12 Ocak 1933 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 14

SERVETİFÜNUN No. 1900—215 Vesaiti Nakliyenin Tekâmülü Paris Bulvar şirketi bütün vesaiti nakliye nevilerinin şimdiye ka- dar geçirdiği istihaleyi gösteren bir geçit resmi tertip etmiştir. Geçit resmi çok alâka uyan- dırmış, bütün halk cad- delerde geçidi seyret- miştir. İktisadi buhran ve teslihat Dünyanın pek büyük bir bubran içinde çırpındığı artık herkesçe malümdur. Bazıları, tarihte şimdiye kadar misline tesadüf edilmemiş olan bu büyük buh- ranın sebeplerini araştırırken onun, ciban harbinin bir neticesi olduğunu söylüyorlar, psikolojik sebepleri araştırılıyor; fakat pek az kimseler bütün muazzam iktisadi ve içtimai bir varlığın yıkılmak tehlikesi gösterdiğinin farkına varmaktadır. Onsekizinci asrın sonlarına doğru ve bilhassa Fransız inkilâbından sonra tevessüe başlayan, kapitalist cemiyet, ayni z8- manda bir makine devrinin de başlamasile, başlıca gayesinin daima yeni terakki ve tekâmül sahalarına doğru yürümek ve istihsal sahasında da daima en yüksek noktalara varmak olduğunu ilân etti. Zama- nın âlimleri ve iktisatçıları, ferdin serbestçe kendi kuvvetini istimali ve kendi teğebbüs kabiliyetlerinden istifade etmesi mümkün çlmadıkça cemiyetin en küçük bir refahı bile temin edemiyeceğini iddia edi- yorlardı. Birbuçuk asırdan fazla bir müddet zarfında istihaglâtın artırılması idealine doğru dev adımlarile yüründü. Makineler yavaş yavaş insanların yerlerine kaim olmiya başlıyor, fakat yaşayış şartlarının artması ve yükselmesi, yeni faaliyet sahalarının açılmasını neti- celendiriyordu. Bununla beraber bilhassa yirminci asır iptidalarından son senelere kadar istihsalâtın fevkalâde bir surette artması, bunun ihtiyaç mikta- rından pek fazla olması birkaç senedenberi büyük bir işsizliğin ve hatta sefaletin hemen hemen bütün memleketleri ermesine sebep oldu. İktisadi buhran diye senelerdenberi kendisinden baheettiren ve hiç şüphesiz zamanımızın en ziyade nazarı dikkati celb- eden hadisesi addedilen bu buhran muhtelif memle- ketlerde muhtelif tesirler yapmış, bizde ise diğer Avrupa ve Amerikâ memleketlerine nazaran nisbeten daha az hissedilmiştir. İktisadi buhrana karşı mub- telif memleketlerde alınan muhtelif tedbirleri tetkik ederken İtalyanın bu sahada aldığı tedbirler bilhassa şayanı dikkattir. M. Mussolini'nin bu sahadaki siya- seti, şahsi teşebbüslerin gittikçe artmasına mani ol mak ve, devletin kudretini istihsal sahasına da teş- mil etmek olmuştur; bu maksadı temin içinde âyan meclisine son zamanlarda bir kanun lâyihası veril- miştir. İtalyan başvekiline göre, istihealâtı arttırmak- tan ziyade, elde edilen mahsule istihlâk sahaları bul- mak lâzımdır. Bu gayeyi temin için de, münferit teşebbüslere mani olmak, daha yüksek bir kuvvetin, yani devletin bu sahada ferde kaim olması icap eder; ancak bu suretle devletin istihsalât üzerinde tam bir mürakabesi kabil olacak, ve muhtelif sınıf-