23 Temmuz 1938 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 5

ERZURUM NELER İSTİYOR? Doğunun bu büyük şehrinde bir kız enstitüsü, bir kütüphane | ve bir de san'at mektebi açılacak Kültür Bakanı Saffet Arıkanın Doğu seyahati Erzurum için bir kültür Erzurum (Husu « si) — Büyük Doğu gezisine çıkan Kül - tür Bakanı Saffet Arıkan refakatin - deki hey'etle Erzu - tuma da geldi ve üç gün kaldı. Erzurum sayın Kültür Baka” nına büyük yakın - luk ve tezahürat gös terdi. Malümdur ki, Saifet Arıkan Er - zincanda doğmuş ve idadi tahsilini Er - zurumda yapmiş ” tır, Kendisini bir ba #ımdan OoErzurum hemşerisi telâkki et- mektedir, Nitekim, Erzurumlular da 0” na karşı gösterdik » leri, sevgi ve saygi ile başka türlü dü şünmediklerini is” bat etmişlerdir. Erurum (şehri namina, Saffet Arr- kana belediyede 100 kişilik bir” ziyafet verilmiştir. Bu 2i - yafette söz alan belediye reisi Şevket 'Arı Vekile, hoş geldiniz, demiş, ve Er- zurumluların, Vekilden istedikleri şey- deri de söylemiştir. Reisin Saffet Arıkandan istedikle - rini şöylece sıralayabiliriz: Evvelâ san'at mektebi Yalnız Erzurum değil, bütün Doğu, san'atkâr öleman noksan'ığının acısın çekmektedir. Halbuki hükümet Doğu yu kalkındırmak için buralarda fabri- kalar tesis edecektir. Gerek bu fabri - kalarda işliyecek, gerek o bü kalkınma davasında taşı yontacak, demiri eğe - cek, san'atkâr mutlaka lâzımdır. Yakında Erzuruma gelecek şimen - difer, bir çok yenilikleri de beraber g€ tirecektir. Binaenaleyk bu yenilikleri | başaracak kollar için de mutlaka bir san'at mektebi açmalıdır. Kültür Bakanı bu tezi muvafık gör- müş, ve san'at mektebinin açılacağını vâdetmiştir. Kütübhane Erzurum eski Türk medeniyetinin beşiğidir. 40 bin nüfusile kesif bir şe “ birdir. Mektebli gençleri hayli çoktur. Ne gençler, ne büyükler için bir tek kütübhanesi, bir tek kıraat salonu mev- cud değildir. Bu sebebden de lise tale- belerini kahvelerden çıkarmak müm - kün olmamaktadır. Erzurumun kalkınmasına çalışanlar Yukarıda Vali Muevini Hilmi Babı, Emniyet Direktörü Narın Arda, aşağıda Belettiye Reiri Şevket Arı hareketi başlangıcı oldu. Bakan bütün istekleri yerine getireceğini vâdetti Erzurumun spor sahası yoktur, ve spor faaliyeti kıt - tır, Erzurumda si - nema, tiyatro, eğ - © İence vasıtası yok - tur, Okuyacak kü - , tübhane de olma - * yınca, elbet Kahve ; ler inkişaf edecek - tir. Kültür Bakanı vilâyet (tarafından tesis edilecek, böy - le bir kütübhane - ye azami yardımla - İ rmı esirgemiyeceği" # ni de vâdetmiştir. Kız Enstitüsü Erzurumlular, ay mektedirler. Bu - ittir, ve ğer taraflan mual - tim mektebi de hem kalabalık (o ve hem muhtelittir. Yeni bir kız Msesi açılırsa bu ranın hayli talebesi olacaktır. Ancak bugün, liseyi bitirmek iste - yen kızlarımızın * inkişaf (o imkânları mevcuddur. Erzurumda © ev kadınını hazırlayacak müessese yoktur. Bir Biga köylerinde Yeni mektepler Biga (Husu e si) — Şehrimize bağlı mektebe ka” vuşan köyler git- tikce çoğalmakta- dır. Yeni sene i- çinde (o başlanan yatı mektebleri- nin inşaatına har- mandan sonra bir kat daha hız veri- İecek, ders zama- İnma kadar ikmalleri (o temin & İdilmeğe çalışılacaktır. Köy öğretmen” İleri, köylüyü irşadla da alâkadar olduk- iları için birçok köylü yurddaşlar, bu sayede kültüre merak uyandırmışlar, okumadan zevk duymuıya başlamışlar- dır. Ezcümle şehrimizin Çanpazar na- hiyesine bağlı Karıkoca köyü öğret- meni üç senelik bir çalışma neticesin- de bütün köy halkını kahve hayatından kurtarmış okuma hevesini uyandırmış- tır. Öğretmen M. Ali Turanın talebeleri de aralarında Kızılay ve Hava Kuru- mu teşkilâtı yapmışlar, topladıkları 555 ortada Muallim M. Ali Erzurumda başarılan işler 1 — Grup inşaatı gilmek üzeredir, İnşaatın kıymeti bir milyon lirayı mü- tecavizdir. 