28 Aralık 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Liberalizm nedir Muharriri; Emile Fagvet Hürriyetin düşmanları On beşinci fasıl İcra kuvvet tarafından da, adli kuvvet tarafından da mani- ler vardır. Öyle ki, bir kanun salâhiyeti hilâfına olarak Adam Haklarını ihlâl edecek olsa bile, parlamentonun böyle bir kanunu yapmak iktidarindan hemen he- men mahrum kalması arzu edil- miştir. Adam hakları tarafından ha kimiyet aleyhinde ittihaz edilen ihtiyatlar bunlardır. Bu ihtiyat tedbirleri, vazii kanunun müste- bidane kanunlar yaparak tam hakimiyet salmasinı istihdaf et- mektedir. Bu ihtiyatlar, ne müntahiple- rin, ne de müntahapların burri- yet hissine ve adam hakları kay- gısına malik olmadıkları bir mem- lekette temamile © beyhudedir. Böyle bir memlekette ne olabi- lir ve filhakika ne oluyor ? İh- tiraz edilmek istenilen bu hâki- miyet yeniden teessüs ediyor, yeni bir hakimiyet vücut bulu- yor: Parlemento hâkimiyeti -da- hu doğrusu iki yeni hâkimiyet vücüt bulüyor: Parlemento hâki- iyeti ve hâkimiyeti milliye, yani milletin takriben bir sülsü- mün diğer iki enisüne hâkimiyeti- bu iki hâkimiyet birbirini müstebidane olmağı teşvik ve hât hir devreye asvk ve tahrik eyierle, © Birini ve soyra diğerini tet- kik edelim: Bir hakimiyet vücut buluyo: Palamento hakimiyeti, - Filhakika hareketlerinden hesap vermeğe mecbur olmiyasak bir. kudret tesis ettiğiniz zaman, muhakkak surette hakimiyet yaratmış olur- sunuz. Bazı İnsaniur kanun yap- mak ve yalnız kanun yapmak için tayin ediliyor. Evet, fakat dört sene zarfında istedikleri kanunu yapıyorlar. ve hürriyet kaygıları yoksa, kanunu kendi menfaatlerine, yani müstebit bir kanun yapıyorlar. Müstakil bir adliyeden başka hiçbir şey bun- dan onları menedemez. Bundan başka icrai küvvet tarafından tahdit ve tevkif edi- leceklerine, onu belledeceklerdir. Bütün Kanunları ve bu me- yanda bütçe kanunlarını da on- lar yaptıkları cihetle icrai kuv- veti kese vasıtasile . tutacaklar ve ona her istediklerini yaptı- racaklardır. - Hatta çok geçme- meden onu tayin hakkını da ken- di üzerlerine alacaklardır ki, bu suretle bütün nüfuz ve kudreti kendi ellerinde toplamış olacak- lardır. Onu tayin için ya nazır- ların kendilerine karşı mesul olmasını istiyeceklerdir. Yani bir işaretle nazırları iskat eyli- yebileceklerdir. e Yahut Devlet reisinin intihabını kendi üzer- lerine alacaklar, yani Devlet reisini ilga ederek alelade me- rasim reisi mevkiine indirecek- lerdir. Ve yahut ta, bu suâllerin ikisini bir araya topliyacaklar- dır. Bundan başka, bu suretle yuttukları icrai kuvvete hâkim- lerin tayini hakkıni da verirlerse | teşrii kuvveti, icrai kuvveti ve adli kuvveti oOkendi ellerinde toplamiş olacaklardır ki bu da alelâde istipdattan © başka bir şey olamaz. Bazi İtalyan cum- huriyetlerinin aristokratik ayan gibi bu meb'uslar da kendilerine efendilerimiz unvanın © verebi- leceklerdir. Hatta hususi ve — mahalli idarelere de karışacaklar © ve bünun için mükemmelen müce- hez bulunacaklardır. Bunlar bir Roma Senatosu, merkezi birl senato değil, en en kü yetlerin müntehaplarından mü- rekkep bir meclis | olacakları için, merkezde (O üç kuvveti de ellerinde bulundurmakla beraber