14 Nisan 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

14-4 - 938 .......0, BUGÜN İspanyadaki Kanlı Mücadele Yazan: Ömer Rıza DOĞRUL “gün ikinci İspanya Cpmhuri- Yetinin yedinci yıldönümüne i£ ediyor, Birinci İspanya Cüm- Yeti 1873 te ilân olunmuş ve an- iki yıl devam edebilmişti. İkinci- de ilân edilmiş ve o zamandan rak çok sıkıntılı günler geçir- a? İspanya Cümhuriyetinin ilâ- Spk İspanya içinde bir sürü ka İm lar ve kanlı hâdiseler vuku- dee fakat bunlar rejimi tehdit Cümh, mahiyet almamıştı. Bilâkis uriyetin ilk yıldönümünde ik- "Yapan eyklinde bulunan Zamora buy, acak işlerimiz çok, fakat cüm- Yet yerleşmiştir. demişti. Cüm- 'Yet idaresi Katalony: muhla- *t vermiş ve memleket içinde inşa Setini takibe başlamıştı. Fakat iki e kâh kraliyetçiler kıyam edi- Yeki kâh kommünistler ayaklanıyor, ri anarşistler ihtilâller çıkarıyor- yg ktidar mevkiindeki sosyalist hü - Metin 1933 sonlarında düşmesi ü- ine © merkez partisi iktidar mevki- kap is fakat tutunamamış ve hü kn kurulması ile hükümet düş - © i biribirini sık sık takip eder ol- il Bir halk cephesi vücude ge- aa işbaşına geçen sollar 1936 se- diğe , bir taraftan irtea unsurlarile, T taraftan ifrat Ka, unusurlarile mü- Ya çalı ; ; ve huri, Ya iştir, *iy ederek Cümhuriyeti kurtarmı- işiyorken General Frankonun km ile karşılaşmış ve cümhuriyet 9 ile Franko tarafı arasında sü - li bir mücadele başlamıştır. ka cadele devam ediyor ve bugün- e İspanya Cümhuriyetinin ma tehlikesi geçirdiğini gösteri- EM de bu tehlikenin önüne ge- k umulmıyan bir hâdise vukubu- Ba de vaziyet bir kere daha kur İri Yahut belki de Franko kaza» ha pe Pütün memleketi hükmü altı. alır, yar kat bütün bunlar bugünün değil, Ki hâdiseleridir ve İspanya cüm Ki etcileri buzün pek hazin şerait ve yp, İh günün hatırasından hız Prç, alücaklardır. ansada ; Diisüre kabinesi, Fransa mec- “ isinden istediği salâhiyet Bağış Bugün ayni salâhiyeti âya dan, tiyecek ve âyan meclisi Blum- Bp, irkediğini Daladye verecektir. u suretle Daladye, üç ay müddet Tansayı kararnamelerle idare ede- ve daha sonra hu kararnameler Ad edilmek üzere meclise arzedi- ür Yani Fransa meclisi, salâhi- uy i, muvakkat bir zaman için hi M1 devretmiş bulunuyor. Hükü- Ne * te bu salâhiyetten istifade ede - Ki arsanın milli müdafaasını, mil ihsalini hızlandıracak ve mali tk ir, iktisadi kalkınmayı temin ede tir, m Bümüzdeki üç ayı Fransanın buh 1,” geçireceği muhakkak olduğu- 4, e bunu da bir istikrar alâmeti mak hata olmasa gerektir. 1, elâdyenin grevlere son vermekle yy laması, çok iyi bir başlangıç uya lâyıktır. Alman müstemlekeleri : Almanyanın müstemlekeler is - Man, m ve temekte ısrar ettiği malâm. Al üstemlekelerinin bir kısmı ce- Afrikaya ilhak olunmuştur. Al - dag arın bu müstemlekeleri de istir- hg, Süşünmüş olabileceklerini naza kate alan cenubi Afrika Başve - Muavini ve Adliye nazırı General a dün mühim beyanatta bulun- VE cenubi Afrikanın tehlikeli ye larındı ir daha ii söy vi vi Dün lan kurtulmuş olduğunu «ski vaziyete dönmiyece- demiştir, bi