9 — Büyük bir sinema temeli atılmıştır, 3 — 120 bin liralık büyük bir do- ğgumevinin inşasına daşlanmışlır. 4 — 130 bin liralık modern nümune bir ilkmekteb binasının inşasına baş- lanmıştır. 5 — Lâlâpaşa camlinin etrafı park haline kalbedilmiştir. Şehrin ortası mezbelelikten o meşcdreliğe Lahavvül etmiştir. Ortasında $0 metrelik Kara- deniz havuzunun inşasına başlarımış- tur. Havuzda yazın yüzülecek, kişin patinaj yapılacaktır. 6 — Erzurum elektriği, müteahhidi- ne ihale edilmiştir, Kışa Erzurum €- lekiriğe kavuşacaktır. binasının enstitü kurulursa bu müessese, yalnız, ev kadınlığına hazırlanacak kizlarımı- za değil, bütün Erzurum kadınlığina © gı bir kız lisesi iste-| hizmet edecektir. Enstitü için bina temin edilmiş günkü lise muhte -|Bu müessesenin kurulması için muk - fevkalâde |tezi muamelenin yapılacağını Kükür te kalabalıktır. Di -! Bakanımız vâd buyurmuşlardır. Asarı atikanın tesbit ve muhafazası Bağrında çok mühim eserler sakil yan Erzurumdaki :âsarı oatikanında tesbit ve muhafazası için bir mütehas- sıs Erzuruma gönderilecektir. Erzurumlular, sayın Arıkanın, mem leketlerine teşriflerini Erzurumda bir kültür devriminin (o başlangıcı olarak telâkki etmektedirler. M.F. Saraya demir Borularla su verilecek Saray (Hususi) — Şehre dört kilomet-| re mesafeden gelen su yolu son zaman- larda pek fena vaziyete girmiş ve tama- mile denecek derecede bozulmuştur. Belediye kasabanın temiz ve bol su ih- tiyacmı karşılamak için 938 yılı büdee- sinde ayırdığı 25649 küsur liralık tahsi- sat ile bu yolun çelik borular döşenmek suretile yeniden İnşasına karar vermiştir. Bu işe aid hazırlanan proje ve keşifna- meler tasdik edilmiş olduğundan yakın- da faaliyete geçilecek ve bu mevsim için. | de iş bitirilerek kasabaya yeni borularla Su verilmeğe başlanacaktır. a o ği kuruşu Hava Kurumuna Ve 400 kuruşu! da Kızılay Kurumuna göndermişler- | dir. Bu köyün on senelik ve üç dersha- beli okulundan şimdiye Kadar 54 tale- be mezun olmuş ve bazıları büyük mekteblere gönderilmiştir. 80 evli ve akar sularile çok şirin bir yurd köşesi olan bu sevimli köyceğiz, diğer köyleri imrendirecek kadar ba- kımlıdır. Mahsulleri Suvacık çayından sulanan bu köyün halki çok çalışkan ve o nisbette de kültüre meraklıdır, Pazar Ola Hasan Bey Diyorki: — Hasan Bey, dün bir simit aldım, ... Tam yemiye başlamığ- tım, karım gördü. kei Makel değ İd © mıydı edir? .. Yeme onu, yeme önü; diye bağırdı. Sonra da gül- dü, çiy, dedi, Çıldırmış Hasan Bey — Hayır dos- tum, kendi şapkasını yi - yorsun, sanmışlır, ni ke il Erzurum Kongresinin toplandığı büyük gün Bugün Erzurumla beraber bütün yurd, tarihe malolan bu yıldönümünü anıyor Bugün 23 temmuz, yalniz Erzurumun | zirandan 8 temmuza kadar bir aydır de - tarihinde mutlu bir gün değil, ayni za -| vam eden oyun hitama erdi, İstanbul be- manda Türkiyenin inkılâb tarihinde de!nim o dakikada resmi memuriyetime hir) bir dönüm noktasıdır. Çünkü 23 temmuz- | tam vermiş oldu, ben de ayni dakikaja da milli harekete nüvelik eden Erzurum | 8/9 temmuz, 335 gecesi, saat on ellide har- kongresi toplanmıştır. biye nezaretine, saat 1l de de padişaha Bugün o tarihi