7 Mart 1929 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 10

214 UYANIŞ N. 1699—14 FENNİ MÜSAHABE : Bu seneki kış, kışban alman dersler Kışın şiddetli seneleri, güneşin lekeleri — Havanın tebeddülâtını tahmin güçtür, bu hususta amiller pek çoktur.— Galile ve güneşin lekeleri .— ıIkanlardaki gibi indifalar mı ? yoksa semavi ve serseri taşların cilvesi mi ?— Soğuk dalgaları, nereden geldi, nereye gitti ?— Tekrar bize döndü.— Bu sene Golistrim Avrupaya dargın mı ?— Nimetlerini nerelere bezlediyor ? gören göze kılavuz istemez, kış tarafında pek şiddetli oldu. asırda bir ancak Bu sene, Avrupanın her Memleketimizde de yarım görülebilen bir derecede sert ve soğuk hükmünü icra etti ve bu satırları yazarken hâlâ ediyor. Bu sene kış neden böyle diğer senelere nispetle bol karlı, sert rüzgârlı, hatta bizim gibi tabiatın en tabii hadiselerine karşı lakayt, tedariksiz olanları değil, tabiatla mücadeleye iyice hazırlanmış olanlara bile şaşırtacak bir şiddetle geldi ? « Cumhuriyet » baş muharriri muhterem Yunus Nadi Bey «Kışın Dersi» başlıklı bir baş ilmin, fennin kıymeti bir kere takdir olunüyor, bizim de makalesinde, daha gösteriliyor, memleketimizde yer yer rasadat tesis ederek ahvali havaiye ve ceviyeyi vaktiyle merkezleri haber alabileceğimiz, zamanında bu haberlere memleketin müteaddit noktalarına ulaştıracağı- miz, ziraatımızı, kara: yollarında, denizde ve havada seferlerimizi, umumiyetle içtimai ve iktisadi hayatımızı koruyacağımız ümidi izhar ediliyordu.. Fakat unutmamak gerektir ki yarın, obür gün hava nasıl olacak, açık mı, kapanık mı, yağmurlu mu, karlı mı, güneşli mi, bunun tahmini bile ( prövision de temps ) pek güçtür. Karihadan atmağa gelmez, atarsan tut- maz, tahmini irat masrai bütcesi tanzimine benzemez, muhterem Yunus Nadi B. baş maka- lesinde pek değerli bir alimimiz olan Fatin Bey Efendinin Kandilli rasatanesinden ve her kaça mal olursa olsun bunun ikmalinden, mem- İeketin rasadat merkezleri tesisi lüzumundan bahsederek, ayni zamanda Kandilli rasatanesi- nin noksanlarını ima ederken, yine «Cumhuri- yet» in diğer bir muharriri başka bir sütunda Fatin B. E. ve rasatanesiyle tahminleri doğru çıkmadığı için alay ediyordu. Köhne bir ke- lime oyunuyla, kemalât kem alât ile olamaya- cağını hatıra getirmiyordu. İnşaallah!.. N — Alât, fennin ve san'atın vasıl olduğu mer- tebeye göre ne kadar mükemmel olursa olsun, -———eg- ——— — memleket rasat merkezleri ağlariyle örülmüş bulunsun, havanın tebeddulât ve tahavvülâtı o kadar muhtelif ve imuteaddit amil ve mües- sirlere tabidir ki yine tahmin güçtür. Zikret- tiğimiz baş makalede de söylenmiş olduğu gibi, dünyanın kurak ve pek sicak yerleriyle, pek sert ve karlı kışları üzerinde güneşin lekeleri, yani güneşin sathındaki indifaatın faaliyet ve sükün devirleri — arza çok veya az hararet göndermesiyle — müessir olduğuna pek çok âlimler kaildir. Güneş arz için bir feyiz ve hayat menbaıdır. Güneşin faaliyet ve sükün devresinin on bir sene- lik bir zaman içine sıkışmış olduğu da bir çok mü- şahedelerle adeta tespit edilmiştir. Değil dünya- nın yalnız yazına, kışına, tabii hadiselerine, daha birçok mühim ictimai vak'alarına güneşin lekeleri tesir ettiğine zahip olanlar vardır. Meselâ bir Rus âlim, yeryüzünde büyük mu- harebelere, ihtilâllere, inkılâplara sebep olan, tarihi âlemi tanzim eden güneşin lekeleri oldu- ğuna kanidir, diğer biri hastalıkların müvellidini güneşin lekeleri olarak kabul etmektedir. Bu sene ve gelecek sene kışın şiddetli ola- cağını tahmin etmiş olanlar yine güneşin leke- lerine istinat etmişlerdir. Fransa rasatanelerinden birinin müdürü rahip Morö— güneşin lekelerine karşı tam iti- katla— daha yedi sene kış çok şiddetli olacak, demiş. Rahip Moronün ilmine hürmetle beraber, yedi seneden vaz geçtik, sıra ile yedi gün için havanın tahavvülâtı hakkında bir tahmin yap- sın, doğru çıkarsa sözüne o zaman inanırız, demek ilmen caizdir, çünkü yedi gün evvelden yedi gün sonraki havayı tahmin kabil değildir, ancak güneşin lekelerine bel bağlamış olanla- rın da elbette delilleri ve izahları var. İş bun- ların ilim ve fen nazatında kuvveti! Bu deli- lerden ve izahlardan bir âlim ağzından bir misal göstermek, kış başında, faidesiz olmaz. Bunu da Mermery isminde bir fen adamının makalesinden iktibas ediyoruz. Bir de ihtiyatkâr fen lisanı üzsrine dikkat nazarlarını celbederiz: ji &