18 Mart 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

BABERİN TARİHİ TEFRİKASI: 28 A. Cim Vesikaları veren: Donanma Komodorluğu Başkâlibi Binbaşı Thsan Vilâyetlerden gealen telgraflarda hutbelerin Abdülhamlid yerine Sultan Reşat namına okurduğu bildirlilyordu ll paşa bu telgrafı alır almaz | Ü Yü derhal harekete geçirmiş, Fet. d civarına doğru dümen tut . ıî"-u. Ayrıca bir gün evvel Haliçten 'VI? donanmaya iltihak eden Basra % Ağoz destroyerlerinden Taşozu da *ğü.mu,-ı. Karadenize kaçmaya te. Z':: Memur etmişti. Şükrü bey kap- " kumandasmdaki Taşoz destroye- t manmnanm öncüsü gibi harekete GÜRiş, Fethibülende filonun gelmek. h:dkğuuu haber vermişti. Sonra bo. Nl doğru dümen tutarak vazifesine 'Amıştı. Saat 6 da yola çıkan do . » Saat 7 de Dolmabahçe önleri- uJ:flmiş. filo, burada müuhtelif mev- Te demirliyerek toplarını Yıldız is- m"lvtim— gçevirmiş, tehdidkâr bir ta. ualmıştı. ,,..d’;lecım milli” o geceyi içtima ha . - © Beçiriyordu. Relis Said paşa mec. TMebusan ikinci reisi Talât beyin Pa t ettiği Bakırköyden çekilen tel- h'l'k Üzerine ne yapmak lâzımgeldiği tü inda heyeti umumiyeye fikir sor- * heyeti umumiye bir saat süren Münakaşaden sonra: “Bir türlü ra- eyan, saadetinden mes'ul but. n tabaasını her an şahai emalle. _[“Hmıan uğrunda kanlı vakalara .“::lıckln çekinmiyon — Hünkârın tü datr fetva alınmam,, fikrinde 18- KaşeiMiş, bu işin merasimini gizlice a A LE Loan NU a aysa Kadianı ) hal'i karar altına almmış- karar verildiği sırada, faal ze - hâdiselerin bu kısmında mü . “Nel bir idare tesis eden Talât bey Hw"'“en vilâyetlerden gelme 10.15 ."'M Çıkarmıştı. Bunlar metin iti. ** tamamen biribirinin ayni idi. (; graflarm mealleri şuydu: .:'""'W_“.”MMH moclisi mill riya - İltyetimiz — hududlarında ecçen Kanı ah itidaren hutbelerin Abdül - ı,,,: han ismi yerine Sultan Mehmet .'ıo*ıı Ran hamis namına — okunduğu RUF İi ... Vilöyeti S' Krafları okuduktan sonra Talât “lq Yük bir talâkatla artık hal za- h çıtin geldiğini, hattâ geçmekte bi. N,M nu, memlekete yeni inkılâpla kh yeniliğin timsali olan bir pa. *hım getirilmesi zaruret haline gel. l..,ı; anlatmış ve bu nokta alkışlarIa lx,,n fünmıştı... Son olarak meclisi mil- Ra b)'ırıu İstanbula, moclisi mebu - b Asına gitmesi zarureti müze - H #dilerek buna da karar verildik- S,,.ı::? içtima nihayet bulmuştu. ©& , Aktıktan sonra ittihatçı grupuna bey meelisi millinin içtimaın. Vürh ise:ex hakkmda izahat vermiş, eden âsllerin bakiyesini devgir- | Branlığı ayni binada (klüpte) n,,“_ı Parti grupu bilhassa hal key. '%.. alkışlamış, bu toplantıda bu. k îuıf. Rauf ve Hamdi kaptan- 1> , Harara çok sevinmişlerdi. k““:"'ln 825 pazar sabahı şafakla —%Wn kumandasındaki müfre- k &at t*likuyu - Balmumcu hattında- k_k'ıburım bütün kuvvetile yük. İ Çok şiddetli bir müsademe 1 Çarpışmanın uzadığını gö. bı.:; foplarını Yıldız. istikametine h*l'ınl. bulunan donanma, Fethibil- "q%lmın iki topla harekete işti. İğy top :îeşl mukavemet eden Âsi fi Maneviyatını alt üst etmiş, n’"!'t imkânlarını parçalamış, , akip mukâavemet hattı çözül- | xıaî taburların efradı. dağılmış, Biror tarafa savuşmağa basla. 