10 Kasım 1938 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 8

& Sn Posta,, nın siasî tefrikası : AYAYLYARIBIN DN ŞARKA AİD KAYNAKLARI Yazını İsamPiefion - Tercime edeni Ffditeyin Cahat Jatsın İ İran ve Arabistanda İngiliz, Fransız ve Felemenk tacirlerini k bir| F Şark ti hisse temin en birinc ansız - Türk ka pitülâsyonlarını Kanunuf Sultan Süley man ile müzakere etmeğe -Jean de Forest'| memur etti. Bu kapitülâsyanlar ve onları itmam eden 1534 ve 1554 tari- hindeki diğer kapitö iar, Venedikli- “ler müstesna olmak üzere, bütün ecı leri bizim ba; moz altına girmeğe mecbur ederek şark iskelelerinde tefeyvu kumuzu tesis ettiler. Bunun üzerine, Marsilya tacirleri İskenderunda, Haleb- de, Trablusta, Akkâda, Hayfada ve Mı- sırda yerleştiler. | Birkaç sene sonra, İngilizler Akdenize girdiler, İstanbulda bir konsolosluk tesis ettiler. Çok geçmeden, bu konsolos Babı- Aliden, 1559 tarihinde, İngiliz - Türk ka- pitülâsyonlarını istihsal etti ki ticaret ba- kımından — Fransızlarınkine — müşabihti. Yalnız, İngiliz gemlleri için Fransız bay- rağı altında seyrüsefer etmek mecburi- yeti vardı. Levantta Fransız - İngiliz rekabetinin u- zak kaynaklarını işte İngiliz gemileri için mevcud bu mecburiyette aramak iktiza eder. Artık İngilterenin bütün gayreti bu şarttan kurtulmağa matuf idi. On al- tıncı asır sonlarından sonra da artık bu| şarta riayet edilmedi. Hattâ, çok geçme- den, İstanbulda İngiliz nüfuzu —Fransız . Bunun başlıca si münasebi müfuzu zararına, art bebi de Türkiye ile diplon derimizde on üçüncü Louiş zamanında ve ©n dördüncü Louis saltanatırın sene- ” ddetli rekabetleri 1619 da,| ask'ta bir | İç sene sonra ticaret merkezi kurdular. ide geti eri Hürmüzden tard için İra ler. O zaman, Bender Ab- r müessese kurdular. Bu mesoi | inde, 1738 de Basrada, 1763 de Bu- şirde yeni ticaret merkezleri açıld Biz Fransızlar ise muharebeler yüzün- den bu işlerde geç kalmıştık. 1604 de dör- düncü Henri ve 1642 de Richelicu tara- fından vukubulmuş teşebbüslere rağmen, Şarkt Hindistan Fransız kumpanyasını ancak 1664 tarihinde tesis edebildik. Bu kumpanya 1668 de Hindistana yerleşmiş bulunuyordu. Ertesi sene, gemilerinden üçü Basra körfezine girerek -Basraya vü- sıl oldular. Bağdaddaki Capucin rahibesi ve ,bil- hassâa Carmes misyonerleri asrın başlan- danberi Fransanın dikkatini bir ta- rdı. - Carmes misyonerleri 1608 de Isfahana, 1612 de Hürmüze, 1623 de Basraya yerleşmişler- di Hattâ, Richelieu bunları Fransa he- sabına Hürmüzü elde etmek için müza- kereye memur etmeyi bile düşünmüştü. mek için bir tek çare vari —-? — Harbde galib gelen devlet nağlübun bütün harb masraf- larını ödemek — mecburiyetinde olmalıdır * Çok geç Dilenci avuç açtı: Bir sadaka, karım hasta. Acıyan oldu: Yanımda para yok, veririm. — Çok geç olur.. kim bilir ya. rın belki iyileşiverecektir. yarın İhtimal Genç erkekle genç kız dansediyorlardı. Genç erkek: — Dansa bayılı- mm bayan, dedi, bilhassa sizin gibi M A iyi dans bilenlerle *â dansedersem, d Genç kız, erke ğin yüzüne baktı: — Ben pek bir şey anlamıyorum. İhti- mal şimdiye kadar iyi dans bilenle dans etmediğim içindir. Fakat, sonunda, on üçüncü Louis ile Şah e| arasında dostane mektublar teatisile ik- tifa etir Colbert te İran sarayı ile münasebette mağa devam etti. lerinde bir soğukluk husule gelmesi Diğer taraf vant kumpanyı de Levant iskelelerinde