Afrikanın Almanyays kar- 'aziyeti alması, İngilterenin 1,,, çmleke işinde Almanya ile ko - Yar, kolay anlaşamıyacağını gösteri” er e hi, Dün Sabahki ; Şiddetli Zelzele stanbul, 13 (A.A) — Rasathane - debi edilmiştir: tiy Sabah saat 4 u 48 dakka 28 sa- ag, 8€ce şiddetlice bir zelzele kay- Ülmiştir. ta erkez üstünün İstanbuldan mesa- &, 20 i 'kte- |bapta söyliyecek kilometre tahmin edilmel i İNGİLTERE: Harbiye Nazırı Romada Musolini Ile Görüşecek Londra, 13 (Hususi) — Daily Mail gazetesinin bildirdiğine göre, İngi- tere harbiye nazırı Höre - Belisa Ro- mayı ziyaretinde Mussolini ile görü- şecek ve Chamberlain'in bir mektu- bunu verecek, bu seyahati esnasında ayni zamanda Parise uğrıyarak Da- ladye ile de görüşecektir. Anlaşılan Chamberlain mektubunda iki mem- leket arasında anlaşmanın akdi ve dostluğun tesisi dolayısile memnu - niyet göstermektedir. Diğer bir habere göre, anlaşma metleri arasında, müşterek hudutlar hakkında bir iti- lâf akdi için yakında müzakerelere başlanacağı tahmin olunmaktadır. Alman politik mahfilleri İtalya ile İngiltere arasında cereyan etmekte olan müzakereleri o memnuniyetle karşılamakta ve bu iki devlet ara- sında açık ve itimat verici münase- betler teessüsünün Avrupai bir kıy- meti olduğunu bildirmektedirler. Fransız gazetelerinden Popüler an laşma hakkında yazdığı bir yanda diyor ki: “Londra ile Roma arasındaki mü- nasebetlerde şu iki büyük mesele mevcuttu: o Habeşistan ve İspanya. Her iki mesele de faşist metalibatini müsait olarak ve hiçbir karşılık ol maksızın halledilmiştir. Gerek bu - günkü ve gerek yarınki neticeleri bi- ze sadece felâketli görünen muhay - İyel bir realizmi methetmek bizim i- çin zordur... Habeş ilhakında Rusya müstenkif kalacak mı? Londra, 13 (A.A.) — Havas ajan- vw uputabirinden: Siyasi: mürabinler. yet Rusya ile Çinin Habeşistan fet- binin tanınması meselesinde müsten kif kalmalarını temin etmek için Mos kova ve Hankov'da teşebbüslerde bu - İlunmuş olduğunu temin etmektedir. ler, Ayni müşahitler, Çinin bilhassa Mançuko'nun teşkil etmekte olduğu misal dolayısile Ingiliz teklifini ka- bule mütemayil olmadığını ve Bü- yük Britanyanın Çinin müstenkif kal masına mukabil ona bazı müsaade- kârlıklarda bulunabileceğini ilâve et « | mektedirler. Malüm olduğu veçhile konseyin kararlarında ittifak şarttır. e Fakat istinkâflar ittifakı muhil addedilme- mektedir. Tagiltere, bu meseleyi doğrudan doğruya assambleye sevkedebilecek- tir. Orada ittifak, zaruri değildir. Şu- rası muhakkaktır ki asamblenin ek- seriyeti, Habeşistan futubatının ta- nınması lehindedir. Halihazırda Haile Selasiye, huku ki müşaviri B. Gaston Jez ile noktai nazar teatilerinde bulunmaktadır. Haile Selasiye'nin yakınında bu- lunanlardan birisi Necaşinin behe- mehal Cenevreye bir mümessil gön- dereceğini beyan etmiştir. İhtimal bizzat kendisi gidecektir. Milletler Cemiyeti Karşısında İngiltere Londra, 13 (Hususi) — Bugün #- vam kamarasında Mister Atlec 1932 ve 1933 te Milletler Cemiyeti asam- blesinin #ütuhatla kazanılan