22 Ocak 1937 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 10
a AM ” Çğ & < ue SAW Hüç a aa t * v “ federasyonun ihdası sırasında mevcut omı jhtiva eyleyecektir. “münat Sancağın bitaraflığına ve mua - “mil olacaktır. - hamesine - wleyecektir. SON POSTÂA Bız ne teklif ettik Fransa ne cevap verdi ” Hükümetimizin 1 Kânunusani 1937 tarihinde Fransaya verdiği bu muhtıra ile buna cevap olarak Fransız Başvekilinin 19 - 1 - 37 tarihli mektubunun metinleri (Baştarafı 1 inci sayfada) | — Süuriye, Lübnan ve Sancak üç konfedere devlet teşkil eder. 2 — Aşağıdaki müşterek işlerde kon federasyona bırakılan salâhiyet mah- fuz kalmak üzere her devlet kendi hâ- kimiyetini tam ve mükemmel olarak muhafaza eder: A — Diplomatlar ve konsoloslar gön dermek ve kabul etmek suretile temsil dahil olduğu halde harici münasebet- ler, B — Konfedere devletler arasında gümrük ittihadı, C — Meskükât birliği, 3 — Konfederasyonun merkezi dir. 4 — Konfederasyonun yukarıda zik redilen müşterek işlerine müteallik masrafları konfedere devletler arasın- da her birinin nüfusu nisbetinde ifraz edilecektir. 5 — Konfedere devletler parlamen- toları tarafından müsavi adette intihap edilecek murahhaslardan mürekkep ko mite konfederasyonun müşterek işle - rinde icra kuvvetini haizdir. Harici münasebetlere ve müşterek Masrafların ifrazına ait bütün mesele- lere mütedair kararlar ittihadı ara ile ittihaz olunur. Konfederasyon devlet- lerinden birinde tatbikı o devlet mev- zuatı kanuniyesinin tadilini müstel - zim kararlar için de ittihadı âra lâzım dır. Bütün mukarrerat için ekseriyet kâ fidir. Cemiyetçe ittihaz olunan bir kararın konfedere devletlerden birinde mevkii tatbika konulması için bir kanuna lü - zum görüldüğü takdirde, o karar ancak alâkadar devlet parlamentosu tarafın- dan ona dair hükümler kabul olunduk tan sonra icrası mecburi bir kuvvet iktisap edebilir. 6 — Konfedere devletlerden her bi- ri diğerleri nezdinde bir irtibat memu ru tarafından temsil edilir. 7 — Konfederasyonun müşterek işle rini alâkadar eden muahedeler icra ko mitesi tarafından müzakere ve akdolu | nup üç devlet parlamentolarının her bi ri tarafından tasdik edilir. Maamafih şurası mukarrerdir ki kon ııııı ©lan siyasi muahedenameler, yani Frtansa - Suriye, Fransa - Lübnan, mu- ahedeleri - mer"? olmakta berdevam © |Tacak ve müddetleri iktıza edince tem- dit edilebileceklerdir. 8 — Konfedere devletler meyanın - da, Sancak gayri müsellâh daimi bita- raf bir hale konmuştur. Orada hiç bir mecburi askerlik hiz- meti ihdas olunamaz, hiç bir askeri is- tihkâm yapılamaz ve dahilf emniyetin iktiza ettirdiği teslihattan gayri hiç bir teslihat ikame ve idame edilemez. 