12 Eylül 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 7
MR beer Ayvanında Kahve İçerken gray ? Yazan: | ai > Zaferan bir Süryanli ka- Yani astardır. Hattâ eski Sür. #iy p ©n büyük mabedidir. Pat an gi Vurada, patrik kaymakam- üç nbulda otururdu. Mardinin yin metre tutarında, Doğu- Mndeği ve bir çıplak dağın böğ- Biniş Dağın dikine doğru ba- ü tçok delikler, deşikler gö- — Bunlarm bir kısmı Mesihin a, Puhdan önceki evler, sığınak- İki, “Zürlarmış, bir kısmı da on Bilem, çen ni dini bütün ke- Wiyelik, dünya vazgeçti. e şak etmiş. Wöyg ç YA gitmek için kıvrıntılr bir Bye ağından, bir halkı azalmış bekar Köyünden, birçok ta bağ . Beşi eler, bademlikler arasından Yor. Mardinin bademi iriliği, V, tatlılığile meşhürmuş. Ka- ge “indiren bir ihracatı vârmış. Ye, 18 İri, tatlı amma, görünü - Ya pe *skisi kadar bol değil Su. ğa nn pek o kadar İhtiyaer ol ay, e bademin burada neye orman ni Min badem lezzetile dü- X emiş ren ağacın ve m veren küti in burada da İç bütan bir eksilişi var. Halbuki şi enin şarabı da epeyce ünlü a, Yaş inciri gibi, Fakat incir pi k buralara yetiyor. Hele Deri- #tan'n kırmızı şarabı Vatikan Yaş lerinde bile yokmuş. Neye iy, hava O kadar srcak ki, ki- hye Haddi varsa bu yüz yıllık şa. bir yudum içsin. İevs bahçesinin karşısındaki İryy, ğa yamaçların - yerleri Yor - yine bağlık ve badem or a olmasını dilemekten başka n bir şey gelmez. Bu Deri. yan sahiden çok eskiye benzi. © Aynarozdaki Vatopet manas- kt büyük değtise bile küçük tg Yalnız bu tamtakır; Va. ise Çarların halki soyarak dn bahşişlerile pırlanta - 4 Püryanii kadim © cemaa - ik yotm göğe çıkmasından sonra “ristiyan olanlardandır. Kato- ie ortodoksluk arasnda bir Üni ri var, Nba Harbin mütarekesinden son Balda m arasına da fesat propa- Tiny girerek masum cemaatle - Politika kavgalarının kum- haline getirmiş. Bizdeki pat ımamışlar, Derme çatma lr. seçip Şama götürmüş İn kaları çıkmış bunu da be. Ya “miş, bir daha seçip Amerika» ML Japonyaya mı nereye İse emer Çoğu Hindistanda bu. Silky rYanilerin bu manastıra Yol, büyük yardımları karman. Yay #tmişler, Şimdi burada orta İç © bilgili, zarif bir başpapasla Vor, IÇ keşiş ve birkaç aile yaşı- A amantırın küçücük bir örne- Dy eryemana kilisesi) “adı ile ir kalesinin içindedir. Bu NE dak eskidir. diyg BİZİ bunlar ilgilendirmee. Ne Yazıyorsun? Yin Bizi bunlar tarih ve iy Yet bakımından ügilendirir. Vegg «ünyaya geldiği gündenberi iz hürriyetlerine seygt gös- Metaber” Gaskonya - Dinyeper - düğy e - Mendep kapısmın kur. Sapık maln içinde bayrak iy, at oynatan Türk, bu ma- Miygçinde Yaşiyanların vicdan hür- Kaş, ea kara dalma saygı gös- » onlara koruyucu kanadını kir. Bundan daha eskiye bar te bu manastırlar görünür. İp, , N8 zaman kurulmuş? Bun- da , Simanlar kurulmuş ki, Roma ri dai hıristiyanlık kıhetan geçi- Yeki, Zillimle biçiliyordu. Yemi hs- tai, NİAr yeraltı