'M.“:l Mukavemet de bertaraf e. *R :nıu-ı vaziyet telgrafla tek. Ssllk y k'l j 'î' '*t ordusu kumandan'ığma öydeki meclisi milli riyaseti- ne bildirilmiş, Mahmut Şevket paşa o gün Sait paşa ile birlikte İstanbula girmişti. Onu müteskiben mebuslar husus! bir trenle topluca Sirkeciye in- mişler ve yine topluca yollarda biri- ken halkıin alkışları arasından mecli- Si mebusan binasma gelmişler, derhal içtima etmişlerdi. O celse çok kısa sürdü. Celseyi Sa. it paşa açtı, ve bir maddeli rumame derhal müzsekere edildi. Şeyhülislâm . dan getirtilen fetva hal'i tasdik edi. yor, mecis de bu kararı vermiş bulu- nüyordu, Karar hareket ordüsu ku - mandanlığına ve sadarete haberellerle bildirdi. Mebuslar ve âyan topluca Harbiye neraretine geldiler, Mahmut Şevket pasa o tzatte bir kararname ısdar ederek idarel örfiye ilân etmiş. ti, Hareket ordusu kuvvetlerince bu kararnamenin icabları yapılmaya, ter- tibat alınmaya başladı, herkes silâhı. nı karakollara teslim ediyor, balk so . kaklara asılan kararname usretlerinin etrafına toplanıyor, kararnameyi ilân eden gazeteler müverzilerden kapışılı. yordu. Harbiye nezaretine gelen mebuslar T4 kişiydiler, bir iki saat zarfında Vükelâ ve nazırlara da haber uçurtu- larak onlar da Harbiye nezaretine cel- bedildi. Ayni zamanda nezaret mey - danında hazırlanan (Otağı hümayunya yeni padişahm cülüsu de taht habii İsa, aa * . TüREÜ sadrazam Tevfik paşanın da dahil ol- duğu bir heyet Dolmabahçe sarayına vellahd dairesine gitmiş, vaziyeti ve. Hahd Reşad efendiye anlatmış, cülüs ve biat merasimi | için Reşad efendiyi beraber alarak Harbiye nezaretine ge. tirmişti. Reşad efendi nezaretin dış kapısın. dan girerken (Marşı sultani) çalan bir bando tarafından selâmlanmış, biat merasimi için toplananların alkış ve (padişahım çok yaşa) sadaları arasın- da (otağı hümayun) a girmişti. Burada usul ve nizama uyularak başta şeyhülislâm olmak üzere biat hazırlıkları yapılmış, fakat ittihatçı « ların teklifi üzerine yeni padişaha bi- attan evvel meşrutiyete sadık kalaca- Eına dair yemin ettirilmesi kararlaş . tırılmıştı. 'Teklif Reşad efendiye bildirildi. 