yerleri tanımamaya ait kararlarına hükü - metçe riayet edilip edilmediğini sor muştur. Mister Chamberlain verdiği cevapta, hükümetin Milletler Cemi- yeti paktına karşı vaziyetini değiş - tirmediğini ve bu kararları nazarı i- tibara aldığını, fakat bu kararların tatbikkinde diğer azanın vaziyetini ve beynelmilel şartları da göz önüne al- mak icap ettiğini söylemiştir. Hariciye müsteşarı Butler daha sonra İngitere ile İtalya anlaşması -! müzakereleri yapılarak kabul edil- nın tasdik olunmadan evvel meelise | miştir. srzolunacağını anlatmıştır. Londra, 13 (A.A) — Avam kama» İsehri imar müdürlüğü 1934 mali yı- rasında, Almanya ile ne zaman tek- hh hesabı katisine ait kanun kabul müzakerelere (o başlanacağını İedilmiş, gümrük tarifesi kanununun soran bir mebusa Chamberlain “Bu)altıncı maddesinin değiştirilmesine sözüm yoktur.,, ce-|ait kanımun birinci müzakeresi ya- rar wabını HARİCİ HABERLER sonunda, İngiltere ile Mısır hükü İ iyi komşuluk ve| İtuğu tabiyeyi değiştirmiye mecbur AMERİKA: IspanyadaHarpŞiddetli EE Bir Safhaya Girdi di Frankistler, Tortoza'yı Düşürmek| Önünde Için Yeni Bir Hücuma Geçtiler | we 5x) Min lediye relsi B. Lagurdiya, âcil icraat radyoda bir nu - Londra, 13 (Hususi) — İspanyadan fi programı hakkında gelen en son haberler, 24 saattenberi £ tuk söyliyerek cenubi Amerika piya- Lerida ve Tortozâ civarında çok şid- 'salarının ihtiyaçlarını tetkike memur detli muharebeler vukubulduğunu bir organizm ihdasım e Üci bildiriyor. Hükümet kuvvetleri, Le- $: © Hatip ezcümle demiştir ki: Be ridğa mıntakasında asi kuvvetlerinin | © * '— Diktatörlük, kapımızın e geri atıldıklarım ve cümhuriyetçile- dedir. İktısadi vaziyetimizin mi rin bu şehrin şimal ve cenubunda iler alak Sl etiğin ba yerl lediklerini bildiriyorlar. sibetin önüne geçmeye matı Asilerin Tortoza şehrine karşı gi- tedbirleri derhal ittihaz etmemiz riştikleri, taarruz hareketi, cümhuri- Jlcap eder. Avrupalı milletler, Eee yet kuvvetlerinin çetin ve anudane |”X diktatörlük rejimine sahip gi pi mukavemeti karşısında muvaffakıyet rupa milletleri, cenubi Ameri yı sizliğe uğramıştır. Bu yüzden, asl er- tilâ etmişler ve bizim piyasalarımızı kâniharbiyesi, bu şehrin zaptı için tut ellerine geççirmişlerdir. Cenubi Amerikada tehlikeli ve ka- Nİ rışık bir propaganda sistemi tatbik edilmektedir ve diktatörlük rejimi - ne sahip olan milletlerin ticari faali- yetleri altında siyasi gayeler gizli bulunmaktadır. Amerika hariciye nazırı B. Kordel Hul bu nutkun “enteresan” oldu- Hunu söylemiş, fakat Amerikanın ti- caret siyasetinin herkes için adiline we müsavi bir muamele sayesinde dünyada iktisadi bir huzur teminine matuf olduğunu hatırlatmıştır. Diplomasi mahfilleri, Hul'ün beya- natının, B. La Guadiya'nın plânının reddi mahiyetinde olduğu kanaatin- dedir. Hariciye vekâletinin iktisadi müte hassısları, bu plânın aleyhindedir. Plân cümhuriyetçilerce de iyi karşı- lanmamıştır. İki Tayyare Kazası kalmış, Tortozanın cenubundan şeh- re 20 mil mesafeden cenahlara hü - cumlarda bulunarak mukavemet