19 Eylül 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 7

TW IN eli x zağiai wwg—:r—m KT v a AĞ vi ş & 9 EYLUL — 1937 h (Baş tarafı 1 incide) ir hükümet tarafından gelen qu âyihaları okunmuş ve İâyi- Hariciye ve Milli Müda- .“Cumenlı.rmde müştereken İhe karar ve saat 16 da top- “Riı Üzere celseye son veril- R%u müteakip C. H Partisi Ka- urupu Hasan Sakanın V- € toplanmıştır. l'lln ikinci celsesi Abd!0ha- d&nm reıslıgınde saat 17,25 !ı"' * çe ı1 Ka a ıerl =-0 -— DA )gh hun lâyihalarına ait Antal Pap Esu Cemal Tuncanın baş- Sinda toplanan muhtelit en- ' Mazbatası okunmuş, hükü: kw teklifi üzerine kanun lâyiha h müstaczliyetle mürakeres ı]hı“"' etikten sonra Hariciye “l Vekili Numan Menemen: Ö i N tarafımdan atideki nutuk İ- '!'nıştu- | unemencıoğıunun nutku lîp ieremn ari iadaşslar;, llr anyıda bir seneyi mütecaviz ınarıclııınbı:rı cereyan eden ' '*—k—. hâdiseler hepimizin teessür- 'Lıl, .Pedeae’dı"ımız bir facia ) Z ' almıstır. n zaman harice sirayet <t *y]_“l adını gösteren ve butı.'ı ;*1 büyük bir teyakkuza ten İspanvıı. dahili harbi son bir de Akdeniz? — caret », Tinin emniyet ve masuniye- çte! *esini ortaya çıkardı. Aydan kısa bir zamanda Ak h garbinden tâ Çanakkale &ğzına kadar muhtelif nok Hd Mmuhtelif bayrakları taşı- 'hı'aî'e* esmilerir'n Fayri in- a7 sekilde torpillenmesi, bu ; .Müşterek tedbirler ittiha- Btir görünmüstür. İzgiltere yı Sa hükümetleri ' alâkadar *“Pl bir-toplantıya davet ini: li aldılar. _ % "ete icabet'eden altı Akdeniz n “aradeniz sahildarı devl>- ü 'hhaıları 10 eylülde C: -ev Sinda Nyon şehrinde top- K Mevzuu müzakere hii- ıldırme.'sızm harekâtı bulunan ve bu harekâ- & mılel kabul edılmış usul- e tinde gayri insani olarak N'W h denizaltı gemilerinin İs- & mücadele halinde bulu- nardan gayri devletlere 'l gemilerine tecavüz et- | menedecet tedabiri itti: ekti. Bu yolda hareket e. *Nizaltı gemilerinin pıra'.e *dilerek kendilerine o yo!. 'nele yapılması konferan- İa - Te ?şf’f N teklifin esasmı teşkil lî,l orsanlığın_ ilgası * Ü âlin'- -—-An üzere tâ ılı'ııı ortalarına — ked) ır Ve piratlik vakaları acık de seyr'sefer emrivstini !r' ve nihayet milletleri » ğ iyle olan münasebetle | Kü Medenivet bütün insa- Üsterek hir malı oldvktan ldlkı rabıtaların en iyi v“n açık denizleri münfe- ht?l _vakalarından temizle- bir ihtiyaç halini almış. b qu“ mrshedasirde kur- | lE ası teyit edilmiş ve - uı“lku düvel kaideleri de !h._ Menini esas olarak ka- 11 k:ı Ve latbık ai her devletin Tn a"':ıa bırakmıştı. k;“lı ik anberi en müessir şek dq edılmış olan bu hüküm hl h ze—anlarında de- t '“ İK denilen kurunuvus: !