13 Haziran 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 7

“ 13 HAZİRAN — 1988 Motörü ilk keşfeden > ize i kimdir? Nasıl muvaffak oldu? kimlerle ve ne türlü müşkülâtla çarpıştı ? Mühendis DizePin ölümündeki esrar 25 senedenberi hââ Dünyanın bütün memleketlerinde bir çok Dizel motörü çalışıyor; lokomotifle- ri, vapurları, denizaltı gemilerini” dina. moları ve kamyonları işletiyor. Bu motörü keşieden Dizelin yaşayışı İ kadar ölüşü de bir macera rorcarı gibi garip ve esrarlı olmuştur. İnsanlığa E- dison veya (oMarkoni okadar hiz met eden bu büyük adam, 1913 de birdenbire ortadan kaybolmuş, aradan geçen 25 sene bu ölümün sırrmı Sözememiştir. ».x 29 eylül 1913 günü saat dokuza doğru Şok kibar giyinmiş dört İngiliz Harviç limanında Anversden gelen Dresden va. Purunu bekliyordu. Vapur muayyen sa. atinde limana demirledi. Dört İngiliz, sesizce, yolcuların çıkışma baktılar. Bir çeyrek içerisinde bütün vapur boşalmış, fakat İngilizlerin beklediği yolcu çıkma- mıştı, Dört İngilizin en genci vapurdan çıkmak üzere olan bir memura yaklaştı: — Vapurda kimse kaldı mı? diye sor. — Hayır, kimseler kalmadı. İngiliz hayretle: — imkânsız. Mühendis Dizel vapurda Olacaktı. Anversten vapurunuzla hareket €deceğini telgrafla bildirmişti. Memur: — Evet, dedi, vapurdaydı. İhtimalki kamarasında uyuyup kalmıştır. Şimdi birisini gönderip uyandırayım. Birkaç dakika sonra sahildeki İngiliz ler gemide müthiş bir telâş başladığının farkına yartılar, Filhakika Dizeli uyan. dırmak içiş kamarasına giden tayfa ge — Tisdönmüş ve mühendisin, bavulları ve ram kathz Ada bulunduğu Balde, hiçbir. İZ bırakmadan ortadan yok — olduğunu Flemişti. Geminin her tarafmı aratan kaptan hiçbir yerde mühendisi bulama- Yınca polise başvurdu. Vapura gelen polisler mühendisin ka. Marasmdaki yatağı bozulmamış gördü. e. Demek ki mühendis o geceyi kama. Hatırla geçirmemişti. Halledilemiyen bir muamma Alman mühendis ne olmuştu? Dresden vapuru bir gün evvel akşamın Mat altısında Anvers limanından ayrıl aştı. Dizel, öteki yolcularla © beraber, Salonda akşam yemeği yemişti. Tahkikat hiçbir netice vermedi. İl birinciteşrinde, Holandalt gemiciler, in cesedini Esko nehri mansabında lar arasında buldular. Fakat ölümü. Sirri bir türlü anlaşılamadı. Dizel kımdır ? Dizel, Almanyadan (Fransaya hicret #tmiş bir mücellidin oğludur. Pariste doğ £, 1870 harbi patladığı vakit Dİ. Mİ ailesi Ftansadan ayrıldı, İngiltereye İ. Harp bittikten sonra baba, oğlunu di, Yadaki akrabasının yanma gönder kaç uk mühendis olmak ailesi ir fakirdi. Onun için Dizel bir taraf- mektebe gidiyor, bir taraftan da Al. Socuklarına fransızca ders vererek kazanıyordu. Yalın ilk acıları tahsilini bitirdi, Fransaya dön. hayatının ilk acı darbesile kar » Mühendis yeni bir soğutma ma. Mat etmişti. Çalıştığı o fabrikaya Samimiyetle tevdi etti, Patron Hür makineyi yaptılar, Fakat keş Mühey ler ve beş para vermediler. Habe, 8 dava açtı. Dava ile beraber YI, mevkiini de kaybetti, sonra Dizel herkesten çeki- Ye inanmıyan bir adam ol. istiyordu. Fa. Hiligi! Üy, A7Bİ sene sanat âleminde derin Ying, re bir kitap vazdı. Bu ese. By nin nazariyelerini izah etti, Dize meşrinden birkaç ay sonrü yadaki meşhur Krup mües. i i in bir mektup aldı. Bu mektupta emrine bir lâboratuvar kuru çözülememiştir Mühendis Dizel lacağı ve keşfi için lâzım olan bütün masrafların ödeneceği yazılıyordu. Tabit bu teklif Dizeli çok memnun etti. Mü. hendis derhal Almanyaya gitti. Krup Tubrikasma karşı Dizel Bir kaç ay geceli gündüzlü çalışma: dan sonra ilk motör yapıldı. Mütehas sısların huzurunda yapılan tecrübeler iyi