27 Eylül 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 3

W 27 EYLUL — 1937 enimi götüşüm: | — — âı"anıdıklarımdan 3 İr sultan sarayı erkânı yokladım. Son ne şekilde E tât) sara devirlerde eld bilmiyor. afı | w'ıî ının (Sim matbuat — arkadaşları Leııı'..aı.ua... romanlarda, röportajlar: |N saraylardan pek çok bahsedildiği hal 5 bu mevzu tamamiyle mesküt geçmiş i_ Yasut yanlış aksetmiştir. Bir vesika tük kalmasını da düşlünerek, sultan Adimin son devriyle sultan Reşad za- Mnmda ve daha sonraları bir sultan , Sultan Hamit zamanında, sultan sa- İYma misafir gitmek İstiyen kadınlar ı olarak giremezlerdi. Hattâ meş- k ilk senelerinde bile, resmi el- Üc olan yaşmak ferace giymek, kapalı T arabayla bu ziyareti yapmak zaru- Ddi Sefarethanelerde olduğu — gibi, *Was şeklinde niş kapıcılar, kapı- beklerlerdi. Fakat onlar selâmlık :rxıı önünde bulunurlardı. Haremin Pisı da sokağa açılır, burada harem- Aları beklerdi. Araba, işte bu kapıda Yurdu. Gelen ziyaretçiler, bir ha- « Eşmne, davet, yahut da pek bü- Ü bir. samimiyet !İ'_r- Üzerine sarayı ziyaret edebilirlerdi. yt olduklarını haremağasına söyler- ÇĞL O da, içeriye diğer bir zenci ha- yola haber yollardı. “Brrakın, girsin- Mmüsaadesini başağa, başkaplar Sa, yahut da başkalfa verirdi. ve evvelce alınan Başağa, işminden de anlaşıldığı Ü- » bütün haremağalarının — şe kaplan ağa, başağanm maiyetinde, :îiqa memurdur. Yani, gemilerdeki (ööci kaptan — vaziyetindeydi. Sultan | nit zamanında bir sultan sarayında Sdan fazla haremağası varken sonra- "t bu adet üçe, dörde indirildi. Baş- ve başkaptan ağa makamları tasfi- * uğradı. n Selâmlık tarafında kâhyanm riya- (SÜ altında aşçıbaşı, arabacıbaşı, bah- 'anbaşı ve konaklarda da mevcut ©- » bir orijinalliği bulunmryan bir teş- * vardı. Hafem kısmına gelince: Sultan, padişahın — yahut mahlu Mdişahın, yahut bir şehzadenin kızıy- “;ı mutlak hâkimiydi. Bir di 3": ancak evlendikten sonra böyle gç akil bir saray sahibi - olurdu. Ko- 0 damattı, (Damadı hazreti şehriya- Ç idi. Sarayım harem tarafına gir- ye$ hakkını halz değildi. Ancak selâm: hi* barem dairesi arasındaki bir bö- $e oturur, hizmetinde kanbur p eskali sükalâ kalfalar çalışırdı. Ber harem mensupları ondan kaçar- d, Te Sazayının zam- İ Sultan oğlu ve kızı “sultanzade,, » Bunlar hanedana mensuptular. kin onların evlâtları artık hanedan- h tayılmazlardı. Sultan zade erkek- sine “beyefendi... kızsa “ha. ye hitap edilirdi. Bizzat denirdi. Şeth- malümdür. 'at diğer tabirler bizim Tomanlar. Mütemadiyen karıştırılır. hazinedar usta vardı. » fahsiyet, demokrasiden — yükselme &a Öksek payeyi haizdir. Vaktiyle vul- b *endinin dadısı imiş. Merasimde pASN onun elini, o sultanın eteğini ö- gÖL Sultan ondan anne gibi çekin 4 , Kendisinin nişanları vardı. Başkal. 1l drem kısmının faal reisidir. Başve- 4 Arzındadır. Maiyetinde gu suret- bir kabine teşkil etmiş Çeşniyar h. Fimaşır usta, çeşniyar kahveci b 0 kilerci usta, ibrikdar usta, kutu- Bsta | t » Bunlardan en küçük rütbenin kutu- K ta olduğunu biliyorum. Diğerleri- î:m-mku.