23 Temmuz 1942 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 7
Dünya 1 İDEALİMİZİN TEKRAR DOĞMASI 1886 da Fransada Vogüğ, (Le Roman russe ) adlı kitabında ha- kiki realizmin rus edebiyatında olduğunu ileri sürdü; iyiliğin ve merhametin en çok rus realistle- rinde bulunduğunu anlattı. Bu ki- tep büyük bir intiba uyauodııdı Natüralizm edebi mesleğini ku- ran Zola, 1877 de ( La Terre) ro- manını neşrettiği zaman beş İran- sız Tomancısı açıktan açığa hücu- ma geçtiler. Brunetiğre natüraliz- min iflâsını ilân etti. Alman edib- lerinden Bahr, Bourget'in tesiri altında yazmış olduğu ve Berlinde neşrettiği bir makale serisine «na- türalizmi aşmak için» adını verği 1891 de Hamsun, Kristania da na- türalizm aleyhinde konferanslar verdi, Norveç'in muasır şöhretle- rine hücum etti, idealist hakların hayal ve esrarın tanınmasını iste- di. Yine 1891 de Huret büyük bir anket açtı; ve bundan natü- ralizm mektebinin kapanmış ol- duğu kanaatine varıldı. Buna ben- zer bir cereyan da Rugyada hisse- dilmeğe başlanmıştı. Şu halde 1898 da Avrupada edebi manzara şudur: Zola ve şakirdlerinin eserleriu- de görülen sistematik kabalığa ve insaniyeti çirkin görmekte devam eden bazı realistlerin kuru ve 2961 fikirlerine karşı idealist bir feve- ran. Kısaca natüralizm ve realiz- me karşı idealizmin kuvvetli bir reaksiyonu görülmektedir. Alman- yada, Hollandada, Fransada, İtal- yada natüralizmin hayat ve sanat hakkındaki telakkileri artık usanç vermiştir. Bunun içindir ki, natü- rlizmin emeklileri sayılan Zola ve Lemonnier gibi koyu natüra- listler 1895 e doğru idealizme doğ. ru meyletmişlerdir. Bundan sonr& romantizmden edebiyatının | Sanat ve edebiyat tetkikler beri gitgide ilerlemiş olan tagviri daha doğrusu taklidi edebiyat, yeni yetişen ediblerde değerini kaybetmeğe başladı. Yeniler, ha- rici ve zahiri hakikatten ve objek- tif denilen gayri şahsi san'atten hoşlanmıyorlardı. Çünkü bu tak- lidi edebiyattta insan rubhauun bazı hasealarına yer verilmiyordu. Rubun ihtiyacı ve hassaları olan intuition'a, ideale ve manevi kıy- metlere yerlerini ve haklarını ver- mek lâzımdı, bunu izah için Şi- mal memleketlerinde « ideslizmde röneğans, yeni romantizm» ve di- ğer memleketlerde « Modernizm > gibi başka başka tabirler kullanıl- mişsa da bunlar aslında ayni şey- lerdir veya birbirine çok benze- mektedirler. Yeniler, taklid eden resim san- ati ile yarış etmekten vaz geçmiş- lerdi. Telkin eden musikiden ilham almayı tercih ediyorlardı. Böyle- likle eski devirlerden beri devam edip gelen taklid edebiyatı yerini telkin edebiyatına biraktı. Taklid edebiyatı yerini telkin edebiyatına son yel elli yılı biraktı. Taklid edebiyatı uzun 2- sırlar zarfında birçok edebi inki- lâblar geçirmiştir. Fakat bu inki- lâpların, esssları yenileştirmekten fazla bir faydası dokunmamıştır. Yeni edebiyatta taklit değil, telkin en başta geliyor. Muharrir, karie her şeyden önce kendi inti- baıı ve heyecanını duyurmağa galışıyor. Bize kendimizi ve âlemi realite olarak tanıtmak tanıtmak kaygusunda değildir. Önümüzde şimdiye kadar bizim için meçhul kalmış bir yeni âlem keşfediyoruz, muharrir bu yeni âlemi bizim için bulmuştur, Böyle bir edebiyat ta- mamiyle sübjektiftir. Bu edebiyat ilme arkasını çevirmiştir. Akıl ve muhakemeye pek bağlı değildir. Az içtima ve az millidir, Hayal ve rüya ile beslenen coşkun bir idealizm. Acaba bu edebiyatın umumi vasıfları nelerdir? Bunu gelecek makalede görüşürüz. Derleyen : İhsan Boran İstidatlar ; Girdik serviliklere bulutlor, yağmur ve ben, İnziva denizinde yüreğim açtı yelken... Üptü yüzümü serin, serin toprak kokusu, Işıktan bir çelikti mermerler üstünde su... Bir “son” şarkısı duydum servilerin sesinde, Ebediyeti içtim bu hüzün çeşmesinde... Serviler; hakikatte çıldıran bir ordu, Göğü yakmak istiyen bir ateş kasırga bu.. Bu hisler içerimde yüceldi kale gibi, Gözümde akibetim yandı meş'ale gibi... Hayatın denizine süzüldüm pupa yelken Arzu,ümit,aşk türküsü,yaşamak,güneş ve ben... Orhan ARANÇ 113 — Servetifünun — 2396
