9 Nisan 1936 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 6

Sinan Kayseri aşamış. Babası Abdillmenan ve) ker k babası da Doğan Yusu Yavuz Selim zamanında de vcukları arasında dır. me kapı Edirne ve At aydan 78 rahim Paşa sara a gönderilir.| oralarda terbiye edild ınra En aya ayırdıla ım mayetinde larak Yavuz Selim an seferine gitt susiyet ve > güzelliklerini gördü. İki se- ne sonra yine Yavuz Selim ile seferine iştirak etti. Sinan ordunun (Mercidabık) ve (Rıdanya) gelibiye- tile Kahireye girdiği zaman da zengin Arap mimarisini, ve eski Mısır mede- niyetini tetkik etti. Kanuni Süleyman zamanmda Türk Ordusu zaferden zafere koşarken or- duda yine Yeniçeri neferliğile Sinan (Belgrat) ve (Rodos)a gitti oralarda da Bizans, Roma ve eski Yunan san'- atlerini gördü. Ordu Istanbula döndüğü zama han (Atlı Sekban) Birkaç sene sonra Kanuni Süleyman ile beraber Muhaç seferine iştirak et- ti. Zaptettikleri Budin kalesi rif sarayları, altm tahtlar, Türk sat- veti karşısında boyun eğen krallar,| devrilen ihtişam Sinanm ruhunda âza metli, vakur ihtisaslar yarattı. Bel - grat seferi Sinan için son bir tetkik sahası oldu. (942) de Türk ordusu Van kalesini muhasara ettiği zaman Sinan veziriâzam Lütfi Paşanın mâ yetinde bulunuyordu. Ordu Van göl sahilinde idi. İranlılar gölün karyı ısında idi. Paşa düşman ahvaline da- ir malümat almak istedi, Karsıy ss yaek icin çemile, re Tizum vardı. ü gs Selimiyede kabartma na kışlı du -İmanda Misr | . İbe yaptırılacaktı, O esi “İs ân malzemenin Ve tenin azlığına rağmen nz bir za üç büyük Kadirga yaptı. Mü kimmat ve toplarını de kendi tedarik | etti. Karşıya igbçerek'dlğönün ahıyalin - l ra Lütfi ve Barbaros E rettin Paşalarla Korfo seferine işti ak etti. Italya sahillerindeki (Polya) | ni Süleyman Bağdata sefer et iği zaman ordunun Perut suyundan nesi iğin bir köprü yapılmasma üzüm görlüdü. Ordudaki köprücü ne ferleri, ustalar vi i başaramdılar, Perut hem coşkun akıyor. Hem de sığlık idi Köprü, kazıkları Siktim | mıyordu. Nihayet bu işi olsa olsa nanm yapacağına hükmettiler, Ve Padişahın emrile bu işin yapı ması Sinana verildi. üç gün içinde bu köp bütün ordu ağır toplarile bu Gü > P den geçti. l Bu köprü ayni zamanda Sinanm 2s kerlikten mi dönüşün. nım halefi A- aya bir tür- baş yaspaşa vefat etmi mar Acem Ali de vefat drazam Lütfi Puşanm tavsi Sinan hassa mimarlığına ta Işte büyük Sinan yirmi ü askerliğe girdi. Yirmi üç sene lik etti, 45 yaşmda san'ate başladı 1588 senesi nisanm dokuzuncu günü yasında olduğu halde öldü. | Vasiyeti üzerine kendisini şaheser-| lerinden biri olan Süleymaniye cami-| inin köşesindeki kendi ellerile sağlı- TAN MIMAR SINAN Büyük Türk dahisini heyecanla anıyoruz eserleri İstanbulda Şehzade camii Istanbul 2 Mihrimah camii İstanbul 3 Mihrimah camii Üsküdar 4 Süleymaniye camii Istanbul 5 Zal Mahmutpaşa cami 6 Rüstem Paşa camli Y 7 Ömmü han sultan namma kullu camii Sultanahmet) (So İ Beşiktaş 9 Molla çelebi camii Fndr 10 Ahmet Paşa camii Silivrikapıda 11 Hadım Ibrahim Pa kapıda 12 Şemsi Paşa camii Üsküdar 13 Iskender Paşa camii Kanlıca 14 Kaptan şa camii Kasımpaşa 15 Kaptan derya Kılmç Tophane 16 Atik Valde (Nur Banü) Usküdar Toptaşı 18 Hadım Mesih Paşa Fatih a camii Top- camii tih Trakyada 20 Cedit Ali Paşa camii Babaeski 2 met Paşa camii em Paşa camli Tekirdağ 23 Defterdar Tevhit camli Edirne 24 Şeyhi Çelebi Rdirne 25 Şaheseri Selimiye Edirne 26 Çatalcada Ferhat Paşa Anadoluda 27 Çoban Mustafa Paga camii Geb- 26 28 Pertev Paşa camii İzmit Muradiye camii Manisa 30 Cenabi Ahmet