10 Mayıs 1939 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 9
SON POSTA SÜVEYŞ KANAL ünya muvazenesine yeni bir veçhe veren, yeryüzü yollarını değiştiren Kanalın mazisi, hali ve istikbali YAZAN Andre Sieyfried ÇEVİREN Nayyir Kemal ! Ka laşmaklarısa Süveyş berzs- K e ara (Kap) tan dolaşmaklansa Süveyş anal eçılmadan hında aktarma yapmak suretile (Akde- Kızıldeniz) den geçilecekti. Yeni konulur, Kehiredeki evvel va so'rati deniz yolculuğu (iile mem ve gr em da şeferler hazırlar. Yol- ita ve Marsfiyadan İs- Oradan N niz - he 1840 da Jess 1660 da sona eren Süveyş kanı beynelmile lik getiriyondı denizi birleştire mal geçerek gelirler nünakaleye Iki büy ır. Kahirede atlı ©- Birincisi Akde sonra santte çölü geciy r. On buluncaya ka- adan tam Pilhakika Ümidburnundan gı Ya izi a bay yolu 10,130 bahri K minbüste * olduğu halde Sü râ solculuk Şilines olculuk almış en. re sları otomobilin e benzer alçak * oturuyorlardı, K. sun ommnibüsü ı mam's kızgın Arab atl giden ayar Bombaya, Göl iobülemd, Winbumisi den Bin Kap yolu idi. Ye ruyordu, Süveyse varınca 'nsen bula hu- 1845 da bire e yok gibi ii #i|la bir fincan su bulabiliyordu. O da iç PL gemileri ii 'en gemiler tica-| mek için değil, yıkanmak için...» Yöre ün ancak yüzde birini bulu-| 1854 de bu yoldan öminbüs ve nehir De bir yaa © Puharlı... Makine yelke-| gemisi yerine trenle gecilmeve başlandı. imei olmak vaziyetinden Heri) Bu, ileriye doğru atılm;e dik bri adım ömürden o kadar noksan sayılabilir. Babam 1862 de ayni seyshati #diliyordu ki © yi su kadar zamanda yapmıs ende 6 B zamanki 1 ge | gün. Süveyş'- Bomibar: On iki güns O seneki hatıra defterinde yo'culuğuna da- ir hos şeyler yazılı! «1862 (OYarımadalar . ve Şark) kumpanyasının Valetta o vapurile Marsilvadan yola çıkivorum, Dalgalar stünde nazlı: nazlı sallanan bu sekiz vüz tonluk »sinimini gemile altıne: günü bahı İskenderiyeyı buluyoruz. £ at dört- te Kahireye yollanacağız. (Adalar ve Şark) kumpanyası insana hiçbir İlkânan $, az üç şin mü. erde imi vakit kaybettizmez. Saat dörtte Kahire. Börürmeye bei İtibaren Yol pek uzun |den yen! dönen *r ndeyim. İçeride anla- dine göre 1. » De Lesseps'in . ken. | tılamiyacak bir karışıklık, Ve Tüles Ver, Müldecini ve hakiki biz Tamanı olan . Waghern er, için an bö; ! taşırı memleke' Yol organize etti. Bund melmişler, bir yandan sigalarım tellendi. ii bir yandan çene çalıyorlar. Sayısız istasyonların birinde yarım saat duruyo- ruz, Kumpanya tarafından yemek dağı- İtıliyor. Herkes birbirinden önce davran- İ maya çabalıyor. Geç kalırlarsa bu bedava yemekten eli boş dönerler diye korku- yorlar. Halbuki bitişik salonda mükem- mel bir masa kurulu... Gardiyan önümü alıyor: — Burada İngilizler yiyecek. Nihayet gece yarısına doğru Kahireye | varıyoruz. Süveyşe gidecek tren buradan sabah saat dokuzda kalkıyor. Kahire ile | Süveyş arası baştanbaşa çöl. Etrafta ince kumdan, güneşte yanmış çakıllardan başka şey yok. Rüzgür esti mi haliniz ha. rab... Yerden kalkan kum doğru gözleri- nizde, boğazınızda... Canınız acıyadur- sun. Hele bu yol beş saat yerine günlerle İsürdüğü zamanlar kim bilir ne çekilmez şeymiş! Tren memurlarının