her biri kendi küçük kasabasında amirane (bir © şekilde © idare işlerine karışarak (kendilerine faal, sadık ve titriyen tarafdar- lar bulmıya çalışacak ve kendi- lerine tarafdar bir tanzifat ame lesinin. tayini veya; hasımların- dan birinin bu mevkie geçiril- mesi doğrudan doğruya menfa- atlerini alâkadar ettiği için pek yakından bununla meşgul olma- malarina imkân (olmıyacaktır. Böylece mahalli ve merkezi, hü- kümet merkezine ve muhite şa- mil, büyük ve küçük derecede müstebit, geniş usullerle olduğu kadar ince vasıtalarla da taz- yikci, merkezde bütün nüfuzu ellerinde bulunduran, ve bütün nezaretlerde, bütün vilâyetlerde, ve bütün küçük idari daireler- de onlari tatbik eyliyen tam bir aristokrası teşkil edeceklerdir. Böyle bir memleket aristok- ratik, amir, mücadeleci, müsa- mahasız, müvesvis ve müstebit memleketin nümunesi olacaktır. 2 - İkinci bir hâkimiyet, mil- /M hâkimiyet. yani milletin üçte İildalain üçte biri | tarafından İtazyili da husul buluyor. Filha- ikika temin üç kuvveti de elle- rinde bulundurarak (aristokrasi hükümetini teşkil yani istipdadı tesis eyliyen bu meb'uslar, bu- Bunla beraber muayyen fasıla- lârla kendilerini tekrar intihap ettirmeğe mecbur olduklarından müntahiplerine karşı mes'uldür- ler binaenaleyh | etraflarında sa- dık, saglam, çok © merbut | ve kendilerine tabi bir müşteri küt- lesi tesis etmeğe mecburdurlar. Bunlar hesaplarini yapacaklardır: “Hakım meclislerimizde ek seriyet sahibi olmak için mün- tehiplerin (üçte biri, yani kirk milyon nüfus içinde takriben dört milyon kişi kâfidir. Zora gelirsek bu kadarı bol bol kâfidir. İşte arkamızda bu dört milyon âdam olduğu İe memleketi, bütün memleketi hakimane müstebida- ne bir Afrika kıralı gibi idare edeceğiz. Adam hakları kaygisı olmıyan ve bizim hükümette olmamızda menfaattar bulunan dört milyon adamı bulmak kali- yor. Çok güç değildir. Evvelâ, birçok adamların adam haklrri umurlarında bile değildir. Zira bu haklar umumi olarak milleti alâkadar ederler. bunlara malik oliiyan milletler o mahvolmağa mahkumdurlar. Fakat umumi olarak milleti alâkadar eden bu haklar, doğ- rudan doğruya ve ferdi olarak oldukça münevver kimselerden başkasını alâkadar etmez. Diğer alâkadar ettiğini anlamak içinse daha dâ münevver olmak lâzımdır, yani bu vaziyetteki: adamlar oldukça nadirdir. Şu hesaba göre adam tealluk eden bütün meselelere lâkayt epey kalabalık bir müntehipler kütlesi bulabiliriz. Kendiliğinden bedihi olan birinci nokta budur. İkinci nokta bu kalabalık içinde maaşı Devlet tarafından verilen memuriyetler ve hususi imtiyaz- larla, hakiki imtiyazlarla kendi- mize bağilyacağımız bazı adam- lar bulacağız. cihetten bütün milleti haklarına ve hürriyete — Bitmedi — Hektirik tarifesi Komisyon yarın ilde toplanıyor Geçen hafta tebligat. yapıla- mamsı yüzünden içtima edemiyen elektirik ücreti tarife komisyonu yarın saat on birde müessesatı nafia komiserliğinde içtima ede- cektir, Bu içtimada amele ücretleri kömür fiyatları tetkik edilecektir. tektrik şirketi Karşıyaka için heyeti vekile kararı istiyor Karşıyaka elektrik tenviratı- nın İzmir elektrik şirketi târa fından yapılmasının nafie vekâ- letince tensip edil malümdur. Keyfiyet. belediyeden