15 Eylül 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 8

T ŞT Ç — HABER Mşam 'poı'fls'! ah — Âşk ve mavcera romanı — — 29 — Nakleden : (Vâ-Nü) Istanbuldaki Taşnak reisi bana: Sen, diyordu, çok uğurlu geldin. İşlerimiz o gündenberi Meselenin siyasi mahiyeti göz önlün. de tutularak, hâdise bugünkü gazetele- re şü şeklide bildirilmiştir : “Dün gece Beyoğlundan Bakitkö « yüne gitmekte olan bir ötomoöbil yölüunu şaşırmış ve Bakırköy civarında bir hen değı'.ı yuvarlanmıştır. Otomobilde bulu nânı ve hüviyeti henüz tesbit edilemiyeri orta yaşlı bir adamı ağır yaralı bir hal- de hastaneye nakledilirken aldığı ya. raların tesiriyle yolda ölmüştür. Şoför kaçmıştir. Tahkikata devam edilmekte- dir... ,, Hracm İngilizler nezdindeki büyük nüfuzunun delili olan bu rapor hakika ten büyük bir maharetle tanzim edil . mişti. Bunu okuyan Frânsiz generali bile en sevdiği adamdan nefret edeceği, ve bir daâha önün ismini bile işitmek istemiyeceği muhakkaktı.. Hraç mem- nuniyetini zaptedemiyor ve mütemadi- yen raporu nasıl bulduğümü sörüyor, ben İde mükemmel bulduğumu itiraf &. diyordum , Vazietin bu şekle girmesinden son derete memnun olan Hraç artık kabma sığamıyor ve âdet kendi kendine ko. nuşür gibi: — Ne yazık ki arkadaşlarımız arasın da bunları takdir edecek kafada adam yok. İşin içyüzünü anlayamazlar ki.... Hrağgım bütün gece uyumadığını, sabâa- ha kadar öteye beriye koşarak bu neti. ceyi clde ettiğini kim anlıyacak? Her- kes işletin kendiliğinden yürüdüğünü zanneder... — Hiç te öyle değil, ben sizi şahsanı tanımıyorldum.. Fakat uzaktan bile bu radaki faaliyetinizden haberdar bülü - nuyor ve sizi takdir ederdim | — Senin gibi düşünen birisini daha gösterebilir misin?, — Bir değil, on kişi bile gösterebili. rim., Öyle olmasa idi, Eriyan merkezi lümumisi size burada vâsi salâhiyet ve rir miydi?, — Ben Erivanidan bahsetmiyorum. Burada, İstanbulda beni takdir eden kaç kişi bulabilirsin? — İstanbulun yabancısı ölduğum için orasını bilmem. Yalnız muhakkak olan bir şey varsa buradaki arkadaşların fa- aliyetinizden haberdar olmaları sizin a- leyhinizde değil, lehinizdedir.. Bu esnada telefon çaldı Hraç telefori da ön dakika kadar İngilizce g.örüştü. Ve muhavereyi bitirdikten sotira bana yaklaşarak: — Hakikaten sen çok uğurlu bir çocuksun.. Ayağın uğurlu geldi.. Sen buraya geleli bir çok işlerimiz kendili. ğinden halloluyor, dedi.. — Başkası için belki uğurlu olabili- rim, fakat her halde bu uğurdan ken - dime hisse ayıramadığım meyldanda - dır. — Vaziyetinizden şikâyete hakkınız yok.. D — Nasıl hakkım yok.. Bu yaşrma ka- dar ben daha bir gün rahat yüzü gör - medim. Bir Fransız müharftirinin tasvir ettiği “Serseri Yahudi,, gibi senelerden beri dünyayı dolaşryor, memleket mem leket sürünüyorum. ü — Şimdi sen bu kara Gdüşünceleri biırak.. Bundan sönra inşaallah rahat bir hayat yaşryacaksın. Artık seni se . ven bir kaklın buldun.. Üstelik srhhatte verahatsın da. Daha ne istiyorsun? — Ben buğünü düşünmüyor, asıl ya- rından endişe ediyorum, çünkü hiç bir saadetimin uzun sürmediğini tecrübe - lerle görmüşümdür.. Bugünkü vaziye. üimden çok şükür memnunum. Beni seven bir kadın, itimat ettiğim bir de arka - daşım var, faxat bir hissikablelvuku bu saadetimin üUzuün sürmiyeceğini bana haber veriyör. Adeta bir felâket hisse. diyor ve korkuyorum, — Çok ıstırap çeken adamlar rahat hayata kavuştukça daima #enin gibi dü şünürler fakat hiç de doğru değildir... Artık korkacak bir şey kalmamıştır. Harp bitmiş, fırtınalı günler geçmiş, yolunda gidiyor tikbal vardır. Siz benden daha gençsi- niz ve herkes sizi seviyor, — Beni teselli etmek için söylediği. niz sözlere teşekkür eder m, fakat his- siyatımın beni aldatmadığına eminim .. — Şimdiye kadar belki öyle olmuş- tur, fakât aşkın bir adamı tanımıyacak kadar değiştirebildiğini galiba bilmiyor. sunuz ki Henriette'in hayatınıza ka - tıştığını hiç hesaba katmıyorsunuz. — Bir kadınım, bir adamın mukad- deratı üzerine tesir yapabileceğine inan turyorüm doğrusu, — Bü huüsusta tecrübeniz olmadığı için bu bahsi şimdilik kapatalım ye bir ay sonra açalım.. Sizi temin ederim ki bir ay sonra bügünkü düşünceler'nizin tam aksini müdafaa edeceksiniz.. Bu - nun haricinde bugünkü vaziyeti müza- kere edebiliriz, — Hangi vaziyeti ... — Şahsi vaziyetinizi.. — Ne demek isted'$inizi anlamryo- tum, . — Sizinle bu hususta idün gece ko . nuşacaktım, fakat biribirini takip eden 'hâdiselerden vakit bulamadım.. Buraya geldiğinizi haber alınca beni kontrola memur olarak gönderildiğinizi zannet miş, size karşı azami ihtiyat gösterme- ğe karar vermiştim. Halbuki hâdise bu plânını altüst etti. Ve bugün siz benim hüsuüst hayatıma karışmış bulunuüyor - sunuz. İstanbulda kimsenin bilmediği hâdiselere şahit oldunuz, hayatımın mühim sırlarını öğrendiniz. Bu vazi . Yyetten sonra, her ne bahasıma olursa olsun sizden ayrılamıyacağım.. Esasen tek başıma fazla yoruluyor, sizin gibi bir arkadaş arıyor, fakat bir türlü bu- lamıyodum.. Seni buraya Allah gön - derdi. Kısa bir müddet zarfında beni ta. nımak fırsatını elde ettiğinizi ümit edi- yorum. Ben size karşı elimden gelen arkadaşlığı yaptım, bundan sonra da yapacağım.. Buna mukabil siz de bana yardım etmeği, samimi bir kar'deş gibi benimle teşriki mesai etmeği kabul e- der misiniz? Hiç beklemediğim bu teklif karşısın. da düşünmeğe başladım.. Bir taraftan vereceğim cevabın Hraç üzerinde ya - pacağı tesiri ğöz önüne getiriyor, Bir taraftan da vereceğim kararın Erivanda ne suretle tefsir edileceğini düşünü - yordum, Hraç tereddüde düştüğümrü görün - ce: —Bu kadar düşündüğünüze göre he? halde benden saklamak istediğiniz bir vaziyet var... dedi — Hayır Hraç, senden sakli bir şey- ciğim yok.. Mademki sen bana kardeş müuamelesi yaptm, ben de sana düşün. celerimi açıkça bildireceğim, diye şun- ları söyledim... — Münferid bir adam sıfatıyle tekli- fini derhal ve bilâtereddüt kabul eder, hattâ senin için hayatımı bile tehlikeye koymaktan sakınmam, Bundan kat'i sürette emin olabilir, istediğin za- dan buraya gelirken bana herhangi sa- rih bir talimat ta vermediler. Sadece: “İstanbula gidince ne yapacağını orada öğrenirsin,, dediler. Görüyorsun ki ilk şüphelerin tamamiyle yersiz, Sen biraz evvel istikbalin ümitlerle dolu ve par. lak olduğunu söylüyordun, halbuki E- rivandan yeni gelmiş bir adam sıfatiyle temin ederim ki istikbalimiz her zaman dan daha karanlık ve tehlikeli.. Son derece mahrem olarak — sarla şunu da söyl'yeyim ki bizzat arkadaş Hamparsüm vaziyeti o derece tehlikeli görüyor ki, fırka umumi merkezinin İstanbula naklini düşünüyor.. Bundan dolayıdır ki beni daha evvelden bura . ya göndermiş bulunuyor. Bu karardan henüz kimsenin haberi yoktur . Bu izahat Hraç üzerine derin bir te- sir yapmış olacaktır ki: — Fakat bana bu hususta hiç bir şey yazmadılar, vaziyeti ihsas bile etmedi. ler, dedi. önümüzde ümitlecle dolu parlak bir is- (Devamı var) man beni tecrübe edebilirsin. Erivan - | 7 arihi tetkikler - XVLinciı asrın en büyük geografi Türk Amnrall" Piri .