ıı’v“Z erden 'îıh kurtarısıştır İ “âan sulh zamanında da 'îı.p îl'n hareketleri olur ki iğin tam vasıflarını "n ve neticeleri itibariy- | le ayni zararları müeddi olan va- kalar şeklinde tecelli eder. Ve devletleri tedafüi tedbirler ittiha- zına ve bu hareketleri doğrudan doğruya piratlik telâkki etmiye sevk ve icbar eder. Busünkü hâdiselerin bir benze- rini 1873 tarihinde vukua gelmiş görüyoruz. Yine İspanyada bu tarihte çıkan ihtilâf münasehetiy- le açık deniz emniyetini tehdit -- dan vekayi cereyan etmiş ve dev- letleri bu tehditleri ika edenlere karsı piratlık ahkâmını tatbika mecbur etmişti. Nyon konferansı da mesnedini bu hukuku düvel prensiplerinde, tarihin bu misalinde ve ayni za- manda da 1930 ve 1936 senelerin- de tahtelbahir harplerinin tanzi - mine dair Londrada akt ve imza e- dilen bir mukavele ve onu müey- yit Proseverbal ahkamında bul. muştur. Türkiye cumhuriyetinin yüksek meclisince kabul ve tasdik olunan | 3 -27 numaralı kanun ile, iltihak etmiş olduğu 1936 Londra Prose verbali denizaltı gemilerinin bir- takım tedbirlere müracaat etmek- sizin ticaret gemilerini batırma- yacağını ve bu hususta deniz üzs- tü gemilerinin tâbi olduğu hükün- lere tebiiyet etmesi lâziımgelece- ğini müeyyit bulunmaktadır. Nyon konferansı Nyon konferansı, İspanya hâdi- satı dolayısiyle hali harbin vücu- dunu kabul etmemek ve İspanya- da mücadele halinde bulunanlara muharip hukuku tanımamakla beraber Londra -anlaşmaları esas-|. larınr bu piratlık harekâtına karşı ittihazı her devletin — salâhiyeti cümlesinden olan tedabir ile mez- cederek İspanya işlerine ademi müdahale prensibini İspanyada hali mücadelede olan taraflardar gayri devletler gemilerinin masu- niyetini temin edecek usullere is- tinat ettirerek tesbit ve kabul et- miş bulunuyor. 14 Fvlülde Türkiye d *-—--: Ha. riciye Vekili Dr. Arasın İngiltere, Bulgaristan, Mısır, Fransa, Yu- nanistan, Romanya, Sovyetler Bir- liği ve Yugoslavya murahhaslariy- le birlikte imza etmiş olduğu Nyon anlaşma:ı yüksek tasvip ve tasdi- kinize arzedilmiştir. Anlaşmanın esaslarını izah Bu anlaşma biraz evvel bahset tiğim piratlık vakalarına karşı a- kitlerin mütesanit olarak lıırek“ - lerini temin eden birkaç prensip maddesinden sonra alınacak ted- birlerin bilfiil cereyanı ne yolda vukubulacağını gösteren hüküm- leri ihtiva etmektedir. Bu hüküm- lere göre, Garbiı Akdenizde — Ti- renyen mıntakası hariç olmak ü- zere— emniyetin müra'zabesi ka- ra suları dahilinde ve açık deniz- de İngiliz ve Fransız filolarına bı- rakılmıs ve Şarki Akdenizde de kara sularının murakıbeaı her sa- hildar devletin kend'.ine ve açık denizlerde —Adiryatik müstesna olmak üzere— anlaşma ahkâmının t-tbiki gene İngiliz ve Fransız filo larına verilmiştir. denizin şa:- l-nm:la bu filolar harekâtta bulun. Ookları o>ada sahildar devletler. den bunların malik oldukları ve- sait derecesinde bazı güna müza- haret gösterecek ve bilhassa bu devletlerin kara suları içine k- 4 :r pirat gevisini takip edebilmek ve gene sahildarların irae edecekleri haklarma malik olacaklardır. Anlaşmanın tatbikatr esnasında bir yanlışlığa meydan vermemek için akit devletlerin denizaltı gemileri Akdenizde bazı kayıtlara tabi olarak seyrisefer edebileceklerdir. Nihayet, müddetle mukayyet ol: mayan bu anlaşma her akidin bir ay- lik mütekaddim ihbar ile- cekilmesil ! HABER Akşam postası imkânını derpiş etmekte ve bu tak- dirde diğer bir