Paşa camii An » şunlu camii Kayseride Mustafa Paşa camii Erzu- Bunlardan başka 81 cami, 50 mes- cit, 55 medrese, 26 türbe, 14 imaret, 3 dariişşifa, 8 köprü, 16 Kârvansa - ray, 33 saray, 6 mahzen, 32 hamam e | sayolları, su kemerleri, darülkuralar ve saire yapmıştır ki, mecmuu dört yüzü mütecavizdir. Macaristandan Şama, Erzurumdan Cezaire kadar bü tün memleket dışmda ve içindeki bel delere hâkim eserler yaratmıştır. Biz, yalnız memleket içindekilerinin en başlıca - larını zikretmekle iktifa ettik, bunlardan yukarida ğında yaptığı makberesine gömdüler. İste: “Şehzade camii çıraklığımda, Süleymaniye kalfalığımda, Selimiye - yi de ustalığımda yaptım. diyen ve bugün arsrulusa! bilyük bir san at de m olduğunda bütün dünyanın it - n bu — ar çinileri İİ çuk esasları bera gi İ Hırka Şerif civarında Sinanın kendi adını tâşıyan mahallesindeki mesci- dinden kalma bir minare. “Bu zarif Sinanın başlıca | 8 Kaptan derya Atin Sinan Paşa büyük Piyale Pa- | Ali Paşa| 19 Boyalı nişancı Mehmet Paşa Fa- | $ rm kabrir | teessüs etmiş ve bu İ cihetle aldık! 1919 da, Istanbulun bulunduğu kara günlerden birinde, 31 martta ilk Sinan ihtifali yapılmış- ti. Başta Doktor Süheyl olmak üze- re sayısı beşi geçmiyen samimi bir grup o gün ilk defa büylik sanatkâ- ziyarete koşmuşlar; Türk medeniyetinin yüksek varlığını değer li sanat armağanlariyle bütün dünya- ya tanıtan ve anlatan yüce stada kalpten gelen “aovgi.ve. saygılarını # şir Bügün aradan 17 yıl işgal altmda Dee an ihtifali size Sinan için Türk mimarisi için Ge birçok a- raştırma Ve İncel epey değerli Bürhaneddin Paşa İsparta (A- | Bundan sonra da bizim için bu araş tırmalarımızı arttırmak ve daha yeni ve faydalı bilgiler ortaya koymak zımdır. O zaman orta Asyada doğan ve Anadoluya, Trakyaya ve eski Ru meliye kadar ya; nin hakiki kr; ve Sinanın bu mi marideki mevkii ve hizmeti daha zi- yade aydmlanmış olacaktır. Biliyo- ruz ki, Selçuk Türkleri hükümetinin inkırazı üzerine Osmanlı Türklerinin yani Kayıhan kabilesinin saltanatı cihetle Selçuk medeniyet ve mimaris meksizin Osmanlı Türk t. rine geçmiş- Osmanlı Türklerinin ilk zamanları muharebelerle geçtiği için bu esna - larda esaslı mimari bir tarz ortaya koymağa imkân bulunamamıştı. Bu şehirlerdeki mevcut eserleri aynen veyahut bunlarm tarz iştirerek kullanmışlar ve ye İliy eserlerden aldıkları bazı eleman- İarı karıştırmışlardı. Bu gibi eserler o devirdeki mimari tarzımızn karak- teridir ve bunların mimari kıymetle- rinden ziyade periodik ehemmiyetleri vardır. Bu devir (726 - 761) e kadar de- vam eder, 827 de Bursada Yeşil Ca- minin inşasiyle Türk mimarisi kendi sine mahsus yeni ve esaslı bir şekil almıştır. Yeşil cami mimarimizin ilk Yeşil eami tamamen Sel- hilinde yapılmış ve bu esaslara daha yeni elemanlar ekli en- miş ve mimıarimiz daha ulusal şe kil almıştır. Bazı noktalarda mimari tezyinler #ibariyle Selçuk esaslardan ayrı mıştır. Meselâ Çini endüstrisi terakki etmekle beraber tahavvül de etmiş- tir. Yeşil cami, Osmanlı Türklerinin çinicilik sanstmdaki yüksek marifet ve maharetlerini bir örneği addolu- nabilir. Yeşil camiinin bugünkü şekli, vak- tiyle insa edilen şeklinin ayni değil- dir. #rlı tuğla veya kil ve çini ile örter- lerdi. Yeşil cami devri mimarimizin birinci yükselme devridir. 