11 Mayıs 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 7

11-5 - 1938 İstanbuldan Röportajlar : TAN Batan Ertuğrul Gemisi Kahramanlarından Sağ Kalan Çavuş Anlatıyor asımpaşada, yeni ismile Ge- dikli Erbaş Mektebinin parmaklıkları önünde, bugün saçı sakalı biribirine karışmış sefti bir ihtiyar dileniyor. Bu adam, öte - denberi bu yerin gediklisi. Yaşı seksen var, fakat hâlâ kuvvetini mu hafaza ettiği hissini veriyor. Akşama kadar dileniyor ve toplu yabildiği beş on kuruşu da mavi renkli ispirtoya veriyormuş. Bize bu ihtiyarın bundan yarım âsır evvel Japon sularında parça - lanan Ertuğrul fırkateyninde bu - Yunanlardan biri olduğunu haber verdiler. Kendisini Kasımpaşanın Bitpa « zarında, bir yer odasında, 13 yaşın daki oğlu Bahtiyarla beraber bul- dum ve konuştum. İsmail çavuşun seksen yıl - Tık alkolik dimağı, elli sene evvelki faciayı vuzuhla hatırlıyabilmekte- dir; — 1304 senesinde beş yıllık bah Tiye askeri idim ve Ertuğrul fırka- teyninde çavuş rütbesi ile çalışıyor dum. Bir gün Japonyaya gideceksi niz, dediler. Tahta gemi ile Japon- yaya gidilir mi, gidilmez mi? Kim düşünür. Emir büyük yerdendi. Ab dülhamit, gemi kumandanı Osman Paşayı — Gidebilir misin? Demiş, o da: — Sayel Şâhanede Çin Maçine bile giderim Efendimiz!. Cevabını basmış ve kılıcını şıkırdata şıkır - data huzurdan çıkmış. Japonyaya gidişimiz bir âlem- di. İçinde mum ve petrol lâmbası yanan, ağır bir şey düştüğü zaman güvertesinin tahtaları biribirine ge çen”tahta bir (sithin1) ile nasil gi- dilebilirse biz de öylece gittik. Ge- mide emirler, kumandalar yolun- da iti. Fakat tekheyi, yelkenleri ve makineleri ile 6 milden fazla gö- türmek kabil olamıyordu. YA Düeti, Çini filân geçtik ve aylarca sonra Japonyaya vardık. Havaların tatsız gittiği bir mev- simde Osman Paşa hareket emrini verdi. Biz emri aldığımız akşam Japon meyhanelerinde otururken Japon bahriyelileri burnumuza gülmüş » ler ve “tahta gemi ile bu havada Ja pon sularından bir adım öteye ge - gemezsiniz!,, demişlerdi. Adamların haklı olduklarını son- radan pekâlâ anladık, amma, olan bir defa olmuştu. Kumandan Ferik Osman Paşaya da, Japon bahriyelileri söylemiş - ler ve “bir müddet daha bekleyi - niz, şimdi gitmiye kalkarsanız ted birsizlik olur,, demişler. Ben görmedim. Görenler anlatı- yor; Osman Paşa, Japon Amirali- hin karşısında küplere binmiş: — Bize bu sırmaları analarımız takmadı. Biz onları sayei şâhane- de, denizlerle dövüşe dövüşe al « dık! Diye bağırmış. Bir sabah gün doğmadan hare - ket ettik. oğaziçinde, denize biraz dikkatli bakarsanız. dipte- ki yosunları görürsünüz. Japon de Mizihde ise sular simsiyahtır. Gemi Bin kıçında köpüren dalgalar bile #iyah köpüklü ve korkunçtur. Biz bu hafif dalgalı denizde 28 parça Yelken açtık ve makineyi de bütün hizile çalıştırdık. 6 mil yolla gidi- Yorduk. Denizde güneşsiz bir gün başlamıştı. Japon adaları sağ geri- mizde kalmışlardı. : Akşama kadar günümüz hâdise- a Ee6ti. Akşam üstü, deniz, bizim ü deniz dediğimiz, çırpıntısız, fakat büyük dalgalı bir vaziyet aldı. Fırkateyn bir iniyor, bir çıkı- Yordu. Havada, bunaltıcı bir dur- Şunluk vardı ve nefes alışlarımız bile güçleşmişti. Dümende vardi- Yada duruyordum. Geminin rota - Mını bozmadan, dalgalar baştan karşılıyacak şekilde dümen kulla Miyorduk. Hava o kadar rütubet- ç ; ç e MARA İİİ İİİ YAZAN: A. MÜNTEKİM ? # MARA İİ Ertuğrul faciasından sağ kalan Kasımpaşalı İsmail Çavuş Ni ve ağırdı