—ı mertebe gırayla yarmağa Şaltım. — Fakat belki sıralanmaların. hPf hata vardır. Benim gördüğüm Manlarda, hunlar sadece bir ünvandı, ha Ostalar, keadi isimlerinin icap et- 'lıl“ işlerde çalışmazlardı. Kahveci * kahve pişirmezdi. Hanım sultanım ÇN yapardı. Rütbelerin tetkik- | İide esas kidomdi. Bunların maiyet- 'v.)'l' birçak acemileri yani çırakları ÜW Her çırak. kendini- yetiştirene çük kalfa — derdi. ında birer hanıme- & O Sa; Ahiı tAyın buza göre İtleri vardı VYan gİs etmiş diğer i — saraykı öl- v. “musandıra —: tâvan arası,, İşte Yağ iskelesi rivarında öyle bir İstanbul konuşuyor ! İstanbul Balıkpazarından başlıyara!; tâ yeni hâle kadar uzanan Haliç sahi- Vnde İstanbul piyasasının merkezi sik-e letinji taşryan yerleri dolaştığım rzaman danberi yazdığım yazılarldan da anlaya- cağınız veçhile, en mdhim dertlerden biri olarak hamallık işiyle karşılaştım. 'Tahmil, tahliye vaziyetinden şikâyetçi n, tek hir kigi yoktı.. Piyasanın n tüccarları, hattâ hamallar, dur - madan vaz yetlerinden şikâyet ediyor- lattlı, Hele sırt hamallığını yasak eden yeni diye nizamnamesi karşısında, mal - akın etmiye başlıyacağı bir iki ay tam bir say sı lar sonra, tahmil, tahli; pan'k olacağını idi'a edenle | hatsiz hesapsızdı. | — Bu c'varın hamallık işleriyle yakinen alâkadar bir zat bana şunları söyledi: — Sırt hamallığının kalkınış olma - sından, en çok memnun olan, emin olun ki bizzat hamallardır.. Fakat bu usulün bizim piyesada tutbiki kat'i surette imkânsızdır . Mzdeni memleketlerin - hiç birisinde sırt hamallığı kâlmamıştır amma, ora - larda, şehir sokaklar da bu vaz'yete lâyık bir şek tertip edilmiştir. Tek man bile zor geçebileceği dar yollazila, bütün İstanbul piyasasının mallarını arabalarla nakletmek, hiç bör aklın kabul edemiyeceği bir iştir . gnde Lir arak Bugün gelen mallar, bir ay sonra gel- m'ye başlryacak miktarın hemen hemen yüzde yirmisi olduğu halde, izdihamı, nakliyatın zorluğunu görüyorsunuz. A. kın başladığı zaman, vaziyetin ne ola - 65 yaşını geçtiler diye tetnüde sevk odilerek aç sında birakılar hamallardan Muüsta “Üşküre — kâse,, gibi.... Sarayın üst katı bizzat azilzadele- ve mahşustu. OGrta katı salonlardan mü- tekkepti. Hazinedar usta İle büylük kalfa burada oturulardı. Alt kat, diğer lerine ve hizmete mahsustu. Selâmlık, konaklarda olduğu gibi, binanın bir kıs- gahil yolu uxrada sırt hamallığında n haşka neyle nakliyat yapılabilir ki... Bazı mıntakalarda sırt hamallığı- na müsaade etmek mi lâzım ? Bu devirde sırt hamallığına lekrar müsaade edemeyiz; Şu halde... Yağiskelesi civarında büyük istimlâklere başlanarak, medeni vesaitin seyrü seferine elverişli yollar açmalıdır Yazan : Haberci İstündulda bası V rin sohakları öyle berbatlır bi, bu arabalar oralar. da sırt hamallığının işini göremiyeceklerdir cağını, bunu görerek siz de takdir ede- bil'rsiniz. Bence, buraları ıslâh edilip, sahile ge- niş bir rıhtem yapılmalı, yollar geniş. let'lmeli, ve sırt hamallığı yasağı bu sa- hillerde ancak o zaman tatbik edilme- ir. Biz, malların sırtta olarak şehre ka- dara götürülmesini istemiyoruz, Fakat, sahilden 30 dâ S0 metre lardan âayr arabaya aktarmasına lüzum kalmadan doğrudan doğruya ha- mallar tarafından nakledilmelidir. Yoksa bir kaç ay sonra burakla panik olacaktır. 