neticeler verdi. Ve Krup müessesesi, bü yeni keşlin ihtira beratmı almayı mü- bendiso vaadetti, Vakm bir ibtira beratı almak kolay bir iş değildir. Belki bu ele aylar- ca devam edebilir, belki'de-bir sene sü- şet, Aylar geçti, ihtira beratı almamadı. Dizel sabırsızlandı. Gizli tahkikat yaptı ve bu gecikmeye Krup fabrikasının his- sedarlarından bir kaçının sebep olduğu» nü öğrendi. Meseleyi fabrika direktöründen sordu. Direktör maksadı açıkça anlattı: — İhtiramızı Krup fabrikasına terke- derseniz ihtira beratını derhal alırız; si- ze de fabrikanın bu İşte kazanacağı pa- radan yüüzde hesabile bir miktarını bi- rakırız. Dizel Fransada başına gelenlerden bir ders almıştı. Bu teklife kolay kolay razı olmadı. Aralarında halli güç ihtilâflar çıktı. Fakat sonunda uyuştular, Avsburg ve Esten'deki büyük (abrika- lar Dizel motörleri yapmağa başladılar, Hem de on binlerce... Müessese bu mo- törlerden sayısız milyonlar kazandı. Dizel mukaveleyi imzalarken aldanmış olduğunu anladı. Bu işten büyük bir söhret kazanmıştı, fakat eline ancak mutavasut bir hayat geçirmesine kâfi Para geçiyordu. Deha intikam alıyor! Dizel, fabrikadan intikam almaya ka- rar verdi. Bir dâhiye yakışacak bir inti- kam, O, bir dakika bile boş durmadı. Gece gündüz çalıştı. Yeni bir motör icat etmek (üzeredir. Bu yepyeni bir model olacak.. Krup fab rikasmın yaptığı motörlerin kiymetini sıfıra indirecek bir motör... Motör icat edildi. Fakat beklemek l8- zım,.. Mukavele mucibinos Dizel mo- börlerinin imal hakkı on sene için Krup fabrikalarma terkedilmiştir. Dizel yılmak bilir bir adam değil dir. On sene beklemekten ne çıkar!.. Ça“ lışmak her ıztırabı unutturan bir tesel. Hidir. 1911. On sene bitmiştir. Dizel bahriye nezaretine mensup mütehassısların hu 9 Bin, : Mi Motörlere dair ilk kati keşfi 1893 | zurunda * tecrübelerini yapıyor. Çünkü Dizel'in bu yeni motörü lokomotiflerde ve gemilerde de kullanılacaktır. Tecrübevi görenler mühendisi alkışlı-! yorlar, Mütehassslar heyetinin reisi şöy | le diyor: — Almanyayı tehdit eden tehlikeler | Karşısında bu keşfinizle iftihar etmek HABER — Aksam Tehlike avcılarının bin bir maceraları Bir delikonlı, otomabille yirm! metre yüksekten nehire «Tehlike avcıları,, ismi verilen macera meraklıları vardır. Bunlar, en tehlikeli ve yüzde yüz ölüm gibi görülen işlere girişirler ve hatıra gelmiyen yüzde bir kurtuluş ihtimali ile kurtulurlar. Tehlike avcılarının bazıları bu işi pa. ra kazanmak için yaparlar, bazıları ise kendi zevkleri için. Para kazanmak için yapanlar da esasen bundan bir zevk duy dukları için bu tehlikeye atılmaktadır. Çünkü, bunlar öyle tehlikeli işlerdir ki, merakı olmıyan kimselerce, milyon veril se kabul edilmez. Meselâ, bir otomobille, son süratle bir köprüden geçeceksiniz. Köprünün ortası. na geldiğiniz zaman, on beş, yirmi metre yüksekten, otomobille beraber sulara yu. yarlanacaksınız ve derhal otomobilin ka- pısını açıp, dışarı (o fırlıyacak ve suyun içinden, yüzerek, dışarı çıkacaksınız. Buna imkân var mı? demeyin. Bunu tehlike avcıları en basit iş olarak kabul ediyorlar ve yapıyorlar. Bu verdiğimiz misalde muvaffak olan bir Amerikalıdır. Bir gün, bir filmde böyle bir sahne çevrilmek icap ediyor. Bunu, sinema kilesi ile çevirmeyi düşü. nüyorlar. Bir takım zorluklar görülüyor. O zaman bir adam çıkıyor: — Ben bü İşi yaparım, diyor, sinema hilesine lüzum yok.. Şüphesiz, budddia herkesi hayrette bi. rakıyor, — Nasıl olur? diyorlar. İmkânı yok? — Siz orasını bana bırakm. Con Hardi ismindeki bu genç, iyi bir yüzücüdür; otomobil sürat yarışlarında da çok muvaffakiyet kazanmıştır. O an. da