pek ziy şaf etti. Bu abeti 1581 tarihin Artık ko gülarımız İngilizler Halebde, Trablusta bize şiddetli bir rekabet yapıyarlardı don, Akkâ, Yafa ticaretini ise bize terke- | diyorlardı. İngiliz ticareti İngil ku * Felemenk te 1612 de - kap elde edince, Felemenk şark kumpan n: tesis etti. Bu kumopanva, kaorsanlı karşı mücadele için, İngiliz kumpanyasi- le elbirliği yaptı. İngiliz ve Felemenk ge- mileri, Livourne ile İzmir arasında, hi- | maye altında kafilelerle sefer ettiler. —| ©O devirde, Venedikliler tehlikeli bir rakib olmaktan hâli kalmışlardı. Leva: ta hâkim bir vaziyette bulunmak — şöyle dursun, ticari vaziyetleri, 1509 da Agna- del'de on ikinci Louis tarafından mağlüb edildikten sonra, sür'atle inhitat ediyor- | du. | * | 1580 de Portekizin ! dan iltihakından sonr Hindistan Okyanusu ticareti, bü) -| temleke kumpanyaları tarafından, yapıl- dı. Bunlar Felemenk, İngiliz, sonra Fran. sız kumpanyaları (öfler. 1602 de tesis edilen Şark Hi lemenk şirket! İnsulinde de ge: yaptı. B körfezinde ancak 1 hinde görün?ü, Bu devirde, İran hüküm- arından — Hürmüzde bir ajane acmak | müsaadesini istihsal etti. Bu şube biraz sonra Bender Abbasa nakledild.. Sonra 1652 de ve 1668 da, Felemenk Isfahana gittiler. Kendi millettaşları iç'n büyük ticari imtiyazlar elde ettiler, Son- | raları, Basra körfezindeki Felemenk ti-| careti bilhassa Basrada, Khaz Bender Diloum'da, Bender Rig ve Kong- | da temerküz etti. panyollar tarafın- Ümidburnu ile sefirleri liz tacirleri, Portekizlilerin en gayrete — gelerek, ile, on altınc: s0- . Thomas Step- distan * ©ön isr u Sharpcigh k defa olarak, an'a paşasını bu | h dolayı pek dilgir etti. Paşa tte bulundu. 1610 da, Sir Henri Middleton da Adende biraz kaldık- t etti ve di İ ettiği senede, bizim şarki Hindis- | kumpan Haleb yolile Tal ahları İ çinde, | lâzımdır: Jesn vernier, Pisuet, Paul Lucas 1 zikretmek Chardin, T tandaşlarımız misyonerlerimizi dan müstefid oluyorl. Basradaki Car k et ettiler. Bu m ri 1677 den 1734 tarihine kü Fransa konsolosü vazifesini ifa eylemiş- lerdir. Ayni zamanda, bir İran 1 Vi Isfahana bir Fran- | sız konsolosu tayin olundu. İran da Mar silyada bir konsolosluk ihdas e Fransa ile İran arasındaki bütün bu uk tezahürleri bizim Hindistan kurm- panyası lehinde bü: azlar istih- | es mi: selaret saline müntehi oldular. Kumpanya İran & 1708 ve 1715 ta: inde kârlı ticaret muahedenameleri imzaladı. Fakat İran- lılarla iyi münasebetlerimiz komşu İn- giliz ticaret merkezlerinin başlarındaki zatları end 1722 de E! Isfaha erek Basra körfezi kıyı- Bender Abbasa - ilticâ secbur. bıraktığı zaman, İ nfaatleri Fransanın — mo! * İngiltere ile Fransa arasındaki ticaret rekabeti Yemene de şamildi. Orada, kah- ve ticaretinin inkişafı ile, yeni Vir servet membaj meydana çıkmıştı. Kahvenin is- mali, ön altıncı asırda, Mısırda, Suriye- de ve bütün Türkiyede, hattâ 1650 den nra Avrupada yayılmıştı. Pek kârlı o- e ticareti İngilizlerle Fransızlar nkliler arasında şiddetli bir şdan açıyordu. Fakat İngiliz ve Felemenk kumpanyalarının gemileri kahveyi doğrudan doğruya Bahtiy imanlarından ve bilhassa Moka- nil ederek sonra Ümidi lile naklettikleri halde, Marsilya tacir- leri İskenderiyede kervan vasıtasile alı. yorlardı. Binaenaleyh, Ikinci elden, za- rarlı şartlar dahilinde kahve tedarik et- miş oluyorlardı. Maamafih, Fransızlar