16 Ocak 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 8
“3ir adam yaratmak,, ve incir ağacı Yazan: Zahir Sıtkı Güvemli Necip Fazılın (Bir adam yarat- mak) isimli 3 perdelik piyesi ar- tık kat'i olarak 15 şubat 938 salı akşamı İstanbul Şehir tiyatrosun- da temsili edilecektir. Şehir tiyatrosu ba münasebetle (Necip Fazil hakkında hususi bir nüsha halinde bir mecmua (o çıkartıyor. Aşajıda yazı muharrirlerimizden Zahir Güvemlinin (Bir adam ya- Tatmak) hakkındaki ikinci yazısı- dır. Ve gene (Haber) okuyucula- rına yaadedilmişti. Ayni zamanda Şeh İyatrosu mecmuasında çi» kacak olan yazıyı sunarız, Piyeste, muharririn babası kendisi- ni bir incir ağacına asar. Sonra bu ağaç, bütün bir cinnet ve hummanın bülâsa- sı halinde piyesteki piyes muharririnin kafasma takılır kalır. Ben incir ağacı meselesinin Nesip Fazılda nasıl bir kompleks tezahürü olduğunu, yazıda kısaca araştıracağım: Alelâmum ağaç, insanlık tarihinde mühim bir yeri olan unsurdur. Evvelâ şüphesiz, günlük ihtiyaçların temini igin kullanıldı, İnsan tekâmül ettikçe, bir takım fikri merhalelere vardıkça a- Baş ta onun bu kemaliyle müvazi ola. Tak, maddeler âleminden fikirler âlemi- nş hattâ, zamanına göre, İnsanın metâ- fizik telâkkilerini ifadeye doğru gitti Eski tarihte, bir Türk menkıbesinin canlı unsuru olarak ağacı görüyoruz: Gökten inen bir ışık, bir göl üzerindeki adada bulunan asırlık ağacı telkih edi- yor ve “döküz ay on gün sonra,, bu a- ğaş yarılarak bir takım çocuklar meyda- na geliyor. Menkıbelerde mevcut erkek» siz ilkahın yanıbaşında bu ağaç, insa- nın tabiatla kaynaşmasının, kendini 0- na İzalesinin güzel bir remzidir. Eski Yunanda da ağacı, zeytin ağa- cını buluyoruz. Bu onlara coğrafi vazi- yetlerinin verdiği bir imtiyazdır, (Ahdi âtik) de Ademile Havva cennetten kovulunca, önlerini birer “İncir yapra- ği, ile örtüyorlar. Kurunu vustada ağaç (Anasırı erbaa) 'dan biriydi, Viktor Hugo bir şiirinde (Booz en- dormi), (Booz) un karnında büyük, dallı budaklı bir ağaç çıkartıyor . Bu &- aç neslinin sembolüdür. İslâmi tasavvufta da ağaç mühim bir mevki alır. Yunus Emre dergâha, kırk yu, meselâ taş değil de ağaç taşımış ur. Tübâ, kökleri havada, dalları yertiş bir ağaçtır, Vakvak, meyvası insan olan ağaçtır. (Branche) kelimesi bir çok mevzu- Jarda kullanılırsa da asıl mânası “dal,, » dır. Arapça “şecere,, kelimesi gayet ge- niş ölçüdedir ve en çok insan soyu hak- kında kullanılır, “Şecer,, e bağlıdır. Ağacın gerek fikir, gerek hayat ta- rihindeki tarzı telâkisine gayet basit ve iptidal bir göz gezdirdikten sonra Ne- sip Fazılın incir ağacına dönebiliriz. O daha çocukluğunda dini hikâyeler, İ © biraz büyüyünce de tasavvufi eserlerle istinas peyda etti. Bunların onun telâk- kileri üzerinde çok müessir olduğunu kabul etmek zaruridir, İnsanlık tarihin- de bu kadar derin izler bırakan, meta» fizik unsurların İladesinde çok mühim bir yer tutan ağacın, bilhassa incir ağa- ının onun eserinde ve san'atında yer almaması mümkün müydü? Kaldı ki Necip Fazılın İslim mistisizmine o- lan derin bağlılığı bu imkânsızlığı ayrı- ca teyit eder, Nitekim, bütün eserlerinde de bu unsura rastlıyoruz. Şiirlerinde (“buna beliri az rastlanır, fâkat diğer birçok e- serleri var ki, telâkkisini derhal açığa vurur, ; 1. Tohum: Bu, muvaffakiyet derecesini münakaşaya girİşmiyece- gim bir piyestir. Mevzuubahs olan ta- bil piyesin ismi, Tohum, vakaya naza ran doğacak olan bir sembol... 