herhangi akide de bu çekilme gününden evvel haber ver- mek suretile aynı zamanda taahhüda- tına nihayet vermek hakkını bahşey- lemektdeir. Nyon anlaşmasının skizinci madde si mucibince bu anlaşma ile beynel- milel taahhüdata hiçbir vechile ha- lel gelmemekte olduğunu ayrıca kay- detmek isterim. Arkadaşlar; “Nyon anlaşmasının imzası esna” sında bu anlaşmada yer bulmamış olan diğer bazı noktaların müzakere- sine devam edilerek müzeyyel bir itilâf daha akdine çalışılacağı takar- rür etmiştir. Bu ikinci anlaşmada birincisinin eczayı Mütemmimesinden — olmak üzere bu gece Cenevrede aynı dev- letler murahhasları tarafından imza edildi. İşte yüksek meclisinizden tetkik ve tasdikini rica ettiğim ikinci metin de budur. Denizaltı piratlığının, deniz üstü gemilerile tayyarelere de teşmilini istihdaf eden bu itilâfname “Nyon,,; anlaşmasınm hudut ve esasları dahi- linde ve memleketimize aynı mükel- lefiyetleri tahmil eder şekilde akit ve imza edilmiştir. Cumhuriyet hükümetinin, büyük meclisinizce tasvip edilmiş olan siya- setine uygun telakki ettiğimiz Nyon anlaşmasile müzeyyel Cenevre anlaş- masını kabul ve tasclık buyurmanızı | rica ederim. Hariciye Vekâleti vekilinin izaha- tıni müteakip Başvekil İsmet İnönü kürsiye gelerek aşugıdnkı nutku söy” lemiştir: :- Başvekilimlzin nutku Hariciye vekâleti vekilinin izahatını müteakip Başvekil İsmet İnönü kürsü- ye gelerek aşağıdaki nutku söylemiş- tir: Nyon anlaşması Akdenizde kor sanlık aleyhine manen ve maddeten akid devletlerin tesanüdünü ve teşri- ki mesaisini ifade eder. Karadeniz ve Akdeniz devletleri davetliler ve akit- ler meyanmdadır: Almanya dahi da- vet edilmiştir. Davet için teşebbüs alan devletle- rin diğer bazı devletlerin iştirak et- memesi haline teessüf etmeleri hem bizim hissiyatımıza tercüman olmuş, hem davet eden devletlerin geniş bir anlagma istihalesi için arzularının sa- mimi olduğunu nazarımızda teyit et- miştir. - Alkışlar - Korsanlık aleyhinde bir mücadele anlaşması masum bir hadisedir ki, tabit ve rahat haller içinde fazla dik- kati çekmıyecektı Fakat Nyon anlaş- masının umumi dikkat ve hassasiye- ti üzerinde toplnnması, akdolunduğu zaman gergin ve nazik şartlar içinde bulunmasındandır. İspanya meselesi uzadıkca, tarafla- rın ve mefruz taraftarlarır - birbirin- den korkuları artıyor. İspanya mese- lesi herhangi bir şekilde bitse İspan- yol milletinin mefrüz taraftarlarımın hepsini mütehayyir €tmesi pek muh- temeldir. Fakat, mesele bitînceye_ka- dar Avrupa krizlere maruz görünü- yor, korsan denizaltılarınım faaliyeti şimdiye kadra geçen krizlerin en şid- detlisini bize ihzar etti Fransa ve İngilterenin davetinde ve Nyon an- laşmasında mündemiç olan azim ve karar ile beraber geniş anlaşma fikri had ve gergin vaziyeti sulh yoluna çevirmeye muvaffak olmuştur. Bunu müşahede etmek Avrupa için bir nefes imkânı vermiştir. Harbi bir facia telâkki ediyoruz Muhterem arkadaşlar, Akdenizde ve Avrupada bir harp patlamasını biz Türkler büyük bir facia addediyoruz. - Bravo sesleri - Türkiyenin doğrudan doğruya ve ilk sahnede bahis mevzuu olmadığı me- seleler önünde iken böyle bir dehşet- hinde Türkiye, Büyük Britanya ve -muteberdir. Anlaşmanın müzeyyel ten bahşedişim bi: Avrupa harbini insanlar içinde hepimiz için * felâket saydığımdandır. Avrupa bugünkü vasıtalar önünde bir yarım avuç kar dar yerdir ki, yeni bir patlamadan bütün medeniyetini — kül altında gömmek ihtimali vardır. Bu memle- ketin mesül bir vazifedarı ve beynel- milel münasebette insanların müşte- rek saadetine i inanmış bir insan ola- rak bir harbe mani olmak için elimiz- den geleni yapmaya mecbur olduğu- muzu zannediyoruz -bravo sesleri al- kışlar - Nyon anlaşmasında bulunan kor- sanlık aleyhindeki mücadele - fikri, konferansa iştirak etmiyen yakın ve uzak hicbir yerde tenkide uğramamış- tır. Sıyası itilâfların neticesi olan iti- razlar da bile korsanlığı tasvip ve teşvik edecelk- bir mütalesa hıçbır yer-| den işitilmemiştir. Bu umumi telâk- kide göstermek lâzımdır ki, bu anlaş ma tabii ve meşru bir müdafaanın clıste dünkü müzakereler Başvekıl ve Numan Menemencioğlu “Akdeniz anlaşmasını izah ettiler ifadesidir. Türkiye bu anlaşmanın haricinde kalan büyük devletleri ve geniş muhitleri de kendi içerisinde toplamasını temenni eder. Nyon anlaşmasını. hiçbir devlel aleyhinde olmayan bir meşru müda faa vasıtası telâkki ederek, hükümet arzedilen kanun lâyihalarınm B.M Meeclisinin tasdil: etmesini istirham eder. (Alkışlar) İsmet İnönünün nutkundan sonrea kanun İâyihalarının heyeti umumiye: leri hakkında söz istiyen olmadığın dan maddelere geçilmesi açık reye konularak kabul edilmiştir.- Reylerin tasnifi esnasında Başvekil İsmet İn: önü tekrar kürsiye gelerek bir nutuk söylemiştir: İsmet İnönünün nutkundan — sonra kanun lâyihalarının heyeti umumiyeleri hakkında söz istiyen olmadığından maddelere geçilmesi açık reye konula- rak kabul edilmiştir. Mecliste dün kabul edilen kanunlar Ankara, 18 (AA.) — B. M. Meclisinin bugünkü toplantısında Nyon anlaşması ve zeyli 364 ve mezkür anlaşmanın maksat ve mü- kellefiyeti hududu dahilinde kal- mak şartile anlaşmalar akti için hükümete salâhiyet verilmesine dair kanun lâyihası da 371 reyle kabul edilmiştir. Ankara, 18 (AA.) — B. M. Meclisinin bugünkü içtimarmnda kabul edilen kanun lâyihaları şun- lardır: Akdenizde korsanlık efaline karsı ittihaz edilen müşterek ted. birler hakkında Nyon anlaşmasına ve zeylinin tasdikine dair kanun lâyihası: 2 — İspanyada mücadele halin- de bulunan taraflardan hiç birine ait olmıyari ticaret gemilerine, de- nizaltı gemileri tarafından Akde- nizde İspanya ihtilâfı münasebeti- le vaki olan korsanlık efaline kar- şı alımacak müşterek tedbirler hat kında Nyonda 14 Eylül 937 tari- Şimali İrlanda Birleşik Krallığ;, Bulgaristan, Mısır, Fransa, Yuna- nistan, Romanya, Sovyetler Birli- ği, Yugoslavya arasnda imza olu nan anlaşma ile buna müzeyyel ve deniz üstü gemilerinin ve hava kuvvetlerinin korsanlığına karsı tedabiri mutazammın olarak Ce- nevrede 17 Eylül 937 tarihinde ay- ni mütemmim ecazasından bulu- nan anlaşma kabul ve tasdik edil- miştir. 