günü Erzurum sevinçle | vazifei memuremle beraber ilki as - kutlulamaktadır. Halk heyecanlı günlerin | kerimden istifamı müşir telgrafları hatıralartnı ihya edecek. Erzurum bütün vermiş oldum. memleketle beraber tarihe malolmuş gün-| Keyfiyet tarafımdan ordulara ve mil - leri anacaktır. lete iblâğ edildi. Bu tarihten sonra, res- Kongre nerede toplandı? mi sıfat ve salâhiyetten mücerred olarak, Erzurumda eskiden Ermenilerin otur -| yalnız milletin şefkat ve eiramiendliğii dukları ve bir zamanlar çok mühim olan | güvenerek ve onun temiz feyiz ve kud - bir mıntaka vardır: «Gölbaşı»... Meşhur, katliâmcı Antranik Paşanın idam hükümleri verdiği Taş konakta şim- di Doğu gazetesi çıkmaktadır. Evlerin çoğu yanmıştır. Çarşı yeni ye- ni canlanıyor. İşte bu Gölbaşının alt ya- nında şimdi güzel bir mekteb bulunuyor: «Gâzi okulus... Bu güzel mektebin bir kısmı da akşam | kız san'at mektebidir. Bina cumhuriyet! devrinde yapılmıştır. Eski bir Ermeni mektebinin arsası üzerine kurulmuştur. İşte Erzurumun tarihi kongresi bu Er - meni mektebinde açılmıştı. Mustafa Kemal Paşa 3 temmuzda İs - tanbul kapısından Erzuruma ayak bas -! mıştı, 19 mayısta Samsuna çıkmış, A - masya Üzerinden 3 temmuzda Erzuruma gelmişti. Erzurumda Vilâyatı Şarkiye Müdafaai hukuku teşekkül etmişti. Bu cemiyetin ba şında elyevm Zongulduk saylavı bulu - nan Raif bulunuyordu. Bu cemiyet 10 temunuz 1335 tarihinde Mustafa Kemal Paşaya bir mektubla mü- racaat etti, Mektubda şunlar yazılıyordu: «— Vatan ulanmaktan, hukuku milliye ve saltanat ve hilâfeti, kurtarmak emelile, açılan mücuhedei milliyeye biliş- tifa, bir ferdi mücahid sıfatile iştirak bu- yurduklarına dair, 9 temmuz 35 tarih ne 346 numaralı tezkerei aliyeleri umumi bir vecdi. ihtiram öle alındı. Tarihimi - ze kiymetli sayjalar ilâve eden hayatı a$- kârlığı, minnet ve şükranla karşıladık. Erzurumluların zatı âli vatanpervera - nelerine kargı beslemekte olduğu itimad ve hürmeti, bu vesile ile de arzı, bir ve- cibe addettik. Samimi ihtiramlarımızı sunarken, c& - miyetimizin başına geçerek, vatanın te - mini selâmetine ve hukuku millet ve sal- keriyenizden çekilmek yolundaki feda -| yenin, ancak Anadoludan zuhur edebi ret memba:ndan ilham ve kuvvet alarak vicdani vazifemize devam ettik.» Bu dakikadan itibaren Mustafa Kemal Paşayı sivil kıyafette görüyoruz. Ertesi günü Vilâyatı Şarkiye Müda - faai hukuku milliyenin riyasetine geçi » yor ve on temmuz için hazırlamak istodi- ği kongreyi ancak 23 temmuzda toplıya » biliyor. Sessiz, sadasız ve mütevazi açılan kon gre 14 gün devam «diyor, bu kongrede bir nizamname ve bir beyanname tanzi, cöiliyor. Mustafa Kemal Paşa, koni bir nutukls açıyor. Bu nutukta: «Tarih ve hâdisatın sevkile, bilfül içi- ne düştüğümüz kanlı ve kara tehlikeleri, görmiyecek ve bundan müteheyyiç ala yacak, hiç bir vatanperverin tasavvur © dilemiİyeceğine» işaret ediyor ve müta- reke ahkâmma muhalif olârak yapılan tecavüz ve işgallerden bahsediyor. «Tarihin, bir milletin varlığını ve hak- kını hiç bir zaman inkâr edemiyeceği, bi naenaleyh, vatanımız, milletimiz aley “ hinde verilen hükümlerin, muhakkak mahkümu iflâs olduğunu» (o söylüyor «Vatan ve milletin mukaddesatını, tahla ve himaye hususunda son sözü söyliyel cek ve bunun hükmünü tatbik ettirecek kuvvetin bütün vatanda bir elektrik şe bekesi haline girmiş olan milli eereya nın, ruh celâdeti olduğunu» ifade ediyor «Mukadderata hâkim bir iradei milli leceğiniz tasrih ediyor. Ve «iradei