hilekârlığını, ida- renin bozukluğunu yolda anladım. Yol cuların çoğu bilet almıyor, kondok! eline biraz bahşiş sıkıştırıyorlar. O da on- lara göz yumuyor. Bir yolcu tanıdım. i Yıllardır her ay iki kere Kahireye gider gelirmiş, Şimdiye kadar bir kerecik ol sun bilet almamış. Süveyşte Avrupa otellerine benziyen güzel bir otelde birkaç saat dinleniyor, sonra bir istimbotla, bizi Bombaya götü. recek olan vapura gidiyoruz, Kumpanya- nin en güzel gemi: Her tarafı demir. Kamarâları geniş, rahat. Sarsmıyor, rükü yapmıyor. 1600 tonluk mükemmel bir gemi...» Böyece hız meselesi hemen hemen hal. ledilmiş bulunuyordu. Fakat aktarmay: ortadan kaldırmak (lâzımdı nakli de henüz nazik bir mesele olmaktan kurtulamamıştı, “Yanaşıyorum. * İşte tam bu sırada kanal işlemeye açı- lır ve yolculuk şartları tamamile değişir Kanalın ikinci yılında Marsilya - Bombay yolculuğu (23) gün sürmektedir. Bir İn- giliz gazetesi Londradan Bombaya nor- mal gidişle 20 günde varılabileceğini id- diz etmektedir. Nitekim babam da bu Xa dar zamanda gitmiştir. O vakittenberi elde edilen sürat farkı mühim olmakla beraber doğrusu pek te fevkalâde değildir. 18897 den itiburen Marsilya - Bombay yolu on altı buçuk güne indi Ben (1900) da Bombay İ Marsilyaya on beş günde gellim (kül 15,000-23,000 tonluk pakebüler (baba man anlattığı o canım 1600 $ ö kemmel gemiler nerede?) bu yolu on iki ünde yapıyor. rülüyor ki: OVaktile (Yarımadalar ve Asya) kumpavyasının organize ettiği yolculuk ile kü yol culuğun müddetler; arosmda cür?'i bir fark vardır. 'Terakkinin asil müh'm olan ciheti, ak- tarmanın kalkmasında, konforda ve mar. Şandizin - bilhassa bağajların - yükleme Yüklerin | Kanalın başlangıcı Portsaid limanı için beklemeden yollanabilmesindedir. Buna mükabil Süveyş kanalının Kap yoluna nazaran üstünlüğü pek büyük ve kat'ldir. 1860 danberi bu kanal şarkla garb arasında söz götürmez bir mihver halindedir, Ferdinand de Lesseps'in muvaffakiye- tindeki büyüklüğü beklenmedik bir hâ dise hazırladı. Kızıldenizde yelken işli- yemez. Eğer evvelce olduğu gibi 1840 dan sonra da gemilerin yüzde (90) u yelkenli olerak kalan idi, Süveyş kanab hiç şüp- hesiz dünya transitini kendinde toplaya- mazdı, Ferdinandın zaferi, buharlı gemi- lerin - tam o devre rastlıyan - zaferinden doğdu. O, bunu tahmin edememişti. Ze- ten buhar, her tahmini geride bıraktı, Fihakika 1885 de ticsret gemilerinin hâlâ yüzde (06.5) u yelkenli olduğu hal de 1937 de bu nisbet mevcudun yüzde (1,5) unu geçemez oldu. Makinenin sür- me kudreti yüzde (98.5) a çıktı. Bunun yüzde 47,90 ı kömüre, yüzde $0,57 sı pet- rola aiddir. Denebilir ki, Süveyş kanah deniz nakliyeatının tanıdığı en büyük is. tihele ile bir zamana raslamıştır. Lesseps Yaşadığı asır jenisinin bir ifadesidir. Kanal dünya mübadelesini nasıl altüst etti? 1869 da Süveyş kanalınm açılmasile düriya mübadele haritasının değişmesi bir oldu. Bu geçidin (Kap) â nazaran fay- dası aşikârdır amma diğer yollara naza. ran değil... İlkin kanalın en fazla işe yâradığı se- | yahatler; ele alalım; Liverpolü hareket noktası diye kabul edersek, Süveyşten geçildiği takdirde Liverpoi - Bombay yo- Yu Kaptan geçenden yüzde 42 