'Tekrear ediyorum. Sırt hamallığının kalkması, medeni bir şehrin ilk yapa - kalmak tehlikesi kezşı. ga ve Süleyman mıydı. İşte bir sultan sarayının esâş hututu bunlardır. Ortaköyde bulunan bir sul- tan sarayını Bu tafsi- Vâtr bilip de hayatta olanlar hatam ol- en tarif ettim madığını tasdik edeceklerdir. (VA-Nü) uzaklıktaki ğ mağazalara, malların, şimdilik kayık . | cağı iş olmalıdır. Fakat bizde sırt ha- mallığı bir zarurettir. Çünkü bu şehrin kuruluş işidir. İstanbulun bilhassa bu semtlerin daracık, yamırı yımru sokak. larında bütün nakliyatı arabalarla yap- mak, kat'iyyetle imkânsız bir şeydir, Eminönünden buraya gelirken geç- teğim yolların halini bir gözönüne ge - tirdim. Ve sırt hamalit aleyhtarlarından olduğum halde karşımdaki zata ister is. temez hak verdim. Ve şöyle düşüdüm: Belediye bir kalemde sırt hamallığı- nı kaldırmağa nasıl karar verdiyse, ge- ne bir kat'i kararla, bütün bu semtte büyük mikyasta istimlâkler yapıp, me- deni vesajtin işliyebileceği yeni, geniş caddeler açmağa girişmekdir. İstanbul şehrini yalnız sırt hamallığı- ni kaklırmakla değil, her işi ona göre tanzim etmekle medenileştirmek — ka - bildir. Karşımdak'nin bir anlık sükütu esnasında zihnimden geçen bu fikirleri daha fazla uzatarradım. Muhatabım tekrar anlatmağa başlamı: — Esasen sırt hamallığı gene - bir çok yerlerde, bilhassa bazı müessesele. rin dahili nakliyatında zaruri olarak devam ödecektir. Meselâ, bu mıntakalarda öyle binalar vardır ki her gün tonlarca yükü, sırtla beşinci, altıncı kata çıkarmak mecburi - yeti hasıl olur. Bilhassa Tütün Gümrü- gü meydanındaki Alman Bankasının 5 inci katına bir yük çıkarmak, herkesin | gözünü yıldırmış bir iştir . Vaziyet böyle olduğu halde, rıhtım masrallarından ufak bir kâr temin et- mek için dışardan gelen mallâar arasın. da 240 — 600 kiloluk denklere rastge. Tiyoruz. Halbuki en bilyük denk 60 — 80 kloyu geçmemelidir. üzden, bi- çare hamallardan nicelerinin, bacağı, kolu kirilmiş, ka zavallı sakat kalmış- CUMHURİYET'de: Avrupanın kördüğümü ! iIspanya Yunus Nadi, İspanya işinin dünya için bir fellket kaynağı olduğuna bir daha işaret et. ikten sonra diyor ki: İspanya maselesinden dolayı Avrupa aul, mütecaviz geçirmekte olduğu bukranda bir ricat emaresi var mı7? — Öyle görünüyor ki ve öyle temenni olunuyor ki evet. Bunu bize pek yakın bir gelecek gös. tarvooktir. Bu İspanya meselesi Avrupanın bakiki kördüğümü almuştur. O akıllıca ha. erle çözülmezme delice meydan veril ni bir kan ve ateş tufanile Kargılaş. zmız önündün kaçılamaz bir zaruret vaziyeti efkârı umumiyelerin masına mutlak bir ihtiyaç vardır. e Franas dahili İspunyol cidaline lan müdahalelerden müsteartb rler: İtalyan . Alman ve hattâ belki de Rus müdahalelerinden, Mühazir, bunları söyledikten soara İtalya ile Almanyanın İspanyada bolşevikliği hâ, kim kılımımak için müdahale ettiklerini söy. lediklerini fakat asil hedefin bu olmadığını bildiriyor: Vaziyeti söylemek — lâzımgolirsa gu veya bu sebeble vaki müdahalelerle — Tapanyada Avrupa harbi çoktan için için — buşlamış ve BAA sinsi einsi devam etmekte — bulunuyor. Almanya e İtalya Lapanyadaki müdahalele. rile Fransayı ihata ve Jakat etmek plânısı takip ediyorlar, Bu büyük manevrayı kargı tarafm görmediğini kim ve nasıl iddia ede. bilir, hattâ naml düşünebilir? Bu byük Xavganın plânı çok — basittir: Fransanın Ihata ve sakatr. Hem de Üç dört ay Bibi kısa bir zaman rarfında. Eğer — Fransa bu kadar kısa bir zumanda fakat olunmazaa © zaman fakat olunmak felâketi başkalarına tevecetih edecektir. Plân basit olmakla bera. ber besap çok dardır. İngiltereyi dört elle Fransayı tutmağa sevkeden küvvetli sebebi görüyorsunuz. Eğer Franco İspanyası Fran. sanm iskatında kullanılacak yen! ve çok işe yarar bir mesnedse bu hareket ayni zaman. da İngiltereyi de Jakat etmiş olur, O halde tehlikeyi karşılâmalı. İşle İspanyanın sir. tındaki Avrupa oyunu — budur. Bu o kadar tehlikeli bir oyundur kf zaman zaman onun hakikat olması fatimalinden kendi müiteşeb. Bizleri bile Ürkilyorlar demek ceaizdir. Belki #ulhu bu korku muhafaza — edecek. Çünkü plânın ters tarafı da — doğrudur: K. ğer Romma . Berlta mihveri — Franaayı iskat #dcmezse Lendra . Parlğ mihveri evvelâ 1. ftalyayı çok kolay, sonra da Almanyayı sar, zor, Takat behemebal iakat edecektir , Ayrupa madeniyetini yıkacak olan bu mü. tekabil iskat datyelerini bir tarafa bırakarak Balhu bozulmaktan korumak ve kurtarmak için her taraf akdını başma — almulı, yu İs. panyol ümü elbirliğile çözlülmelidir., TAN'da unun bir olacaktır. F iyi kav |En yeni veba: Pro;gındı | Ahmet Emin Yalman veba ile propaganda Brasında fark görmlyor: İkisi de ayni neti. ©eyi doğuruyor biri vücudu biri kafayı ifna eder, diyor. Başvekülette vukua gelecek — değişiklik fırsat düşkünlerine böyle bir zemin hazırladı genı söyledikten sonma iİlâve ediyor: Şaylalardan maksat açiık: — Dünyanım en Bağlam bir parası olan 'Türk paraaı hakkın. da şüphe uyandırmak, herkesi parâsını elden çıkarmaya sevketmek, bir panik bavası, ya. ratmak., Bir defa bu reddeye — gelindikten socra arkadan adım adın diğet propagan. dalar yetiştirilecekti. Ortalıkta gözgürü gör. mez bir sis yaratmıya çalışdacaktı. Çok şükür ki dünyanın bütün çok kurnaz. lazında aptal bir taraf olduğu gibi, propagan dalurın da aptal bir tarafr da eksiğ değildir. Bu meşelede haddindan fazla bir muvaffaki. yetle çalışmışlar ve kuvvetlerinin büyüklüğü hÜ cürmü maşhut şeklinde ele vermişlerdir. Bu zaniyede şunu biliyoruz ki memleket. te cenebi — propagandaların gizli — teşkilktı vardff. Bunlar çok kuvvetlidir. Herhalde bir takrm vasıtaları vardır. Bilmeden kendilerine âlet olan gafiller ve sivri akıllılar da eksik değildir. Gizli Leşkilâk, bize ait bir mile işial birkaç Bant içinda bir yalan ve fasat havasına boğ. maya, ortalığı bulandırmaya — ve aldatatya güret edecek kâdar kendne güvenmiştir. İstanbul — belediyesinin dahili bir nizamname ile önüne geçece. Bi bir iş değildir. Bence yegâne çare, "Dahiliye Vekâleti vasıtasiyle bütün melekete, * İstânbula — gönderilecek malların 80 — 90 kiloyu geçmemek şar tiyle ambalâj yapılması tamim edilirse en mühim bir dert halledilmiş olur, Bundan hamalların yüzü küleceği gibi, nakliyat ta çok kolaylaşır. İ Size son #özüm, hamalların kendi hisselerine düşen vazifeleri tamamen yaptıklarını, şu sahilde tamamen ha * malların parasiyle kurulmuş bir kaç is- kelenin ve yakında Tütün Gümrüğü iskelesi için Almanyadan getirülecek asri bir vincin buna bir dekl olduğu- nu söylemektir.'Tüccarlar da kendi his. (Lütfen sayfayı çeviriniz)