mabetlerinde giz İaeayilAr Sanki canilermiş gibi Yaş, Pücak kaçıyorlardı. Mantar dop, : Mparatorlar, kırpık entarili onsüller, mitolojinin bütün BR ik hünaa Allahları Sen ay, Yeni tebaasını yok etmiye ku yg otlara, Ve her yer bu kor- iye stiyanlığın peşine düş - z bu iki manastır o Z4- , A ka Gündüz; Va. Deri - Zaferan manstırının bugünkü hali man kurulmuştur. elki de Kudüste Mesihin yı- kandığı tekneden sonra ilk yapılan bunlardır. Nasıl yapılmış? Kolay, Türk onlara demiş ki: Di- yarbekir kalesi, Mardin kalesi vic- danlarınızm hürriyetlerine en emin bir yuvadır. Bizim medeniyet ve hürriyet uğurunda kınına gir- miyen yatağanımız elimizde parla. dıkça hiç kimse bir kılınıza toz kon duramaz! Ve bu iki mabet bugüne kadar gelmiştir. Asıl cemaati dış fesat- çılar perişan ettikleri halde bizde kalanlar emniyet içinde ve halle- rinee yaştyorlar. Fukara mukara, ne yapalım bizler de Karun Âley. hisselâmlar değiliz ki, Amma Harbi umumi mütarekesinde Şam oyunu na gelip şirindi cenupta kalan Sür - yariler intikamlarını alıyorlar. Su- riyenin güneyinde bir (Elcezire müs takil hükümeti) kurmak istiyenler le birleştiler. Demirentarililer ve mam Orta (Başı 5 incide) liğine, Akhisar ortamektebi tabiiye muallimi Niyazi Balıkesir lisesi tabi- iye muallimliğine, Balıkesir muallim mektebi resimiş muallimi Reşat Be. şiktaş ortamektebi resim muallimli- ğine, Gazi Terbiye Enstitüsü ve hu- kuk fakiiltesi mezunlarından Süeda bi tedris usulü muallimliğine, Manisa ilk tedrisat milfettişi Hüsamettin, Bursa kız muallim mektebi maallimli- gine, Edirne kız muallim mektebi mu siki muallimi Nurefşan Kumkapı orta mektebi musiki muallimliğine, Fatih ortamektebi doktoru ve sağlık bilgisi muallimi doktor Reşit Sami Istanbul kız muallim mektebi tabilye stajiyer. liğine, Adana kız Jisesi felsefe ve yurt bilgisi muallimi Hayrünnisa Inönü or. ta mektebi yurt bilgisi ve Türkçe ma allimliğine, Adana erkek lisesi riyazlı ye stajiyeri Bürhan Sıvas muallim mektebi riyaziye stajiyerliğine, An- kara kız lisesi riyaziye muallimi Ta- lin Istanbul kız lsesi riyaziye mmual- iimliğine, İstanbul belediyesi kimya- geri Talia Ankara erkek lisesi fem bil- gisi ve bioloji stajiyerliğine, Afyon Wisesi fizik muallimi Tahsin Eskişehir lisesi fizik muallimliğine, Üniversite mezunlarından Lütfiye Dündar Erzü rum lisesi tarih coğrafya stajiyerli- ine, Bakırköy ortamektebi tarih coğ rafya yardımcı muallimi Seniha ayni Tedrisat Mual- limleri Arasında Bursa kız muallim mektebi terbiye, ve ruhiyat stajiyerliğine, Bursa kız! muallim mektebi tedris usulü muali- | mi Nuriye Konya kız muallim mekte. ' Tenekegömleklilerle çarpışıyorlar. Şam politikacıları birtakım. cahil aşiretleri kışkırtıp bütün hat bo- yuna saldırıyorlar ise de Cezireci- ler yaman adamlar, kuru sıkı hü - lühülü'ye papuç bırakmıyorlar. Cezireciler muvaffak olacaklar mı, olmıyacaklar mı? Benim Cizre - Karkamış arasındaki görüş ve an- layışıma göre... adede gelmek daha iyi ola- cak. Ne diyordum? Evet, Deri - Zaferan manastırmın elli altmış metre solundaki Ayvana geldik. 