'Taha çıkmış olmaktan başka bir ga. yeleri olmryan, değil bir devleti, hattd kendi hareketlerini bile idareye gücü yetmiyen, yaşlı veliaht bunu hahişle kabul etmiş, kendisine öğretilen yemi. ni gu şekilde tekrarlamıştı: “Bodadı itamımdan mevrus ve ga- yet hakla cülüs ottiğim tahti dlii Os- manide hukümran bulundukça şer'işe- rif, kannu esasi ahkdmımı, usulü meş Yutiyeti, hukuku millet mönafüi va, Yanı siyanet ödeceğime, bilhassa kanu. NU esasiyi nefsimden asiz bilip bu w. ğurda hiçbir şeyden çekinmiyeceğime vallahi, billdhi, ve tallahi!,, Vellâhtın yemininden sonra şeyhü- lislkm dua etmiş, bunu müteakip bi- at merasimi başlamıştı. Padisah har- biye nazırına mahstis mükellef bir koltuğu taht yerine almış, ona otur. muş, biat edenler de saçak yerine etek öpmekle bu merasimi tamamlamışlar- dı. Biat merasiminden sonra, yeni pa- dişah, yollara dökülen halk kütlesinin arasından sikışlar ve (padişahım çök yuşa) sedalariyle uğurlanarak sarayı- na, Dolmabahçeye dönmüştü. Abdülhamid Yıldızda bulunuyor, ha- remde kapanmre oturuyordu. 11 Ni , sandan sonra yanıma yaverler dahi uğ. ramaz olmuşlar, Tahsin bey savuş . muş, padisaha yıllarca nürmmlık vazi. fesi gören kerametlü şeyh! bile orta- dan sır olmuştu. (Devamı var) HABER — Akanm postası Hitlerin Avusluryayı ilhak etmesi akabinde herkesin kanaati gu merkez- deydi: “Almanyanın Brenner geçidine da . yanması asla İtalyanın hoşuna giden bir vaziyet suretinde kabul edilemez. İtalyanın bugüne kadar taayyün et . miş olan ana nası) telif edilel Fakat yeni Alman emrivakii karşı- sında, İtalyadan ufacık bir İtiraz yük. selmesi e dursun, bilâkls Musoli- vinin ateeli bir nutukla bu hareketi rösmen tasvib öelmeye hazırlandığı duyuldu. Bu hal umumi bir hayret uyandırdı. Herhalde Musolini “bu u- mumi hayret., € kızmış olacak ki dün, dünyanm her tarafında dikkatle din. lenen nutkunu söylerken dünyanm ber tarafıma cepheden bir hakaret savur- maktan çekinmedi! “— Almanyanın Brennere gelişini hayretle kargılıyanlar ancak budala lardır!, ası ile bu veaziyet * Diye bağırdı. Binaenaleyl artık bu hale hayret edebilmek bir hayli büyük cesaret işidir! Esasen meselenin hay. ret edilecek tarafı da kalmadı. Hâdi- se gittikçe vuzuh kazanıyor ve pek büyük sürprizler arifesinde bulunduğu muz anlaşılryor, Şimdi dünyanın İlk hayretl umumt bir telâğ ve tedehhü. | şe inkılâp etmiştir. Bu telâs ve teehhüs, bilhassa Fran- sayı kaplamıştır. Dünya hadiselerini bugüne kadar, eski telâkkilerle ve es. ki hesaplara göre mütalea etmekle Fransa ne büyük bir hataya düştüğü- nü şimdi acı acr köşfeder gibi oluyor. Avusturyayı Almanların - İngiliz - İtalyan konuşmaları başlarken işgal etmelerini, İngilterenin İtalyayı taz . yik etmek için başardığı mühim bir hüner sananlar da Fransa gibi yorlardı. Yani Almanya ile İ. talya hudutları arasında bir tampon devlet bulunmasını Romanım hayati | bir mesele olarak kabul ettiğine ve Almanyanm Brenner'e dayanmasile İtalyanımn kendi emniyetini tehdid'al- tma girmiş farzedeceğine, hele Al. manyanın Tirollardan veya Dalmacya dan sarkıp Akdenize inmesine asla göz Yumamıyacağına inanıyorlardı. Muso- Tininin nutku, Roma . Berlin mihveri. nin hâdiseleri, eski diplomasi hududu içine sıkışan dar bir görüşle yaratma- dığını, bilâkis