3 Kasım 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

GÖRÜŞLER ATATÜRKÜN YENİ İŞARETLERİ Mücadelesini yapmış ve bitirmiş TAN İLİM DÜNYA Lord Rutherford'un —— 3.11.0987 5 TAN Gündelik Gazete | 'TAN'ın hedefi: Haberde, fikirde, her şeyde temiz, dürüst, samimi olmak, kariin gazetesi olmıya SINDA çalışmaktır. bir inlulâbın, kuruluş devrinde hedef şii tuttuğu yeni hamleleri, yeni plânlı ABONE BEDELİ seyri, ekonomik kalkınmanın yeni is- İ Türkiye Ecnebi tikametlerini, büyük Devlet Reisinin | —— eğ nuikunda gayet vazh olarak görü- 1400 Kr, 1 Sene 2800 Er. yi A yoruz. Atatürk, yapılanlarla övünmi- Eeee m0. - i Yo değil, yapılacakları, yapılması lâ- 150 > vE s0 > zam olanları İşaret etmiye ehemmiyet bu Mületlerarasi posta ittihadma dabil olm veriyor. Meclisin bu yeni devresinde er millet vekillerine, devlet mekanizma- yan memleleetler için 30—16—3.5 liradır. — e — sına, millete yeni hedeflerini gösteri yor. Baştanbaşa resliteden alınmış nazariyelere, tecrübelere, ameliyele- re dayanam bu nutkun her “kelimesi | GUNUN MESELELERİ | | Kamutay Bugün Cümhurreisimizin mutku ile, Kamutaym beşinci devresinin üçün cü toplantı yılı açılacaktır. Dobusla- rımız, Büyük Şefin daima yeni isti- kametler veren açış nutkundan bir müddet sonra, yeni hükümetin ça- lışma programımı dinliyeceklerdir. Memlekette umumi kalkınma, me- Sut İnkişaf şartları içinde, devam et- mektedir. Devlet iş hayatı, süratle genişlemekte ve her gün ortaya, hal- ledilecek yeni meseleler çıkmaktadır. Bu sebeple 87 . 38 toplantı yılmın da Kamutay tarihinde sayılı faaliyet se- Delerinden biri olacağı tahmin oluna- bilir. Kamutay, vermiş olduğu salâhi - yetler ve almış olduğu tedbirlerle, sarsılmaz bir vatan emniyeti kur. muştur. Sükün ve istikrar içinde ça- lışma, yeni Türkiyenin başlıca vas- fr olmuşsa, onun baş âmili budur. Ka- ternasyonal kaynaşmalar arasında, Kamutay Türkiyesi bir huzur man. arası arzediyor ve rejimin her gün Önha artan masunluğu, Atatürk inle- Mplarnın mili ihtiyaçlara ne kadar Yakımdan ve derinden cevap vermiş olduğunu gösteriyor: Kamatuy ka - munlarıma İstinat eden bütün müesse- Seler sağlamdır; yerleşiktir. Hiçbir bu “külmetlermde Karutayın itimad kazanmış olan ve senelerdenberi Kar ae birlikte çalışan vekiller tes l ediyor. Büyük Şefin direktifleri e a am tesbit etmek ik İmkân ve şartlarını hazırlamak ne hükümet, ne de Ka- Mutay için güç olmyacaktar. Umumi milli İcaliem, düsturları, Teğelen tecriihe ve mann ans batları tadillerle taayyün göniştir, Bizim rejimimizin masun- Ve zindeliğinin sebepleri arasın- realitelerin dersine daima ehem- Veren, dinamizmini kaybetmi- biyel Şartları gözönünde tutan Sac ia, temimiz bilhassa zilredil- Jâzamdır, Türkiye, basit bir bir e ilminden, yir> İm Asrin en ince bir cihazı haline ke Yürümüştür. İnkılâp vakit ve bir ahenk içinde, ve her 4 milli kurtataş, refah ve hamace iealini gözününde tutarak nkü olsaydı, 14 yılda bu Ta: Baret eyl almak İmknerz olur. n: Bütün muvaffakıyetlerin kayna- Ea vühdetimizde ve onun da, dava yoktur. Falih Rıfkı ATAY ———. Mareşal Fevzi Çakmak'ın Şirketi Hayriyeye Mektubu Genelkurmay Baskan; Mareşal Fev zi Çakmak, Şirketi Hayriyeye bir mektup göndererek, sirketin kendi ig. çi ve vasıtalarile kendi tezgiklarında yeni bir vapur yapmış