nafia komiserliğine ve şirkete . tebliğ olunmuştu. * Hususi surette aldı- ımız bir habere göre şirket bu karar ile iktifa etmiyerek itiraf- sini nafia nafia o vekâletine gönderi Bunda Karşiyakanın da imtiyaz hududu dahiline alındığına”dair, işin bir heyeti vekile kararna- mesine raptı ve mukavelename akdi istenilmekte ve denilmek tedir ki: p “Bir ay evel belediye kanu- nu ile İzmir şehrine raptedilen Karşıyaka belki bir müddet son- ra yine bir kanunla İzmir şeh- rinden ayrılabilir. o Binaenaleyh bunu esaslı bir mukaveleye rap- tetmek daha muvafık oluş, Nafia komiserliği şirketin bu itirafnamesini dün vekâlete gön- dermiştir. Gelecek cevaba göre hareket edilecektir. Karşıyaka su işi Halkapınar su şirketine mi veriliyor Karşıyakaya isale edilecek su meselesi etrafında belediye keisi Sezai ve *nafia kom: Emin beylerle su şirketi müdürü ara- sında son yapılân bir içtimada .esasatta anlaşma hasil olduğunu ve şirketin, Belediyenin noktai nazarına Ve şehrin-menfaatına uygun - iptidal bir teklifname ihzar ederek vereceğini yazınış* tık. Şirket bu teklifnamesi zırlamaktadır. Haber aldığımıza göre önümüzdeki hafta zarfında teklif belediyeye verileğek ve belediye muvaffakat ettiği tak- dirde derhal Avrupaya borular sipariş edilecektir. İlân kuleleri intizamsız şekillerde “rastge- len dıvarlara ilân yapıştırılması hususuna bir nihayet verilerek medeni şehirlerde olduğu gibi münasip geçit mahallerine birer) ilân kulesi yaptırılması muvafık görülmüştür. Bu kulelere arzu öderler az bir ücret mukabilinde muvakkat veğa daimi olarak ilânlarını ya- Pıştırabileceklerdir. Şikâyet ettiler Dün şarap bayilerinden bazı: ları ticaret odasına © müracaat ederek - teşrinisaninin on beşin- denberi şerabın kilosundan alı- han on kuruş; inhisar resmi beş kuruşâ tenzil. edildiği halde ba- yilere tebligat yapılamadığı için amillerin bayilerden kiloda yine on kuruş almakta devam ettik- lerini: şikâyet ; eylemişlerdir. Jo zaman ileri ŞEHİR HABERLERİ C.H.E. Bugün asliye ceza mahkemesin- de muhakeme edildiler Fethi beyin İzmire muvasa- fatını: « müteakip Cumhurıyet halk fırkasi tarafından da mu- kabil bir nümayiş! yapılmış ve bazi hâdiselere sebebiyet veril- mişti, Müddeiumumilik makamı cumhuriyet halk fırkası vilâyet merkez heyeti azaları aleyhine içtimaat — kanununa © muhalif hareketten dolayı dava © ikame eylemişti. Bu davanın” rüiyetine bü sabah asliye ceza mahkeme- sinde başlanmıştır. Bu celsede maznunen (o Be- lediye reisi Sezai, © sabık mu- temet Salih, doktor Cevdet Fikri, Cevahirci zade Sabri, Eczacı Ferit hazır bulunmuşlar: dır. o Maznunlardan Karşıyaka sabık belediye reisi Fikri bey çocuğuna “ameliyat yapıldığını bildirerek gelmemiştir. Dava ev- rakı okunduktan sonra evv: Sezai bey sorguya çekilmiştir. Mumaileyh demiştir kiz “GaziHz.lerinin S.Cumhuriyet fırkasını himaye eylediğine dair sürülen iddialar) vaki değildir. Bizde fırkamızı propaganda yapmak için vaki ol- mıyan bu hâdiseyi halka anlatma- miz lâzımgeliyordu. Bu sebepten müfettiş Zühtü bey de dahil ol- duğu haldeHalk fırkasının nizam- namesinindğnci maddesi mucibin- ce bir idare heyeti içtimai yaptık. Bu meseleyi halka anlatmak için bir içtima yapılmasını tesip