10 Ocak 1929 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 12

No. 1691 -6 86 UYANIŞ Müsahabe: Rus ve İngiliz menafii birkaç asirdanberi dünyanın nühtelif noktalarında çarpışiyordu. Dereden, tepeden Avrupaya bir nazar. — Büyük harpten sonra inkilâplar.— Maziye karişan rus çarlığı.— Tahtlari yıkılan, taçları yuvar- lanan krallar ve imparatorlar. — Cümhuriyet asrı, : gölgede kalan biriki kral. — Almanlar, galiplerin kahrı altında, — Macarlar ve hayat hakki. — Şarktan garba yeni bir akin. — Dünyada rahat yok! Uyanişsın adı Servetifünun iken senelerce fenni müsahabe başlıgı altında bir çok yazı yazdım. Kardeşim yabancı tutmadığı gibi daiina beni enis ve refik bildi, ben de diledi- Gazetenin ismi itibariyle de Ahmet İhsân beni kendine hiç Servetifünunumuzda da &imi yazageldim. müsahabeyi yakıştırdım. «Uyanış» daha fenni Bu ünvan altında siyaşi, şumullü bir isimdir. ictimai, iktisadi, hatta mezahi her sahaya göz atmak daha biçimli görünüyor. Arasıra yazdı- &ımız afaki müsahabeleri şıklaştırmak zeminü zamana daha uygun geliyor. Haydi 'bu yolda yürüyelim de âleme bir nazar Salalım. Umumi harp gailesi herkesin henüz hatıra- larından hazin lavhaları silinmemiş olan bir afetti. Nihayet sulha müncer oldu. Amerika reisicümhuru (0 zaman) Vilson ortaya bir takım prensipler attı, milletlerin gözleri bununla bo- yandı, adeta bu prensipler hokkabazın hokkaları, vuvarlakları gibi kullandı. Bu husuşta mahut ineiliz baş vekili Loyt Core —hiç şübhesiz atiyen hatta siyasi tarihlerini tahlil edecek ograyacak — tarihin, ingilizlerin şiddetli tenkitlerine oyunlar oynadı. Ökle ki Avrupa harıtasını ırki, siyasi, içtimai pek mühim amilleri düşünmeden kafasına göre tanzime kalkıştı. Avrupa harpten sonra karıma karışık olmuştu. Bilhassa harbin tevlit etmiş olduğu büyük inkilâp milletler üzerine müessir olacaktı. Bu iş Avusturyayı parçalamak, Macaristani Nasrettin hocanın gagasını, bacaklarını kesipte kuşa ben- zettiği leyleğe çevirmekle iş bitmiş olmazdı, nitekim bitmiyor ve bitmiyecek. Avrupanın şarkında koca bir Rus çarlığı devrilmiş, işin garıbi, tarihin cilvesi yerine Avrupanın eski perensiplerine zıt ve akıdeleri temsil eden bir kütle kaim olmuştu. Harbin doğurduğu hadiselerden yalnız bu hadise sarsa bilirdi muariz bütün Avrupa kıt'asını senelerce ve sarsiyor. Rus sovivet hükümetinin akıdesi ne olorsa olson, hayatta bakasını, mevcudiyetini temin hissi ondada her şeyin fevkindedir. Bu sebeple cihanda rus ve ingiliz mubareze vaz'ı değişme- miştir, değişemezdi. İngiliz menafii Rus çar- lığiyle yalnız kuvvet cihetiyle çarpışırken Söviyet Rusya ile ister istemez ictimai, iktisadi, hatta akidevi sahalarda da çarpısmaya mecburdur. Harbin tevlit ettiği inkılâp Avrupada vejim- ler, krallıklar, imperatorluklar üzerinde mühim tesirler göstermiştir, nice talıtlar devrilmiş, taç- lar yuvarlanmıştır. Rus çarı gibi Almanya imperatoru, Almanya dahilinde birkaç kral ile beraber, Avusturya imperatoru ve Macar, kralı, Yunan kralı da deflenmiştir. İşte bu da ehemmiyetli bir inkilaptir: Vaktiyle Yunanistan istiklâl kespettiği, daha sonra Bul- garistan meydana çıkarıldığı zaman bunlar kapı' kapı gezdiler, Avrupa hanedanlarından kral ve prens aradılar. Harpten sonra yeniden vücüt bulan Lehistan ve Çekoslovakya başlarına birer reisicümhur koydular, iş bitti. İngiliz an'anaasından kat'ınazar, İtalya kralı ve Ispanya kralının en mühim işleri bu ünvan- ları taşımak... Bu suretle milletler daha ziyade kendileri sahip oldular. manya Hohenzollernler tarafından sürüklenmek devrini attık atlatmış görünüyor. Ne çare ki Hohenzollernlerin elinden istiklâlini istirdat etmiş olan millet galiplerin intikamcu- yane bir hırs ile tesis etmiş oldukları tahakküm kendi mmukadderatına Koca Al- maceralara altından kurtulamiyor. Alman milleti bugün her şeyden evel tav'an, kerhen imzalattırılan mmuahede ahkâmına mayet- kâr olmak azmindedir. Her müstakil millet elyevm her şeyden ziyarle müdafaasına mukayyet iken alman milleti ne ordusunu istediği gibi teşkil edebiliyor, ne ka- rada, denizde silahlarına hakim olabiliyor, hatta nede tank yapabiliyor ve kullanabiliyor. Bu millet ihtimali varmı ki bu hâle dayan- sın ?. Her türlü makie rağmen bu haysiyet- şiken hâl karşısında vatanperver ve hissiyatına mağlup — akıl ve mantıkla haraket eden, Al- mânyayı idare eden zıvattan kat'ınazar — bir Alman düşünemezmi ki: Vakıa bir kısım silah ve cephane fabrikalarını Rusyaya naklettim, orada işletiyorum, fakat ruslarla daha sıkı fiki olarak bugün galiplerinin bize menettikleri her ,