hat- tam yarmak yolunu tutmuştur. Fran- kistler, bu suretle denize inebilecek- lerini umuyorlar. Bu bölgedeki hava muharebelerinde Frankistlerin flat markalı üç tayyarelerinin düşürüldü- ğü bildirilmektedir. Diğer taraftan, asi kaynakları, cüm huriyetçilerin bütün taarruzlarının püskürtüldüğünü ve Franko kuvvet- lerinin ileri hareketlerine devamla ye İni muvaffakiyetler kazandıklarını ha ber veriyorlar. Katalonya jeneralitesi konseyi, Ka talonyanın Frankistler tarafından ta- lep edilen statüsünün ilgasına müte- allik bir beyanname neşretmiştir. Beyanname Frankistler tarafından vâki davetin Katalonyalıların müda- faa arzularını takviye etmesi lâzım Kl 3 minnie giri. rında general Aranda ve Valina kuv- Katalonyanın ana yasasını kabul et- vetleri mütemadiyen ilerlemektedir. KAŞKA alet bük a» a Asilerin Tortoza üzerine giriştikleri ileri hareketini gösterir harita nin Burgosa bir diplomasi mümessili göndereceğine dair olan haberi kati surette tekzip etmektedir. Asi kaynaklarına göre Bilbao, 13 (A.A.) — Pirene dağları boyunca ilerlemekte olan Franko kuv vetleri şimdi bu dağların üçte ikisine hâkim bulunuyorlar. İrundan Andor cümhuriyetinin garbine kadar İmti- dat eden 300 kilometrelik kısım kâ- milen Frankocuların elindedir. Gene ral Solşganın öncüleri Urfel hudut şehrini işgal etmişlerdir. Kastellon ve Tarragone mıntakala Londra, 13 (A.A) — Bir askeri mwrellonun cenubunda Mol ve Val * daşo dağlarında fevkalâde mühim düş Oslo, 13 (A.A.) — Hariciye Nezare | man mevzilerini çok şiddetli muhare- ti, Frankist İspanyol radyosu tarafın-| belerden sonra ele geçirmişlerdir. İki dan neşredilen ve Norveç hükümeti- | yüz esir almışlardır. MEKSİKA: CENEVRE: İngiliz Notasına Rumanya Yahudileri Cevabını Bildirdi İçin Şefaat Meksiko, 13 (A.A.) — Meksika hü- kümetinin İngiliz notasına verdiği sevap bu akşam burada neşrolunmuş- tur. Cenevre, 13 (A.A.) — Dünya Yahu- di kongresinin icra komitesi Ruman- memur üçler komitesi âzası sıfatile Milletler Cemiyeti Konseyi reisine ve Fransiz, İngiliz Hariciye Nazırlarına birer telgraf göndermişlerdir. Bu telgrafta deniliyor ki: “Eski Rumanyada tabiiyetlerin tet kiki kanununun meriyet tarihi olarak bir nisan tesbit edilmişti. Rumanya - nın diğer kısımlarında da mezkür ka- nunun tatbik tarihi pek yaklaşmıştır. Diğer taraftan Yahudilerin şikâye- tinin tetkiki için konulan mühlet te Notada, istimlâkin menfaati bakı- mından yapıldığı bu tedbirin vazi - yet icabatile mütenasip olmadığı hak kındaki İngiliz noktai nazarına Mek- sika hükümetinin iştirak edemiyece- Bi bildirildikten sonra, mezkür istim lâkin siyasi bir mahiyette olduğu şid detle reddolunmakta ve alâkadar İn- giliz kumpanyası Meksika kanunla- rına tâbi olmak itibarile bir ecnebi devletin siyasi müdahalesile tazmi - ya Yahudilerinin vaziyetini tetkike)" tayyare Abingdon civarında yere dü- şerek parçalanmıştır. İçindekilerden biri ölmüştür. Bu senenin başından- beri İngiliz hava kuvvetleri 36 tay- yare kazası kaydetmiş ve 6İ kişi öl- müştür. Paris, 13 (A.A) — Bir