olmasını tak- dir etmiştir. Mareşal, bu mektubunda diyor ki: “Memleketimizdeki mil$ Ranaylin inkişafmda önemli bir mevki tutan emektar ve kudretli şirketinizin son defa Türk işçilerinin başarıcı kuvve. tile tozgühtan indirmiye muvaffak ol. duğu 175 numaralı vapur münasebeti. Je messinizi takdir eder, bu yoldaki meşkür fsaliyetinzin devammı say. glarımla dilerim... i ve on dört senedenberi sü. i ÇI İP SEL GN İP $ Yazan: Prf İnam T una VekEserleri Salih Mura e elsiz telgrafı kuvveden fiile çıkaran büyük mubhteri ve â- lim Marconi'nin ölümü üzerinden birkaç ay geçmeden fizik ve daha doğrusu müsbet ilim dünyası büyük bir âlim kay- betmiştir. Bu âlim yeni fiziği yaratanlardan biri olan Lord Rutherford'dur. Onun ilmi hayatma girişmezden evvel kısa bir tercümeihalini görelim, Geçen ayın 19 uncu günü ağır bir karım ameliyesinden sonra Kembriç de 66 yaşında ölen Lord Rutherford 1871 senesinde New Zeoland'da doğmuştur. Bir çiftçinin oğludur. New Zeeland'da Christehureh'daki Canterbury kolejini büylik muvaffukı yetle bitiren Rutherford 1894 de kazandığı bir bursla İngilteredeki Kembriç Ünversitesine girmiştir. Burada Radyoaktivte üzerinde yapmış olduğu mühim araştırmalarile da» ha genç yaşında ilim #leminde mühim inkdâplar yapmış ve yeni fiziğin temel tağmı atmıştır. 1898 senesinde (o Kanadeğaki Megili üniversitesi fizik kürsüsü- ne getirilmiş ve Kembriçte başladı” $! İsi burada kemale erdirmiştir. İki sene sonra vatanı olan Christ church'da yaşıyan Mis Mary Nev- ton adlı bir kızla evlenmiştir. 1907 de Mançester üniversitesinde irhi- lâl eden Fizik kürsüsüne getiri mişti, 1919 da büyük #izikçilerden ve elektrona ait klâsik tecrübele rile şöhret kazanmış olan Sir J. /. 'Thomson'dan inhilâl eden Kembriç versitesi tecribt fizik profesör üsüne ve Kavendiş lâbo- urada kendini seven, daha doğrusu kendine tapan bir alay asistenla atom nüvesini par- çalama vadisindeki mesaisine de- İ vam etmiştir. 1914 de kendisine Sir rütbesi ve 1931 de Lordluk pa- yesi verilmiştir, 1925 senesinde, İngilterede pek az kimselere verilen Order of Merit nişanını almıştır. İngilterenin en mühim ilim müesseselerinden biri olan British Association (ilmin te. rakkisine hizmet eden Britanya Ce miyeti) nin 1923 deki kongresine reslik etmiştir. a iyaziye, m ta R e ANAN hendistik, pedagofi BİDİ birtakım gubeleri ihtiya eden bu cemiyetin kongresi reisliğine bir fizikçinin ge tirilmesi nadir işlerdendir. İngilte yenin ilim akedemisini teşkil eden Royal Soçiety'nin relsliğine altı se. ne mütemadiyen seçilmiştir ki bu ik cemiyet için en uzun reislik e e biridir, 1927 de yi- ne Ingilterenin en büyük ilim eni. esseselerinden biri olan Royal ins. titutlon'un (hikmeti tabiiye) profe sörlüğüne seçilmiştir. Kendisine bir alay gerefler verilmiş, bu me- yanda 1908 de Nobel kimya mükâ- fatını kazanmıştır. Rutherford pek basit hayat süren, herkes Mn den sevilen, düşmanı olmıyan yük bir adamdı. iyi huyfu, hazır ce- vap ve gakaer, bunların fevkinde yüksek şahsiyeti, insenler ve iş MU susunda geniş görüşü ve yi bası olan böyle br ödem 605 man kazanabilir mi?, amanımızın büyük âlimlerin Zizn ti on Bülten (maddi âlemin mahiyeti) adlı es€- rinde “Bu asrın cunda İki büyü üm nl ir ea asa; bozmuştur. Bunlari ri Kimsin Tanfat hazaryesin orta