827 - 680 İminara resture ve tamir edilerek bir | Yeşil camiinin inşasından sonra mi- kaide ile güzel bir âbide olabi marimizde esaslı bir teşkilât meyda- de hiç değis-| karakteristik eseridir. Plân itibariyle | Evvelden Selçukiler kubbeleri | Fatihte Boyalı Nişancı Mehmet Paşa camii (bu cami Mimar Sinanın en son eseridir ki bitirmeden vefat etmiştir. Cami kendisinden sonra Sinanın çı- raklarından Mimar Davut tarafından tamamlanmıştır.) na getirildi. Selçuk esaslarmdan ta- mamen başka olarak Anadolu ve ş k mühim eserler ya- pıldı, 847 - 851 de Fatihin babası K kinci Murat zamanında Edirnede Üç Şerefeli camii inşa edildi. Uç şerefelide ayakları ve kubbele- | rin adedini azaltmak vebu süretle| kuturları büyültmek esasları hazırla- narak büyük merkezi kubbelerin in- şasma doğru mühim bir terakki elde | İ edilmiş Bu cihetle Üç Şerefeli Türk mima- risinde büyük kubbe inşası esasları dahilinde yapılan ilk mühim eserdir. Bu esaslar Istanbulun fethinden son- raki eserlerde de tatbik edilmiş ve te- İ kemmül ettirilmiştir. Türk mimarisin de büyük kubbelerin inşası esaslarını evvelâ hazırlıyan ve bunu tatbik e den mimar Hayreddindir. Hayreddin tanbul ve Edirnedeki Beyazıt es lerinin mimar ve mimarimizin en bü yük üstadıdır. Mimar Hayreddin (devri mimari tarihimizde ikinel yükselmedevri a- dm: alır ve bu devir Sinan devrinin yüksek tekâmül darmı hazırla mıştır. Sinan devri 1538 den itibaren baş- lar. Bu devirde Türk mimarisi bütün cihan mimarisinin erişeme- diği en yüce ve ünlü bir tekâmüle e- rismiştir. Sinan yarım asırdan fazla devam| eden sanat hayatmda herbiri yüksek mimari değer ve çalımda birçok san- at abidelerini, Süleymaniye ve Seli- miye gibi iki büyük şaheserini mey- dana getirmiştir. Sinan Süleymaniyede (Ayasofya- daki en büyük kusuru, yani kubbe nin istinat tarzmdaki mantıksızlığı İİ 9-4 -936 — Koca Sinanın “Ustalı ğımda yaptım.” dediği Edirnedeki Sa limiye camii ve plân Mimar Sinan yalnız bir camiler mimarı değildir birçok saraylar, kervansaraylar, su yolları, köprüler de bu büyük Türk döâhisinin eseridir miyede ise o vakte kadar lerce eserindeki her türlü sanat di güncelerini tetbik etti ve (üstadar bir eser meydana getirmek için) Gi ışı. Sanalın yilceliği (cesamet ve kem yette) değil, (azamet ve teknikte) i üni çenlere karşı da Selin . i.bir kemiyet) tefoyyuku, gösterdi sofyada olduğu gibi — dört ayak bir murabba yapmıyarak sekiz ayak üzeri bir müsemmen dahiline yapma şündü. Ve bu tarzda yi yaklara gelen forlarla dışard ti Bundan başka Ay nin bineceği ayaklar, t yeri mozaik kaplamadır. Büyük ağc ıklara tahammülü azdır. Bu yüzde birçok defalar kubbe defol ve bu ayakların tahkimine lüzum & iştir, Selimiyede ise kubben si vermektedir. Selimiyede, asıl kubbenin genişliğinin hâsül edeceği tesir iti riyle ehemmiyetli olan ayaklar » sındaki mesafe 31.50 olduğuna gö 3140 ölan Ayasofyadan daha büyi tür. i Bundan başka Ayasofya kubbe ne maktamdan bakacak olurs yaklar kubbenin içersine girmiş, kubbeyi geriden başlamışlar. Bu m kavemeti ecsam naziriyesine muf liftir. Selimiyede ise kubbe rudur. Ve köşelerde müselle: lere mukabil istalâktitlerden edilmiş konsollar vardır. G: resan syni zamanda gâyet in; bir inşa tarzıdır. Daha evvel İstanbul ve Edirne eserlerde bu usulün tecrübe mış, fakat en son velen şekli Selimiyede tatbik-olunmu: Sinanm meydana getirdiği e yalnız dini abidelere münh mamıştır. Köprüler, su yolları, 59 lar, kervansaraylar gibi birçok him mimari eserlerde meydâns İtirmiştir. Bütün bu eserler bize mimarisinin eriştiği en yüksek ve gin tekâmülü ve Sinanm (harikt yaratan çalışma kudretini ve yüks teknik kabiliyetini göstermeğe bi delildir. Türk tarihi araştırma rumu Alacahöylk ha! tahkike çalışmış, hem yeni ve hem â- imane bir eser ibda etmiştir.) Seli-* yatı mimarı Mazhar AL