19 Eylül 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 7

m Me. 15 EYLUL — 1937 “Vecli sted ul HABER — Akşam p postası nkü müzake reler Başvekil ve Numan Menemencioğlu ” O Akdeniz anlaşmasını izah ettiler ai (Baş tarafı 1 incide) l a, hükümet tarafından gelen n lâyihaları okunmuş ve lâyi- E Hariciye ve Milli Müda- ig, cümenlerinde müştereken me karar ve saat 16 da top- iy üzere celseye $#on veril- Ny müteakip C. H Partisi Ka- İğ, Grupu Hasan Sakanın - de toplanmıştır. lisin ikinci celsesi Abd'Tha- fondan reisliğinde saat 17,25 simi İşi e a sa gn lâyihalarma ait Antal iğ busu Cemal Tuncanın baş- iç 'inda toplanan muhtelit en- mazbatası okunmuş, hükü- ay eklifi üzerine kanun lâyiha ie, viis'-czliyetle mü-akeres' a “r etikten sonra Hariciye| ti Vekili Numan Menemen: iy atarafından atideki nutuk i- ilmmiştirz Emercioğlunun . nulku Kerem arizadaşlar "Yada bir seneyi mütecaviz mandanberi cereyan eden Hay Pâdiseler hepimizin teessür- ii edeseldiğimiz bir facia 2, Almıştır. an zaman harice sirayet st. iladını gösteren ve bütün si *İ büyük bir tsyakkuza €n İspanya dahili harbi sor ıbir de Akdeniz” “caret zain emniyet ve masuniye- LA **sini ortaya çıkardı. iş dan kısa bir zamanda Ak Ny garbinden tâ Çanakkale âğzına kadar muhtelif nok ,* muhtelif bayrakları taşı- e “Mileririn "ayri in. ? şekilde torpillenmesi, bu| İp öşterek tedbirler itiha-| *p İP görünmürtür. İ-siltere ii ib lrtmsötleri “alâkadar iç, eri bir toplantıya davet ini aye aldılar. 4 iç te icabet eden altı Akdeniz No âradeniz sahildarı devlo- & tahhasları 10 eylülde Ci *av iy 3d» Nyon şehrivde top ti: Mevzuu müzakere hii- « bildirmeksizin harekâtı ç “e bulunan ve bu harekâ- üyglnilel kabul edilmiş usul- eğimde gayri insani olarak denizeltr gemilerinin İs A mücadele halinde bulu. flardan gayri devletlere Me t gemilerine tecavüz et- Ni menedecek terlabiri itti- 4, okti. Bu yolda hareket e- zl, gemilerinin o pirate Ni ilerek kendilerine o yo! Be yapılması konferan- Org va teklifin esasını teşkil Mag rnanığın İlgası lim” -*“-#w üzere tâ Ye piratlik vakaları acık ide ni i $ > viy,* Ve nihayet milletleri» rn ortalarına * keslır r Seyrisefer emrivetini ay olan münasebetle i Üy, < Medemivet bütün insa- İn Püsterek bir malı olduktan ii troy daki rabıtalarm en iyi ayan açık denizleri münfe- l kaş? vakalarından temizle. ır ihtiyaç halini alm'a. iğ Paris eeweherlssinde kur- İcası teyit edilmis ve w- liği “ku düvel kaideleri de iş menini esas olarak ka-| di ân tatbik'ni her devletin laa bırakmıştı. ay ndanberi en müessir şek edilmiş olan bu hüküm #“İh zamanlarında de a İk denilen kurunuvus. “zlerden o kurlammıstır tig ye smih zamanında da h m hareketleri olur ki, ç atliğin tam vasıflarını ve neticeleri itibariy- le ayni zararları müeddi olan va:l kalar şeklinde tecelli eder, Ve| devletleri tedafüi tedbirler ittiha:| zına ve bu hareketleri doğrudan doğruya piratlik telâkki etmiye sevk ve icbar eder. Busünkü hâdiselerin bir benze- rini 