14 Nisan 1932 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 16

320 SERVETİFÜNUN No. 1861— 176 İngiliz edebiyatında MEŞHUR ÇEHRELER Yazan: M. F. Charles Dicens “1812-1870, İngiliz edebiyatı Kıraliçe Victoria zamanında zengin bir inkişaf gösterdi. Bu inkişaf ve tekömülü roman sahasında en canlı bir kudretle temsil eden şahsiyet Charles Diekene'tir, denilebilir. Çetin müca- delelerle geçen gençliğinin ilk mahsulleri onun çok kuvvetli istidadı etrafında bütün bir halk zevkini toplamıştı, daha ilk eserlerinden itibaren bilhassa halk arasında büyük bir şöhret kazanan Dickens İngiliz edebiyatının en mühim simalarından biridir. Romanlarında canlandırdığı âleme bakacak olursak onda ne mevzu vahdeti ne de sabit bir hayat man- zarası bulabiliriz. Fakat zihin bir kere eserin havası İçine dalınca tam bir realite manzarasıyla karşılaşır. Dicens'in harikulâde bir yaratıcı muhayyilesi vardı; Charles Dicens grotekk ve kabasaba tipleri yaratmak ,hususunda en çök muvaffak olur, mevkileri ve şahısları emsalsiz bir kudretle yaşatırdı; acıklı sahnelerde tahammülün fevkinde facialar ortaya koyar, nihayetsiz ve muka- vemet edilemez mizahi hücumlar yapardı. Onda ideal cephesi itibarile bir hayat telâkkisi hemen yok gibidir. Dickens'in neşeli, insafsız veya budala tipleri ister hakiki olsun, isterse karikatörcü bir mu- hayyilenin uydurmaları olsun, İngilizlerin milli ha- tızasında çok mühim bir yer tutmuştur. Mr. Piekwicik, Sarah Gamp gibi tipler İngiliz mühayyilesinin silin- mez unsurları olmuştur. Bu kıymetli romancının tafsilâtçı üslübu, renkli tasvirleri, keskin mizahile İngiliz cemiyetinin ruhunu bugüne nakleder. Thomas Carlyle Ondokuzuncu asrın İngiliz mütefekkirleri arasında Thomas Ceriyle pek müstesna bir şahsiyettir. an zaman bir peygamber ahengile çınlıyan ve &on derece kuvvetli nesirlerinde fırtınalı bir ki- tabı mukaddes coşgunluğu vardır. Sehiller'in Hayait ismindeki eseri oldukça yumuşak ve sakindir; fakat Sarlor Resarius müellifin mistik muhayyilesini ve modern hayatın felsefesini çok şahsi lisanile ifade ediyordu. Fransız inkilâbı tarihi mazideki hadiseleri yeni bir tavırla görüş itibarile ve bilhassa sabırlı tetkikler ve fedakâr emeklere istinat ettirilmesi nok- tadından göze çarpan bir kıymete maliktir. Müellif bu eserin müsveddelerini kaybetmiş ve ıstıraplar ve teessüfler içinde yeniden yaratmıştır. Bu tarihi eser hemen hemen muhayyile ve san'at eseri üslübunu taşır. Hakramanlar ve Kahramanlara tapınış ünvanlı eseri Carlyle'ın en ziyade ie bulunduğu mevzulardan birini canlandırır. Mazi ve hal Oliver Cromwel'in mektuplar: ve nutukları, dm inkılâbın& dair yazdığı eserde takip ettiği metodu biraz farkla ihtiva eder. Bir münekkit bu kitap hakkında şöyle bir hüküm veriyor; «Carlyle'ın Cromwell'i büyük bir mevzuun tasviri olmak itibarile tefsir edici nufuzu nazarın ve ifade edici kudretin bir mucizesidir, İngiliz tarihinin hiçbir devrine bu derece kuvuetli bir eser tahsis edilmemiş, gerek hadsin cazip tesiri, telâkkisi ve gerek ifadenin parlak azameti itibarile bu/kıymetli bir eser yazılmamışur ve belki de yazılmayacaktır. Thomas Carlyle