13 Mart 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1
PAZARTESİ 19 MART 1933 8 irci sene No. 2546 NUSHASI 5 KURUŞTUR Niçin Seferberlik? | Büyük Reis'in tarih ve dil işleri- De nasıl yakmdan mz yeme nu görüyoruz. son İlme nim hükümet, fırka ve gazetelerimiz seferberlik ismini vermişlerdir. Şemsettin musundaki #lık bulmak, herhangi bir ilim be emi odasından ve masası başın Türk Si bedia vazife Bir millet, ancak milli bir tarihi olan, milli bir toprak üstünde otu- ran, milli bir iktisat istiklöli ve PE ili Carte NE m p imperatorluğunun ne toprağı, ne tarihi, ne iktısadı, ne dili milli idi. Milli bir dava demek, bütün mil letin benimsediği, Eer millette suurlaşan, bütün milletin anladığı, sevdiği, istediği bir dava demektir. Dil, böyle bir dava olarak, tıp- kı toprak gibi, tıpkı iktısat gibi, tıpkı tarih gibi, Türk kurtulaş ve Türk istiklâl hareketinin esasların dan biridir ve belki başlıcasıdır.. . Çünkü bir millet, en önce, kafasın- dan ve ruhundan inşa olunur. Türk dili meselesini, ıstılahlar bulmak, sarfı ve nahvi düzeltmek, bir lügat kitabı yapmak gibi, he- men hemen her milletin uğraştığı bir akademi vazifesi olarak almak doğru değildir. Bunlar Türkiyede dahi bir ilim heyetinin işi değildir veya işi olmaktan çıkmıştır, demek İslemiyorum.. Ancak bizim dava- mazın ismi Türk dilinin yeniden millileştirilmesidir. Bir harbin en yüksek ihtisastan &n uzak köyün çiftçisine kadar da- &ılan vazifeleri gibi, Türk dilinin yeniden millileştirilmesinin mil. Yonları hisselendiren böyle vazife Ye mes'uliyetleri vardır. Bu dava- daki alâkasızlıkla, istiklâl ve kur- tuluş davalarmın herhangi birin- deki alâkasızlık arasında ne fark bulunabilir?. Gazetenizi açıp o gün ortaya a- Ulan kamus kelimelerini gördüğü- nüz zaman, bunu seyredeceğiniz veya birinin dediğini beğenip öte- kinin dediğini beğenmiyerek eğle- neceğiniz bir iş değil, sizden he- men çalışma isteyen, sizi hemen Vazife başma çağıran bir dava ol. duğunu hatırdan çıkarmayınız. Biz muharrir olarak dilimizin bugünkü vaziyeti ne olduğunu bi- liriz. Bir ilim bahsi anlatırken ve- Ya tercüme ederken, kendi başına ir de lisancılık etmiyen hemen hiç kimse yotkur. * Bunun neticesi tu olur ki bazan bildiği türkçenin Yarısmdan az ingilizce veya al. Manca bilen biri, herhangi bir ilim bahsini bu yarı bildiği dilden oku- mağı ve dinlemeği tercih eder. Her eline kalem alanım her rast iği mefhuma kendi aklının ve zevkinin yardımı ile karşılık bul mağa kalkışmasının sonu, derin bir vuzuhsuzluk olur. Kenarına tabir- lerini tl, i erinin ve rstılahlarınm frenkçesi | gümüş pata için kabul yazılmamış bütün ilim ve fen ki- taplarımızda bu yuzuhsuzluk var- dır. Fakat bu vuzuhsuzluk en basit a yazılarından da eksik de ir: Fallen ey emk Biz birbirimizi anlıyoruz, sözü bir dereceye kadar doğrudur: Biz Sağ - anlatacağımız kadarı söylüyoruz: ami ek; anlatamı- — Hissediyorum amma, anlata- Sözü en çok Türkler arasında ge Yeni fikir ve duygularımızın bi bir tuhaflık gösterir. Bu sebep- Mçete dili olmaktan çıkarak, bir | Şok muharrirlerin tenkit, hattâ şiir da yer tutmağa başladı. Türkçenin büyük, derin ve em- Bine mile bilo ölinlsik gi” | iz kabiliyeti düşünülecek olur- | 2. içinde bulunduğumuz - bu hal ndıricı olmağa kadar varır. Türkçeyi yeniden > millileştir- Sahip ve Başmuharriri Siirt Meb'usa MAHMUT Umumi Neşriyat ve Yazı Müdürü ETEM İZZET ütünİstanbulkelimelere| İfadeler alındı cevap hazırlıyor Sen “— İkinci listeyi bugün neşrediyoruZ Başvekâlette bütün bütü vatandaşlara açtığı büyük dil anketi büyük. bir ehemmiyet ve alâka ile karşılanmıştır. Dün neşredilen ilk 16 kelimelik İiste herkes tarafından büyük bir itina ile okunmuş ve karşılıkları bulun- mak için çalışılmıştır. Dün bütün vatandaşlar, evde, dairede, tram- vayda, kahvede, sokakta Dil anke- tinin ilk on altı kelimesi üzerinde münakaşalar