üzerine aldığı vazife ile bu iki maha- retini bir arada göstermek istiyor. Con Hardi'den, bu hâdise esnasında ölürse sinema şirketinin mesul olmadığı. na, bu işe kendisinin bile bile giriştiğine dair bir senet alıyorlar ve tehlikeli ölüm sahnesi çevtilmeye başlıyor. ” . Con, otomobili ile, köprünün yüz mte- re kadar ötesinden açılıyor ve son süratle köprüye geliyor. Köprünün bir tralin. daki korkuluk ufak bir çarpma ile yıki- lacak şekildedir. Tehlike avcısı, derhal dümeni O tarafa kırıyor ve... w Otomobil yirmi metre (yukardan, bütün hızı ile, sulara yuvarlanıyor. Bir anda sular karışıyor.. Otomobil ortadan kaybolmuştur... Bütün gözler, merakla, endişe ile bek. liyor: Otomobildi suyun O üzerine çıka. cak mı, çıkmıyacak mı? Otomobilin düşmesi üzerine sularda basıl olan girdaba o sürüklenmemek için uzağa açılmış olan yardımcı kayıklar derhal koşuyorlar. Fakat, sulardan çı. kan yok.. / Con Hardi boğuldu mu? Hayır; biraz öteden sular dalgalanıyor ve ölüme kadar gidip gelen cesur genç, bir dalmar hareketinden çıkar gibi, sula- rın Üzerinde görünüyor. Kendisini san. dala alıyorlar ve sahile götürüyorlar, Con Hardi heyecan içindedir. Yüreği çarpmaktadır. Fakat, zannedildiği gibi. ne baygınlık geçiriyor, ne de uzanıp yatı. yor. Bir bardak su içtikten sonra, ıslan. mış olan elbiselerini değiştirirken anlatı» yor: — Otomobille beraber köprüden aşağı. ya düşünce gözümü etrafa çevirdim. Su- larm, otomobilin düşmesi İle bulanan ya. rt şeffaflığı içinde, başaşağı (gitmekte olduğumu farkettim. Fakat, otomobil, suyun içinde İkinci bir takla (yaptı ve hakkınızdır. Bu keşfiniz vatanın eline kuvvetli bir silâh veriyor. Bu silâh elin- deyken Almanyanın yenilmesine imkân yoktur, Alman Harbiye Nezareti plânı satımal- maya karar veriyor. Fakat Krup fabrikası gene faaliyete geçiyor. Gizli gizli Harbiye nezaretile Dizel arasındaki mukavelenin imzalan- masını geciktiriyor. Dizel bu defa isyan ediyor. Ve motö rünü İngiltereye satmak için teşebbüs lere giriyor. İngiltereye gitmek için An- vers'ten vapura biniyor. Bu seyahat dünyanm büyük adamla- tından birinin son seyahati olmuştur, yuvaârlan y ben, derhal elimi uzatarak kapıyı açtım, dışarı fırladım. “Çıktığım yer, su idi ve kendimi bırak sam, suların dibindeki kumlara doğru gi- decektim. Çevik bir hareketle otomobi. lin üstüne gelecek şekilde vaziyet aldım ve ayaklarım, o sırada bir kayanm üze. rine oturan otomobile değdi, “Ayaklarımız otomobilin üzerine vura ların üzerine fırladım... rak, yukarıya doğru hamle aldım ve sus Con Hardi bunları, gayet basit bir iş. miş gibi anldtiyor. Kerdisinin Böyle, taf silgi ile ahlatliğr BütdK” "Bufilar'Bir iki dakikanın içinde olmuştur. “Tehlike av. ısının, kurtulmasına belki biraz da te. sadüf yardım elmiştir. Fakat, ne de ol- sa, bunda Con Hardinin soğuk kanlılığı büyük rol oynamıştır. Esasen, bu işi ba. şaracağını merek girişmiş olan ce. sur adam hakikaten, düşündüğü gibi, muvaffak olmuşlur.. Film de muvaffakiyetle - bitirilmiş o. luyor. Con Hardi, ondan'sonra daha bir çok tehlikeli sahneler çevirmiştir. Bugün, Holivudda filmlerin o tehlikeli sahnelerini çeviren “macerzcılar,, vardır. Bunlar aralarında bir de birlik kurmuş- lardır. Kendilerine, sinemalardan başka müesseseler de ara sıra müracaat ederler ve dalgıçlık gibi zor işler için o yardım isterler. Hattâ, atlas Okyanusu ortasında batan bir gemideki definenin çıkarılması işini de bu birliğe dahil maceracılardan biri üzerine almıştı. “Siklon,, ie “Sarışın mermi,, “Siklon,, ile “Sarışın Mermi,, Ferhat ile Şirin, Asyile Kerem (gibi, bir aşk masalı kahramanı olabilecek