9 — 1921, 1923 ve 1926 muahedatı nn Samağa taallük eden ahkâmı yeri ne kaim olmak üzere bir Fransız - Türk müahedenamesi akdolunacaktır. İşbu muahedename, konfederasyonun ihda- sı ile tarzı faaliyeti hakkındaki ahkâm dan maada Türkiye ve Fransanın San cağın mülki tamamiyetini hariçten ge- len - öteki iki devlet dahil - her taarruz ihlâl ve müdahaleye karşı müş *tereken ne suret ve şekillerle zamin o- lacaklarım tesbit gayesine matuf ahkâ. 10 — Büundan maada bu husustaki te hedenin tayin eylediği statüye dahi şa I| — Türk - Fransız muahedename si, İskenderun Timanında 20 'Teşrini - evvel 1921 tarihti Türk - Fransız itilâf ilişik imza protokolunda münderiç olduğu veçhile Türkiyeye ta “ranacak hak ve faydaları tasrih eden bir maddeyi dahi ihtiva eyleyecektir. 12 — Sancak yurttaşları devletin a- "na yasası hakkında reyini verecek o - Oan üilk parlâmentoyu intihap edecek- lerdir. Bu yasa, mecburi olarak, vic- dan serbestisini ve din serbestisini tas- udik ve İlân eyleyecektir. Bundan ma- ada devletin cumhuriyet şeklini ve Türkçe olacak olan resmi dilimi tesbit İlk parlâmento intihaplârı Türkiye ile Fransa arasında akdolunacak bir iti lâfnamej mahsus ile tayin olunacak şe kil ve surette vuku bulacaktır. 13 — Yukardaki maddenin hükmü- ne göre, halen yabancı bir tabiiyeti ha- iz olmıyan, bizzat veya babası Sancak ta doğmuş olan ve bir de 20 Teşriniev | vel 1920 tarihinde orada yerleşmiş bu lunan her şahıs Sancağın yurddaşıdır. 14 — Sancağın ana yasası ancak Tür kiye ve Fransa hükümetlerince tasvip olunduktan sonra meriyete konabile - cektir. Fransanın cevabı Ankara, 21 (A.A.) — Fransa Baş- bakanı M. Blum tarafından 11-1-937 tarihli muhtıramıza cevap olarak gön- derilen 19-1-1937 tarihli mektubu aşa ğida aynen neşrediyoruz: Mesaimin ve düşüncelerimin netice- si şudur: Tamamen juridigue noktai nazardan meseleyi mülâhaza edersem, Fransız hükümeti tarafından Cenevrede müda faa edilen tezi iltizam etmek mecburi- yetinde kalacağım. Lozan muahedena- mesinde mevzuu bahis hâkimiyetin ter ki, Sancağa taallük eden kısmı için, constitutionnel bir mahiyet arzetmi - yor fikrindeyim. Fransanın 1921 senesinde mandater bir devlet sıfatiyle müzakere ettiği mü lâhazasındayım. 1921 muahedeleri tat bikmın, mandanın tamamen icrası su- retiyle Fransa tarafından temin edilme diği müddetten itibaren, Sancak istik- lâlini istilzam edeceğini zannetmiyo - rum. Lâkin juridigue sahada itilâfın te mininin müşkül olduğunu tecrübe gös termiştir. Binaenaleyh itilâfı başka bir sahada aramak lâzımdır, ve bu mülâha za iledir ki cemiyeti akvam rölünü der piş ediyorum. Cemiyeti akvam, bizim malik olma- dığımız tam serbestiye maliktir. Cemi yeti akvamın, azası bulunan ve ona merbut olan iki devlet arasındaki siya si mahiyette bir ihtilâfım, 11 inci mad de mucibince hallini aramasını mem- nuniyetle kabul ediyorum. Fransa hükümeti, raportörün kendi- sine verilen mandayı envâsi surette kul lanmasına hiç bir suretle mümanaat et miyeceğini ve konsey tarafından veri- lecek kararı peşinen kabul edeceğini be yan eder. Bu kararı aramızda şimdiden hazir- lamak mümkün müdür? Bunu kuvvet le temenni ederim. Benim temayül gösterdiğim düşünce ler şunlardır: Zannedersem tamamen ayrı iki mesele mevcuttur. . Fransa - Suriye muahedesinin tatbi- ka vaz'ından itibaren Sancakta tat- bik edilecek kat'i statü, ve ara devrede tatbik edilecek rejim. Fransa - Suriye muahedesinin tatbika vaz'ından sonra, Türkiye Cumhuriyeti- nin 1921 müahedelerinin tatbikı ile ya kinen alâkadar olması sizin noktai na- zarınızdan meşrudur. Ancak bu muahe delerin tatbikı, Fransa devleti ile ayni gayeyi güden Süuriye devleti tarafın - |dan yalnız olarak garanti edilmeyip ay ni zamanda mandater devletin 1921 de namına hareket etmiş olduğu cemiyeti akvam tarafından da garanti edilmesi iktiza eder fikrindeyim. Binaenaleyh Cemiyeti akvamın 1921 muahedelerinin tatbikı ile mükellef ka lacağı mülâhazasındayım. Bundaün şu| neticeyi çıkarıyorum: Fransa - Suriye muahedesinin tatbika vaz'ından sonra dahi yalnız Sancağa münhasır olmak- üzere, mandanın bir nevi devamı mü lâhaza olünabilir. Bu mânada dolayısi- le Sancakta hususi bir rejim tesis edi- lir ve Cemiyeti akvamın göstereceği | bir haut commissaire nasbolunur. Bu haut commissaire tabiatiyle Fransız o- Jacaktır. Bu suggestion bana mühim görünüyor. Ve hükümetinizin esas gai lesini karşılrıyor zannederim. Difer taraftan, Fransa kendisini is tihlâf edecek devlete geçen taahhüda - tı Türkiyeye karşı tecdit ve garanti e- decektir. “ Ara devrede tatbik edilecek rejime Cenevrede Konseyin İlk celsesi dün Akdedildi (Baştarafı 1 inci sayfada) ziyetlerinin müsait olup olmadığının tetkiki ile iştiğal edilmiştir. Anadolu Ajansı Vekiller heyetinin bugünkü toplantıları hakkında şu teb- liği meşretmiştir: «İcra Vekilleri Heyeti saat 15 de Baş vekâlette Başveki) İsmet İnönünün baş kanlığında toplanmış ve müfettişi umu mileri dinlemiştir. Gece Başvekil evinde İcra Vekilleri Heyetini Mareşalle beraber tekrar top lamıştır.» İsveç Hariciye Nazırı bir itilâf zemini bulmaya çalışıyor Cenevre 21 (Anadolu Ajansının hu- susi muhabiri bildiriyor) — Raportör M. Sandler bu sabah Fransız heyetiyle temasta bulunduktan sonra saat 15,30 da Dr. Rüştü Arası ziyaret etmiş ve Ha riciye vekilimizle uzun müddet konuş müuştur. Raportör her iki tarafın teklif ve iddialarını dinliyerek bir itilâf ze- mini bulmaya çalışmaktadır. Konsey azası bulunan devletler, bil- hassa dost ve müttefiklerimiz İngılte- re, Sovyet Rusya ve Romanya hariciye | miştir nazırları meselenin kısa bir zamanda bir arzu ve temayül göstermektedirler. Bugün için henüz sarih bir vaziyet yok tur. Rüştü Arasın konuşmaları Cenevre, 21 — Dr. Rüştü Aras bu- gün İngiltere Dış Bakanı Eden ile gö- rüşmüş, konsey içtimamdan sonra da Litvinofla mülâkatta bulunmuştur. Yarın hususi mahiyette yeni bir top lantı yapılarak Türkiye - Fransa nok- tai nazarlarının raportörün huzuru ile mMüzakeresine devam olunması beklen mektedir. Teyide mühtaç bir haber Cenevre, 21 (A.