çin fırkası imha edil- mek tehlikesine maruz bulunuyor. * Tokyo, 10 (A. A.) — (Domei) Fransa büyük elçîsi dün akşam Ha- riciye Nazırı muavinini görerek son bombardımanda Çungçindeki Fran- sız konsolosluk binasında vukubulan zararlar hakkında teşebbüste bulun- muştur. aa Alman Muhabiri Mısırdan Çıkarıldı Kahire, 10 (Hususi) — Völkisecher Beobahter gazetesinin Kahire muha- biri Mısırdan ihraç olunmuştur. Mu- habirin bilhassa Kral Faysal ile Kral Gazinin ölümlerinden bahseden yazı- larında İngiltere hükümetini bu ölüm lerle alâkadar göstermesi nazarı dik- kati celbetmişti. Çeişekirk Gd Alman Heyeti Döndü Alman sanayicileri yün ve pamuk mensucatının Yunan piyasasına çıkarıl- ması imkânını tetkik ettikten sonra Al- keri harekât sahasında Japon ordu- manyaya avdet etmiştir. Beynelmilel Tababet Kongresi Amerika Hariciye” — Müsteşarı Mühim ve Siyasi Bir Nutuk Söyledi Vaşington, 10 (A.A.) — Hariciye LNezareti müsteşarı Messermith, o- nuncu beynelmilel tababet ve eczacı- ık kongresini açmıştır. Bu kongreye 32 memleketin mümessilleri iştirak etmiştir. Messermith, Merasimde hazır bu- lüunamıyacak olan Hull'ün bu müna- sebetle hazırlamış olduğu nutku o- kumuştur. Bu nutuk Avrupanın hali hazırda- ki buhranına telmih etmektedir. Ntı- tukta deniliyor ki: | “Kongretsiz cihan endişe içinde bu lunduğu vahim bir anda toplanıyor. Yeryüzündeki milletler, son derece- de mühim bir karar ittihaz etmek mecburiyetinde bulunuyorlar. Bu ka- rar, müstakbel nesillerin hayat ve mukadderatı üzerinde tesir icra ede- cektir. Milletler, ıztıraplara ve iktısadi harbe doğru götüren yol ile sulhe doğru götüren yoldan birini tercih etmek mecburiyetindedirler. Bizler konferanslarda toplanacak olan milletlerin aralarındaki konfe- ranslarda toplanacak olan milletlerin aralarındki ihtilâfları dostane bir su- rette halledebileceklerini zannediyo- rliz. Medeniyetin temel taşı şudur: (Ve- rilmiş söze riayet.) Roosevelt de bir mesaj göndererek konferansın sarfedeceği mesainin bü- tün dünyaya, mütekabil menfaatlere müteallik meseleleri müzakere için müşterek dostluk esasına istinaden yapılacak olan toplantıların müna- kaşadan âzade olan faydalarını isbat edeceği kanaatini izhar eylemiştir. S Bi pelrakeün İtalya ve Fransa Yeni Deniz Silâhları Yaptırıyorlar Roma, 10 (A.A.) — Deniz bütçesi- nin müzakeresi münasebetile meclis- te beyanatta bulunan deniz müste- şarı Amiral Cavazneri, İtalyanın ya- kın bir âtide 35 bin tonluk dört zırh- Jısı. modern hale konulmuş 26 - bin tonluk dört zırhlısı, 19 büyük kru- vazörü, 12 hızlı kruvazörü, 60 tor- pito muhribi, 70 torpito ve Avizosu ve yüzden fazla deniz altısı olacağını söylemiştir, * Paris, 10 (A.A.) — 18 bin tonilâ- toluk Haminde ve 40 tayyare alan Painleve tayyare gemisi Nazaire tez- gâhlarına sipariş verilmiştir. : * Cenevre, 10 (A.A.) — Finlandiya ve Isyeç hükümetleri ayni zamanda Avenola müracaat ederek Aland a- dalarının tahkimi meselesinin konse- Köpek Demek Hakaret midir ? Yazan: B. FELEK G Dese erçi bana birisi: — Köpek oğlu köpek! hakaret sayar, icabına bakarım, Lâ- kin doğrusunu söylemek lâzım gelir- se köpeğin bizdeki kabul şekli dün - yanın bu hayvan hakkında git gide daha ziyade tebarüz eden muhabbet hattâ hürmeti önünde büyük bir te - zat teşkil eder,. Biz: «Köpektir zevkalan seyyadı bliinsâfa hizmetten». # Der, köpeğe hakaret ederiz; say- yada ağız açamadığımız için. Halbu- ki köpek avladığını kendi yemez ki! Köpek