14 Nisan 1932 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 14

318 SERVETİFÜNUN No. 1861—176 —— mi Yazan: Cahit Süleyman ESERLERİ IV «Gethe» nin ilk şaheseri olan «Werther» bu ta- rihten iki sene sonra yani 1774 te neşrolunmuştur. Hernekadar «Gethe> romandaki eşhas ve vakaları değiştirmiş ise de mevzuu hakiki hayattan, daha doğ- rusu kendi başından geçen bir vakadan almıştır. Bu itibarla vak'ayı anlatmak romanın mevzuu hakkında bir fikir verebilir; «Gesthe> bazı işleri için impara- torluk mahkemesinin bulunduğu <Wetzlar» &. gitmiş ve orada gefaret kâtibi olan «Kestaner» ile tanış mıştı. Bu genç birkaç ay sonra evleneceği nişanlısı «Charlotte Buff» u «Goethe» ye takdim edince genç hukukşinas hemen kıza aşık olmuştu. Fakat bu aş kın neticesini çok vahim gördüğünden hiç kimseye veda etmeden «Wetzlar» dan ayrılmış gitmişti. Ve bir müddet gonra «Jerusalem» isminde bir delikan- 22 Mart Goethe ıbtıfaline hazırla- nan çocüklar lının aşk yüzünden intihar ettiğini duyunca bu iki vak'adan istifade ederek <«Werther> i yazmıştı. Fa- kab «Goethe» yukarda da söylediğimiz gibi eşhas ve vak'aları çok değiştirmişti. Romandaki «Albert» ol- duğu iddia edilen «Kestner» hakikatte hiçte okadar renksiz ve kuru değildi, Ve «Charlotte» romandaki «Lotte» gibi ne bir eğlence esnasında insanları t0- katlamış, ne de <Gethe» nin aşkına mukabele et- mişti. «Gethes ye gelince: Kendiile «Werthere ara sında pekçok fark vardır. Romanda <«Werther> his siyatına kaim olAmıyor, «Charlotte» un evlendiğini görüyor, ve intihar ediyor, Halbuki «Geethe» hissiyatına daima hâkim olmuş, «Charlotteru yalnız nişanlandığı zaman görmüş ve intiharı hiç bir zaman düşünmemiştir. Görülüyor ki — dediğimiz gibi — «Goethe» ile romanının kahre- manı arasında çok fark vardır. «Gethe> romanında çok derin düşünen ve hisseden bir genç tasvir etmek istemiştir. Öyle bir genç ki: <hülyaları içinde kaybolur, ve bedbahtane bir aşk yüzünden kafasına bir kurşun sıkacağı güne kadar kendini yer, bitirir.» aha romanın iptidalarında «Werther» sevdiği ve kendinden bıktırdığı bir genç kız yüzünden inzi- vaya çekilir. Baharı, yeşil ağaçları hayran, hayran seyreder. Ve tabiatle beraber yaşarken <Lottesu görür ve sever. O kadar sever ki akıl ve mantığını kaybeder. Artık herşey onun nazarında bir hiçtir. Herşeye karşı lâkayttır. Gece veya gündüzün far- kında değildir. Fakat <Lotter «Albertse mev'uttur. «Werther» bu vaziyet karşısında mütevekkil kalamaz. Meyus olur. Delice fgezintiler yapar. Tablateği boş Almanya'da Weimar'da Geethe ihtifali günü bü- yük © şairin inşat edecek olan ço- eserlerini cuklar, okuyacakları şi- irleri ezberliyorlar. nazarlarla bakar. Derken birdenbire hayata karışır. Murahhas olur. Fakat bu canlılığı çabuk söner. İşler onu skar. Btrafındakilerden usanır. Herkes ona âdi görünür. Bir gün bir hakarete maruz kalır. Dostları- nın taziyeti ile teselliyap olamaz. Kendini kıskanan- ların muzajferiyeti karsısında çıldırir, haykırır. Bu âdeta «göğsüne bir hançer s&plamaktır.> Tekrar yola çi ve sevkitabii ile ateşe koşan bir e — Lotte»u arar, bulur, görüşürler. Onun mesut olm diği farkeder. «Albertsin bu güzel mahlüka Layık vermediğini görünce ona garez olur. «Albert» te «Wertherrin devamlı ziyaretlerini hoş göremez. «Lott> «Werther»i sever ve bir gün kollarına atılarak artık kendisini görmemesini söyler. Bunun üzerine «Wer- there intihar etmiye karar verir. Seyahate pi bahanesile «Albert»in tabancasını ister, «Albert bunu «Wertherse vermesini karısından rica eder. — Devamı var —