2 Mayıs 1929 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 10

342 UYANIŞ No. 1707—22 İCTİMAİ MÜSAHABE: İngilterede intihabat, kadınlâr ve tesirleri Bizde, Kadınların intihap hakları Bir makale .— Bu defaki ingiliz e e ge .— İngilterede «Tory» ler ve «Mhig»ler r de Işciler .— Yeniden 5,200,000 intihapçi kadın. — ai hükümeti . — Kadınlara siyasi hak isteyen Pankhurst —sukaklarda sürütülurken, hapse atılırken şimdi heykeli diklliyor .— Victor Hugo ve kadınlara sıyasi hak .— Yeni belediyeler kaunu lâyihası .— Bir ümit yahut bir hatva. Cumhuriyet baş muharriri mühterem meb'- us Yunus Nadi Bİ. beş on gün evvel bir baş makalasinde İngiliz intihabatını ve inatbuatını da unutmamalı, her hanği bir hü- kümetin memleket için hayati görülen mes'ele- lerde, düşerim kalkarım kaydine düşmeden milletin reyine müracaatla yeniden intihabat yaptırdığını da hatıra getirmeli. Yunus Nadi Bİ İngilterede umumi intiha- batın umumiyetle ehemmiyetini şu suretle izah Ml < İngilterenin her intihabı neden mühimdir? Ge için ki İngilterede hükümet demek in- tihap demektir. 'Dabii bu kaziyenin akside ay- nen doğrudur: Orada intihap da hükümet de- mektir. İngilterede bir intihap yapıldığı za- man ya iktidar mevkiinde olan bir hükümet yerinde kalır, yahut hükümet mevkiini intiha- batta ekseriyet kazanan fırkayd terkederek he- men çekilir gider. Zaten İgiltereye mahsus iş- lerden olmak üzere orada fırkaya hükümet na- zariyle bakmakta da hata yuktur. Bu Parlaman- tarizim denilen meşrui idare usulünün en yük- sek tecelli ve tekâmülünü teşkil eder.» ehemmiyetini anlatmıştır. Parlamento usulü ile idarenin babası olan İngi- İtrede bu sene 3 mayısta yapılacak avam kamarası yani meb'uslar mec- lisi intihabatı - İngilterede umumi intihabın her vakıt bir değeri olduğu gibi - bu defa daha fazla ehemmiyetli Çılgın olacağını izah etmiştir. Malümki İngilterede öteden beri nöbetle belli başlı iki büyük siyasi fırka işgal edegeli. Camda iktidar mevkiini Arzu Gül ol, -elimde solan- Saç ol, boynuma dolan Fer ol gözlerimde yan akseder gibi. Sevsem bilmeden asla ilk temasla Kaçsam gölgeler gibi Ve sonra İlhami Bekir Makalede, siyasi fırka teşkili pek güç olduğu, fırka kurmak hükü- met kurmağa muadil ublunduğu için çok olan memleketlerde manası amme nazarında fırkaları hükümetin az çok karışık kalmaktan kurtulama ihtirasla, mış ve parlâmantarizmin itibarını kıran keyfiyet de bu olmuş olduğu da gösterilmiştir. İngilterede iki büyük fırka kar- şisıma çıkan amele fırkasının mevkii yordu: Tory (muhafazakâr)ve Whig (serbesti tarafdarı) fırkaları. Bunlardan biri çekilse diğeri yerine geliyordu. Şunu da kay- detmek gerek ki İngiltrenin dahili idaresini tanzimde, mühim kanunlar, mühim islâhat ve tadilâtı tatbikte Tory lerin, yahut Whig lerin icra kuvvetini, yani hükümeti teşkil etmiş bu- lunmalarında bir tesir vardır, ancak igilizlerin an'anasi - bu fırkalardan ha biri ha diğeri ik- tidar mevkiinde olsun harici ingiliz siyasetinde bir tesiri olmamışgibidir. ancak bu böyle gide- bilecek mi? Bir de şunu söylemek lâzım ki meselâ İn- gilterede liberallar iş başında biraz ileri gitti- lerde çokca an'aneşikenlik yaptılar mı, bunla- gelir, işlere dümen saydılar, rın yerine - konservatörler takar. Bunlarda fazlaca zamane göre ilerlemekte tereddüt ettiler mi, yer- yerlerinde lerine yeni liberallar gelir. Bu hususta halkın siyasi ve medeni terbi- yesini daima tenmiye eden kuvvetli İngiltere de anlatılmıştir : Ortaya yeni bir fırka karışmakla ingilterede bile - velevki ufak - bir karışıklık baş göster- miş oldugunu hep biliriz. Bu yeni fırka malüm- dur ki işcıler unvanını da taşıyan Liber partidir. yâni İngiliz sosyalistleridir. Bundan daha evvelki intihabatta işçiler tam bir ekseriyet değilse de fazla mevki kazanmış olduklarından Yiberallerin müzaheretile ve şefleri M. Ramsay Makdonal- dın riyaseti altında bir hükümet teşkiline muvaffak olmuşlardı. Bu asırlar dır süren İngiliz mecdis ve hükümet an'anesinde ilk defa vaki olmuş bir yeniliktir. Bu defaki ingiliz intihabatında -son sene- lerde kuvvet ve kudreti ehemmiyetli bir surette artmış olan - işçiler fırkası da mücadeleye pek mühim bir kemmiyet olarak girişecektir. Işin bir cihetten ehemmiyeti burada!... Bahsettiğimiz makalenin en alt tarafında da iki satırla şöylece işaret oluniyor: İngiliz intihabatında bu sene ilk defa sah-