dahâ kısa- dır. Bu nisbet Liverpol - Yokohamada İ yüzde 24 tür. Liverpol - Melbournda yüz- ide (6) den fazla değildir. Bundan şu an- /laşılıyor: Süveyş kanalı Hindistan ve da- ba ziyade Uzakşarka gitmek için pratik- tir. Avustralya yolunda bu İtinden çok kaybadar, | Buna göre, Süveyş kanalının tabti mü- badele mıntakalarından Kızıldeniz, İran | körfezi, Hinddenizt birine plânda, Uzak- şerk (Japonya - Sünd adaları - H'nd Çi ni) ikinci plânda, Ayvu plânda gelir Kanalın & ehemmi; Iya üçürcü afik tonaj taksimi da bu- kötfezine ler mevcu- vüzde (6) eni * Demek ki Kop yolu Süveyşle yalnız A- vustralya ve Afriksnm sark sahilleri ci- hetinden rekabete girişebilir. Süveyşle Panama kanalı arasında bir rekabete ge- Hnce: Yapılan tetkikler iki kanalın bir. bırınm mentaatine zid olmadığım Köster mektedir. Birer mıntakaları müstesnâ | huduldarı umumiyetle sarihtir. Tekmil Şarki Amerika sahili, Yeni Zelanda, Şam ki Siberya Panamanındır. Liverpuldan yola çıkacaklar için bu saydıklarımız. den başka nereye gitmek isterlerse iste sinler en kısa yol Süveyşten geçendir. Dünya Süveyş ve Panamanıh olmak Gs zere ikiye ayrılıyor. Gerek alâkalı kıt'a. lar gerek birleştirdiği insan kütleleri ba. kımından Süveyş Panamadan üstündür. Binaenaleyh istihsalât o mübadelesinde, Süveyş kanalının açılışı, Panamadan da. ha geniş neticeler veren, daha şümullü bir dünya hâdisesi gibi kabul edilmelidir. Süveyş kanalile yapılan isthsal müba- delesi son derece mühimdir. Bu sahâda eski devirlerle arada aşikâr bir tezad yar. Eskiden Asya ile Avrupa birbirinden yale nız fantezi ve lüks şeyle verirdi, Orta çağda baharat; Asyanın başlıca racatıydı. Bugünkü tıcaretin esas bambaşka;.. Bu ticaret; sraileşen Avru pa ile Avrupa dışında kalan ham madde dünyası ârasındaki bir mübadele halin. de... Bu Avrupa - Asya, Asya - Avrupa mübadelesi kanalda kendini şimal - ce. nub; cenub - şimal istikametindeki iki cereyan halinde göstermektedir. Şimal « - daha ziyade alât ve edevat kabi den « şeyleri ihtiva etmektedir, Cenub - şimal reyanmda gıda maddeleri o (hububat, çay. kahve, şeker), ham madde (yün ve İpahuk gibi işlenmemiş mensucat mad- deleri, maden) ve yakacak (bilhassa petrol) bulunmaktadır. Bu mühim yoldan kimler istifade edi. yor? Ne Akdeniz. ne kanala yakın mem- leketler, ne de hattâ bizzat Mısır... Sude ce en uzak memleketler... Bir taraftan sanaileşmiş Avrupa, öbür yandan bam madde memleketleri Hindistan, Çin ve Japonya... Bu vaziyette Akdeniz bir eko- nomik -faaliyet merkezi olmaktan ziyade bir geçiddir. Süveyş yolundan istifade eden memle- kefleri kanaldan geçen ge taksimatında açıkça göre 1830) devresinde mecmuun yüzde 78 se İngiliz bayrağı, yü ransız bay. rağı taşıyordu. 19 miştir. İngiltere gene r İçok daha düşük bir nisbette: Yüzde 74 İnisbetinde... İkinci Kalya: Yü ç Almanya: Yüzd landa yüzde 8 onda İde 5. Acaba İtalyanm Süveyşteki bu Yepye ni faaliyet'nin mahiyeti nedir? Bu faajk yet siyasidir. Habeş fütuhatından ve bü harbin icab ettirdiği sevkiyattan ileri gel miştir. Yolcuların hüviyeti de bunu te- yid ediyor: 1937 de kanaldan geçen 698,006 (Devamı 10 uncu sayfada) cenub cereyanı el ve makinede yapılmış,