ki, şakaklarımızdan 21 nil zirıl ter boşanıyordu. Evvelâ dış caketimi, sonra mintanımı ve niha- yet'iç fanilâmı da çıkardım. Yarı çıplak bir halde ve güçlükle nefes alarak vazife görüyordum. Akşam namazından sonra dal - galar büsbütün büyüdü ve rüzgâr gittikçe kuvvetlenmiye başladı. O kadar ki, gemide yatsı ezanı okun- duğu zaman, Osman Paşa da dahil olduğu halde, geminin 784 kişilik zabit ve mürettebatında âdeta he- yecan derecesinde bir korku başlar muşta. Gemide emir ve kumanda kal - mamıştı, Vapur istikamefsiz. bir şekilde, ve zifiri bir gece içerisinde alabildiğine gidiyordu. Hepimiz bir kuyuya dalarcasına atıldığımız bu karanlığın sonundan ne çıkacağını bekliyorduk. İşte bu sırada, ömrümde duy - duğum en büyük gürültü koptu. Koca gemi, önümüzde - birdenbire büyüyüveren simsiyah bir kayanın önünde parça parça olmuştu. Osman Paşa, en baştaki prova direğinin dibinde cansız yatıyordu Direk, düşmüş ve altında Osınan paşayı da ezmişti. (göreni açtığım zaman bir Japon “hastanesinde yatı - yordum. 784 kişiden 60 kişi canlı olarak kurtulabilmiş, 724 kişi sula- ra kaynayıp gitmişti, Kurtulanlar- dan altısı da hastanede öldü ve biz 54 kişi kaldık.'İçimizde zabit ola- rak kurtulan iki kişi vardı: Gemi- nin Imamı olan Kasımpaşalı hoca Mehmet Efendi ile kazancı za - biti Hayri Efendi. Üst tarafı ben de dahil olduğum halde çavuş ve ne » ferdi. Bizi bir Japon gemisine yükledi- ler ve İstanbula yola çıkardılar. Çanakkalede muazzam merasimle karşılandık. Dualar edildi, nutuk- lar söylendi, namazlar kılındı ve ilâhiler okundu. Geçmiş gün. iyi hatırlıyamıyorum. İstanbula geldiğimizin ertesi gü- nü bizi Yıldıza götürdüler. Bah - çede merasim köşkünün karşısına dizildik. Bir tarafımızda paşalar, ö- bür tarafımızda müşirler duruyor- du. Karşımızdaki kapı açıldı ve Ab dülhamit göründü. Biz hemen: — Padişahım çok yaşa! yı bas - tırdık. Abdülhamidin emrile göğüsleri- mize birer nişan takıldı, mükâfa- ten müddetiti dolduranlara tez- kere verildi, doldurmıyanlar da bir derece terfi ettirildi ve ben de bu arada başçavuş oldum. Başçavuş olduktan sonra ikinci bir seyahat te Ferik Emin Paşa ma iyetinde olarak Basraya yaptım. Sonra da terhis olundum. — Aldığın nişanlar, tezkereler ne oldu İsmail çavuş? B u kadar sözü bir otomat ha- linde ve hiçbir heyecan e- maresi göstermeden söyliyen İs « mail çavuşun gözleri sulanır gibi oldu: — Sorma, bayım, dedi, on üç $e- ne evvel İzmirde bir zelzele felâ- keti olduydu ya; dört odalı evim- le beraber her şeyimi o felâkette Kâybettim. Karımı, kayinpederimi ve kayinbiraderimi ve üç çocuğu- mu, enkaz altından ölü olarak çi- kardılar. 6 aylık çocuğum Bahti- yarla ben, esya olarak bir kahve fincanından başka bir şey kurtara- madım. İzmirdeki evim, Topaltında Ki - reçlikayada bir numaralı evdi, Ha- rap oldu. Otuz sene İzmirde kayık- çılık yapmıştım. Sonra 6 aylık ço- cuğumla İstanbula geldim. O za - mapdanberi boyacılık ve sıvacılık yapıyordum. Çocuğumu kendi ken dime büyüttüm. Geçen sene par - mağım sakatlandı. Bir senedenbe- ri işte böyle dileniyorum. Zavallı ğı idir. Zavallı İsmail çavuşun hikâyesi bundan ibarettir. Şimdiye kadar, Ertuğrul faclasından sağ olarak kalan Bar - tinli iki kişi olduğu zannediliyor- du. Hattâ, bunlara geçenlerde Bar tında madalya da verilmişti. İs - mail çavuş şimdi bunların üçüncü sü oluyor. Ertuğrul faciasının sağ kalan üçüncü kahramanını dün bu lup görüştükten sonra, bir dördün- Şu