iki kişidir.. Fakat, aşkları da, isimlerinin işaret et. tiği gibi, çok makineleşmişdir ve yirmin- ci asrın malıdır. “Siklon,, ismi verilen adam Danni Kar ter adında, bir İngiliz motosiklet şampi. yonudur ve en tehlikeli koşularda birin- ciliği kazanmıştır. Müsabakaları bitirip. kırılacak rekor kalmayınca, “Siklon,, zihninde o macera icat ediyor ve bunlari da birer birer ta. mamlıyor. Damdan dama motosikletle atlamalar, uçurumları aşmalar, suya at. layıp, lâstik top gibi sıçrıyarak havalan. malar... Bunlarm hepsi muvaffakiyetle bâşarılan tehlikeli oyunlardır. Danni Karter, maceraya o doymuyor. Ancak, bu sahada kendisini yalnız hisse- diyor ve beraberce tehlikelere (atılacak bir arkadaş aramağa başlıyor.” “Siklon,,un bu talebine cevap.vermek. te bütün arkadaşları tereddüt ediyorlar. Fakat, hiç beklenilmiyen birisi: — Ben! diye koşup geliyor. Bu bir kadındır. Siklon, kendisine arkadaş - aradığını ilân ettiği zaman, bundan sonra girişece. Zi tehlikeli oyunu da (bildirmişti: Bu, ı ve k urtuldu Bir şampiyon, motosikletile damdan dama atlıyor “Sarışın Mermi,, adı verilen genç kadin ve motosiklet şampiyonu, içinden alevler yükselen kulübeyi ansıl aştılar? © kadar tehlikeli bir şeydir ki, herkes: — Acaba Siklon aklmı mı kaybetti! di. ye düşünüyor. İngiliz motosiklet şampiyonunun çık dırdiğıne inanmıyanlar da kendisinin a. lay ettiğini sanıyorlar, Fakat Siklon ciddi söylemiştir ve ona arkadaş olmak üzere kendisini o takdim eden kadında onun ciddi söylediğini bi. liyor. İkisi beraber, dünya için “tehlike. li,, fakat onlar için “basit, olan oyuna giriştikleri zaman da herkes hayret edi. yor, Oyun başlıyor. Sahne şu: Bir kulübe, Kulübenin iki tarafındaki duvar, yarıya kadar tuğla, yaridan yüz yarısı penceredir. Diğer iki duvat ise tâ. mamile camdı... Kulübenin döşemesi tah tadır ve tahtalara benzin dökülerek tu. tuşturulmuştur. Yükselen alevler uzak. tan görülmektedir. Kahramanlar uzakta. Hazırlanıyorlar. Evvelâ Siklon üzerine meşin elbisesini gi. Yiyor. Başına başlığını takıyor ve yüzü. ne, gaz maskesi gibi her tarafını kapir. yan maskeyi geçiriyor. Bu çelik maske içinde, gözleri, kalın bir camdan bakmak tadır.. O tamam. Şimdi sıra “Sarışın Mermi, ye geldi. Kadın, meşin elbisesini giymiş- tir, Siklon, onun maskesini otakmasına yardım ediyor, O da hazır... Motosiklete biniyorlar. Siklon önde, Sarışın Mermi arkada. Motosiklet hare. ket ediyor ve son süratle... w İçinde alevler yükselen kulübenin cam kapısından içeri girmek üzere gidi. yorlar. Kulübenin, ilk cam kapısı büyük bir şangırtı İle kırılıyor. İkinci kapınm kırıl. masi da saniyenin binde biri kadar bile bir vakit geçmeden, birincisine karışıyor ve bir çığlık... Motosiklet devrilmişti... Etrafta, o zamana kadar seyirci olarak duranlar, derhal koşuyorlar. Motosiklet- mış, diğeri bir kenara fırlamıştır. Bu si. rada, yanan kulübenin alevleri dışarı uzanmış ve onları yakmak tehlikesini göstermiye başlamıştır. Fakat, Siklon ile Sarışın Mermi, etraf tan koşanların yardımına lüzum bırak. madan, derhal doğruluyorlar ve alevler- den kurtuluyorlar... Birinci tecrübe o muvaffakiyetsizlikle neticelenmiştir, Fakat, bu kadarı da muvaffakiyet de. Zil mi? Öyle lâkin tehlike avcıları, bu tecrübe. ye tekrar başlamak hevesindedir. Kulü. benin camları tamir olunuyor ve ayni tehlikeli sahne tekrar ediliyor. İkinci tecrübe şampiyonların İstediği şekilde neticelenmiştir: Kulübenin bir cam duvarını kırarak içeri giren motosik let üzerindeki iki kişi ile beraber, ikinci cam duvarı delerek müthiş - şangırtılar, alevler ve motör gürültüsü arasında, tip (Devamı 14 üncüde)