8 x 16 büyüklüğünde bir müsta. til. Kesme taştan kalın 'dıvarları yüksek ve üstü yarım kubbeli bir ayvan, Önü açık. Dip duvarda &- karçeğme. İnöe uzun bir havuz. Bu havuz bir kademe ile ayvan di- gmdaki etrafı ağaçlı büyük havu- za dökülüyor, büyük havuz kade. meli bahçelere âkıyor. Bahçeler - den ötesi de sağda Timurlenk tepe- leri, solda alabildiğine çöl Tâ.. U- zakta Derbisiye İstasyonunun bi. naları ağarıyor. Yumuşak bir halkçı ve çelik bir idareci olan Genel Espekter Bay A- bidin Özmen, yüzünün gülerliği ve tam askerliği ile tanılan Korgene- ral Galip Deniz, çolukları çocukları, ve havuzun köşe taşmda çömel - miş ben, Kesişlerin çalı çırpı yakarak pi- girdikleri kahveyi içivoruz. Gözle- rim fincanımda, bunları düşünü - yorum. en merhametsiz münekkitle rin ortasında romancılık etmiyeöekmişim; pinti patronların katlı görünüşlerine uyup, makale, |. fıkra yazmıyacakmışım. Ben ta- rihçi olacakmışım, tarihçi olmıya çalışacakmışım. Böyle olsaydım. Ah böyle olabilseydim, size tarih nâmma padişahın mahalle kızları. | na göbek attırışını, harem ağasınm | sarayı yakışmı, vezirin elçiye ca - susluk edişini yazmazdım. Tarihi. mizde yazacak öyle seyler bulur . dum ki,.. Ne çare, (Yaş) denilen kuru kafa yazısı, atı alıp Usküda. rı geçti, mektebin tarih coğrafya stağiyerliği- ne, Bursa ilkmektep muallimlerinden Haydar Tolun Bursa orlamektehi türkçe muallimliğine, Konya kız mu- allim mektebi tarih coğrafya mual limi Pakize Bursa ortamektebi tarih coğrafya mwuallimliğine, Çanakkale ortamektebi Türkçe muallimi Ismail Hakkı Izmir Karataş ortamektebi Türkçe musllimliğine, Çanakkale or- tamektebi Fransızca muallimi Nimet İzmir Karataş ortamektebi Fransız- ca muallimliğie, Davutpaşa ortamek- tebi Türkçe muallimliğinden müteka- It Mesut ayni mektebin yardımcı mu- allimliğine, Tokat ortamektebi Türk. çe muallimi Sunittin Rize ortamekte- bi Türkçe muallimliğine, Uşak orta- mektebi resim muallimi Ahmet Kü- tahya lisesi resim muallimliğine, Kol- lej muallimlerinden Leylâ Halile Üs- küdar birinci ortamektep yardımcı İngilizce muallimliğine, Üsküdar bi- rinci ortamektep resim muallimi Fah. rettin Kadıköy üçüncü ortamektep mwallimliğine, Kadıköy üçüncü orta- mektep yardımcı muallimi Ali Vefa Cibali ortamektep riyaziye muallimli- gine, Yozgat lisesi felsefe muallimi Kâzım İzmir kız lisesi felsefe ve yurt bilgisi muallimliğine, Manisa ortamek tebi Türkçe ve yurt bilgisi stajiyeri ! Ali Mustafa Yozgat lisesi felsefe sta- Jiyerliğine, Manisa maarif müdürü Naili İzmir erkek lisesi tarih coğraf- ya muallimliğine naklen tayin edil mişlerdir. Dersimin uzak köylerindeki man ersimin Muhindi nahiyesile Mazgirt, Nazımiye ve Pü- lümür kazalarında oturan “ halkın mühim menkıbeleri, destanları yok tur, Türkiyenin herhangi bir yerin de işittiğiniz türküyü buralarda dağ türkçesine yakın bir dille söy- lenirken © işitirsiniz. o Mühindi - de milli bayramlarla düğünlerde söylenen türkülerin çoğu, öztürkçe dir, Bu ürada erkeklerle kadınların karışık olarak oynadıkları Kovant rakıslarında söylenen türküler dağ türkçesidir. Işte Dersimli genç kızı zıplatan, delikanlıyı hoplatan bir türkü: Haçan cami fincani, gerdan dölü mercâni Vaktaki fincan revandın rühumun çutercani Harili lifi valetalci elif” rovandın. ruhumun çuherdifi Lidini der veke dervişi maneke Bu türküyü hep beraber söyler « ler. Yine düğünlerde karşılıklı ola- rak söylenen türküler vardır ki, kadını, erkeği vecde getiren husu- i bir üslüp gösterir: Dü güle mestani Koluğu fistâni Ez ravisim dü çizani Dü güle karbaşı Dü Hortura yoldaşı Dü gula Haydari Dersimliler, öztürkçe dua ederler. Bilhassa düğürlerde duaların böy- le türkçe olanlarını seçerler; Ya Allah bize hayırlı bir risk ver Bizi başka kapılara gündeme Ne verirsen hayırlısını ver Allah insanım işini rast getirs... B*. Dersimlinin nasıl Kovant oy nad.ığını görmek fırsatını bula- madım, Ancak, bunun bütün husu- #iyetler'ii anlattılar. Tunceli ilk ted risat müfettişi B, Zekiden duydu - ğum şu hikâyeyi yazayım: “— Köyün birinde bir gün büyük bir düğün yapıyorlar. Düğünde çal gı çağanak kıyamet... Herkes eğle niyor, gülüyor, oynuyor. Yalnız Koyant dairesinde gözleri üzerine çeken bir genç geli Besi, pek kısa zamanda her şe- yi unutuyor, #endinden geçiyor. Yere topuk vuruşu, kıvrılışı, yatıp süzülüşü, bir kenarda gelinini sü- zen kayinbabanm da gözünden kaç mıyor. Her sıçrayışmda o peşleri yelpaze gibi uçuşan etek kemeri sanki kırılacak. Kaymbaba daya - namıyor, gelinine sesleniyor: “— Besime, bese melize,, Bu: “bizim Besi, yeter artık oy- nama!,, demektir. Halbuki Besi aşka gelmiş, oyma- mamak şöyle dursun, bilâkis sıçrı- yor, kıvrılıyor, bükülüyor, zıplı - yor, Nihayet, Besi, kuvvetli bir sıç rayiş yaparken kemer kopuyor, üç etek ayakları üzerine düşüyor. Be- si süratli bir intikal ile etrafa açıl- miş olân peşlerini toplayıp yere 0- turuveriyor. Kaymbaba, bu sefer söz dinle- miyen gelinle alay ediyor: “— Besime, bilize, bilize de bili- ze, ha bilize..., diyor ki, şu mâna- zaralardan: Kalabalık bir aile köy meydanında güneşleniyor Dersimlinin Eski Adetleri Kocasını Perde Arkasında Bekliyen Yeni Gelinler Yazan: ; Lâtif Erenel : İasasaasase Doğula bir delikanlı, evinin küçük avlusunda ya gelir: “— Bizim Besi, Haydi bakalım şimdi öyna, oturma, oyna!,, Kına gecesi âdetleri çok tuhaf- tır. Kına eğlenceleri yapılacağı gü: nün akşamı, silenin büyüklerinden olan bir kadın. madeni bir para ü- zerins bir parça kına koyar, bunu, gelin olacak kızın sağ avu- cu içine bırakır, Fakat biraz sonra anası ve babası olan bir erkek ço- cuğu, gelinin avucundaki