yapıyorlar, bulduk- ları karşılıkların ifade ettikleri mâ naları tetkik ediyorlardı. Dil ânke- tini bütün vatandaşlar kendilerine en mühim bir meşgale edinmişler- di. Dün mekteplerde de türkçe ve edebiyat hocaları talebe ile birlik- te, ankete verilecek cevaplar üze- rinde uğraşmışlardır. Her tarafta sezilen alâka, büyük dil anketinin üç ay sonunda muvaffakıyetle neticeleneceğini o göstermektedir. Halkevi dil ve edebiyat şubesi ida re heyeti dün bir içtima yaparak dil anketinde Halkevine düşen va zifeyi tamamile yapmak için lâ- zım gelen bazı yeni tetbirler alın- mıştır. Bu milli vazifeye herkes bağlamak için, Halkevi bütün ve- saitile çalışmaktadır. Bugün kar. şılığı bulunmak üzere ikinci keli- me listesini neşrediyoruz. Alacağı mız cevapları sırasile neşredece- dairelere emir verdi; e rk İkinci liste ANKARA, 1IZ (AA.) —T.D.T. cemiyetinden: Karşılıkları aranacak özüpçü ve farıça kelimelerin 2 mina ralı bistesi şudur: 1 — Bahil 2 — Bahis - Bahs 3 — Bahusus bebe 6 — Baki - Baka'dan 7 — Bakire 8 — Bali 9 —PBa 10 — Becayiş 11 — Bedbin 12 — Bedel 13 — Beden 14 — Bedevi 15 — Bedi - Bedaatten 16 — Bedihi 17 — Beis. Listelerde çıkan kelimelerden ma- maları birden fazla olanların her ma- nası için ayrı ayrı karşılıklar ileri sü- rülebilir. iz. Dünkü 16 kelimelik İistedeki osmanlıca kelimelerin türkçe mu- (Devamı 6 mer sahifede) Gümüş ve nikel paralar hanın Mecliste tet Gümüş para çıkarıldıktan sonra piya- sadan kaldırılacak bronz on kuruşluk ANKARA, 12 ( Telefonla ) — Meclis encümenlerinde yeni mâde ni ufaklık para basılması hakkın- daki kanun lâyihasınım tetkikine gelecek hafta başlanacaktır. Dün aşlıca esasları bildirdiğim bu lâyihanın diğer hükümlerine göre i haddi 20 lira, on ve beş kuruşluk nikel para için 5 lira, bir kuruşluk nikel para için bir lira ve bronz için de 25 kuruş olacaktır. Mal sandıklarına ve Cümhuriyet Merkez bankası merkez ve şubelerine tediye maka mında veya mübadele maksadile ibraz edil gümüş, nikel ve bornz paraların mikdarı ne olursa Yeni para basılması hakkında lâyi kikine başlanıyor olsun kabul edilecektir. Mübadele maksadıle arzedilen paranın asga- ri haddinin her nevi meskükât için 5 lira olması teklif olunmaktadır. Delik paralar Delinmiş, kesilmiş, hırpalanmış ve kulp takılmış ve her ne suretle olursa olsun asli şekilleri değiştiril miş paralar kanuni vasıflarını ve tedavül kabiliyetlerini bu kanun meriyete girdikten sonra kaybede ceklerdir. Hiç bir alacaklı bu nevi bir parayı kabule icbar edilemiye- cektir. Ancak tedavül neticesinde aşınmış yazıları ve şekilleri silin- miş paralar sıhhatlerinden şüphe tevlit edecek derecede bozulmuş olmadıkça mal sandıkları ve hazi- neye devredilmek üzere Merkez Bankası tarafından kabul edilecek tir. Fakat bunlar tekrar tedavüle çıkarılamıyacaktır. Elyevm kanu- ni sikke mahiyetine haiz gümüş paralarla 12 şubat 1924 tarihli ka- nunun 4 üncü maddesi mucibince tedavül kıymetini haiz olan gümüş ve gümüşlü paralar dahi madeni fiyatlarla mübayaa edilecektir. (Devamı 6 ıncı" sahilede) Seyyah akını başladı. Bu resim dün şehrimizi gezen seyyahlardan bir grupu gösteriyor mek, Türk dilini bu asrın konuşur, yazar, anlatır tam ve kusursuz dili derecesine çıkarmak, yalnız milli gurur değil, milli varlık meselesi- dir... Falih RIFKI Dün Bursa'da 18 kişi dinlendi BURSA, 12 (Telefonla) — Ço- ruma nakledileri irtica hâdisesi da vası için şehrimizde istinabe sure tile ifadeleri almacak kimseler bu gün saat onda asliye ceza mahke - mesine getirildiler. 