Garip Dünyada: Deliler de İsyan Etmişler Macaristanda, Budapeşte civarın- daki kasabalardan biri geçenler delilerin hücumuna uğramıştır. Va - ka hayli gülünç ve hazindi Şehir civarındaki tımarhanede bu lunan deliler, aralarında bir plân ku | rarak isyana karar vermişler ve bu- nün için de hemen faaliyete geçmiş | lerdir. Tik iş olarak isyan günü tes- pit edilmiş ve 360 kadar deli sopa, taş, demir kabilinden birer silâh te-| darik ederek o gün hepsi birden çı- kış hücumu yapmışlardır. Plân mu- vaffakiyetle başarıldığı için, her ko Huşta evvelâ gardiyanlar karyolala- ra iplerle bağlanmış, avlulardaki nö betçiler bodruma tıkılmış, karşı koy mak istiyenler de derhal temizlen - mişti serbestçe temas imkânını kazandı kıskıvrak bağlıyarak yi belerde hapsetmişlerdi: olmuş, ve-şebirden imdat kuvvetle ri istenmiştir. Deliler, bunu'da he - saba katmışlar ve koğuşlarda ne bul- dularsa dışarı çıkararak hastanenin önünde barikatlar kurmuşlardır. Mo törlü polis kuvvetleri gi delilerle aralarında şidde pışma olmuştur. Bu sira ye ateş verilmiş ve yüzlerce deli bir sant mesafedeki kasabalara mak imkânını bulmuşlardır. Zabıta, bütün kuvvetini sarfede - rok kaçanları birer birer toplamış ve bu iş tam bir hafta sürmüştür. Ve - rilen habere göre, bu azgın delileri muhafaza için şimdi daha muhkem bir hastane inşası maksadile hazır - lik yapılıyormuş! Garip bir hayvan Cenubi Afrikada gezen bir Ingi - liz seyyahı, şimdiye kadar görülme miş garip bir hayvana rastlamıştır Kurbağa büyüklüğünde olan bu aca- Yip mahlük, sıçrıyarak yürüyormuş. Fakat, cüssesine nazaran cıçrama ka biliyeti 6 kadar fazlayımış ki, har at- layışında 9 metre kader ilerliyebili - yormuş. Ingiliz seyyahı, bu hayva - mı yakalamak için gecesini gündü - ze katmış, orman İçlerine pusu kur- muş, nihayet emeline muvaffak ol - muş. Hayvanat âlimleri, şimdi Tondra - ya getirilen bu garip mahlük üze - rinde tetkikler yapıyorlarmış. YENİ BİR MODEL b Yaza girerken işte size bir tüm nüm lan bu kostümüntrois. guart'a ya - kın bir de caketi vardır. İcabında cnket kolda taşınabilir. ——— cüsünün de sağ olduğunu haber al dım. Bu zat ta geminin ateşçisi ve Hacı Ateş isminde bir vatandaş - mış. Bugün Bursada Babasultanda oturuyormuş.. Kasımpaşalı İsmail çavuşun, sır- tındaki sefil gömleğinden başka hiçbir şeye malik olamadan; sokak ortalarında avuç açmasına gönül razı olamıyor. Bütün koğuşlardak! deliler, tan sonra hep birden dış kapıyı boy lamışlar ve muhafiz gardiyanları da odaki kulü- Fakat, hâdise derhal civarda şayi dağıl - gâhlarındı cak ve bir uçuşta iki (Başı 1 incide) yet vermek üzere, müspet tedbirler le tatbik edilmesini talep etmiştir. Çin murahhası ilâveten demiştir ki — Bu veçhile hareket etmek su- retile konsey, Milletler dünyada dı çin elzem olan prensiplerini tatbik etmiş olacaktır. B. Vellington Ku, Japc yakında geniş mikyasta ze yayı pek irli gaz - lar il etmek” niyetinde olmakla itham etmiş ve böyle bir çanilik vu- kuüna mâni olmak için âcil tedbir- ler ittihaz edilmesini Çin murahhası “heyeti Milletler Cemiyeti umumi kâtibi Avenol'e bir pota tevdi ederek Şantüng eyale - tinde fasliyette bulunan Japon Kuv vetlerinin zehirli gazlar kullandık - larını ve yakında yapacakları hare- ketler esnasında bu gazı geniş mik- yasta kullanmak için hazırlklarda bu lunduklarını bildirmiştir. İngiltere - İtalya anlaşması İngiltere hariciye nazırı Lord Ha - İifaks Ingiliz — italyan itilâfinin