askeri tay- 'yare bugün Şartar civarında yere dü şerek parçalanmış ve pilot ölmüştür. magma | Pazarlık (Yazan: B. FELEK) Dünkü gazetelerden birisi hüküme tin perakende ticarette pazarlık usu- ünü kaldırıp her yerde malların mak tu fiyatla satılmasını temin için ka- nuni tedbirler almakta olduğunu ha- ber veriyordu. Bu habere sevinmemek ve bir a- yak evvel hakikate inkılâbını özleme mek kabil değildir. Memleketimizde ticaret o ahlâkı, bilhassa küçük satıcılarda tamamen meçhuldür. (Büyüklerinde de buna dikkat eden çok değildir ya!) Bir malı tutturabildiğine satmak ve mümkün olduğu kadar müşteriyi aldatmak es- naflığın şıarı sayılır ve bunu bilmi- yenler acemi addedilir. Vaktile kasaplar bugünkülerden daha gaddar idiler. Babam merhum birgün bir kasaptan et alırken tez- gühtarın et kâğıdının altına ağır çek- sin diye, 100 dirheme yakın ağırlıkta bir kemik koyduğunu sezip işi mey- dana vurur. Dükkân sahibi gelir, va- ziyeti görür. Hemen çırağa iki tokat atıp; — Ulan eşşoğlu eşek! O herkese yapılır mı? Bey bizim müşterimiz! Der. Babam da bir daha o dükkünn 2- yak basmaz. Bu vak'a bizde esnafın haleti ruhiyesini gösteren bir beliğ misaldir, Dünkü Akşamda bir ecnebinin bir halı alırken yüzde yüz aldatılmak is- tendiği yazılı idi. Doğrusu bu gibi şey ler ecnebiler üzerine İyi tesirler yap- mıyor. Eğer maktu fiyat usulü tatbik edilirse tabii bir taraftan pazarlık ya- pilamamak dolayısile diğer taraftan komşuların rekabeti tesirile herhal- de fiyatlar mümkün olduğu kadar in- safa yaklaşır. Yunanistanda, ecnebilerin mem - leket dahilinde satıcılar tarafından aldatılmamasını temin ile mükellef bir turistik zabıta vardır. Bu zabıta memurları bir ecnebiye karşı fahiş fi yat istiyen, ona fena muamele eden, kötü mal satanları yakalar ve hemen sarslandırırlar le temas eden bir kısım esnafımızın memleketin ticaret karakteri hakkın- da fena fikirler beslenmesine sebep olacak şekilde hareket etmesi bana bu satırları yazdırdı ve maktu fiyatın temininden sonra da herhalde bu esna fın bir göz altina alınması icap ede- ceğini hatırlatmama sebep oldu. Rusyada Gizli Bir Radyo İstasyonu Çalışıyormuş Varşova, 13 (A.A.) — Moskova- dan buraya gelen haberlere göre, bir müddettenberi Sovyet toprak- larmda kurulan ve faal komünist aleyhtarı neşriyatta bulunan esra- rengiz ve çok kuvvetli bir kısa dalga radyo istasyonunu o bulmak için Sovyet polis kuvvetleri bü- tün kuvvetile çalışmaktadır. Başvekilimizin ie Valiliklere Bir Tamimi Ankara, 13 (A.A) — Başvekil B. Celâl Bayar Ankarada toplanacak o- Jan büyük ziraat kongresi hakkında buğün bütün valiliklere aşağıdaki ta- mimi göndermiştir: 1 — Ziraat Vekâletinin 6-4-1938 ta rihli ve 10,143 numaralı tahriratının ehemmiyeti üzerine nazarı dikkatini- zi celbederim. Memleketin en mühim ve en esaslı geliri olan zirai istihsal Türkiye - Mısır Ticaret Muahedesi nat talebine hakkı olamıyacağı ehem miyetle tebarüz ettirilmektedir. Millet Meclisinde Dün iki martta nihayet bulmuştur. Binaenaleyh bu vaziyet karşısında komite mezkür