çok geniş ve hususf bir görüş ufku doğurmuş bulunduğunu artık açıkça ispat etmişlir. İtalya ile Almanyanın Habeş işini, Avusturya i. şini ve İspanya ayrı ayrı değül, müştereken başardıklarını kabul et - mek lâzımdır. Roma - Berlin mhveri, nin çalışması, iki ayrı devletin biribi. rine dayanarak, biribiriyle pazarlık e- dip anlaşarak ayrı ayrı işler yapması suretinde mütales edilmemelidir. Bu mihver, düzcesi “kollektif bir - istilâ şirketi,, ne benziyor. Fransanm bu vaziyeti nihayet kav- rayabildiğini meşhur Fransız askeri muharriri ve Fransa erkânıharbiyesi. nin yarı resmi bir unsuru olan Gene- ral Bacatier'nin Le Tempa gazetesin. de neşrettiği bir makaleden de anlıryo- rüz. Bu zat diyor ki; “Fransanın harb plânı müdafaa e. saslarına göre yapılmıştı. Fransa, Majino hattımı yapmakla ve Ren mımn- takasını gayrlaskerf bir halde bırak - makla hududlarını emniyet altma al. dığımnı sanryordu. Bu vaziyette Alman- yanın memleketimizle harbedebilmesi için bu müstahkem hatta hücum etme si Jâzımgelecekti. Almanya erkânı - harbivesi bizim bu plânmmıza Liejle Anvera arasından Belçikaya dalıp ce. nahtan hücum etmek tehdidile muka- bele etti. Alman ordularının Belçika- ya girehilmesi için Hollandayı işgali Fransada telâş: Italya ve Almanya Tunusu istilâ edecekler! : Şehkip Gündüz Yazan Şimali Afrikaya yapılacak Alman - İtal yan a sevkiyatını korumak vasifasini yürlenecek olan İtal yan zırhlılarından birkaçı de lözimgeliyordu. Hollandalılar buna bütün kanalları açıp memleketlerini suya gömmekle mukabele etmeye ka. rar verdiler. Bu vaziyet karşısında Majino hattının diğer cenahtan yani müdafaasız bir halde bulunan İsviç - renin istilâsiyle taarruza uğrıyacağı rivayeti çıktı. Bunun üzerine leviçre de alelâcele askeri hazırirklara ve tah- kimata girişti. Almanya niçin Fransaya hücum et- mek istiyordu? Zira orta Avrupada girişmek istoediği büyük işlere bizim mâni olmak istiyeceğimizi biliyordu. Bunun için evvelâ bize saldırıp kolu. muzu kanadımızı kiırmaya ve sonra Orta Avrupayı rahat rahat zaptetme- ye karar vermişti. Fakat Majino hat- tının müdafaa kıymetlerini hiçe in . dirmek için düşündüğü her çare boşa gıkmeca Alman erkâniharbiyesi Fran- sayı ezmek esasından vazgeçmedi. Bi. Thkis gözlerini bir başka ufka çevirdi. Bu ufuk şimali Afrikadır. Evet, şu anda şimali Afrikadaki Fransa top - rakları, bilhassa ilk ağızda Tunus, tehdid altındadır. Bize kargı harb Av. rupada başlarsa motörlü kuvvetler birdenbire işe yarıyamaz, Bu kuvvet- lerin harekete geçmeleri için evvelâ cephelerimizdeki ana müdafaa hatla- rının tahrib edilmiş olması lâzımdır. Halbuki harb Afrikada başlıyacak o. lursa bu kuvvetlerden derhal istifade edilebilir. Libyada yüz bin İtalyan as- 1 bulunduğu malümdüur. Geçenlerde | n daha katılacağı diy Bu kuvvetlerin başlıyacağı bir harbe, İtalyan donanması, anavatandan