30 Haziran 1938 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 4
82 SERVETİFÜNUN No. 21 84—499 Merhum Süleyman Südi İnhisar Bülteninden mukaddeme parçası — Prof. Zühtü mukaddemesinden parça — Süleyman Südinin tütün hakkındaki yazısından parça — Ahmed İhsan Tokgözün Süleyman Südi hakkındaki hâtıraları — Bunlar senin! — Büyürsen ne olmak istiyorsun bakayım? — Böyle kitablar yapacak bir adam! Ben kuvvetli bir: “YAPARIM!, dedim. Eski bir hâtıradan Süleyman Südi Efendi önüme elli ciltten ziyade kitap yığdı ve: sözünü ilâve eyledi. Kitapların arasında “Beschrells, in çok büyük iki ciltli lâgatı, (Bouillet) nin fen ve tarih, lügat kitapları, klâsik eserler vardı. Bunlar hâlâ matbaamda kütübhanenin bir köşesini tezyin eder ve bana Süleyman Südi Efendiyi ve hayatıma olan tesirini unutturmaz. Sonra bana sordu: — Sade yazmak lâzım değil, onları basmak lâzım, matbaacılık da yapmalısın. Yazan: Ahmed İhsan Tokgöz Geçen gün İnhisarlar İdaresinin çıkardığı kitaplar- dan bir tanesi gözüme ilişti; sayıfalarını çevirip İnhi- sarlar bülteninin resimlerine bakıyordum. Kitabın sonuna takılmış bir ilâve gördüm; ilâve 12 büyük sayıfalık idi ve serlevhası şöyle idi: Defteri muktesid-Duhan resminin tarihi Müellifi : Süleyman Südi Serlevha beni çok derin düşünceye daldırdı. Si- leyman Südi kimdi? Süleyman Sâdi bizde ilk modern maliyeci idi ve memleketimizde ilk defa «iktisad? ke. limesini bulup kullanan adamdır. Süleyman Südi parlak gözleri, uzunca olarak çeh- resini çeviren sakalı ile gözümün önüne geldi... Tarih- ler sıralanıyordu: 1878, 1882, 1891 ve sonra o büyük adamın dünyadan göçetmesi... 1878 de merhum Süleyman Südi Şam defterdarı iken babamla beraber onun Salihiyedeki evinde misafir olmuştuk. Daha ben on yaşındaydım. 1882 de Süleyman Südi merhumun İstanbulda ilk yaptırdığı şale şeklindeki Erenköy köşkünde gene ba- bamla yemek yiyoruz. Köşk Erenköyünde ebedi ve çıplak dağlar üzerinde tek idi. Köşkün olduğu mahal lenin adı ondan dolayı «Sahrayı Cedid» olsa gerek | 1891 de Süleyman Südi merhum yeni kurduğum ufak matbaayı ziyaret eyliyor ve sonra bana <Defteri muktesid ? isimli kitabından hediye ediyor. Zihnim bu düşüncelerle dolu iken İnhisarlar İdare- sinin kitabındaki ilâveyi okuyorum. Ön sözde şu satır- lar vardır : Tanınmış bir Türk ekonomisti ve mejiyecisi olan Süleyman Südi merhumun, bundan yarım asır evvel, DEFTERİ MUKTESİD namı altında telif ettiği bü- yük eserin, tütün, tuz, barut varidetına dair olup benüz neşredilmemiş bulunan üç cildinin intişar sa- hasına çıkarılması hususunda İnhisarlar İdaresile mer- humun varisleri arasında mutabakat hâsıl olmuştur. Mevzuu itibarile İdareyi yakından alâkadar eden bu tarihi egerin birçok merak erbabınca da tedkik edil- mek istenildiği malümdu. Okuyucularımız, tütün reg- minin taribçesini, tarh ve tahsil usullerini ihtiva eden cildin ilk formasını bu sayıya ilâve edilmiş bu- lacaklardır. Bu formalar bittabi tevali edecek ve bir- kaç nüsha sonra tam bir kitab vücude getirilecektir. Süleyman Südi ve mali külliyatı hakkında esaslı tedkikatta bulunmuş olan Prof. M. Zühtü İnhan ta- rafından bu mevzug dair yazılmış olan mufassal etü- dün mukaddemesini, muhterem profesörün müsaade- sile, eserin başına dercediyoruz. Bu kıymetli yazı ile okuyucularımızın müellif ve eser hakkında lâyı- kile tenvir edilmiş olacakları şüphesizdir. Btüd ve Neşrint Servisimizce seçilerek sayıfa ara- larına ilâve edilen eski koleksiyonlardan alınmış bir- kaç nadide resmin eserdeki tarihi çeşniyi tatmağa yardım edeceği ümidindeyiz. Görülen lüzum üzerine mezkür Servisçe ilâve edi- len notlara numara, bunlardan ayrılabilmesi için mü- ellifin notlarına da * işareti konulmuştur. Defteri Muktesidin meşredeceğimiz kısımları bu- günkü İnhisarlar İdaresinin iştigsl mevzularını teşkil eden dört maddeden üçünün, yani tütün, tuz ve ba. rutun mali tarihi demektir. Maliyat ve iktisadiyatı- mızın mazisi üzerinde çalışacak müdekkikleri ve alel- umum okuyucalarımızı alâkadar etmesi tabii bulunan bu kıymetli eserin ilk defa olarak intişarına vasıta olduğundan dolayı İstihbarat Bülteni kendini bab- tiyar addeder. Şimdi Profesör Zühtü İnhan arkadaşımın yazdık. larından bazı satırlar naklediyorum; ondan sonra da