1873 tarihinde vukua gelmiş görüyoruz. Yine İspanyada bu tarihte çikan ihtilâf münasebetiy- le açık deniz emniyetini tehdit 2- dean wekayi cereyan etmiş ve dev- letleri bu tehditleri ika edenlere karsı piratlık ahkâmmi tatbika mecbur etmişti. Nyon konferansı da mesnedini bu hukuku düvel prensiplerinde, tarihin bu misalinde ve ayni za: manda da 1930 ve 1936 senelerin- de tahtelbahir harplerinin tanzi - mine dair Londrada akt ve imza e- dilen bir mukavele ve onu müey- yit Proseverbal ahkamında bul. muştur. Türkiye cumhuriyetinin yüksek meclisince kabul ve tasdik olunan 3 - 27 numaralı kanun ile, iltihak etmiş olduğu 1936 Londra Prose verbali denizaltı gemilerinin bir- takım tedbirlere müracaat etmek sizin ticaret gemilerini . batırma- yacağını ve bu hususta deniz üs tü gemilerinin tâbi olduğu hüküm. lere tebiiyet etmesi İâzımgelece- ğini müeyyit bulunmaktadır. Nyon konferansı Nyon konferansı, Ispanya hâdi- satı dolayısiyle hali harbin vücu- dunu kabul etmemek ve İspanya- da mücadele halinde bulunanlara muharip hukuku tanmamakla beraber Londra anlaşmaları esas- larını bu piratlık harekâtına karşı ittihazı her devletin o salâhiyeti cümlesinden olan tedabir ile mez- cederek İspanya işlerine ademi müdahale prensibini İspanyada hali mücadelede olan taraflarda” gayri devletler gemilerinin masu- niyetini temin edecek usullere is- tinat ettirerek tesbit ve kabul et. miş bulunuyor. 14 Fvlülde Türkiye d *-—- Ha, riciye Vekili Dr. Arasın İngiltere, Bulgaristan, Mısır, Fransa, Yu- nanistan, Romanya, Sovyetler Bir- liği ve Yugoslavya murahhaslariy- le birlikte imza etmiş olduğu Nyon anlaşma:: yüksek tasvip ve tasdi- kinize arzedilmiştir, Anlaşmanın esaslarını izah Bu anlaşma biraz evvel bahset tiğim piratlık vakalarına karşı a kitlerin mütesanit olarak hareks:- lerini temin eden birkaç prensip maddesinden sonra alınacak ted- birlerin bilfiil cereyanı ne yolda vukubulacağını gösteren hüküm. leri ihtiva etmektedir. Bu hüküm- lere göre, Garbr Akdenizde —Ti- renyen mıntakası hariç olmak ü- zere-— emniyetin mürakabesi ka- ra suları dahilinde ve açik deniz. de İngiliz ve Fransız filolarına bı- rakılmıs ve Şarki Akdenizde de kara sularının mürakabesi her sa. hildar devletin kend'.ine ve üçık denizlerde —Adiryatik müstesna olmak üzere— anlaşma ahkâmının t.tbiki gene İngiliz ve Fransız filo larına verilmiştir. Akdenizin şar. kında bu filolar harekâtta bulun. doklerı sada sahildar devletler. den bunlarm malik oldukları ve- sait derecesinde bazı güna müze. haret gösterecek ve bilhassa bu devletlerin kara suları içine k* ?