ettik. Bu hususta mutemet Sa- lih beye salâhiyet verdik. Be-| yannamenin kimler tarafından tanzim edildi ben bilmem. Kanun mucibince kırk sekiz at intizar lâzımmış, değilmiş, bunları da anlamam. Beyanna- mede benim imzam yoktur, Hü- kümetle: temasa gelen mute- Sokaklarda ta- vvk bırakıl - mıyacak Sokaklara saliverilen tavuk- ların kapular önündeki çöp te- nekelerini devirerek süprüntü- leri sokaklara dağıttıkları ve bu yüzden çöp amelesinin vazifele- rini güçleştirdiği şikâyet edil ğinden bundan sonra sokakta örülen tavukların derhal müsa- eresi kedi ve köpeklerin de ortadan kaldırılacağı takarrür etmiştir. Rifat bey İktisat vekâleti dava takip memurlarından Rifat bey şehri- mizdeki işlerini ikmal ederek dün Ankaraya avdet eylemiştir. Kapudağ ormanları Muğla vilâyetinin Kapu dağ ormanlarının iktisat vekâleti em- rine verilmesi ve bunların o civar köylülerine tevzii takarrur eyle- miştir. Aşı geldi Küşüdasinın © Burgaz” köyün- deki sığırlarda : görülen dalak hastalığı için iktisat vekâletinden aşı talep - olunmuştu. - Âskeri bakteriloğlardin o Mustafa bey tarafından ihzar edilen üç yüz tüp aşı gelmiştir. Kurşun Hırsızları Birinci kordonda Sağır za- delere ait bınadan kurşun bo- rularını sirkat eden Mehmet ve erkânı mettir., Müteakiben Cevdet Fuat bey sticvap olünmüş “oda demiştir kiz “Gazi paşanın Serbes firka- yı himaye buyurdukları yanlıştır. Bu meseleyi halka ifham mec- büriyeti vardı. Bü sebepten iç- timaa karar verdik. İcra salâhi- yeti mutemede aittir. Verdi; miz heyeti idare kararında gün içtima yapılacağı ve kimle- iştirak edeceği takarrur et- emiştir. Sabık mutemet Salih bey de idare bu içtima Vilâyet maka mına ben ve Sabri bey imzamız altında bir beyanname verdik. Beyannamenin altına vilâyet ma- kamı muvafıktır dedi. Saati ve günü bildirilmişti. İçtima Parkta yapılmıştır. Birim. vazifemiz hükümete haber vermektir. Bize.“ filân gün filân Saatte yapılması olmamıştır. Vekilimiz Cemil bey ındadır. Müdafaa vekili- mizin huzuriyle davanın deva- mına karar itasını isterim. , Cevahirci Sabri bey “ bir be- yanname verin. Vilâyetin mehil kararı yoktur. , Dedi. Eczacı Ferit beyde “ evet ayni maksatla toplanılmıştır. Ka nuna muhal hareket meselesi İcra selahiyeti Salih beye aittir ;, cevabını verdi. İddin makamı sorulacak bir şey olmadığını beyan ett Fikri beye yeniden celpname tasdirine ve müdafaa vekilinin huzurile davanın devamına. ka- rar verilerek muhakemenin de- vamı 17 kânunusaniye bırakıldı. > a be mmm Müşteriler 27 kaldı Don paça ha- mamdan çıka- caklardı Kemeraltındaki Veysel ha- mama yıkanmak maksadile gi- ten Saim oğlu Nüzhet namında bir genç ban müşterilere ait pantalon ve yelek gibi eşyaları #irkat etmiş ve hamamdan çıkan müşteriler elbiselerinin yerlerin- de yeller esdiğini görünce ha- mamcı ile kavgaya tutuşmuşlar- dır. nihayet yapılan sıkı taharri- yat neticesinde Nüzhet mesruk elbiselerle beraber yakalanmış müşteriler (o donpaça hamamdan çıkmaktan kurtarılmıştır. Kız kaçırmak , : istemiş AAdağide Keten dere mahal lesinden Mustafa oğlu Hasan ayni mahallede sevmekte olduğu Mehmet kerimesi “Emineyi ceb- ren kaçırmağa teşebbüs eylemiş ve bu maksatla kızın hanesine de girmiş isede muvaffak