8 Ekim 1931 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 7
e No. 1834—149 Ezcümle XVİİLinci asirın alman dil hareketi maenrlar du dahil olduğu İrnide birçok milletlere ör- üsk olmuştur. A.) BEDİİ SEBEPLER: Şair dile yalnır ruhundaki hislerin ifade vasıtası olar rak bakmıyor, belki onu kendiliğinden de kıymeti hniz Dikkal olunmuştur ki büyük dehnlardan sonra velen taklit çilersan'atın yalnız dahili kıymetini değil ayni #uman- da hürici ifade vasıtamolandili de eskitiyorlar, Rabtaki İaymetleri ilde için dile veni kaynaklar açacak, ye- pi tüller ve inikânlar bulacak olan yeni şahsiyetle- rin gelmesi lâzımdır. Büyük edipler üslüple ve lisan- da yenilikler yapmış olun insanlardır. b.) İLMİ NAZARİYELER : bir sün'at malzemesi olürük takdir ediyor. İlmi prensiplere müstenit Owazari bir kanaat te bazan dil yenileştirmeyi andiran hadiselerin sebebi olabilir. Her devrin dil hususunda aşağı yukarı bir ilmi kantnti vardır. İştikakçılar ünutulmuğ yahtıl va- ri unutulmuş söz köklerini, çok defa da mefrüz söz köklerini ortüyn atarlar, Muhufazakirlar doğrusu- wu gösterelim derken kendileri de haberleri dahi olümdun bazeti dil yenileştiriciler safina kalabilirler, P) SİYASİ SEBEPLER; Bir dil birliğine mensup insanların milli dirimi dil yenileşine cereyanına bağlı olduğu #namanlarda bu mesele siyasi bir ehemmiyet keşbeder Her dil inki- (bı böyle siyasi ve milli eheminiyel kazanamamışlır, Frknsiylarda Pierre de Konsard'ın dil yerileştirme hareketi Malherbe'in. savaşları dar hudutlar işinde mahsur kalıyor. Almanlar'daki 18 inci asır dil yenileştirme hareketi de edebiyat hudutlarını aşmıyor; ancak Napoleon harplerinin sonüna doğrü mill mücadele retigini alıyor. Macarlanlaki dil yenileştirme harekeli İse milli şauran uyandığı ve macar milletinin istiklüli için çarpıştığı bir devirde vücnde gelmiş, bu süretle milli üyanışin saiki, ayni zamanda parlak bir neticesi olmuştur. GJ TESADÜFLER Lâütifle yollu teryiş olunan, matban İhntası olduğu farkına varılmadan yayılan, bir âlim tarafından yanlış oknuduğu için yânlış olarak öğrenilen yeni söz Kılıklarınada tesadüf etmek mümkündür. YENİ SÖZLERİ TAMİM EDEN VASITALAR 4J YAZI DİLİ: Dili yenileştirmenin bereketli zemini edebiyni olduğundan Yazı dili yeni sözlerin yayılmasına hizme eder. Yaşayan dil ber hangi bir sebepten dolayı ihtiyacı olan yeni sözleri oradan alır. Istilahlar daha hüm lerin İns bir sürtetbo ayır odirikBA ihtiyaç olduğundan bu'salında terviğ olunan yeni sözler yabuk kahml olunur ve geş unutulur, Hdebiyntia ise kelimenin bedii kıymeti de. rol oynadığından modaya tabidir, Nesir şie nazamuı yeni sözlerin , tersane daha müsnltlur. BJ GAZETE VE NBOMUALAR: Edebiyatın en faal bir çeşidi olan gazele ve Med woalar umumi hayatla -bilk vista ve siltekli bir snrette temasta oldukları için dil yenileştirme mah sullerini muvaffakiyeile yayabilirler, Macariarda dil inkilâbı nistinua ve güzetelerle başlamış, İlim aka ' demisi mesailerini tansim ve ikmal etmiştir. — UJ MEKVUPLAŞMA: Mektuplaşma dil ivkildbı mutheillerini yayan vidi tahir meyanında gazete ve mecmunlar kadar iha mevki işgal eder. On sekiz, on döküğüüc asırlarda, erektapılaşma bugünki macomuslar gibi fikir mideye. lesine hizmet için matilim eşsiz bir vaka idi, ÇJ UMUMİ LÜGAYLER ; büzatler daima değişen #öz hazinesini sak depo muhiyctindedir. Oradim herkes östediği Yi beğendiği Dizi ahp kullanabilir. Lüygatler. a ' , i sözleri yalnız saklamaya değil ayn oan PRE w maya (da hizmet silerler, DJ IMTİSAS UÜGA'TLERİ : İhtisas İüzetleri' hir isan birliğinin bütün inler U mesini değil, mahdut bir gabeye has kıst anoak © ihtiva ederler, İhtisos Tügatleri ekseriya bir adin değil bir Komisyonun esoridir, Bn komisyon İse yor: yan sözleri toplamukin kulmaz, ekseriya ihtiyaca © göre yeni sözler de yaratır, bunu bir Migatçede tesbit ederek ibtisas erbabınca iştimalini AD kılar, EJ MEKTEP: Dil yenileştime mahsullerini yayan © mele vasıtalardan biri de bütün dörecelerile küstolunam mekteptir. Bir göcük daha ilk melepte iken sari, hesap ve Bendese »blahlerile tanışır. Bu atlası bri > Yüksek vedrüsu ta hiçbir vekil anadikinden yaralıl istılahlardan müstağol kalamaz. Ders kitepları dil yenileştirme o mahanllörini küme küme yayan (© mühim vasıtalardan biridir. gi J EDEBİYAT: Hesapsız çeşitlerile kendisi durmadan dı twkümül eden edebiyat dil yenileştirmesinii sahnesidir, Ö.J) Yüşyon konuşma dili | hutbe, mutuks yeni sözleri tervise