Â.) — Fransız . Türk ihtilâfı bazı müşkülât arzetmekte oldu ğundan, mesele esaslı bir şekilde tet- aranılacaktır. Fransa ve Türkiyenin üç sene için statükoyu müuhafaza etmeye razı olmaları ve Fransanm 1921 anlaş masmdan doğan Türk haklarını tanı - ması muhtemel görünmektedir. Anadolu Ajansının notu: Bu son haberi kaydi ihtiyatla veriyo TUZ. Konsey toplandı Cenevre, 21 (A.A.) — Konsey bugün ilk içtimamı yaptı. Alelüsul yalnız ruz name işi ile meşgul oldu. Hatay meselesi ruznamede mevcut olmakla beraber gelecek hafta içinde ne gün müzakere olunacağı henüz ma lüm değildir. Cenevre, 21 (Hususi) — Milletler Ce miyeti könseyi, bugün saat 17 de, Çin murahhası M. Velington Ku'nun riya seti altında ilk tolantısını yapmıştır. İki saat süren bu toplantı hafi olmuş ve başlıca İspanyadaki vaziyet görü - şülmüştür. Konseyin ikinci toplantıcı yarın öğ- leden sonra yapılacaktır. Hususi görüşmeleri vtesmi müzake- relere tercih eden Hariciye nazırları, konsey toplantısı haricinde, kendi ara larında muhtelif temaslarda bulunmuş lardır. Fransız Hariciye Nazırı M, Delbos, bugün, M. Eden şerefine bir ziyafet vermiştir. İki nazır gerek sofrada, ge- rek ziyafetten sonra konsey Tüzrame sinde bulunan meseleleri gözden geçir mişlerdir. gelince, bu rejim devam ettiği müddet çe Türk ahalisi için endişenizi mucip birşey yoktur. Bu ara rejim, katt rejimi hazırlaya |cak bir şekilde tanzim edilecektir. Ya ni Sancağı şimdiden tamamen ayrı bir «entite» olarak gösterecektir. İdari ve kültürel usuller, İskenderun İlimanının gayri askeri hale ifrağı ve 'Türk hükümeti tarafından istimali hak kında size her türlü «satisfaction» ve- rilecektir. Kalan yegâne nazik noktalar: göouverneur'ün sureti tayini mesele - si ki bu işe mandalar komisyonu mü- dahale edebilir, zanmederim. Ve Suri- ye meclisine Sancak mebuslarının işti rakidir. Lâkin cemiyeti akvam könseyi nin bu hususta bir sureti hal veya bir uzlaşma mefni bulamıyacağını zannet -| miyorum ve tekrar ediyorum. Böyle bir kararı peşinen kabul ediyorum, Tek bir kaygım yvardı ve vardır: İh- tilâfımızın hakiki sebeplerini anlamak lve buna çare bulmak. Bu çok dikenli halli için uğraşmak hususunda büyük | - kik edilmeden muvakkat bir tarzı hal| Arap polıs ve mıl Antakyada Tü k mekteplerine saldırd” (Baş tarafı 1 inci sayfada) nucunu büyük bir sabırsızlıkla bekli- yorlar. Müşahitler Halepte Müşahitler hey'eti vazifelerini ik- mal ederek Antakyadan Halebe git- mişler, orada bir gün kaldıktan sonra Şama gitmişlerdir. Müşahitler Suriye büyüklerile görüştükten sonra Be- ruta — gidecekler, orada — da yüce komiserlikle temas ettikten sonra Ce- nevreye giderek raporlarını vrecekler- dir. Hey'et deniz yolu ile gidecektir. Suriye Ve Milletler Cemiyeti Suriye hükümeti Milletler Cemiye- tinde Sancak meselesinin müzakerele- rini takip etmek üzere Cenevredeki İhıanul Cabiriye telgrafla müracaat et- Benıl Koııınloıumm Teşebbüsleri Beruttaki baş konsolosümuz Feri- dun Yücel, Komiserlikte, Sancak me- selesi hakkında görüşmelerde bulun- muştur. Propagandaya Başladılar Şamda vatani meb'uslardan Fahri Barudinin başkanlığında Sancak için bir propaganda komitesi teşkil edilmiş, bunlar muhtelif Hsanlarda broşürler kalkışmışlardır. neşrederek Sancağın Araplığını ispata Silâh Dağ Halep, 21 (Hususi) — Fransızlar tarafından Suriyenin Türkiye hudu- duna yakın olan kısımlarında kendi vasıtaları sayabilecekleri şahıslara si- lâh tevzi olunmaktadır. Bu meyanda