25 Ocak 1940 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 4
146 SERVETİFÜNUN No. 2386—581 AZMİ AKALININ ÖLÜMÜ Yüksek bilgi, nezih ruh, çok dürüst ahlâk... Rahmetlinin hakiki | sıfatları bunlardı. 1884 de Mül- kiye mektebinden diploma alan Azmiyi 1882 de ayni mektebe gir- diğim sene tanımıştım. Fakat ben mektebin ilk sınıfında, Azmi yu- karı sınıfında olduğu için bu ta- nışma tabii olarak uzaktan uzağa idi. Ben de mektebi bitirdim, dip- lomamı aldım. İlk olarak Jülver- nin < Seksen günde devri âlem » romanını tercümeye başladım; ki- tabın neşri o zamanki usulleri ica- bınca Maarif nezaretindeki Teftiş ve muayene encümeninden müsaa» de almağa bağlıydı. Romanın ter- cümesini bir istida ile Maarif ne- zaretine götürdüm. İstidamı encü- mene havale eylediler. O gün ha- yatımda ilk defa olarak bir istida- yı bir resmi daireye veriyordum; havalelı istida elimde olarak ezile büzüle Teftiş ve muayene encü- mehi kapısına geldim. Kapı önünde aş gördüm. Gözlerim parladı. Çünkü Azminin bu encümene bir diğer mekteb arkadaşımız Rakım ile beraber aza tayin edilmiş ol- duğunu yeni haber almışdım. Oda beni mekteb arkadaşı olarak ta- nıdı, Derhal istidayı elimden âldı; beraber encümene girdik. Sultan Mahmud prina dağ taraftan köşe olan bina, o zamanın Maarif alel. Teltiş ve mu- ayene odası tramvay caddesine nazır bir büyük odaydı, Ortada at nalı şeklinde bir masa, başda sarıklı sakallı reis oturuyor, et- raida sira ile azalar var. Maarif na- zırı Münif paşa tarafından Mektebi Mülkiye mezunlarından seçilip bu- raya yeni getirilen genç Azmi ile Rakım masanın bir ucundaydılar. Rnpeümenin kâtibi de gayet esmer Tankli ve kara kıvırcık saçlı bir Afganlıydı. Romanı Azmi kendişine havale ettirdi, üç formasını derhal okudu, imzaladı. Altına « tab'ında beis yoktur >» yazdılar ve encümenin İN resmi mühürünü bastılar, Ben de artık Seksen Günde Devriâlemi bastırıp forma forma çıkarmağa müşade Almıştım. Bunu hiç unutamam, Dediğim tarihden itibaren on sene müddetle Jül Vern'den tercüme ve neşrey- lediğim kırk cildlik külliyatın bi- ringisini ben henüz yirmi yaşında ken Azminin yerdımile ortaya çıkarmışdim. Merhum Azmi Akalın 1859 da doğmuş olan merhum Azmi, Doktor Besim Ömerin kar- deşidir, Dr, Besim Ömeri ben Ar- miden Sonra tanımıştım. Onların üşncü kardeşleri Agâh Ömer dahi Mülkiye Mektebi (arkadaşımdır. Daha küçükleri olub birkaç yıl evvel vefat eden kıymetli Kemal Ömer ise Ticaret Mektebinden i: zinli idi. Bu çok kıymetli dört kardeşin babaları Sinopta muta- sarrıf iken vefat eden Ömer Şevki Paşadır. Tereddüdeüz derim ki bu dört kardeşle benim hayatım ilk gündenberi bağlanmış ve candan gönülden o perçinlenmişdir. Onun için Azminin vefatile hayatta duy- duğum acı boşluğu tarif edemiye- ceğim, Matbaamı ve Servetifünunu kurmuşdum. Çok küçük mikyaada kurulan matbaada ve Servetifünu- nun bağında çalışıyordum. Merhum Azmi de Maarif nezaretinde teftiş muayene encümeninden ayfılıp övvblü İptidai mektepler Müdürü olmuş, 1893 de İdadi mektebleri müdürlüğüne geçmişdi. İşte Azmi bu bizmette iken 1896 tarihinde istibdad ve sarayın darbesine uğ- radı; onu güya Konya maarif mü- dürlüğüne tayin eylediler. Fakat bir gece yakalayıp mahfuzen kon yaya gönderdiler, 1903 de menfası, aynı memuriyetle Bursaya, tahvil olundu. 1908 İnkılâbı yüksek ruhlu ve ahlâklı Azmiyi Bursada buldu. Azmi derhal İstanbula geldi ve Galata Saray lisesine müdür tayin edildi ; fakat aynı zamanda meb'u- san meclisimize Preveze Meb'usu seçildiğinden mekteb müdürlüğünü brakdı, meb'usluğa geçdi. Orada eğer aâldanmıyorsam ittihatçıler Azmiyi istirkab eylediler, o da yük- sek ahlâkı icabı olarak ehemmiyet vermedi, kendisine teklif edilen Bursa valiliğini kabul etti, meb- usluktan istifa ile Bursaya Vali gitti, Bursada kendi gayretile, 1910 de açılan sergilerden birisini ziyare- te gittiğim zaman bu mefküredi, idareci, fakat son derece vekarlı ve izzeti nefis sahibi Azminin va- sıl azimkâr bir vali olduğunu gör müş ve anlamıştım. Azmi iki yıl sonra Kastamoni- ye tahvil olundu; kendisi artık istirahate çekilmek kararını vermiş olduğu için tekaüdlüğünü istedi, evine çekildi fakat son nefesine kadar çalışmaktan, yazmaktan geri durmadı. Garib olarak 1919 da ya- ni İstanbulun işgal zamanında Az- miyi tekrar Bursa valisi yaptılar, fakat kendisi o zamanki Babıâli ile geçinemezdi. Bursa valiliğinden çabuk ayrıldı. Son zamanlarda iki defa İstan- bul Belediye azalığında bulunmuğ- tu. Mekteb kitabı olarak ve kültü- re müteallik haylı neşrolunmuş e- serleri vardır, Herhalde rahmetli Azmi, son devirde memleketimizde yetişmiş irian ve devlet adamları içinde pek temiz mevki tutmuş gayet dürüst bif ad bırakmıştır; işte size altmış yıldan ziyade memleket hiz- metinde ömür yıpratan ve tüke- ten : aziz Azmi! Ahmed İhsan TOKGÖZ m ar e A a
