23 Temmuz 1936 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 5
ex ağ ira ge ee ar ; No, S0B4— 394 *Türk dil kaidelerile bulunacak ve tesbit olunacak bir şekildir. Bu anlattıklarım her dilde tutulan ilmi dil kaideleridir. Dilimizin bu büyük inkılâbı içinde bu mes'ele ihmal edilmez bir değerdedir. Xx Son zamanlarda dilimize yabaucı kelimeler büyük bir akınla dolmaktadır. Bilhassa türkçe- de mukabili bulunan kelimelerin fransızcalarını kullanmak bir moda haline gelmiştir. Karşılı- ğını aramak zahmetine geçmiyen birçok muhar- Tir ve mütercimler fransızca bir kelimenin oku- nuşunu bizim alfabe ile yazarak, türkçe bir kelime yaptıklarını veya kelimeyi türkçeleştir- diklerini zannediyorlar. Halbuki, bu kelimeyi türkçeleştirmek için takip edilecek muayyen dil bilgisi kaidelerini kullanmak lâzımdır. Bunu yapmıyorsak veyâ karşılığını dilimizde bulamı- yorsak kelimeyi «ödünç kelime» olarak, kendi imlâsile yazmamız icap eder. Fakat, dilimizin istiklâlini ve türklüğünü korumak, fikrimizi halkın anlıyacağı şekilde yazmak içn, dilimize mümkün olduğu kadar sz yabancı kelime almamız, bele türkçe muka- billeri olan yabancı kelimeleri hiç kullanmama- mız lâzımdır. Yabancı kelimeler dilimizde nasıl yazılmalı ? Yabancı kelimelerin Türkçedeki yazılışların- da iki imlâ usulü kullanmak lâzımdır: 1 — Loan.-tword'lar, yani dilimizde 'Türkçe- leşmeden, telâffuzlarını muhafaza ederek kalan kelimeler, hangi dildense o dilin imlâsile; 2 — “Türkçeleşmiş veya türkçeleştirilen ke- limeler de Türk imlâsile yazılacaktır. O halde, bir kelimeyi yazarken : a) Türkçeleşmemiş mi ? b) Türkçeleşmiş mi ? c) Türkçeleştirilmeli mi ? diye bakmamız lâ- zımdır. Türkçelesmemişse kendi imlâsile, Türk- çeleşmişse veya türkçeleştirilmesini doğru bu- Juyorsak türkçe şeklile ven, ikinci halde, Türk- çeleştirilerek alacığı #ekills yazmak icap eder. a) Football (futbol), hit. parleur (oparlör) bulletin (bülten), koclail (kokteyl), Knock out (nak avt) gall (gol)... türkçeleşmemiş kelimeler- dir. Binaenaleyh, burada kerre dışında yazılan asil imlâlarile yazılmaları lâzımdır. b) Tiren, vapur, doktor, kişe, gazino., türk- çeleşmiş kelimelerdir. Türkçeden başka imlâ ile yazılmaları kimsenin Hatırına bile gelemez. UYANIŞ XII Muaşeret Kaidesi! Yabancılara Nasıl Muamele Edilmelidir? Japon gezgin bürosu, «Yabancılara nasıl muamele edilmelidir Te adında bir broşür bastırmıştır. Bu ki- tapta yabancı gezginlerin uğrağı olan yerlerde çalışan Japon kadın ve kızları için onüç muaşeret kaidesini tesbit etmiştir. Kitabın mevzuu ârasında şu kaideler de vardır; — Yabancıların önünde aranızda fısıldaşmayınız, Bıtıtmayınız. — Yabancıların nefret ve hiddetini mucip olacak olan sinemadan görülme tavırları taklit etmeyiniz. — Kaf'iyetle lüzumu olmayınca yabancıların ya gını sormayınız. — Harekâtınıza bir samimiyet ve serbestlik veti- niz. Fakat, yabancıların kulağını çekmeyiniz. — Bıçakla kesmeden «muz» u yemeyiniz. Parmak- larınızı emmeyiniz yahut baş parmağınızla şahadet parmağınızı bir kavis baline koymayınız. — Yabancılara helâyı gösterirken kapısına kadar gitmeyiniz. — Suyun sıcaklığı veyahut da yıkanmak için yar- dım isteyip istemediklerini sormak için banyo ulan yabancıların banyo odalarına girmeyinin. — Yalan kalırlar büyük peçele veriniz ki dizlerini Kujıatsın. Japonya, yubanu gezginlerin çok sık uğradığı bir memleket olmaktadır. Yarış Atı Sahtekârlığı Sahtekârlıktan dolayı Holandada iki antrenörü iki ay hapse mahküm edilmiştir. Groningede bir yarışta Orkhan namında bir ata yarışa dahil etmişler, fakat yarış başlamazdan biraz evvel diğer birile fakat daha geri koşan bir atla teb- dil etmişler. Ve bu atı ilk ata benzetmek için onun rengine boyamışlar.. İkame edilen at birinci mükf- İatı kazanmış, fakat sonradan sahtekârlık meydana çıktığından mükâfat verilmemiştir. yarış atı ç) Phyetolgie (fisyoloj), 806i0logie (sosyoloji), psychologte (psikoloji), romaniisme (romantizm), classicicisme (klasisizm), agence (ajans), öontin- geni (kontenjan)... türkçeleştirilmeleri lâzım gelen kelimelerdir. Çünkü bunlar Yunan ve Lâ- tin köklerinden gelip her lisanda, © İisanın ses ve yapısına uyarak değişik şekil ülün (eeli> melerdir. Bunların bize fransızca şekillerile gir- mesi Fransız kültürünün tesiri altında kalmış olmamızdan ileri geliyor. — Devamı var — Vahdet Gültekin x 3 a
