1 Ocak 1941 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 9

dü. Ölümü pek sessiz oldu. 1915 yıllarında Avrupanın en büyük romancılarının başında bulunan Paul Bourget'nin ölüm haberi üç yıl önce gazetelerde an- cak aspirin reklâmlerının arasına sikıştırılmıştı. Bütün Avrupanın, bir zamanlar alkışladığı san'atkârın ölümü karşısında bu kadar lâkayt kalışının sebebi pek basittir: Paul Bourget hayatında da, kitaplarında da samimi kalmıştı. (Bu insanların gun'iliklere karşı ihtiyacı olduğunu gösteren bir işarettir; maalesef as- rımız samimiyet gösterenlerden u- zaklaşıyor). 1852 de Periste doğan Paul Bourget, 1870in büyük mağlübiyet damgasını yüzünde taşımıya mah- kümdu. Bunun için ileride Fransız milli bünyesinin karakterini arıya- rak haklı iddialarda bulunan adam- ların arasında ve hattâ başlarında bulunacak. Onu, meşhur yapan «Te dicipler (Tilmiz)in intişarı mü- nasebetile, 5 Haziran 1889 da o an Fransız gençliği için ne düşündü- günü kendisine soran bir genee şöyle bitap edecekti: «... Sen, yalnız ana vatanın top- rağı ve vatandaşlarının sırtı üstün- pe, atlarını dört nal süren Prusya süvarilerinin görünüşünü batırlı- yacaksın. Ve bu sivil harbin deh- getine, sen pek şairane tüten yıkık Maliye nezaretinin enkazından bel- ki eski derebeyi şatosu kurulması bekliyeceksin, Sonra belki bunun da değişmesini bekliyeceksin. Evet, bekliyeceksin. Ama geç olacak. «Biz, evet biz, 1871 sulhünün her şeyi, büsbütün tanzim ettiğine hiç bir zaman inanmıyan kimse- leriz. Ve inanmıyacağız da. Bilsen senin de ey Fransiz genci, bizim gibi düşünmeni ne çok arzu edi- yoruz...» Siyasetin, eserler üzerinde kötü tesirler bıraktığını söyliyenler var- dır. Fakat Gustave Lanson gibi im- P aul Bourget 1936 yılında öl- Aktüelliği tiyaz sshibi bir münekkit: «Mösyö Bourget slyasi ve dini doktrinle- rini değiştirirken sanatından hiç bir şey değiştirmez.» (Hist. dela Iâit. Fr., sayfa 124) diye yazarsa muhakkak ki bu faraziyeler de kendiliğinden düşer. Bourget'nin hayatı ve eserleri hakkında uzun uzadıya durmak vazifesini üzerine alanlar, onun, insanı ve hayatı nasıl gördüğünü tetkik ettikten sonra diğer beynel- milel simalaria mukayese etmeli- dirler Bourga'nin seçtiği janr epiktir, yâni To Şiir ile li felsefi etüd- lerde devam ederek en nibaye ro- manda Kalmıştır. Psikolojiyi romana ciddi bir surette mal eden ilk muharrir Paul Bourget'dir. (Le Disoiple en iyi eseri olmakla beraber, onu Stendhal'den sonra en iyi psikolog gibi tanıtan ramandir), Baul Bourget için san'st, za- manının fena örflerini işaret ve hattâ tenkit ederek dünyayı nor: male doğru sevkeden bir vasıtadır, Onun bütün kitaplarında neslinin iyi ve kötü karakterleri insanları pek mahirane bir üslübla canlan- dırılmıştır. «Demon de Midi», fev- kalâde sosyal ve psikolojik bir ro- mandır. Dini temeytüller, büyük işlere sebebiyet veren ufak hâdi- geler romanın günnük kokusunu okuyucuya unutturan şeylerdir. Baştan sona kadar romani :ente- yapan taraf, gelivet dramı oluşu, bugünkü hayatı etüd edişi ve hat- tâ yarınkinin de üzerinde farazi- yeler yürütmüş olmasıdır. Şıra ile: Crnelle Enigme (Acı Muamma) - 1885, Crime d'Amour (Aşk cinayeti) - 1888, ve asrımızın bir ferdinde Hamlet ruhunan ne verebileceğini gösteren Andre Cgr- nelis - 1887 ve daha sonra Men- songes (,Yalanlar) - 1887 ve en mühim eseri Le Disciple (Tilmiz) - 1889. yet ri ap PAUL BOURGET'NİN Tanzimatçılar Avrupa edebiya- tını tauımak gayesile yürürken ilk ele aldıkları muharrir, Paul Bour- get olmuştur. Çünkü o devrin en sağlam san'at telâkkilerini Paul Bourget'de bulmuşlardır. İlk ro- manlarımızın üzerinde Paul Bour- get'nin tesiri apaçıktır. Te Disoiple'i okuyan bir kimse, filozof Adrien Sizte'nin talebesi Robert Greslsu üzerindeki kötü tesirini unutamaz, «İtalya Heyeoanları (Sensatlon d'İtalle) - de Bourget edebiyatta o vakte kadar ihmal edilen geya- bat notlarını çok güzel tesbit et- miştir. © Sosyal inkilâb müjdecisi olarak «L'ötaper (Merhale) - 1902 adlı ese- rini vermişti, Onuu nazarında Fran- saya süküneti dini ve otoriter esa8- lara dayanan muhafazakâr doktrin, iade edebilir. 1890 - 1915 yıllarında Avrupada en büyük edebi sima olarak tanın- mış olan Bourget, kendisini anla- mamiş olan bir neslin ruhunu 6ser- lerine meal ederek tamamen unu- tulmuş bir halde hayattan ayrıldı, Ziya YAMAÇ Not : Charles - Joseph Paul Bourget'nin gençliğinde yazdığı şiir kitapları: «La vie inguiğte ( Tasalı Hayat), «Les Aveur» (İtiraflar), <Edel>. Psikolojik eserleri de; «Etüdler», «Muasır psikoloji üzerine yeni etüdler». Fakat Bourget'nin asıl kıymeti hikâye- leri ve romanlarında gösterdiği ruhi'tah- lillerdir. En mühim eserleri: Çruelle Enigme (Acı Muamma), «Andr6 Cor- nelis», «Le Discipler (Tilmiz); <Terre» Promis» (Mev'ut Toprak), «Cosinopo- lis», «Nos actes et nos sulvente, <1” ireperable», «Devx Seouri» 1914 de (Fransiz Alisemiltiire Aza se çilmişiir. Bourget naturalizme karşı reak- siyon işaretini veren ve kendi neslinin kö- tülüklerini teşhir eden muhartirdir. 73 —Servetifunun —- 2315