tak. viye kuvvetleri taşıyarak yardım ede- bilir. İşte mesele buradadır. Şimdi orta . dan Avusturya kalkmış bulunduğu i- çin Almanya da Brennerden İtalyaya geçiraneği kolorduları rahat rahat gi- malf Afrikaya yollıyacaktır. Şimalf Afrika bir İtalyan . Alman istilâsı arifesindedir. Esasen geçen yıl İtalyan donanması tarafından ya- pılmış olan büyük manevraların hede. fi ve manası da buydu. Almanya müttefiki İtalya ile birlikte bu plânı tatbik etmekle bir taşta ikl kuş vur- müş olacakır, 1 — Şimalt Afrikayı paylaşacaklar, 2 — Bir harb vukuunda şimali Af. rikadan Fransayâ asker ve zahire sev- kiyatr yapılmasıma mâni olacaklar. Tehlike buradadır. Milli müdafaa - mızın başında bulunanları dikkat ve tevakkuza davet oderim.,, Bu hakikati görünce İspanya ihti. Tâlinin manası daha açık olarak göze yurmaktadır. Balcarlara Franko hâ - kim olduğu ve Fransa ile şimall Af- rika âarasındaki yol da kolaylıkla ke- Bilebileceği için Fransa Afrikada bir harbi önlemek imkânlarından mah . rum olacaktır. General Baratler makalesini şöyle bitiriyor : *“Bu iddia bir hayal midir? Asla... Tarih tekerrlür ediyor. Avrupada mu- zaffer olan Kartacalı Anibali mağlüb etmek için Sipyon nasıl ordularmı Af- rikaya geçirip onu besliyen Kartacaya saldırmışsa Roma . Berlin mihveri de bizi felce uğratmak için gözlerini şi- mali Afrikaya dikmiş bulunuyor.., .. .* General Baratier yanlış mı düşünü, yor? Yanlış düşünmüş olsaydı İtalyanm Libyada tahşidat ve Tunusta tahri - kât yapmamış olması lâzımgelirdi. Libyadaki kolorduları İtalya boğu. boşuna beslemiyor ya.. Istanoul radyosu 17,00 İnkılâp tarihi dersi: Üniversi- teden naklen Recep Peker 18,30 Bey. oğla Halkevi gösterit kolu tarafından bir temsil 19,15 çocuk terbiyesi: Ali Kâmi Akyüz 19,58 Borsa haberleri 20,00 memleket şarkıları Nebil oğlu İsamil Hakkı 20,30 hava raporu 20,33 Ömer Rıza tarafından arabca söylev 20,45 İnci ve arkadaşları -tarafımdan türk musikisi ve halk şarkıları (saat ayarı) 21,15 Mustafa ve arkadaşları tarafından türk musikisi ve halk şar- kıları. 21,50 ÖRKESTRA: 1 — Subert" Senfoni inaşöve 2 — Staup; Babel uved. $ — Caykovski: Marş slav. * — Langer; Grosmütterhen. $ — Drizo: Leko . 22,45 ajansş haberleri 23,00 plâkla so- lolar, opera ve operet narcaları 23,20 son haberler ve ertesi günün programı 23,*:0 SON. BÜKRES; 18.00 Predeşku orkestrası 19,55 Ber lin flârmonik orkestrası 20,35 opera- dan nakil, 223,15 plâk BUDAPESTE; 18,30 plâk 21,25 radyo orkestrası 23,00 sigan müziği 24,05 cazband. BERLİN: 18,10 6'vano konseri 20,00 — opera plâkları 21,00 variyete 23,30 serenatlar ve hafif müzik. PRAĞ; 20,30 radyo orkestrası 22,00 örkes- tra könseri 23,15 plükla hafif müzik. ROMA: 20,30 Ketva orkestrası 22,00 senfonik könser 24,15 cazband. VARSOVA; 19,15 plâk 20,00 müzik 21,00 Varşo va flârmonik orkestrasının kongeri,