2 — Ağaç: Kapanan mecmuası. Mecmua, fikir davalarmı yaymağa, 0. kutmağa mahsus, hemfikirlerini bir araya topliyan mecmua... Böyle bir organa ağaç ismini koy- okurlarımıza | masi da kelimenin tarihi rolünden sar- fmazar, bütün anlatabileceklerini hü- lâsa edeceğine inandığındandır. Vak. tiyle bunu Ziya. Gökalp da idrak e. derek (Çmar altı) o musahabelerinde yazmıştı. 3 — Bir adam yaratmak Son pi- yesinin adı. Bu piyeste, mühim bir te- ma var: İncir ağacı, yaratmak ve onun bütün ihtilâçları, buhranları mevzuu bahs olan eser de İncir ağacı. ... Neticeye varabiliriz. Ağaç, Necip Fazrlda, Allahım en muğdil mahlükü olan insanın metafizik araştırmalarını sembolize eden yogüne ifade vasıtası, O da yaşıyor, onun da insanlık tari. hine müvazi ve bir bakıma ondan e ki bir tarihi ver, İnsanla heşrüneşir olarak yaşamış. Daima bü kabil mese- lelerde ifade vasıtası olmuş. Necip Fazıl dünya mikyasındaki davalarını dajma bir ağacım gerisinden anlatacak... Ona göre tohum, Ağaç, Kuru dal hayatiyetiie insanlığın, cev- val, faal beğeriyetin; tabiattaki devir. le ebediliğin, mevsimlere bağlı ömrile fenanın, ve, korkunç hareketsizliğile kadere boyun eğmenin sembolü, Tohumun zarfını zorlaması, fikir davalarını, insanlığın kederini zorla masını, zorlama hakkını, hayata, ebe. diyetetiştiyakını ifade eder. Kötürüm agaç, Allahın iradesine karşı isyanlarımızın korkunç ve ta. hammülsüz cezasıdır. Ve nihayet incir ağacına kendini asmak, bence Isyânkâr rubumuzün â- ciz irademizin, kadere mağlüp varlığı» muzın ebediyete ve Allaha İştiyakımı. zmn neticesi, iki hayatın birleşmesi, bi. ribirine gecmesi, çırpınmıalarımızın sü künu, ağacın srriliğine kavuşmamız, vahdete varmak... Necip Fazıl böyle düşünüyor gibi geliyor bana. Zahir Sıtkı GÜVENLİ Romanyada Italyan ve Alman gazeteci- lerin faaliyetleri Bükreş; 15 (A. A.) — Havas ajan- si bildiriyor “Giorale d'İtalia” müdürü Virgi. nipo Gayda buraya gelmiştir. Bazı gazetel#re göre, kendisi Romen hükümeti nezdinde yarı resmi bir va. zife ile tavzif edilmiştir. Başvekil Goga, Geydayı kabul et- miştir. Berlin hükümeti #lWikadar romen makamatmı yakımda Bükreşe bir gök Alman matbuatı, dalmi mümessilleri geleceğinden haberdar etmiştir. DIŞARDA: * İSVİÇRE federal konseyi : Romada, ve Pariste ntasemiliterler bulundurmağa karar vermiştir. * Alman polis şefinin emri ile, Krakov- yada çıkan “İllostrovany o Kürjer Codzi- enny,, İsmindeki Polonya gazetesinin AV manyaya girmesi metedilmiştir. * Bazı nazırların İstifası üzerine Lüb- nan kabinesi tadil olünmuşter. * Nesredilen bir statistiğe nazaran 1936 genesinde Londrada 334 lane milyoner Üngiliz Tirası hesabile) vardı, Bu milyo- nerlerden ayrıca senelik varidatı 100 bin sterlingien fazla 65 kişi, NA 100 bin İngiliz Hirası gelirli 75 kişi ve 50 ilâ 75 bin İnsiliz Uralık gelirli de 100 kişi bulu- nuyordu. * Sovyetler Birliği merTisinde 492 erkek ve 77 kadın aza vardır. Miliyetler meclisi azaları arasında 409 u komünist ve 165 i partisizdir. İşci mebasların (adedi 218, köylülerin adedi 200, memurların ededi de 15 dır. * Polonya hariciye nazırı Beck dün.