Aneze aşireti efradına silâh dağıtıl- mıştır. Şam 21 (Hususi) — Dün öğleye yakın bitaraf müşahit hey'eti ansızın İskenderuna gelerek kendilerine pro- testo mektubu gönderen Türk köyleri- nin ileri gelenlerini görmek istemişler- dir. Tebligat Geç Yapıldı Müşahit hey'eti köylülere daha ev- velden tebligat yapılarak geldikleri gün | gü öğle vakti İskenderunda bulunmalarını Fransızlardan istemişlerse de bu tebli- gat Fransızlar tarafından sureti mah- susada geciktirilmiş ve müşahitlerin geldikleri gün öğle vakti köylüye teb- lgat yapılmaya başlanmıştır. Bu sebeple köylülerin hepsi bulu- namamıştır. Bulunabilenler Duryo'nun dairesindeki müşahitler hey'eti huzu- runa çıkarılmışlardır. Müşahitler ken- — Niçin mektup yazdınız, ne isti- yorsunuz, diye sormuşlar. Köylülerden yekavaz olarak şu ce- vabı almışlardır: — İstiklâl istiyoruz, hükümet bize çok zulüm ediyor. Bunun için müraca- at ettik. Bu konuşmalar esnasında Duryo müşahitlerin yanında bulunmuş ve köylülerin tercümanlığı vazifesini de Türk düşmanı olan istihbarat tercü- Tercümanın Türklerin dediklerini olduğu gibi anlattığı şüphelidir. Müşa- hitler ayni gün öğleden sonra Size söylediğim gibi juridigue ve po litigue mülâhazattan ziyade bu dost- luk endişesidir ki, tecrübe ile sabit ol duğu üzere gıcırtısız ve çarpışmadan işleyemiyecek olan konfederasyon pro- jesinden beni çekindiriyor. - , |met tarafından teşvik 8? ketlerden biri de 17 son&” li Battal namında bir lis tarafından kurşunla masıdır. Ağır yaralı olaf kânunuevvel hâdiseleri ©&7 yi seyrinin evine tecavüZ atfolunmuştur. Tahrikât || Hama 21 (Husuıl) da bulunmakta olan V& raftan Türk olmıyan aleyhine tahrik etmet” taraktan da bilhasmi ıw'“ silâhlandırılmış Araplar " kak aralarında ııhhl" Türkler vak'a çıkarln'"] W mektedir. «Yaşasın M-U“ î Halep — Muşalııtlcf günü Türkiye hud | rayılan köyüne gıı:hıîı—l#]’I mas etmişlerdir. Halk. *, «Yaşasın mustakıl H&Wİ y ıst.ıhbamt tercumanl lık etmiştir. Yanko leri cevapları tahrif Reyhaniyedeki | aranmakta olan Türk!e” (i tevkif edilmiştir. Dıng ya diri olarak ele geçi da emir verilmiştir. 'Tehditler / Humus 21 (Huı'll“) da Türkler, Franmhf mes'ul şahıslar ımfmd" Türkler canlarını, mılll kıe# görmedikleri için Tür Ador Leonyan kum ndi teşkil edilmiştir. Bu _ ihtiyaca göre — geniş Leonynn çeteciliği ve W ile şöhret kazanmi?, mensubudur Kı:ımntld'“ı binbaşı Kolenin bu Sah’aı mat ettiği şahıstır. İngiltere ve RU , Hariciye Nazt 'a Tavassut teşe"" . (Baş tarafı 1 inci #7 selesile alâkadar bulun& ,.,_ dilen bu goruşmelerıne' K hemmiyet atf u Sancak ihtilâfinin hıl“ reler devam etmektedlf* netice elde edilem Hırsız E ai ııııılııulsıll'J zıhaneli çıftlîklı hırsız l ve şeriki Mihalın duruş” olunmuştur. Komiser Şevket & lenmıştn:. Şevket, Eyüp Sübr sinde yaptığı ikinci arö nin gizli bir gözünde $ ve tahvilât bulduğunu # Koıımer Kasım ve liğe müracaat edı=:rek . |satnameyi almşıtır. kümet tarafından çe Y Es; mektedir. Ermeni ma # P bulundukları yetlere taşif ' Hama 21 (Hususi) #Y Fransız heyetleri aras” eg B —