hsulü Mısıra doğru çekmeğe alışıyorlardı. İngilizlerle Felemenkliler ise mal n kâffesini Yemen lima rında kendileri alabilmek için ellerinden geleni yapıyorlar, Akdenize doğru nak- | line mâni olmağa gayret ediyorlardı. (Arkası var) bütün * Budala Budala erkek sordu: — Kocanız na- sıllar? Kadın cevab ver- Budala — yaptığı gafı anladı, tamir etmek istedi: Affedersiniz bayan yanıldım, koca- henüz bekâr öyle mi? * Mucize Gümrükten geçen yolcunun elinde bir şişe vardı; sordular: — Su! — Bu su değil, konyak. — Hayır, benim bildiğim sudur. Ma- dem ki su iken konyak oldu. Biç mucize Tarifeye bakın, mucizeler için r vergi vermek icab ediyorsa ve- ekti nt kac reyim! Kocası ölen — Kocam, çok çekme- den öldü. Kocası öleni iyi tanıyan — Yeni ev- lenmiştiniz demek... Vecizeler Bir kadından kal bini istemeyiniz, bel- ki vardır da verive- rir. * Buse, her — dilden konuşur. * Bütün — kadınların birbirinin ayni olduk- larını iddla eden er- kek, evli erkektir. 'N Unutmak için hiş bir zaman geç kalın- maz, * İlk aşkın benzeri ©- lan sön aşktır. — Geceleri horladığın için, bundan sonra hep böyle uyuyacaksın! F2 İ n»j — Ben de çok dalgın adamım; sizinle evlenmek istediğimi dün size söyle- dim. Bunu hatırlıyorum, fakat sizin cevabınızı hatırlıyamadım. Olur mu, demiştiniz, yoksa olmaz w? — Bir kişiye olur, bir kişiye de ol- maz demiştim amma olur dediğim acaba siz miydiniz, yoksa öteki mi? Diş ağrısı — Müdhiş bir diş ağrısı kadar, insanı ferahlandıran bir şey yoktur. — Ne diyorsun? — İnan sözüme, Insan dişi ağrıdığı za- man, başındaki bütün derdleri unutuyor. Bir bardak şarab Yokuşu düz görürüm, Bir bardak şarap içsem.. Ben kışı güz görürüm; Bir bardak şarap içsem.. Aranmam fellik fellik, Hemen olur ellilik; Cebimdeki metelik Bir bardak şarap içsem.. Aşk Bana rehber olur; Gönlüm seferber olur ; Ah neler neler olur, Bir bardak şarap içsem.. *kk — Çok bağırmayın, — Dün gece mutfakta bir & dam vardı. Böyle şey görmeyi biç istemezdim. Hizmetçi cevab verdi: — Öyle ise niçin anahtar dex liğinden baktınız!.. * Sigarasından — Ben, herkesin tabiatini sie farasından anlarım. — İçişinden mi? — Hayır, arkadaşlarına ilk ram edişinden, İki el - Erkek, tembel karısına kızmıştı: — Allah sana iki el, ön parmak ver- miş; dedi, bunlar hiçbir işe yaramı- yor mu? Kadın da kızdı: —İşe yaramaz t olur mu, iki elimle tuvaletimi yaparım, sonra onların on tırnağını boyarım. Daha kızdı: — Sen on tand yüzük almadın ki het parmağıma bir tanesini takayım. * Emin olunuz Yaşlı çirkin kadın resmini yaptıracalö. tı. Tanıdığı bir res. samın gitti: — Bir yaptırmak rTum, fakat bilmem © 'Agüzel olur mu? | Dedi. Ressam teminat verdi: — Siz ondan emin olunuz bayan, tabifs den daha çok güzel olacaktır, * Gene gelin Alacaklı kapıyı çaldı: — Bu on ikinci gelişimdir. resmimi istiyo- Bir dahâ$ gelecek değilim. Borçlu güldi — O kadar evhamlı olmayın.. gene ge Nn.. öon üçe uğursuzluk atfetmek doğrü |bir şey değildir. j — Kocama, hasta olduğumu, seyaha- te çıkmam lâzım geldiğini söyliye- ceksiniz doktor. — Nerenizden hasta olduğunuzu ba- na öğretin de, yanlış bir şey söylemir Vecizeler - Dünyaya niçin ef* ©| kek — gelmedikleriiü | Üüzülen kadınlar, kâf dmlıklarının — farkıit da olmıyanlardır. * İki kısım - kadif vardır... Bir kısmil€ evlenmek - cinnet 0* Jur, diğer kısmile eV" Jenmek ise cinayete * Bir kadına: — Ne güzel gözle”