2 — Bu kanun neşri tarihinden 3 — Bu kanunun hükümlerini icraya İcra Vekilleri Heyeti me- murdur. Nyon anlaşmasının maksadı ve onun yüklediği mukellefiyet hudu du dahilinde kalmak şartiyle an- laşmalar akti için hükümete salâ- hiyet verilmesi hakkında kanun lâyihası: Madde 1 — Nyon anlaşmasının maksadı ve onun yüklediği mükel- lefiyet hududu dahilinde kalmak şartile anlaşmalar akti için hükü- mete salâhiyet verilmiştir. Madde 2 — Bu kanun neşri ta rihinden muteberdir. Madde 3 — Bu kanunun hüii-| kümlerini icraya İcra Vekilleri| Heyeti memurdur. metni Ankara, 18 (A. A.) — Nyon anlaş- masıma müzeyyel itilâfname metni ber veçhiatidir: Akdenizde c,lenizaltt -gemileri tara- fından ika olunan korsanlık fiillerine karşt husust müşterek tedbirler hak- kındaki kararları havi olarak 14 eylül 1937 tarihinde Nyon'da imza olunan anlaşmada, iştirak eden devletler, de- nizüstü gemileri veya hava sefineleri tarafından ika olunan bu gibi fiillere karşı ileride müşterek tedbirler ittiha- zı imkânını muhafaza ettiklerini ve şimdi bu gıbı tedbirlere tevessül et- mek münasip olduğunu nazarı dikkar te alarak, hükümetleri tarafından u- sulü dairesinde mezun bulunan aşağı” daki imzalar sahipleri 17 - eylül - 1937 tarihinde Cenevrede - toplanıp derhal meriyete girecek olan berveçhi ati hükümleri kararlaştırmışlardır: 1 — İşbu itilâfname, Nyon anlaş" masmı tamamlar ve önun mütemmim cüzü addolunur. 2 — İşbu itilâfname İspanyada mü- cadele halinde bulunan taraflardan hiç birine aid olmıyan bir ticaret gemi sine karşı Akdenizde bir denizüstü gemisi veya hava gemisi — tarafından deniz muharebesi hukuku düveli ile musaddak olup 22 nisan 1930 tarihli Londra muahedesinin 4 üncü kısmm- da tadad ve 6 teşrinisani 936 tarihinde Londrada imza edilen protokol ile te" yid olunan insaniyet prensiplerini na- zarr itibara almaksızımı bir denizüstü veya hava gemisi tarafından yapılan bileümle hücumlar Hakkında tatbik oluünür. ! 3 — Nyon anlaşmasına - tevfikan açık denizde ticari seyrisefainin hima” yesine iştirak eden ve 1 inci maddede zikredilen şerait dairesinde yapılan bir hücuma şahid olan her denizüstü gemisi, A — Eğer hücum bir hava gemisi tarafından vaki ise ona karşı ateş aça” cak, B — Eğer bir denizüstü 'gemisi ta- rafından vaki ise hücuma karşı kendi vasıtalariyle ve icahr halinde onların kara suları dahilinde, çağrılması müm kün olan takviyeye müracaat eyliye- rek müdahele edecektir. İstirak eden devletlerden her biri, kendisine aid hususlarda, kendi harp gemilerinin işbu itilâfname ruhuna göre hattı hareketlerini tanzim edecek* lerdir. Aynı derecede muteber olmak üze- re fransızca ve ingilizce olarak tek bir nusha halinde Cenevrede 17 eylül 1937 tanzim olunmustur. Bu nusha Milletler Cemiyeti kâtipliği hazinei ev rakma tevdi olunacaktır. Büyük Britanya ve Simalt İrlanda Müttehit krallığı, Bulgaristan, Mr sır, Fransa, Yunan'stan. Romanya; Türkiye, Sovyetler Birliği, Yugoslav- ya, SA