ola- mıyarak yakalanmıştır. Bu da başka ürlüsü ! blue Şehit Cemal ef. sokağında yedi numaralı banede mukim Kasaba şümendüferleri fen memurlarından Refik Emin bey ile refikası (o gezmekteler iken eve giren hüviyetleri meç- hul hırsızlar kıymetli eşya ile mücevherati aşirarak firar eyle- mişlerdir. Sarikler taharri dai- aki |delim, Cumhuriyetçi gençliğin sa: Oğtei en öğ Fazla mı? — Gördünüz mü ? İrtica gi, memiştir. Onün karşısında mi teyakkiz olmak, müttehit olmak, hele muhalefetten. vazgeçme lâzım. — Mübalaga etmiyelim. Al, serserinin silâh kuvvetile teşeh. büs ettikleri bir hareket, emsaj çok görülüüş. haydutluk vak',. lari hududunu” geçemez; “ Siyayi hayatımızı böyle hâdiselere gör, tanzim edecek olursak gülün, düşeriz. “Yobazların hâkimiyetiy; kara istipdadı istiyecek bir hal, yoktur. “Kendisi © gibi:düşünmi. yenlerin kafasını koparan Deniş zihniyeti — teşekkür © olunurki memlekette » taraftarı bulunmıya. cak derecede köhneleşmiştir. İr. ticam yaşayabilmesi * için © çok karanlık lâzımdır. Eli bayrak, bir haydudu mehdi sayacak ca. hiller var mıdir ki bu cihette Cumhuriyet bir tehlikeye mari; bulunsun? — Fakat, Menemen hâdiseşi daha ziyade büyüyemez miydi? — Bence büyüyemezdi. Büyü. mesi için çok cahil bir ekseriyet lâzımdı. Bu ekseriyet yoktur ve olamaz. Bununla böraber, benin zannımdan daha esasli bir tehli. ke mevcut olduğunu da fare mimi Cumhuriyetçilerin azmı de. ima o tehlikeye karşı koyabilir — Bunun için de Cumhuri- yetçilerin müttehit olmaları li zımdır. — İrtica karşısında cumhur riyetçiler, samimi olarak curhu- riyetçi. olanlar zaten daima bir liktirler. “Bu “birliğin mevcut olması için muhalefeti, heyulasi vesilesile izale etmeğe ihtiyaç Yoktur. Mühalefetin| istediği cumhuriyet prensipleri irtica nin tatbikidir. Hürriyet esas tana riayet edilmesidir. . Bun izale etmek, kanatları — tanik etmek, sahte mehdinin yapmağı çalıştığı şeyi © yapmak, © yari herkese zorla bir kanaat, bir fikir tahmil etmek olur. Hayır, irticaa karşı en ciddi mücadele ışık o mücadelesidir Halkı tenvir etmektir. Vatandaş lara Cumhuriyeti sevdirmektir. Onları cumhuriyetçi yapmaktır. Cumhuriyetçi olmanın ise iki ne vi olamaz. Cumhuriyetçi fikir söz ve yazı hurriyetinden fer#/ gat edemez. Zira, aksi takdirde, demokrasinin. manası — yoktur Halkçılık, halkın bir firki inde toplanması olmasa gerektir. b şekle ancak istipdat denilebilir Halkçılık, halkın kanaatinde ser/ bes olması, her şeyin halk tar fından ve her şeyin halk içi yapılması demektir. Şu halde nr) sıl olur ki; hakiki cumhuriyci isteyen “muhalefet, hakiki cv) Huriyet için bir” tehlüke olsun — Bugunla beraber, Cum riyetin hasımları Cumhuriyet ler arasındaki ihtilâflarda ku") vet bulabilirler. — Cumhuriyetçiler arasınd”! ki ihtilâf biç bir zaman Cumh riyet esasinda birliği bozmaz hasımları teşçi etsin. Böyle Vi vehimle Cumhuriyetçilerin Sö ve fikir hürriyetini tahdide © lışmak, irticaa yolu kapan değil, irticaa, doğru gitmek ol" Halk fırkası şunu eyice taki etmelidir ki, kendisi için sol düşman © yoktur. i Soldakiler, © ancak © dervi kafaları için bir tehlike olabil Cumhuriyetçiler için değil. Enver namunda iki hırsız yakar lanmıştır. ? resince aranılmaktadır. B.A