18 kişiden iba ret olan bu şahitlerden ramazan i çinde birgün sabah namazına ge- len Ulucami müezini Haci Emin namıhdaki şahsın “müjdeler olsun gözünüz aydın, bundan sonra artık arapça &zan okunacak” diyip de- mediği soruldu. Bazıları Hacı E- | minden 'duyduklarını; bağıları da | başkalarından işittiklerini söyledi | ler. Bir kısmı da biribirini tutmı- yan ifadelerde bulundular. Bu ifa- deler Çotuma gönderilecektir. Bursada iki komünist tevkif edi'di BURSA, 12 (Telefonla) — Bu- gün şehrimizde komünistlikle maz nun Trabzonlu Osman ve Kavala- h Ali E£. ler isminde iki kişi tev- kif edilmiştir. Kavalalı Alinin ay- ni zamanda asker kaçağı olduğu da anlaşılmıştır. Gözleri yolda , Kaldı! MI: Şor'u rıhtımda bek- emine dünkü hali.. Yunan artisti Papasla birlikte Ati- Baya firar eden Matmazel Şorun, At- mAya giden babasının nezdina avdet ettiğini dünkü müshamızda Haber ver İ miştik. M. Şorun, kızile birlikte İstan- bula hareket ettiğine dair Atinadan gelen bir telgraf haberi üzerine, dün Sirkeciye gelen trenleri, akşam üstü Pireden gelen Ganje vapurunu birçok meraklılar beklemiş, fakat ikiside gelmemiştir. Ganje vapurundan M. Şorla kızının çıkacağını çok kuvvetle ünit eden mp raklılar meyanmda Rum ve bilhassa Museviler ekseriyeti teşkil ediyorlar» dı. Bunların arasında bir hayli Muse- vi matmazeli de bulunuyordu. Vapur, rıhtıma yanaşırken, her a- ğızdan (Şor, Şar) isimleri işitilmekte, güve: görünen bir Mösyö (İşte M. Şor olacak) diye gösterilmekte i- di. Bir aralık vapurun küçük bir ka- şı görünmüş: — İşte, işte Matmazel Şor, saklanı- yor da gizlice rıhtıma bakmak iste- Sesleri ir, Bütün ak (Devamı 6 ıncı sahifede) ——— Mücadele senelerinden hatıralar ara aa Dünkü çekilişte ikramiye, mükâ- İat ve amorti kazanan numarala- rın listesi yedinci sahifededir. Bankalara verilecek para Mevduatı koruma kanununun tetkikine başlanıyor Bankalar hangi şartlar! ANKARA, 12 ( Milliyet ) — Yakında Millet Meclisi encümen- lerinde tetkikine başlanacak olan mevduatı koruma kanun lâyihası mühim esasları ihtiva etmektedir. Buna göre tevdiatı kabul edebil- mek için Türk kanunlarına tevfi- kan tesis edilmiş bankaların tahsil la para alabilecekler? idilmiş sermayelerinin ve ecnebi bankaların memleketimize tahsis ettikleri sermaye mikdarlarının ilk tesis masarifi hariç olarak nü - fusu 250 binden fazla yerlerde bir milyon lira, nüfusu 100 binden faz la ve iki yüz elli bine kadar olan yerlerde en az 500 bin lira, nüfusu 50 binden 100 bine kadar olan yer lerde 250 bin lira, nüfusu 50 bin- den aşağı olan yerlerde 100 bin li ra olması şarttır. Ecnebi bankalar Türkiyedeki şubelerine tahsis et- tikleri sermayeyi Türk parasına tahvil ve bilânçoları bu esas dahi- linde tanzim edecektir. Tevdiat ka bulüne mezun her banka hesapla- rmdan ticari mevduatla tasarruf mevduatını ayırmağa mecbur tutu lacaktır. Tasarruf mevduatı hesap lardaki mebaliğden her şahsın ceman 1000 liraya kadar olan tev diatr haczedilemiyecektir. Ancak faizi haczolunabilecektir. Banka - larda ve kredi müesseselerinde e- manet veya hesabı cari suretile pa | ea kabul eden bilâmim milessese- | | lerde taazzi ve ayni mevduat ile emanet veya hesabı cari şeklinde- ki her türlü matlübat en son talep veya muamele tarihinden itibaren son sene içinde alâkadar tarafın. (Devamı 6 ıncı sahifede) Mübadele işlerinin sonu Şevki Bey son vaziyeti ve son ediyor Madrit tayin edilen Muh telit Mübadele komisyonundaki baş- İ murahhasrmız Şevki B. dün kendi- | aile görüşen muharririmizin muhte- lif sunllerine cevaben aşağıdaki be- yanatta bulunmuştur: “.- Bir hafta sonra Madrit'e ha- reket ve bir ay sonra komisyondaki işlerle meşgul üzere avdet © leye bağlanacak bir de liste tanzim olunacaktır. Bundan başka İspanya | ile bir de ticaret munhedesi aktedi- lecek, buna sit müzakerat burada cereyan edecektir. Muhtelit komisyon işleri ilerile- mektedir, Bitaraf azaya muhavvel 200 kadar iş vardır. Bunların biran evvel intacı için Türk ve Yunan he- yetleri müştereken çalışarak bitaraf azanın işlerini tahfife karar vermiş (Devamı 6 mer sahifede) - © tedbirleri izah Zaman olur ki hay: ——— li cihan değer. "Amerika — Acaba bana hâlâ yeni dünya mı diyorlar?