ır pirat gerisini takip edebilmek ve gene sahildarların irae edecekleri haklarına malik olacaklardır. Anlaşmanın tatbikatı esnasında bir yanlışlığa meydan vermemek için akit devletlerin “denizaltı gemileri Akdenizde bazı kayıtlara tabi olarak seyrisefer edebileceklerdir. Nihayet, müddetle mukayyet ok mayan bü anlaşma her akidin bir ay” lik mütekaddim ihbar ile“ çekilmesi imkânı derpiş etmekte ve bu tak- dirde diğer bir herhangi akide de bu çekilme gününden evvel haber ver" mek suretile aynı zamanda taahhüda- tma nihayet vermek hakkını bahşey- İemektdeir. Nyon anlaşmasınm skizinci madde si mucibince bu anlaşma ile beynel milel taahhüdata hiçbir vechile ha lel gelmemekte olduğunu ayrıca kay- detmek isterim. Arkadaşlar; “Nyon anlaşmasının imzası esna” sında bu anlaşmada yer bulmamış olan diğer bazı noktaların müzakere sine devam edilerek müzeyyel bir itilâf daha akdine çalışılacağı takar” rür etmiştir. Bu ikinci anlaşmada birincisinin eczayı mütemmimesinden (olmak üzere bu gece Cenevrede aynı dev» etler murahhasları tarafından imza edildi. İşte yüksek meclisinizden tetkik ve tasdikini rica ettiğim ikinci metin de budur. Denizaltı piratlığınm, deniz üstü gemilerile tayyarelere de teşmilini istihdaf eden “bu itilâfname “Nyon,, anlaşmasınm hudut ve esasları dahi- linde ve memleketimize aynı mükel- lefiyetleri tahmil eder şekilde akit ve imza edilmiştir. Cumhuriyet hükümetinin, büyük meclisinizce tasvip edilmiş olan siya” setine uygun telâkki ettiğimiz Nyon anlaşmasile müzeyyel Cenevre anlaş- masmı kabul ve tasdik buyurmanızı rica ederim. Hariciye Vekâleti vekilinin izaha- tını müteakip Başvekil İsmet İnönü püre gelerek aşağıdaki nutku söy- Başvekilimizin nutku Hariciye vekâleti vekilinin İzahatmı müteakip Başvekil İsmet İnönü kürsü. ye gelerek aşağıdaki nutku söylemiş- tir: Nyon anlaşması Akdenizde kor sanlık aleyhine manen ve maddeten akid devletlerin tesanüdünü ve teşri" ki mesaisini ifade eder. Karadeniz ve Akdeniz devletleri davetliler ve akit ler meyanmdadır. Almanya dahi da- vet edilmiştir. Davet için teşebbüs alan devletle" rin diğer bazı devletlerin iştirak et memesi haline teessüf etmeleri hem bizim hissiyatımıza tercüman olmuş, hem'davet eden devletlerin geniş bir anlaşma istihalesi için arzularının $a- mimi olduğunu nazarımızda teyit et- miştir. - Alkışlar - Korsanlık aleyhinde bir mücadele anlaşması masum bir hadisedir ki, tabii ve rahat haller içinde fazla dik- kati çekmiyecekti. Fakat Nyon anlaş- masmın umumi dikkat ve hassasiye ti üzerinde toplanması, akdolunduğu zaman gergin ve nazik şartlar içinde bulunmasındandır. İspanya meselesi uzadıkça, tarafla- rın ve mefruz taraftarların birbirim den korkuları artıyor. İspanya mese lesi herhangi bir şekilde bitse İspan- yol milletinin mefrüz taraftarlarmın hepsini mütehayyir *tmesi pek muh temeldir. Fakat, mesele bitinceye ka- dar Avrupa krizlere maruz görünü- yor, korsan denizaltılarınm faaliyeti simdiye kadra geçen krizlerin en şid- detlisini bize ihzar etti Fransa ve İngilterenin davetinde ve Nyon an- laşmasında mündemiç olan azim ve karar ile beraber geniş anlaşma fikri had ve gergin vaziyeti sulh yoluna çevirmeye muvaffak olmuştur. Bunu müşahede etmek Avrupa için bir nefes imkânı vermiştir. Harbi bir facia telâkki ediyoruz Muhterem arkadaşlar, Akdenizde ve Avrupada bir harp patlamasını biz Türkler