beynelmilel akıl ve hikmet ve hüs- nü niyet esasına dayanmak şartile, ihtilâfların balledileceğine da yanmak şartiyle, bütün (htilâfların halledileceğine inananları teşvik et tiğini söylemiş ve iWlaf yanın umumi emniyet hissi üzerin- de müsait bir tesir bıraktığını ve v- müumi sulh için bir iştirak hissesi ol- İduğunu tebarüz ettirmiştir. Lord Halifaks demiştir ki: | — ingiltere hükümeti bir çok hü- İkümetlerle ve ezeümle Fransız hü - İkâmetiyle samimi münasebetler ida- me etmektedir.,, Hatip Ingiliz — Ttalyan it beynelmilel sulha hizmet etmekle beraber Milletler Cemiyetinin takip İettiği gayeyi yani - dünyada hakiki bir sulh tesis etmek ve bu sulhü uz- İlaşmak yolu ile temin etmekten iba- ret olan gayeyi takviye etmiş oldu - İ ğunu ilâve etmiştir. Şili devletinin vaziyeti Siyasi mahfiller Şilinin büyük bir ihtimalle yakında Milletler Cem tinden çekileceğini beyan etmekte - dirler. Ayni mahfiller Şilinin Cenev re mümessili Augüstino Edvards'ın aşağıdaki iki şart yerine getirilme - diği takdirde memleketinin Milletler Cemiyetinden çekileceğini bu içtima devresinde bildirilmesi için hüküme tinden talimat aldığını tasrih etmek tedirler, Haile Selâsiye Cenevreye MUAZZAM BİR HAVA GEMİSİ: Dünyanın en büyük yoleu tayyaresi Kaliforniyada Santermonika tez » inşa edilmektedir. Resmini yukarıda gördüğünüz bu muaz » zam haya gemisi, 42 yolcu taşıyacaktır. Sürati saatte 240 - 290 mil ola- bin mil yapabilecektir. eliyor M.Cemiyeti Dün Habeş Meselesini Geri Bıraktı | Bu şartlar şunlardır: 1 — Milletler Cemiyetinin #lem - şümul olmasını temin edecek suret- İte mukavelensmede tadilât yapılma- sı, 2. — Zecri ması, Siyasi mahfiller şimdiki ahval 1 - çinde Şilinin bu iki şartının kabü- lüne imkân olmadığını kaydetmek - tedirler, Bununla berabere taleple - ri iki senelik bir mühlet içinde ter- viç edildiği takdirde Şili Mülletler İ Cemiyetine avdet edecektir. Çünkü bu memleket sureti katiyede cemi « yetten çekilmeden evvel iki senelik | mühlet verecektir. Haile Selâsiyenin karısı Fransada Marsilya, 10 (A.A) — Halle Selâ siyenin zevcesi, bu'sebah Mariyet Paşa vapurile buraya gelmiştir. Ne- caşinih zevcesi, Londraya "gitmekte İ olduğunu ve orada zevcine mülâki o- Iscağını beyan ve şu sözleri ilâve et- miştir: — Cenevreye gidip gitmiyeceğimi - zi bilmiyorum. Herhalde kati ola - rek İngilterede yerleşeceğiz... tedbirlerin - kaldırıl - Gönüllülerin geri çekilmesi Cenevre, 10 (A.A.) — Havas ajan sı bildiriyor: Ispanyadaki gönüllüle- rin geri alınmasına dair Fransanın hattı hareketi hakkında enternas - yonal matbuatta bir takım haberler çıkmaktadır. Hakikat şudur ki, gö - nüllülerin geri alınmasını hem de - nizde hem de karada kontrolün tek rar tesisine mütevakkıf tutan eski Fransız hükümetlerinin hattı hare * ketini aynen şimdiki Fransız hükü- meti de takip eylemektedir. Bu hat- tı harekette hiçbir değişiklik olma - mıştır. Binaeneleyh bu bapta çıkan bütün haberler ya yanlıştır ta kasten yapılmaktadır yahut Selâsiye gelecek mi? Nevyork, 10 United Pres'in Cenevre muhabiri bildiriyor: Haile Selâsiye, Perşembeye Londra- dan Cenevreye gelmesi beklerimek- (Hususi) — tedir. Haile Selâsiye geliyor Cenevre, 10 (A.A.) — Konseyin bu akşamki gizli toplantısında, Habeşis tan meselesinin perşembe günü mü- zakere edilmesine karar verilmiştir. Sanıldığına göre; Lord Halifaks perşembe günü bu mesele etrafında müzâkereyi açacağı zaman bizzat Negüs cevap verecektir.