ya koymuş, ve diğeri olan Ruther ford atomu parçalamıştır. Ban8 hırsa hakiki ve büyük ihtilâlei Rut hertord'dur.” diyor. Rutherford bü yük bir teerlibi fizikçi idi, Birkes sene evvel İngilterede determinizm ve indeterminizm tizerinde vap” len münakaşalarda Sir Herbert Samuel'e yazdığı” bir mektupis * KY $ Müsbet ilim âleminde, bilhassa fizik sahasında büyük Bir ihtilâ üyük ül Rutherford İd Hİ aaa “Sıhhati tecrübe ile tahakkuk etmi yen nazari mefhumdan bilvasıta veya bilivasıta neticeler çıkarmıya kadar ileri gitmek bana gayri mi ve hattâ tehlikeli geliyor.” demişti. utherford atom nüvesini par çalamakla bir unsurun di- ğer bir unsura tahvil edilebileceği ni göstermiş ve bu suretle eski kim yacıların hayalleri tahakkuk etmiş- ile Besharinei Fisiğin vedunalti. vite bahsine tasarruf “etmişti. Bu vadide en büyük otorite olarak ka“ bul edilmişti. Dünyada radyoakti- vite lizerinde çalışan üç büyük mü essese vardır, Biri Viyana Üniver- sitesi üçüncü fizik enstitüsü - Kİ profesör Mayer'in idaresindedir, di Zeri Pariste madam Küri enstitüsü, üçüncüsü Rutherford'un liboratu- , varıdır. Sekiz sene evvel Viyana fi zik enstitülerini gezdiğim sırada ü- güncü enstitüde çalışan Prof, Pri- braum bana dedi ki: “Bir radyum tozundaki radyum mikdarını öğren mek istiyenler nümuneyi bize ve Madam Küriye gönderirler. Son ha kem Rutherford'dur. Onun hükmü temyiz edilemez. O bizim Allahımız R" aktivite zerinde çok uğraşan Rutherford bu un- Surların neşretmekte oldukları al fa şualarını (yani Helyum iyonla- rmt) bir unsurun nüvesine bombar dıman ederek proton ve elektron” dan mürekkep olan nüveyi parçala mıya muvaffak olmuştu. Mançes- ter Universitesinde ileri götürdüğü bu işi bilhassa Kembriçte Kaven- dix lâboratuvarında kemal derece- Oo çester Üniver- sine çıkarmıştır. Mançester sitesinde kendisine yardım eden #- giştanları arasınâr Mosley adı hür metle yâdedilecektir. Daha 28 (10 Ağustos 1915), Geliboluya ge- leceği yerde lâboratuvarında kal savdı - Rutharford'un iddiasını gö re - büyük bir âlim olacaktı. Ne ya zik Ki çok İngilizin yapabileceği kolay işi pek 4z kimselerin dünya ya yapabileceği büyük işe nedense tercih etmiş ve genç yaşında ölmüş tür. Rutherford'un ifadesine göre “sabahleyin lâboratuvara geldiğim zaman Mosley'i cıhazmn başında tecrübe yaparken bulurdum, Bütün geceyi cihazı başında uykusuz gec ren Mosley sabahları pek yorgun düşer ve benden izin töterdi” B' yazılarımda Rutherford ve asistanların bulduğu n€- ticelerin tekn'dine girişmiyeceğim. İstiyenler bunları hususi eserlerde bulabilirler. Ben eserlerinin ana hatlarma temasla iktifa edeceğim. Rutherford'un eserleri yalniz Rad- yonktivite veya etom bünyesine in- hisar etmez. Markoni telsiz telgra- fı kuvveden fiile çıkardıktan 20n- rs Rutherford Markoni telsiz ci hazımda mühim inkrlâbı yapmıstı. Bü fabrikanın meydana koyduğu muknatısi dedektörü icat öden bu adamdır. Bu sayede telsiz telgrafla mukâbere mesafesi büyütülmüştür. 