1 Şubat 1949 Tarihli Sebilürreşad Dergisi Sayfa 9
Ğ ciler Vç Sayı, 20 ; Tanzımattan asıl maksadm neden 1baret SA Si meZ x sine yaklastırmaktı» diyor. İşte bir asrı mü- - tedaviz zamandan beri mutemadı savletlerle Ösmanlı devletinin temellerini aşındırân bu : felâket selinin kaynağını keşif için Anğelhard 'bıze büyük yardımda: bulunmuş oluyor.- ” z Tanzimat diye devletin bünyesinde ya- . pılan bütün ameliyeler, 1slahat nami 'altında a memlekete sokulan- bütün “nizamat ve mües- : seseler tetkık edılsın husule getırmıs olduk- “ battan başka hiçbir salâh &seri görülmemiştir: Tanzunattan esas maksat olan Hırıstıyan he- ' yeti ıctımaıyesme “yaklaştıkça devletin içti- hai hengı bozulmtuş, het şey kıymeti aşliyesi- — ADi- kaybederek umumi suküt. başgöstermiş, nekbet ve felâket alabılâıgıne artıp durmuş- <7 tur. Zira ıslahat perdesine bürünen tahrıpçı—— ler, hücurnlatını heyeti içtimaiyenin eti -. him noktasına, devlet ve milletin temelini teş- - D kil eden dini kavanm ve imüessesata çevirmiş- ü ;-'lerdı : "Osmanlı devletini tesıs etmış olan Islamı- 'rak kaldıkça bıttabı heyetı 1ct1ma1ye ar- sılmasına' imkân yoktu. Millt teşkılatla dmı “o akalit yekdıgerme ayrılaımyacak “surette ka- “i rışmış oldüğündan teşkilâtı milliye de akaidi * diniye'gibi. değişmez 've kat'i idi. Çunku İs- lâm; daima, millet teşkilâtmı istihdaf etmiş- —. fir. Bu kadar muharebeler Ve siyasi gaıleler karsxsu'ıda yine va.rlıgım 'muhafaza eden İs: 7 lâm-Türk'heyeti 1ct1malyesın1n yegâne esas c 'lstmadgahı olan dini yıkmadıkça Devleti Ali- ':__f yenin-ortadan kalkmasına irmkân yöktu. Bi- '. Yazan ESREF EDIB c yet, hükümetin mutlak nâzım ve haklmı ola—_' Tanzimat ve ıslahat hareketme umumı bır bakışı 1 <. naenaleyh evvelemırde bı.ı manıayı 1zale lâ- ra artık Osmanlı hukumetının Avrupa heyetı duvehyesı haricinde infirat halmde kalması— na hiçbir sı Devleti Alıye ile Avrupa arasında samimi mü- nasebetler başlıyacak, Devleti Alıye refah ve — saadetin en yüksek- derecesine erişecekti: Lâkirn bu mâniayı nasıl izale etrnelıyd17 İ -Bunun en kestirme yolu bu mâniayı. birden- bire tamamiyle kaldırmaktı; hükümeti, Hıris- tiyan âleminde oldugu 'gibi, dini kanunlarm “tesirinden Ââzade bir hale getirmek lazımdı : “Fakat asırlardan beri Islam terbiyesini - alm_ış : “:olan halk üzerinde bu- kat'i ameliyenin aksi * * . tesir husule getırecegı şüphesizdi. Onun İ için » “akaidi esasiyeyi serbesiçe tefsir etmekten İşe başlıyarak yavağş yavaş dini tahdit ve takyit- - leri kaldırmak İâzımge lecegı 'nazarı dikkate - alındı ve o:suretle tedrici tahribata başlandı. , İşte o günden itibaren Avrupanın ıslâhat politikası ortaya çıktı; yorulmak bilmiyen bir faaliyetle Avrupa ' saâğdan solda.n Devletı Ali- yeyı sıkıştırmaga başladı . Her r şeyden evvel devletin maddi kuyvet- leri üzerinde bir saröımtı husule getirmek-lâ- zırmdı. Devletin kendisine mahsus askeri bir . “teşkilâtı vardı ki, bu sayede-ta Vıyana kapı- 'larına kadar gıtn'uştı Avrupa milletleri ü üze: rinde- muthıs bir tesir bırakan bu askeri teş- kilâtın târümar o].ması Ayrupalıdarca ehassı' - âmâl idi. Çünkü asabıyetı milliye'üzerine ku- * rulmuş tlan hu teşkilâtın lâğvı hükümeti Os- mahiyeyi. daha zZiyade zaafa - dusurecegı fık-,' " rinde idiler. Onun için. rıcalı hükümete veri- İ len nasihatler arasında daim tın -bozuklüuğu ileri sürülüyor, Avrupa ordu-. 0 .? Jları şeklinde Osmanlı ordu: ” -au tavsiye olunup durü alma askert- teşkilâ- sünun ıslahı luzu— ordu. - - AÂvrupa devletlerı Uçuncu Selım n yap— u mânla izale edıldıkten S8on- . ebep kalmamış olacak bu suretle : âEBlLÜRREŞAD T LT Avmpah!ar Osmaniz Devlefmm .' Temellenm Nasıl Çolîcturduler 3