milliyeye müstenid, bir şü rayı millet tesisini ve kuvvetini irade milliyeden alacak bir hükümetin teşkili ni ilk hedefi mesai» olarak gösteriyor.» Bu on dört günlük mesaj söyesindi hayli işler görülüyor. Evvelâ bileüml aksamı vatanın bir kül olduğu prensip tanatın muhafazasina matuf âmeli mil liyenin tehakkıkuna hasrı himmet bu - yurmalarını müsellem olan hamiyeti va- tariyelerinden temenni eyleriz, Lefjen takdim kılınan talimatnamede muharrer olduğu veçhile vezaifi muhtelifei vata - kabul ediliyor. Her türlü ecnebi işgal ve müdahalesine karşı ve Osmanlı hüküme tinin inhilâli halinde, milletin müttehi » den müdafaa ve mukavemet edeceği ka bul ediliyor, Kuvayi milliye âmil ve iradeli milliye niye ile, mükellef bulunan heyeti faale-| hâkim kılınıyor. O zamanlar, Sultanah miz, riyasetinin zatı sâmileri tarafından | med meydanlarında (ehveni ger arayan kabul buyurulmasını ve heyeti mâruza-| ların ağzında sakız olan, manda ve hı : ya heyetimizden balâda esamileri mu- harrer zatların, teyin ve tefrik edildiği- nin arz ile, temennii muvaffakiyet ve kes bi şeref eylerim efendim hazretleri.» Yilâyatı Şarkiye Müdafaai Hukuku milliye Cemiyeti Ralf Mustafa Kemal Paşaya yer vetmek için de idare heyeti âzasından elyevm, Trab- zon elektrik şirketi nafia komiseri olan | binbaşı Kâzım Yurdalan ile o zaman 8 - teşli bir genç olan elyevm Maarif Vekâ- İeti yüksek tedrisat umum müdürü Ce - vad Dursun oğlu istifa ediyorlar. Bundan başka, cemiyette Erzurum şu- besi heyeti idaresinde Hacı Hafız Etendi, Süleyman Bey, Mâksud Bey, Mes'ud Bey, elyevm saylav olan Albayrak gazetesi mü dürü Necati Bey, Dursun ve Ahmed Bey- ler de vardı. İstanbul hükümeti Mustafa Kemal Pa- şayı o âiralarda çok sıkıştırıyor, boyuna sİstanbula gel!» diye ısrar ediyordu, Vah deddin bile, kendisine müracaat etmiş, «tebdili hava sl ve Anadoluda bir yerde otur!» demişti. Buradan ötesini Büyük şefin ağzından dinliyelim, «Harbiye nezareti İstanbula gel, diyor. Padişah ta evvelâ: «Tebdili hava al, A- nadoluda bir yerde otur, fakat bir işe ki- rışma!» diye başladı, nihayet ikisi birlik- te «gelmelisin'!. dediler, «gelemem!» de- dim, 8/9 temmuz 385 gecesi de sarayla açı - lan bir telgraf*başı muhaberesi esnasm- da birdenbire perde kapandı. Ve 8 ha- NY ŞA e gr e e maye kabul edilmiyor. Kongrenin açıldığı 23 temmuz tari * hinde Damad Ferid haini, bir ajans neğ rediyor, bu ajansta Anadoluda iğtişaş çık tuğından o bahsediyor, ve bu hareketin menedilmesini istiyor. Mustafa Kemal Paşa artık yakalanıp idam edilmesi za « ruri olan bir kimsedir. Diğer taraftan, Erzurum kongresine iş tirak edenlerden bazıları tarafından Bö yük Şefin şahsına karşı bazı ihtirazlar de dermyan ediliyor. Evvelâ: «Kongreye iş tirak etsin mi, etmesin mi?» suali soru luyor, sonra da: «Heyeti temsiliyeye d& hil olsun mu? Olmasın mı?» deniliyor. Görülüyor ki, vaziyet karışıktır. Ve işi başlamak için, milletin, şaşmıyan azim vi iradesinden kuvvet almak lâzımdır. * Erzurum kongresini, Sivas kongresi © nu da 23 nisan Millet Meclisinin kurul « ması takib etti. Şark vilâyetlerinin birin. de, basık, dekorsuz bir mekteb odasın » dan başlıyan milli hareket, Atatürk dey rimini yarattı. Erzurum tarihte istilâlarş uğradığı kadar da İstiklâl mücahidlerine kürsülük etmiştir. Safranboluda bir çocuk boğuldı Zafranbolu, (Hususi) — Çerkeşli Ye tük adında bir kadının 9 yaşındaki çocu Bu Akseki deresinin Tavukyutan mevki inde balık tutarken düşerek boğulmuş tur, a İ