büyük bir facia addediyoruz. - Bravo sesleri - Türkiyenin doğrudan doğruya ve ilk sahnede bahis mevzuu olmadığı me seleler önünde iken böyle bir dehşet) ten bahşedişim bi: Avrupa harbini insanlar içinde hepimiz için ' felâket saydığımdandır. Avrupa bugünkü! vasıtalar önünde bir yarım avuç ka- dar yerdir ki, yeni bir patlamadan bütün medeniyetini * kül altında gömmek ihtimali vardır. Bu memle- ketin mesul bir vazifedarı ve beynel- milel münasebette insanlarm müşte” rek saadetine inanmış bir insan ola rak bir harbe mani olmak için elimiz” den geleni yapmaya mecbur olduğu" muzu zannediyoruz “bravo sesleri al- kışlar * Nyon anlaşmasında bulunan kor sanlık aleyhindeki mücadele fikri, konferansa iştirak etmiyen yakın ve uzak hiçbir yerde tenkide uğramamış” tır. Siyasi itilâfların neticesi olan iti- razlar da bile korsanlığı tasvip ve teşvik edecek bir mütalea hiçbir yer den işitilmemiştir. Bu umumi telâk- kide göstermek lâzımdır ki, bu anlaş ma tabil ve meşru bir müdafaanın ifadesidir. Türkiye bu anlaşmanın haricinde kalan büyük devletleri ve geniş muhitleri de kendi içerisinde toplamasını temenni eder. Nyon anlaşmasını. hiçbir devlet aleyhinde olmayan bir meşru müda faa vasıtası telâkki ederek, hükümet arzedilen kanun lâyihalarının B.M Meclisinin tasdik etmesini istirham eder. (Alkışlar) İsmet İnönünün hutkundan sonra kanun lâyihalarmın heyeti umumiye İeri hakkında söz istiyen olmadığın dan maddelere geçilmesi açık reye konularak kabul edilmiştir. Reylerin tasnifi esnasında Başvekil İsmet İn önü tekrar kürsiye gelerek bir nutuk söylemiştir: İsmet İnönünün nutkundan sonra kanun lâyihalarının heyeti umumliyeleri hakkında söz olmadığından maddelere geçilmesi açık reye konulâ- rak kabul edilmiştir. istiyen Mecliste dün kabul edilen kanunlar Ankara, 18 (A.A.) —B. M. Meclisinin bugünkü toplantısında Nyon anlaşması ve zeyli 364 ve mezkür anlaşmanın maksat ve mü- kellefiyeti hududu dahilinde ka!- mak şartile anlaşmalar akti için hükümete salâhiyet verilmesine dair kanun lâyihası da 371 reyle kabul edilmiştir. Ankara, 18 (A A.) —B. M. Meclisinin * bugünkü içtimamda kabul edilen kanun lâyihaları şun. lardır: Akdenizde. korsanlık &efaline karsı ittihaz edilen müşterek ted. birler hakkında Nyon anlaşmasına ve zeylinin tasdikine dair kanun lâyihası: 2 — İspanyada mücadele halin- de bulunan taraflardan hiç birine ait olmıyan ticaret gemilerine, de- nizaltı gemileri tarafından Akde- nizde İspanya ihtilâfı münasebeti- le vaki olan korsanlık efaline kar- şı almacak müşterek tedbirler hak kında Nyonda 14 Eylül 937 tari. hinde Türkiye, Büyük Britanya ve Şimali İrlanda Birlesik Krallığ:, Bulgaristan, Mısır, Fransa, Yuna- nistan, Romanya, Sovyetler Birli. ği, Yugoslavya arasnda imza olu nan anlaşma ile buna müzeyyel ve deniz üstü gemilerinin ve hava| kuvvetlerinin korsanlığına karşı| tedabiri mutazammın olarak Ce: nevrede 17 Eylül 937 tarihinde ay- ni mütemmim ecazasından bulu nan anlaşma kabul ve tasdik