kanunun tatbika ko - mulmasının süratle tehiri husuunda| Yenilenecek nini müdahale etmek mecburi; p Görüşülen Lâyihalar ği ber ii (Başı 1 incide) Ankara, 13 (Tan muhabirinden) — tığını söylemiştir. Büyük Millet Meelisinin bugünkü MACARİSTAN: Rüştü Aras, Türkiye ile Mısır ara- toplantısında Çankırı mebusu Mus- s sında mevcut ticaret Zn tafanın vefatına alt tezkere okunarak dberge: iyileştirilmesi için müzakereler açı! hatırasına hürmeten bir dakika sü- anayici Gol r cağını bildirmiş ve Mısırın Sâdabat küt edilmiştir. Tevkif Edi'di paktına iştirakini yakın bir âti için Askeri ve mülki tekaüt kanunu- nun üçüncü maddesinin subay ve askeri memurlar hakkındaki fıkra- larının, matbuat umum müdürlüğü teşkilâtı ve vazifelerine dair kanuna bağlı cetvelde değişikşlikler yapılma sına, Türkiye - İsveç, Türkiye - Çe- koslovakya arasındaki kliring ticari anlaşması ile buna ait protokolün tes diklerine sit kanun lâyihaları ikinci derpiş edilmediğini kaydeylemiştir. Rüştü Arasın ziyaretleri Kahire, 13 (A.A.) — Anadolu Ajansının hususi muhabiri bildiriyor: Doktor Tevfik Rüştü Aras, bugün saat 11.30 da, yanında İş Bankası direktörü Sw- at siduğu halde Mısır Bankasını ziyaret et- miş ve Hariciye Vekilimiz orada İdare mec Nel relel Mitat İle genel direktör Funt tara fından karşılanmıştır. Banka gezlimiş ve bir müddet kalınarak görüşülmüştür. Mari Budapeşte, 13 (A.A.) — Orta Av- rupanın en büyük mensucat fabrika- sının sahibi olan meşhur sanayici Ya- hudi Goldberger, tevkif edilmiştir. Buna sebep, fabrikasını birkaç mil - yon pongö tutan bedelinin kendisine İngilterede tesviyesi | şartile İngiliz firmalarına satmış olmasıdır. Böyle bir kayıt kanuna muhaliftir. TAAA ciya vekilimiz, bankadan çikarken, burada toplanan halk tarafından şiddetle sikışlan- Yine bugünkü töplantıda Ankara Bir Marşandiz miştir Devrildi iie Kahire, 13 (A.A.) — Yunanistanın Kahire elçisi bugün elçilik binasında "Hariciye Vekilimiz Doktor Tevfik Rüştü Aras şerefine bir öğle ziyafeti vermiştir. Adana, 13 (Tan muhabirinden) — Mamure üstünde dün gece raydan kayan marşandiz treni devrilmiştir. pılmıştır. Kazada ölen yoktur. kuvvetlerimizin ne şekilde organize edilmesi lâzımgeleceğini tayin ve u- pa ya yo vücuda getirilme- için bir büyük ziraat Janacaktır. e 2 — Buraya gelecek kimselerin zi- raat işlerinde salâhiyet sahibi olma. larına dikkat edilmelidir. 3 — Mıntakamızda en büyük & sal ne gibi maddelerden 5 ii ların en iyi bir şekilde organize edil mesi ve bunlardan rasyonel bir tarz- da istifade edilmesi için neler düşü - nüldüğünü bir rapor halinde kongre- ye iştirak edecek zevat ile gönderilme sini rica ederim. Şahsi fikirleri hürme te lâyik bulurum Ancak rapor, muhi tinizdeki alâkadarların umumi kana atlerini ihtiva etmelidir Bunun hari. cinde söylenilmesi arzu edilen umumi ziraat poltikamıza ait düşüncelerin de ilâvesi mümkün ve hatta muvafık olur. 4 — Bizzat velilerimizin bu işle yakından alâkalanmalarını Si öç iha 1 temenni- yaam Sağlam ana babaların yavru. ları da sağlam olur, ) YE a iii