25 Ağustos 1932 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 6

, 198 SERVETİFÜNUN No. 1880-—-195 Yazan : Nicolas Nikitov Türkçeye çeviren » Reşat Feyzi i Bulgaristanda Çocuk Edebiyatı Bulgaristanda çocuk edebiyatının başlangıcı milli istiklâlden evvelki zamanlara irca edilebilir. İlk çocuk şiirleri tecrübesini Slaveikov-pöre'de görüyoruz. Bu şair, çocuk edebiyatına dair ilk eser- lerini, sahibi bulunduğu « Küçü asında neşretmişti. Siyasi istiklâlini zorla kazanmış bir milletin kültür tarihinde nispeten kısa bir zaman olan, bu tarih yarım asır kadardır. Bununla bera- ber, bu kadar kısa bir devirde çocuk edebiyatımızın elde ettiği neticeler bilhasan kayda şayandır. Slaveikov -pöre den modern şairlerimize kadar Bulgar çocuk edebiyatı umumun ve edebi tenkidin nazarı dikkatini celbeden bugünkü mükemmel vâği- yetine gelinceye kadar, birçok safhalar geçirdi. Ma- mafih çocuk edebiyatımız bütün gayelerini tahakkuk ettirmekle beraber, hiç durmadan kuvvetleniyor ve iştikbali bize çok vaitler veriyor. Otuz sene evveline kadar, çocuk edebiyatımız di- daktik bir vasıf taşıyor, yalnız mektep derslerinin tedrisindeki gayeleri teshile yarayordu. Fakat gene bu zamanlarda, birkaç şair onu bu didaktik gaye- den kurtarmağa gayret etmişlerdi. Didaktik bir ha- vayı şiirlerine sokmıyan ve yeni bir ses getiren bu genç gairler P. R. Slavejkov, V. N. Popovitch, İvan Vazov, Constantin Velitehkov ve daha çocuk edebiyatının birinci safında gelen bir kaç şairimizdir. Son asrın başlangıcında Tsanko Teerkovesky, St. Tehilinghirov, Tehitcho Stoyan (St. N. Popov) Eline - Peline, ve bunları takiben Ran - Bostilek, V. İv. Stoyanov, Nikolas Monev, Drago Popov, İvan Povlov, T. Simdonov ve saire gibi çocuk edebiyatı şairleri ve masalcılarının zamanında Bulgar çocuk edebiyatı, tamamile didaktik gayelerden ve hislerden. ilham alıyordu. Yeni şairler ise Bulgar çocuk edebi- yatının sağlam bir sanat kaidesine istinadında büyük âmil oldular. Bir hadiseye işaret etmek lâzırk: umumi harpten sonra Bulgaristanda, çocuk edebiyatı o kadar güzel parçalar verdi ve muvaffakiyet kazandı ki diğer milletlerin en biriuci çocuk edkbbiyatları eserleri yanında yer alabilir, dersek, mubglağa etmiş olma- yız. Hemen bütün yetişen ve tanılan muharrirler çocuklar için yazmağa başlamışlardır. Yalnız son sene zarfında öyle yeni şair ve hikâyeciler çıkmış- tır ki, kendilerinden evvejkilerin çoçuk edebiyatına kırk genede veremedikleri inkişafı onlar vermeğe muvaffak olmuşlardır. Filvaki ilk müspet işi bunlar yapmıştır, fakat söylemek lâzımdır ki edebiyat zeminini bunlara 8se- lefleri hazırlamışlardı. Yeni şairlerin yalnız, çoçuk ruhunun hislerini izlerini, heyecanlarını daha hafif, daha yumuşak bir şekilde, ve daha incelmiş daha sanatkârane bir uslüpla ifade etmek lâzımdı. Muasır çoçuk edebiyatımızı tetkik ederken, şaya- nı takdir muvaffakiyetler kazanmış, büyük bir aşkla çalışan kadın şan'atkârlar da görürüz. Sıcak bir nefes hissettiren eserlerindeki .tesir, bugünkü çocuk edebiyatımızı baştan başa kaplar. Bu edebiyatın insana ilk verdiği tesir, bu edebiyatın neşeli, pür sıhhat ve takdire şayan oluşudur. Hayali, masalvari unsurlar bu edebiyatta hâkimdir, İçlerinde pek azı realist şiir ve masallardır. Çocuk edebiyatı yazıcı- larımızın eserlerinde çocuk hayatı tamamen aksetti- rilebilmiş denemez. Buna hayret etmiye mahal yoktur. Çünkü büyüklerin edebiyatında da, evvelâ halk şiirlerinin inkişaf ettiği görülür. Halik şiirleri dahi hayali ve masalvari olan vasıflar taşır. Bu şahsi beyandan sonradır ki şair, kendi ruhunun harici âlemle münasebetini bize tanıtmıya, cemiyet haytını tetkike başlamıştır. Şimdi sağlam bir sanat esasına istinat eden çocuk edebiyatı da, bazı halk masal ve esatırine dair yapılmış şiirlöri mevzu ittihaz ede- rek başlamıştır, Fakat çocuk edebiyatı bir hayaller ve vehimler dairesi içinde mahdut kalmamalıdır. Bilâkis bize; bu küçük insani mevçudiyetlerin hayat- larını tanıtmalıdır. Bu çocuklar ki çok zaman, sert ve meğakkatli bir hayat sürmeye mecburdurlar. Çoçuğa kendi saadetini, bizzat, kendi varlığında, ve kendi kudretile aramıya alışmasını öğretmelidir. Bu hususta, büyük Rus münekkidi Bielinsky'nin fikrine tamamen iştirak ediyoruz. Bu Rus münekkidi çocuk edebiyatının vasıflarını, gayelerini ve programını çok güzel fermuler etmiştir: « Çocuklara hitap eden Kitaplar, ifadenin bütün şekil ve vaşıtalarile, daima küçüklere, insan saadetinin benliğimizin haricinde olmadığını, ruhun derinliklerinde mevcut bulandu- ğunu telkin etmek vazifesile mükelleftir. Bu kitaplar