öğ- eden sonra Berlinden-Zürihe hareket et- miştir. * Delbos, Paris büyük elçimiz Suat Da- vatı kabul etmiştir, Altin Ücnreiini bankalar yapabilecek 3 Hükümet, kambiyo. ve esham alım ve satımının kontrolü ve şimdiye ka- dar tamamiyle başıboş kalmış altın ti- caretinin bir nizam altına alınması için çok mühim kararlar vermiştir, Bu kararların ilk kısmını yani borsa» ya taallük eden kararları ajans şu $ş€- kilde haber vermiştir: “Ulus gazetesinin istihbaratına gö- re, hükümet, devletin umumi mali iti- barı üzerinde nakadar tesirli rolü oldu- ğunda şüphe olmıyan borsanın Ankara- da kurulmasına karar vermiştir. . İstanbul borsası (1 Nisandan itiba- ren üç sene müddetle ve muvakkaten kapanacak ve ayni tarihte yenisi Anka- füda açılacaktır. Karar bankalar heyeti tarafından kabul edilmiş, alâkak finans ve ekonomi mahfilleri tarafından #evk İle karşılanmıştır., Hükümetin bu ani kararı şehrimizde gerek borsa mahafilinde, gerekse maji mahafilde büyük bir hayretle karşılan- mıştır. Çünkü borsanın Ankaraya aak- li hakkında şimdiye kadar nc bir bahis geçmiş, ne bir tasavyurdan bahsedilmiş ve ne de en ufak bir haber sızmıştır. Ajansın bu haberinden sonra Ankara muhabirimiz de telefonla şu malümatı verği: Kararın mahiyeti Ankara, 16: (Hususi muhabirimiz. den, telefonla) — Hükümet, kurulu- Şundanberi Istanbulda bulunan kambi- yo, eshâm, ve tahvilât borsasının 1 ni- sandan itibaren muvakkaten kapatıl - masma ve Ankarada bir kambiyo, &s- ham ve tahvilât borsasi kurulmasına ia rar vermiştir. Bu kararla, hükümet, borsanın dev- letin malt ve umumi politikasiyle bem ahenk yürümesini temin etmeği gözet" mektedir, Bugün Ankara bütün milli bankala- rımızın merkezlerini ihtiva etmesi iti- bariyle bu karar tam mânasiyle yerin - de telâkki edilmektedir. Yeni Ankara borsası, kadrosunun İs- tanbul borsasının bugünkü © elemanla- rmdan mürekkep olacağı, anlaşılmak- tadır. Acentalar isterlerse Ankara bor- sasında faaliyetlerine devam edebilecek» lerdir, İstanbul borsası ikinci bir karar ve- rilmediği takdirde 1941 senesi İ nisa- nındân İtibaren tekrar faaliyete geçe- cektir Alında mürakabe altına alındı Bü arada hükümet ikinci ve mühim bir karar daha vermiş bulunmaktadır. Bu kararla altın ticareti de nizam ve mürakabe altına alınmaktadır. Şimdiye kadar köylünün altın alım ve satımının başı boş kalmasından görmekte olduğu fararlarin bü suretle önüne geçilecek- tir, ğ Altın ticareti, yalnız Maliye Vekâ- letince izinli bankalar tarafından yapı- lacaktır. Kuyumcular, antikacılar, diş- çiler bu bankalardan altın tedarik ede- tek serbestçe işlerine devam edecekler- dir. Yalnız gerek bankalar, gerekse san'at ve meslek erbabı altın alm ve sa- tımlarını maliyenin omürakabesine â- made defterlere geçireceklerdir. Kron veya sun'i altının alım ve sati- mı serbest bırakılmıştır. Köylünün ziynet altınma olan ihti- yacı da göz önünde tutulmuş ve yeni- (den ziynet altını basılması takarrur et- miştir, Bu altın da bankalar kanaliyle piyasaya çıkarılacaktır . Döviz tahdidatı Mevcut döviz tahğidatı halka kolay- Nik olmak Üzere genişletilecektir. Hari- ti ticaretimizde pasif vaziyette bulunan memleketler için seyahat (o masrafları tasdik edilecektir. Kambiyo murakabe heyeti İstanbul « da faaliyetine devam edecektir. ,, Istanbul borsasının tarihçesi Hükümetin muvakkaten kapatılmasma karar verdiği İstanbul borsası Abdülâ- zizin saltanatı devrinde 1269 senesinde kurulmuştu. Böyle bir kuruluşa sebep AAbdülâzizin Avrupadan yaptığı istik- razlara: mukabil çıkarılan tahville'e müâmele görecek bir yer tedariki idi, Borsa 1914 senesi sonlarına kadar faa- Biyetine devam etmiştir, Bu sırada W- PE A Suriye Jevkalâde-komiseri wumi harbin çıkması Üzerine İttihat ve Terakki hükümeti botsanm seddi'kara- rını vermiştir. 