1910 Senesinde “Türk donanraasm- dâki gemilerle Okmeydanı telsiz is KUYUCU MEKTUPLARI Şam Fıstığı Değil Antep Fıstığı Sebrimizde bulunan Gaziantep ai Taatçilerinden Fazlı Danışman, Zör derdiği mektupta diyor ki: — istanbulda Antep fıstığınm Şam fıstığı diye satıldığını görüyo rum. Yurdumuzda yetişen bu mad" denin bir yabancı metar gibi güsl“ rilmesi yurt sevgisi ve milli ekone- mi baktmmdan doğru değildir. BU hususta alâkadarların nazarı diksa- tini Çekmenizi dileriz.,, . Evlerden Kesilen Kırkçeşme Suları Ne Olacak ? Aksarayda Horhor caddesinde g*- meral Suphi sokağında Vahit Kocs- memsi diyor ki; “Mutasarrıfı bulunduğumuz 7 ma sura, 3 çuvaldız Kırkçeşme suyu, ti” fo salgını sırasında belediye sular # daresi tarafndan kesildi. Bu yüzden) bahçemizdeki aşılı fidanlar büyük zarar gördü. Susuzluk sıkıntısı hâ- lâ da devam ediyor. Sular İdaresi, bu sudan senelerden beri vergi alıyordu. Terkos da bele- diyeye sit olduğuna : göre, kestiği Kırkçeşme yerine terkos vermesi lâzım gelmez mi?,, 'TAN — Bu mesele, su işi üzerinde öne sürülen haklı şikâyetlerden biri- dir. Çeşme sularmı kesmek mecbu- riyeti hâsıl olunca, belediye ilk ağız da bazı semtlerde umumi terkos çeş- meleri yaptırmış, halen su ihtiyaci- Bi kismen kapamıya gayret etmiştir, pierre ait çeşme sularmın va- ye bir karara hağlannı değildir. ” tasyonları Markoni kumpanyasma ihale edilmişti. Ben o zaman deniz erkânı harbiye telsiz şubesinde ve Markoni mühendislerile birlikte ça ışıyordum, Mıknatısi dedektörle Markoni cihazları ve takdirin! kat bu ve bunlar gi keşifler Rutherford için pek tali idi. Kendisine o sıralardu ve sonradan birçok fabrikaların ilmi araştırma gefliği ve buna muakbil senelik on binlece liralar teklif edildiğ halde bunları kabul etmemiş, sırf ilim ü- zerinde çalışmayı tereh etmiştir. Yelniz bir istima ile, İngilterenin dünyadaki iktısadi ve smai vaziye- tini idame edebilmesi için sanayi iş lerine ilmi metotlarla bilginih hâ- kim olmasını iddia ederdi. Bundan dolayı hükümet kendisini teşkil et- tiği (ilmi ve smal reşerj istişare meclisi) relsliğine getirmiştir. Bu- radak faaliyetile memleketine bü- yük hizmetler yapmıştır. adyo aktivite üzerindeki 6- serlerinin büyüklüğünü an- lamak için 27 yaşında iken Megil Üniversitesi gibi büyük bir üniver- nin fizik profesörlüğüne ve 32 iken Royal Soclety azalığı si, 37 yaşında iken Nobel mükâfatını almasinı söylemek kâ- fidir. Hele Kembriçte Kavendix lâ- boratuvarınn müdürlüğü İngiltere nin en büyük fizikçisine nasip olan bir kürslldür, Kimyager Kavendiy in ismine izafetle açılmış olan bu lâboratuvarın ilk müdürü büyük â- Yimlerden, ziyanın elektromagnetik vazariyesini bulan ve gazların sine tik Bazariyesini tekâmül ettiren Clerk Makavel'dir. Bunu yine bü- yük fizikçilerden Lord Rayleigh bunu da elektron nazariyesini ku- ran J, J. Kamsen ve onu onu dü Rutherford takip etmiştir. Bu kür- siye birincisi 40, ikineisi 37, ü- çüncüsü 28 - kendi tabirince ço- cuğ çağında - ve Rutherford 48 Yâşında iken getirilmiştir. B” Lord Rutherford'u 1934 de Londrada toplanan bey nelmilel fizik kongresinde gördüm. Atam fiziği ve cisiralerin sulp hâ- li üzerindeki yeni meseleler üzerin- de konuşan bu kongrede Rutker- ford'un yüksek otoritesi, herkesten gördüğü hürmet ve takdirler derhal göze çapıyodu. Asrmızın büyük teerübi fizikçilerinden biri olan ve bir elektrondaki elektrik mikdarinı en sıbhatle ölçen amerikalı Millikan radyo aktivite ve kristal bünyeleri Üzerindeki eserlerile Kendini dünya ya tugrtan ve uzun zamandanberi Royal institutlon'un müdürü ve şimdi Royal Society'nin reisi