edil miştir. tai 2 — Bu kanun neşri tarihinden muteberdir, 3 — Bu kanunun hükümlerini icraya İcra Vekilleri Heyeti me- murdur. Nyon anlaşmasının maksadı ve onun yüklediği mukellefiyet hudu du dahilinde kalmak şartiyle an- laşmalar akti için hükümete salâ- hiyet verilmesi hakkında kanun lâyihası: Madde 1 — Nyon anlaşmasının maksadı ve onun yüklediği mükel. lefiyet hududu dahilinde kalmak şartile anlaşmalar akti için hükü. mete salâhiyet verilmiştir. Madde 2 — Bu kanun neşri ta rihinden muteberdir. Madde 3 — Bu kanunun hü kümlerini icraya İcra Vekilleri| Heyeti memurdur. Anlaşmanın müzeyyel metni Ankara, 18 (A; A.) — Nyon unla masına müzeyyel itilâfname metni ber veçhiatidir: Akdenizde denizaltı gemileri tara” fından ika olunan korsanlık fiillerine karşı hususi müşterek tedbirler hak- kındaki kararları havi olarak 14 eylül 1937 tarihinde Nyon'da imza olunan anlaşmada, iştirak eden devletler, de- nizüstü gemileri veya hava sefineleri tarafından ika olunan bu gibi filllere karşi ileride milşterek tedbirler ittiha- zı imkânını muhafaza ettiklerini ve şimdi bu gibi tedbirlere tevessül et” mek münasip olduğunu nazarı dikka” te alarak, hükümetleri tarafmdan u- snlü dairesinde mezun bulnnan aşağ” daki imzalar sahipleri 17 - eylül - 1937 tarihinde Cenevrede toplanıp derhal meriyete girecek olan berveçhi ati hükümleri kararlaştırmıslardır: 1 — İşbu itilâfname, Nyon anlaş" masımı tamamlar ve önun mütemmim cüzü addolunur. 2 — İşbu itilâfname İspanyada mü cadele halinde bulunan taraflardan hiç birine aid olmıyan bir ticaret gemi sine karşı Akdenizde bir denizüstü gemisi veva hava gemisi tarafmdan deniz mmharebesi hukuku düveli ile müusgddak olup 22 nisan 1930 tarihli Londra muahedesinin 4 üncü kışmın- da tadad ve 6 teşrinisani 936 tarihinde Londrada imza edilen protokol ile te* yid olunan insaniyet prensiplerini ha“ zarı itibara almaksızmi bir denizüstü veya hava gemisi tarafından Yapılan bileömle Kücümlar hakkmda tatbik olünur. 3 — Nyon anlaşmasına tevfikan açık denizde ticari seyrisefainin hima- yesine iştirak eden ve 1 inci maddede zikredilen şerait dairesinde o yapılan bir hücuma şahid olan her denizüstü gemisi, A — Eğfer hücum bir hava gemisi tarafından vaki ise ona karşr ateş aç” cak, B — Eter bir denizüstü gemisi ta“ rafından vaki ise hücuma karşı kendi vasrtalariyle ve icabı halinde onlarm kara suları dahilinde, çağrılması müm kün olan takviyeye müracaat eyliye- rek müdahele edecektir. İstirak eden devletlerden her biri, kendisine aid husüslarda, kendi harp gemilerinin işbu itilâfname ruhuna göre hattı hareketlerini tanzim edecek” lerdir. Aynı derecede muteber olmak üze“ re (ransızca ve ingilizce olarak tek bir nusha halinde Cenevrede 17 eylül 1937 tanzim olunmuştur. Bu musha Milletler Cemiyeti kâtipliği hazinei ev rakma tevdi olunacaktır. Büvük Britanva ve Şimali İrlanda Müttehit krallığı, Bulgaristan, Mr sir, Fransa, Yunan'sten. o Remânya Türkiye, Sovyetler Birliği, Yugoslav» yağ