1 Şubat 1949 Tarihli Sebilürreşad Dergisi Sayfa 10
“ . Filhakika Sulta.rı Mahmut maya muvaffak olamadıgı bu güç işi 1 Sultan - Mahmudun yapabileceği kanaatinde idiler. asırlardan beri. de- Yam eden ve sonraları zaptüraptı sarsılan bu teşkilâtı esasından yiktı. Kanlı bir surette başlayan bu ıslahat, *halkı korku ve dehset içinde bıraktı. Artık herkes yapılan şeylere ses cıkaramaz oldu.. © . : Yalnız ordu degıl her şey degıştırılecek— -. ti. Dine, hükümete, orduya, adliyeye, ziraate, ticarete samıl olmak üzere en büyük devlet . adamlarından murekkep bir «$üra-yi mah- sus» tarafından tetkik ve tezekkür olünan bir : 1slahat sılsılesınden bahsolunuyordu. Her Şe-. a ıkılmaya. başladığını gören ecnebıler rıcah devleti bu yolda alabıldıgme tesvık 'edip durüyorlardı. urayı mahsus Treisi-Ârif Bey işe ecnebi dıplomatlarına rı<ProgIam1n icra' meyvkiine konulacagmı .yâlnız her şeyi birden” apmak 'mümkün olmadığı için sabretmelerımn söy- c luyor ve: uyıkılacak bâtıl 1tıkatlarm, galebe . ca]ınacak eski adetlerın cokhıgundan» bahse- dıyor . - -Lâkin ecnebıler sabırsızhk gosterıyor, 18- “tini garp medenıyetıne ahstırmak için Asya halkına mahsus âdâtı men'etmiş olan Büyük : . Petro gibi ciddi ve kat'i hâreket etmediği, bü-. tün 'Jeraatın zavahirden- ibaret olduğu Kana- SEBILÜRREŞAD g atınde idiler. Çürnkü 1sted1k1er1 gibi Hiristi- | “yanlara henüz * bır mevku mahsus verılme- müişti! Halbuki Sultan Mahmut Ve ona yardımcı “olan hüktüimet ricali islahat işinde slabıldıgı— 'ne çalışiyorlardı. Ha lerdi ki, firenk âdetlerini kabül hususunda . gösterilen 1 mufrıt mey11 ve 'İnhimake vesaire- ye dair ulem heyetı namina müftü. bir muhtı— 'ra ile.beyani şikâyete mechur kalmıştı. Şul tan Mahmut ise'halkım ve ulemanın bu hayırhahane nasihatlerine kulak vereçeği yerde bu muhtırayı kemali hiddet ve şıddetle yırtmış ve ulemanın ancak mezhep 1sler1ne karışması lazımgeldıgmı yoksşa hukumet işi- -ni idare etmek yalnız zatr humayu.nlarma alt bulundugunu sovlemıst Devletln askerı teekılatı altust oldu Her “taraffa ıslahatâ başlandı. Artık” Avıupahlar_ : Lâkin onlarını - maksadı. memnun olmahydı ttâ o-kadar ileri gitmiş- | * Ve müesseseler yıkılıyor, fakat yerıne hıcbır . GİRLİR, Sayii sa © -devlet binasının tamamlyle çökmesi oldugu için, hükümetin hiçbir zaman dahili buhı'an— dan kurtulmaması icap ederdi. Devlet “dâhili teşettütlerle -şarşılıp zaafa uğradıkça harici sillelerle biraz daha onu sersemiletmek, bu | “suretle ınkırazı hazırlarnak onların gayei “âömâli idi. : - Nitekim Rusyada yeni tahta geçen impaâ- rator Nikola bir taraftan askeri numayıslerde bulunurken, diğer şaraftan Yunan isyanı tah- rik ediliyor, İngiltere ile Rusya 'arasındaki iti- "lâfa Fransa 'da iştirak ettikten Sonra, Londra '_ muahedesı akdolunuyor ve Yunanistanda te- essüs eder idareyi fiilen mevcut bir hükümet suretinide. tanımayı taahihüt ediyorlar; arka- sından «Navarit» de Osmanli donarıması ya- kılıyor; daha sorra Rusya Balkanları aşıyor, - İstanbulu: tehdit ediyor, Sultan Mahmut t Yu- “nanistarim kirallığinı tasdike muztar kalıyor. * İşte bunlar Avrupalıların hayırhâhane bir surette taysiye” edip durdukları ıslahata karşı gösterdikleri karşılık! Bir taraftan ısla- hata teşvik ediyorlar; dâhili buhran yüz gös- terince tepesıne çullanıyorlar; maddi, mânevi devlet binasının yıkılması için ellrinden -ge- |leni yapmaktan geri durmuyorlardi. . Çok geçmeden Sultan Mahmut, takıp et— tiği siyasetin felâketli netıce]erım goruyor, yeis ve fütura düşüyor, salâh ve saadet yerine tezebzüp ve felâket artıyör, birçok kanunlar * şey. konulamıyor. Halkın teessür ve ınf al günden güne artıyör. * / Lâkin bu kadar felâketlere, bu. kadar İin- fıallere rağmen ıslahat illeti bir turlu geçmi- ve İcraat yolunun “hemen her a Yanı sırlarının dini ve milli müfrit hassasıyetlerı - karşısında îevakkufa Tmecbür kalmışti.»: Demek ki-ıslahat namı altmda yapılan: “bütün ieraat, dine ve milliyete karşı idi. Sul- tan Mahmut tamamıyle Türklüğü terk ede- upalıların 1sted1g1 gibi bır ki hvetlerıne meıbut ola_ı halkıh h_551yaiu bu- na - maru o_luyoıdu Dsref EDİP