olan Brogg gibi hep Nobel mükâfatını kaztnmış olan büyük âlimler Rut- herford önlinde derin bir hürmet hissi duyuyorlardı. Yeni fiziğin en büyük kahramanlarından olan Al. üzerinde bilhassa Iktısadi, içtimai zirai, kültürel ve demokratik prensip. leri üzerinde dikkatle durmak lüzim. dır. Bu yeni işaretler, yeni bir dev- rin açılmakta olduğunu gösteriyor. “Ileri hükümetçiliğin şiarı, halle kudretine olduğu kadar, şefkatine de samimiyetle inandırabilmesidir.,, Bn, bütün eümhuriyet memurları. na verilmiş öyle yüksek bir kuman- dadır ki, halkm devlet otoritesi kar- şısmda yalnız korku duymasmı değil, devlet otoritesile şefkatin halka kar- İst ayni kuvvetle yürümesini işaret &- diyor. Büyük kalkınma savaşında hu» #usi idarelere ve belediyelere vazife sini çizerken, hayat pahalılığı ile, mücadele ederek halkım refahmı yük. seltecek âmillerin ilmi tetkiklere da- yanarak teminini o kadar kuvvetle istiyor ki, bu bütün belediyelerin ve hususi idarelerin muvakkat tedbirle rine karşı bir “Dikkat,, işaretidir. © Atatürkün, iktısadi kalkınmada, ziraat, ticaret, sanayi faaliyetlerini ve bütün mafın işlerini bir kül halin. de birleştirmesi de, Hetısadi melaniz- manm yürüyüşüne yeni bir istikamet verecektir. “Müstakil millet makine- sinde devlet, fikir, ve ekonomi biri. birine bağlı ve biribirine tübidirler, Ba elhiazlar biribirine uyarak ayni a henkte çalıştırılmazsa hükümet ma. kinesinin motris kuvveti israf eğil. raatm biribirinden ayrı, biribirini nakzederek yürüyüşüne karşı çekilen yürüyüşün işaretidir. Atatürkün, zirai kalkınmada köy. lünün refaluna karşı aldığı tedbirler, hazinenin menfaati ile halkın menfa. atini o birleştirmek o için rilen yollar, (o vergilerin has fiflemesi, kültür alanında çizilen he. def te her ferdin ve alâkadarm ez. berlemesi Bizim gelen işaretlerdir, “Büyük davamız, en medeni ve mil İ reffeh millet olarak varlığımızı yök. seltmektir. Bu yalnız kurumlarmda değli, düşüncelerinde demeli bir in. kılâp yapmış olan büyük Türk ml. letinin dinamik idealidir. Bu ideali en kısa bir zamanda başarmak için fikir ve hareketi beraber yürütmek mecburiyetindeyiz., Bu cümle bütün karuluşlarm ve yürüyüşlerin dina » mik bir motörüdür ki, bize artık fi. kirden ayrı bir hareket, hareketten ayrı bir fikir olmadığını bir daha öğ- retiyor, Atatiirkün isaretleri, yeni bir devre, şuurlu, fikre, ilme, tekniğe da. yanan bir devre girdiğimizin işaret. leridir. Sabiha Zekeriya m m may Schrodinger, Fransız Curie « Joliot (*), İngilizlerden Brogg ve oğlu, Amerikalılardan Millikan, 1. talyan Fermi gibi âlimler o kotigre de Rutherford'un yanımda cüce ka hyorlardı. Insana öyle geliyordu ki bu kongre güya Rutherfordun ka rarlarını dinlemek üzere toplanmış. tı. Dünyanm her köşesinden oraya © gelenler bu kararları seve seve ve hürmetle dinliyordu. tomu parçalamak meselesi gittikçe inkişaf ederek ni. hayet Radyoaktif maddelerin sun'i bir surette yapılmasında tetevvilç etti. Bu işte Kavendix lâboratua- Tı ile Küri enstitüsü temayüz et- miştir. Pariste çalışan Madam Küri'nin kiz Küri ile kocası Jollot pölot- yomdan elde ettikleri alfa şunları. (Arkası 7 nçide) iL (9) Madam Kürinin kızı, miş olur.., Bugüne kadar birçok ic | bu set, plânlı, programlı bir iktısadi büyük endüstrileşme programlar, göste «