21 Temmuz 1938 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 9
No. 2187—502 Muasır Türk tefekkürüne dair notlar : UYANIŞ Bizde içtimaiyat IV mecmuası 8 nüsha devam edebilmiş, tesis edilen «fel- sele ve içtimaiyat mecmuası kütübhanesi» serişinden yalnız Simisnd'an M. Servet'in tercüme ettiği (istatistik ve tecrübe 928)si çıkabilmiştir. Nihayet sfelseefi ve içtimai bilgilerle meşgul olanlar arasında manevi bir tesanüt ve daimi bir alâka tevlit etmek; bu bilgi şubelerinde memleket için müfit tetkikat ve tetebbuat neşriyat yapılmasına, bunların tedvin ve tetminine hizmet etmek> (1) gayesile teşkil eden Felsefe Cemi- yeti ise ancak bir sene yaşıyabilmiştir. Bu 928-929 senesinde Darülfünun Necmettin Sa- dık'ın yerini Mehmed İzzet işgal ediyordu. 929 da sosyolji kürsüsüne İsmail Hakkı Baltacıoğlu geçmiştir. Umumiyetle 928-932 seneleri arasında &osyolojiye dair neşriyat görülmez. Bu süküt şüphesiz yeni barf- lerin kabulü sırasındaki kargaşalıkla izah edilebilir. 932 de tekrar başlıyan neşriyat arasında Hilmi Ziyanın (Umumi içtimaiyat)ı, gene Hilmi Ziyanın (Cemiyet ve marazi şuur: Felsefe yıllığı I)i Mehmed Ali Şevkinin (Memleket meselesi ilim cephesinde) broşürü çıkmıştır. 933, Darülfünunun Üniversiteye çevrildiği senedir. Bu sene içinde haricten muhtelif profesörler getirtil- miş, gelen profesörlerden Kester (sosyal poletikci) de İşmail Hakkı Baltacıoğlunun yerine Sosyoloji profe- sörü olmuştur. Ayni senede Mustafa Namık (Dürkheimci mek- teb)in (İştimaiyat nedir), M. Saffetin (Muasır Avrupa içtimaijyatı) Kerim Sâdi (Marksist mekteb)in (Anti - anti Marksizm)i basılmıştı. Fakat senenin en mühim eşeri, Hilmi Ziyanın, Mülkiye mecmuasında makale- ler halinde çıkan ve sonra ayrı broşür halinde neş- redilen (Telifçiliğin tonakuzları) isimli tedkikidir. 934 den itibaren bilhassa Marksist mektebe âit tercüme ve teliflerinin arttığı görüyoruz (2J. «Mes- lekci> Muhiddin, Engelsden (Cemiyetin asilleri), Hay- dar Rıfat, Leninden (Devlet ve ihtilâl), (İşçi sınıfın iktilâli) ni bu sene içinde çevirmişlerdir. Ayni senedeki sosyolojik neşriyattan Wund'ın Ziya Talât tarafından tercüme edilen (Milletler ruhiyatı- mn esasları) nın birinci kitabı, Sadri Edhemin Mausdan çevirdiği (Hibe) kayde değer. Nihayet İsmail Hakkı Baltacıoğlunun memleketimizde ilk defa olmak üzere bir Halk kitabı halinde yazıp neşrettiği (Sosyoloji) de bu 935 senesi mahsullerinden biridir. 935 de Haydar Rıfat Engelsden (Hayali sosyalizm İlmi sesyalim)i Hikmet Kıvılcım (Markist Mekteb) İi) Türk Felsefe Cemiyeti esas nizamnamesi madde 1. (9) Cümhuriyet ilân edildikten sonraki devrede siyane s0s- yalcılık çok zayıflamış Lebon ve Vorms unutulmuş, dürkheimci- İerin karşısında hemen yalnız Marksit mekteb kalmıştı. 935 den sonra sükütü varan bu mekteb ancak 997 ve bilhassa 934 de ve başka ellerle tekrar dirilebitmiştir, Yazan - L. Erişci Leninden (Marksin sosyolojisi.)ni, Kerim “Aâdi Gi. Plâkhanov bir konferansının iHrcjmeşilu olan (tarihe maddeci bakış)ı Mabiha Hulinrii Bebelden (Kadın ve sosyalizmi) tercüme etmişlerdir. Diğer taraftan Fatma alçının (Wurkwii mekteb) ta- rTihi materyalizme ait ilk yerli telif olan (Sosyete ve ve teknikji, Cerail Sina (Dürkheimci mekteb)in iFel- sele ve içtimaiyat notları) 935 de çıkan telif eserler- dir. Bunlara Şemsettin Talibin (Roma ailesi) isimli tercümesinide ilâve edebiliriz. Şüphesiz senenin en calibi dikkat hareketi, muta hassıs bir heyete (3) felsefe ve bilhassa içtimiyat ders programlarının tadil ettirilmesidir. Kaydedildiğine göre « &mhçlüii. Türk devriminin amaç bildiği ideallerin fikri temellerini kayvrıyacak hale getirmek..» İsteği tadilin wi büyük âmilidir. Fakat aynca ihdas edilecek bir inkilâb dersinin ya- pabileceği bu iş, dünyanın her tarafında müsbet, ob- jektif bir karakter almağa çalışan bir ilmin çörülve- sinb nasıl yüklenebilir * takın tarihimizde menfi mi- salleri unutur görünen “w gene «bu ilmi feda edebilen: heyeti azası - bunların içinde üçü sosyoloji sahasında muhtelif tercüme ve telif eserlerin *ihibidirler - bu syalle daima karşılaşacaklardır. 936 senesinde ise, Necmettin Sadık'ın yeni pro- grama göre yazdığı (Sosyoloji) #i çıkmış, Kâzım Nami Boug16'den (Sosyolojinin unsurları) nı, Haydar Rıfat Fauconnet ve Maues'ın üiüyietekimi yazdıkları bir makaleyi (Sosyoloji) yi kitab halinde tercüme etmiş, bunlardan başka Mehpare Tevfik'in (Beki Türklerde aile evrimi) isimli bir tedkiki, iş tnecmuası neşriya- tından (Ziya Gök Alp ve içtimaiyat) basılmıştır. 937 senesi diğer senelere nazaran çok zayıftır. Tercüme olarak yalnız Fatma Yalçının Engels- den çevirdiği (Maymunun iİnsanlaşması prosesiride emeğin rolü), vardır. Nevzad Ayasın (Bizde sosyolojik görüşler (uç), Hulüz Demirellinin (İçtima!l hukuk fik- rine ait bazı mütalealar)ı isimli broşürleri bu wwnünin hemen bütün neşriyatını teşkil ediyordu. 928 - 937 senesi zırunında çıkan inromualarn 5r- linge; (Mülkiye - Yeni siyasal bilgiler -) de “iyazi Hüsnü, Macid Şükrü (tercüme) (4) Mehmed Ali “erki; (Yenı adam)da İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Kerin Sidi, (İş) de Ziyaettin Fahri, Kesler; (Çığır) da #iya- ettin Fahri (5J içtimaiyata dair muhtelif makaleler neşretmişlerdir. Devamı son sayıfada ia 18) Heyet Hasan Alf, Mehmed Emin, Hilmi Ziya, M. Servet ve Sadri Edhermden teşekkül ediyordu. (4) Sorokin'in ( 19 uncu asırda içtimsiyat ) isimli kitabının mühim bir kısmı tefrika edilmiştir. (6) Alman içtimalyatçısı Von Viesse de içlimalyalı teirika edilmektedir.