koyunlarımızı bekler. Hattâ: — Köpeksiz köy bulmuş, çomak- sız geziyor! Sözü ile sadık bir bekçiyi dövmek lüzumuna İnandığımızı ilân — eder, bundan da hiç sıkılmayız. Köpeğin o bilerini kor pek alâ biliriz. Köpeği, evimize en emin bir can muhafızı diye alırız. Bu — hizmetine çalışır - Tedırön 8 B yasıdır . İtiraf etmek lâzımdır ki; bizim memleketteki köpekler fert itibariy- le olmasa bile maruz kaldıkları u - tiyar sayılamazlar. Çünkü biz köpe - ğe çok hakaret ederiz. Bu dilimizde hakaret kelimesi az olduğundan mı, yoksa köpeği pek hakir — gördüğü - müzden mi, yoksa daha eski; Şafii, rından mı böyle olmuştur bilmiyo - rum, Başka memleketlerde köpeğe köyde kendini değil, senin benim gi- mumi telâkki bakımından pek bah - — 13730 bakımdan inhilâle sevkedecek olan | | karşı çok daha müşfik ve muhip dav- ranırlar. Bir kaç defa yazdığım gibi Lon - O$17.134,25 t A mukabil verdiğimiz şey sofra baka- Nü Hanefi, Maliki gibi mezhep kavgala. — D drada bir köpek mezarlığı vardır. İ - — çinde sevgili köpeklerin ufacık me - zar taşları görülür. — Adamrne çıkar? İt, ittir: De - mek doğrü olmaz. « Biz. bir işi tenkit edeni tezlil için;des Bi — İt ürür, kervan yürür. Demi - şizdir. —. « İtin ürümesi kervana karşı değil, ra karşıdır. Bunu da bilmemezlik - Rast gele: — İtin biri! Deriz, — İt dişi, domuz derisi. Sözü ile ö bizim hesab yaptığı mücadelelere karşı olan haksız ve ka- dir bilmez lâkaydimizi gösterir. Karaktersizliği, habisliği, edenp - sizliği haklı asabiyet ve gayzımızı celbetmiş olanlara: — Köpek soyu! diye hakaret e - derken düşünmeyiz ki:; Sahibi için ölmüş binlerce köpe- ğe her adım başında tesadüf edilir de sahibinin leşini yemiş bir tek kö- pek görülmüş değildir, Lâkin köpek diye sanki hakaret etmek istediklerimiz arasında velini- metine çelme atan, efendisinin ku - yusunu kazan kaç tane istersiniz! Köpeğe acımıyor, ona karşı yap- hakaretlerimizin belâgati — tahkir - nun kötülüklerini köpekliğe izafe etmekten vazgeçsek hiç fena olma - yacaktır. * Aldığımız mektuptur: Sayın Bay Bürhan Felek, — Bu sene nereye? — serlâvhalı maka- — lenizi birisi posta ile bana göndermiş ve — altına da «dördüncü hafta boş olduğum- — dan rahatsız ederim» diyerek «Gezicie imzasını atmıştır. Bu alçak gönüllü misafir, arzusunu bil- dirmek için yazınızı vasıta etmiş olduğun- dan ben de ayni yol ile cevap vermiye mecbur oldum. Meşhur fıkradır. Birisi akşam üstü bir evin kapısını çalmış ve ev sahibinin: — Kim 0? Sualine de: — Tanrı misafiri. Cevabını vermiş. Ev sahibi de: — Yanlış gelmişsin. Tanrının evi bura- sı değil karşısıdır. Diye camiyi göstermiş. Tanrının her tarafta geniş, ferah, mü- kemmel evleri varken biz gibi onun âciz bir kulunun tuttuğu bir kulübeye mu- sallat olmakta ve zaten bizim güç sığın- dığımız yerde büsbütün sıkışmamıza yol açmakta mâna nedir? Ben ne cür'etle Tanrının misafirini evime kabul edebi- lirim, ne haddime? «Gezici» imzalı zata bü sene rahatça kendi evinde kalmasını tavsiye ederim. İmza: KOVUCU FELEK — İstiyenin bir yüzü kara.. yin ruznamesine konulmasını iste- miştir. Kabul etmiyorlar İşte! Israra mahal yok değil mi ya! kervana musallat olacak düşmanla - — ten geliriz. ğ Ğ lerimizin isabeti namına şunun bu - — * İ tığımız haksızlığı kale alınır bir ay- ç kırılık saymıyorsak bile hiç olmazsa —— 00.000.—. B4 323 6.923.37 T21.38 8.035.30 esap de- ; hak- ( ma- — ağa eni h. atış — 27) ek- ve ir- ere l' b h- ü de el iz e- l