1917 genâtine we kas palı kalan borsa tekfar aşıldığı zaman bir hayli sarsıntı geçirmiş bulunüyor. du. Borsa, Hasan Sakânın Maliye Veki- liği zamanımda, o zaman borsada bulu Ban bazı ecnebi acentaların. spekülâş- yon yapmaları üzerine bir hafta sedde- dilmişti. . j 64 senelik bir ömrü bulunan İstanbul börsası şimdi tekrar muvakkaten pe tılmaktadır , “bilmesine müsait bulunmaktadır. ee Esasen borsalar kanuna hükümeti — İlzum gördüğü yerlerde borsalar Ai” © pir. “. ger memleketlerde borsalar b o merkezlerinde olduğu gibi diğer şeki lerde de bulunmaktadır. Meselâ italy#” * Bim en mühim borsası Milânodadıt. RP ma borsası ikinci derecede kalır, Bransada Parld borrmmi - ixübtiü SENE oynar, fakat Marsilya börsane da ehe” miyetlidir. Amefikada en mühitı Bit Neiyörk ; eg Bundan sonra Şikago < g© Teruel harbi Paris; 16 (hususi) -.. İspanyada 'Teruel etrafında cereyan eden büyük, muharebeler galen haberlere göre; hü. | kümetçilerin kati bir galibiyetiyle ne: ticelenmiştir. Şehir zaptedildikten son | ka crvarda toplanan asilerin büyük op düsü da mağlüp edilmiş ve püskürtül ; müşlür. Teruel grvarında muharebe ar tik kesilmiştir. - : Asiler bu mağlübiyeti bazı kuman danların ihaneti eseri diye teyil etmek-” dir. Sevil radyosunda o mütemaüiyen nutuk söylemekle meghur asi geneva? Lano yeni bir nütkünda Teruel mağ- lübiyetini anlatmış ve “orddaki asile- rin kumandatiı teslim olmasaydı vazi- yetin kendi lehlerine teki edeceği- Bi” bildirmiştir. v Kont Dö Marte! Yakında vazilesinden istifa edecekmiş Şam 14 (Hususi) — Burada çıkan (Elifba) gazetesinin yazdığına göre Suriye fevkalâde komiseri Kontdö Martel İle başvekil Cemil Mardam arasmdaki görüşmeler muvakkat bir müddet için kesilmiştir. Gazeteler buna #ebeb olarak şunu göstermektedir: “İKont dö Martel, Lübnandaki ka- bina ve meclis buliraninı hallettik- ten sonra tekrar Şami dönecek ve Bâşvezir Cemil Mardüm Ile muahe- denin tatbikatı otratnda görüşecek- tir. Bu görüsmelerdâ - 'Süriyedeki Fransız memurlarmın tahdidi; Cezi- re meselesi ve ordunun Suriye hükü- metine teslimi İşleri vardır. Maber verildiğine göre, Kont dö Martel, Şamda bu meşeleleri hellet- tlkten sonra şubat iptidalâirına doğ- Tu Parisâ gidefek, © vazifesini sona ermi$ ad ila vazifesinden £ffni Fran sa hükütüötinden Isliyecektiri; Asi-kumandânlar arasmda bu se dl zimât dolsyiziyle birçok ciddi ih lar baş göstermiş; askerler firarlar, isyan vakalârı: “ çoğalmığti” Malya tarcfından gönderilen Trablif Araplarının artık hatpvetmek istem” ; dikleri bildiriliyor. İşin garibi asi KW” şmandanlırdan bazılarının. İtalyan. 8” kerlerine de hücum etmeleridin.» ©” « Sevildekt ast generat Tatmo. red?” daki nutuklarmıdan © birinde, * Tervel mağlübiyetini henüz itiraf etmediği Vİ haberlerde şöyle :demilştir : j - —Kızıtlar Teruelde” mii ea bağırıp çağırmasınlar; mevzuubeht lan hârp Guadaldhara değildir. bel “karşılarında” İspanyollür ve Faslıla” a vardır. O imiğtiBiyetin meszulleri bee | | Fiksiz İtalyan gefleri ve korkak tar. “yan askörleri İdi SEZEF'0 zarhsn “dört sint döhe dsyanmiş oluslardı > fer bizimdi.” Termal: seferi, cunhımyetçilei” artık muntazam ve disiplinli bir ordu” ya tanlik bulunduklarını kati göstermektedir. Teruel crvarmda ## lerin topladıkları “kuvvetler 100 bis kişiden fazla idi, Asilerin 500 hü! arabası vardı. Hükümetçiler bu tank” lardan büyük bir kısmını ele geçi" lerdir. 4 © di Asilerin zayfatı 30 bin ölü ve 9 e esirğir. 26 “tayyareleri , dügürüm tür, Cumhuriyet ordusu zaferini kü” danlarının stratejik mahsretlerin* medyundur. Filhakika, , asiler a zapiçden cumhuriyetçilene mukabil arruzda bulunmakla, büyük bir işlemişlerdir. Çüntü irtibat yolar ha'harbin başinnğreinda hüküre mz rin elinde idi. Hükümetçilerbu. trgaimi gekilde-istifadeyi bilmisi” ir