parayı kaçırır, Sonra eğlenceler sabaha kadar büyük bir coşkunluk içinde devam eder, Sabahleyin, konaklardaki bütün misefirler, düğüncüler düğün evi- ne çağırılır. Çeyizlik eşya, davetli- Berin önünde sayılır, Her şeye kıy- met biçilir, Güvey tarafı, gelin için ayrıca masraf yapmaz. Masraf, ci haz, elbise, yatak ve sair eşya hep kız tarâfına aittir, Kıza alınan baş Nk nisbetinde çeyiz verilir. Eşya ayrılıp sayılırken bir taraftan da ihtiyar ve genç kadınlar, gelini, altında mum yanan bir teşt veya san dalye üzerine oturturlar ve tuvale- tini yaparlar, bu, bebki iki saat de- vam eder. Sonra kıza gelinlik elbisesini giy dirirler. Atm hazırlanması için ha ber gönderirler. Gelinin bineceği at çekilir. Gelin binmeden evvel kar deş veya yakımlarından biri ata atlar, Etraftan koparabildiği ka - dar para toplar. İstediği parayı ak madıkça bu adamm attan inmesi- ne imkân yoktur, nihayet davetlile de hazırlanırlar. Bütün atlar çeki” lir. Yayaların değnekleri sahipleri- ne verilir. Gelin ve yengeler atlara binerler, Ati: erkekler arkada, ya» yalar önde olmak üzere çalgılarla büyük bir kafile halinde hareket e dilir, Merasimle düğün evine vari- lr. Kafile, gelinle birlikte damadın evinin önüne geldiği zaman, da - matla sağdıçı, dama çıkarlar. İki- sinin de #0) ellerinde birer mendil vardır. Bunlarla ağızlarını kapatır- lar, Sağ ellerinde de birer elma bu- lundururlar. Gelin, at üzerinde ka pının önüne doğru yaklaşir, durur, 'Evvel; damat, sonra sağdıç, geli- nin başına nişan alarak olmaları 4- tarlar, İsabet olursa ne mutlu! Ge- lin attan, güvey de damdan İner, eve girerler. ir odanın köşesine evvelden sineme perdesi gibi bir ör- tü asılmıştır. Sağdıç, gelinle güve- yi bu perdenin etrafında dolaştır- mıya başlar, Bu dolaşma esnasında gelinle güveyden hangisi daha çe vik davranırsa o, eşinin sağ ayağı nm Üzerine bütün kuvvetile basar, Ayağa basmakta evvelâ kim mir vaffak olursa, o hayatta daima ©- şine galebe çalar. Gelin ve güvey perdenin arkasma çekilirler. Gü - vey artık fazla beklemez. Durma» dan gelinin yüzünü açar. Görür ve yine durmadan dışarı çıkar. Ak» şama kadar ne damat, ne de sağdı- ci hiç kimse ile konuşmazlar, ağız larından tek bir söz çıkmaz, böyle dilsiz geçen bir günden sonra ak- şöm gelinle güvey perde arkasmda konuşmuya başlarlar , Gelin perde arkasında mütema- diyen oturmıya mahkümdur, Gelin, yeni gittiği evdeki erkeklere İş vak ti ise 3 ay, iş vakti değilse 6 ay gö rünmez. Evde erkek yokken per» denin arkasından çıkabilir. Ufak tefek iş görebilir. Fakst erkekler eve gelince, tekrar perdenin arkası na çekilir, ses çıkarmadan oturur. Dersimde medeni kanun tatbik edilmeden önce nikâh merasimleri. ne ne gelin, ne de güvey gelemez lerdi, Merasimde iki tarafın vekil. leri bulunur ve Caferi mezhebine göre dini nikâh yapılırdı. Gerek ev lenmede, gerekse boşanmada meg- (Arkası 10 uncuda) |