— 3 . Zira büu zikrölunan kaziyeler harta | damın önlu yapabileceğini sanma; çün iç'nde kaydolunmağa kabil ve müyesser değildir. Gayet ve nihayet te mücmel - dir. Bu ecildendir ki hartı dedikleri nesne bu fennin mahirleri pergâr ile mil hesabı üzerine bağlamışlardır. Rast bir deriye yazup öyle olsa ön mil hesap olunacak yetlere hartı içinde ancak üç nokta sığar İmdi yerler vardır ki on milden eksiktir, bir an takdir olut mil olup doküz nokta sığar imiş. Bu itibar Üzerine anın gibi mahallerde vaki olan kenarların ve cezirelerin memurları ve harapları ve 1:manları ve sular ve derya- da ölari taşları vasıflart mezkür liman. ların kangi canipte idüğü ve ne rüzgâ- | ta müuvafık ve kangisimne mühalif idüğü vüs'at darlığı ve ne miktar sefinelere mütehammil idüğü ve dahi bunlara | benzer nice türlü âlemetler hartı içinde kaydolunmağa kabiliyet ihtimali mu - haldir. Eğer hartı bir nice deriye yazıl mak cazi değil mi denilirse meğer ol deri şol miktar büyüye kim anı gemiler. de hizmetlenmeğe kabil olmrya, Ol se- bepten üstadlar anı bir deriye yazarlar ki anınla deryarım vâsi olan kenarlarım- da ye azim cezireleinde amel edebilür. ler, lâkin vüs't olmiyan yerlerde bilâşek kılavuza ihtiyaçları olmak mukarrer - dir. Bu fakir dahi mukaddema bir hartı bünyat edip şimdiden olan hartılardan ez'afı muzaaf ziyade türlü tasarruflar gösterip Hint ve Çin bahirelerinin taze çıkan hartılar ki diyart Rumda kimesne anı bu zamanedek malüm edilmem'ştir. Anları ida bile kaydedip Merhum ve Mağfur Sultanı Selim Han tâbe serahü ve ceale cennette mesvâhü Hazretleri nin babı seadet meabına nefsi Mıiısırda vrilip makbul olmuştur. Amma zikrolunan icmal anda da mu. karrer idi .İmdi bu istimal olan hartılar ilmi ile deryarım vâsi olan kenarlarında ve azim cezirelerde amel edebilirler. Lâkin anın gibi vâsi yerlerde bazı alâ- metler mehmâemken yazılup farkolmaz. Bizzarüir mücmel yazılur amma bu fakir bir tarik üzerine asan eyledim ki bu fennin ehi olan kimesnelerden mezbur yerleri görmeden ve bilmelden 'bu kitap. ta yazılanını amele götürmekle biina « yetillah her işleri âsân olup — kılavuza ihtiyaçlarr kalmaz.., Piri reisin 1520 de, Hicri 927 yılım da, tamamladığını söylediği eseri, gemi tilik hakkında bazı malümatı ihtiva e den manzum bir mukaddime ile başlı yor; sadece bu malümat, muharririn de dizcilik ilmindeki derinliğini kâli derece gösterir. Ayni mukaddemede — bütün dünya denizleri hakkında bildiklerini ve işittiklerini anlattıktan sonra müharrir eserin başlıca mevzuu olan ” Akdenize geçiyor. Bu mukartldeme büyük Türk gemicisi deniz haritalarının ne kadar doğru olma sı lâztmgeldiği hususundaki fikirlerini Şu süretle anlatmaktadır: ' Bil ki, bir harita yapmak için hüsu si bir vukuf gerektir. Ve rastgele bir a | bu kitabım koyduğu üsüller kü bir haritada her şey en ince teferrü ata kadar doğrü olmalı ve hakikate te vafuk edeblmeli, hiç bit fark görülme- melidir. " z En küçük bir harita hususunda çıka bilecek fena neticeleri Piri reis, bakınız nasıl anlatıyor: “ Bir haritada en küçük bir şey nok san olursa bu harita hıç bir şeye yara maz, Alimler hatta en küçük bir hata yapsalar harita üzerinde bütün burun ların yerleri altlist olacak mesafeler öl çülemiyecek ve böyle bir haritayı kulla nanlar yanılacaklardır. * 753 sahife tutan Bahriye “ Denizci lik kitabiı " nın en mühim kısmı Akdeni ze aid olanıdır. Bu kısmin ilk fasılları ta rih ve coğrafya malümatını, sonra mes leki bakımdan bir tasviri ve her fasıla da sahillerin ve denizlerin arzettiği ma nialar hakkındaki işaretleri ihşivı et mektedir. Muharrir, böylece deniz reh berlerinin yazılışında daima nazarı dik kate alınmış olan usülleri vazetmiş bu lunuyor. Bu kısım, Rümeli ve Anadolu sahille ri ve Adriyatik, İspanya, Tunus, Ceza yir ve Mısır sevahili hakkında malümatrı da ihtiva etmektedir. Piri Reisin bu bü yük ve güzel eseri ayni devirde tertip edilmiş benzeri eserler arasında birinci safı işgal eder. Esasen İngiliz, İtalyan, Fransız ve Hollanda deniz İspanyol, rehberleri sayesinde yazılmıştır. Binaenaleyh Piri Reisin ese ri, Garpta yazılan bütün rehberlerin ana kaynağını teşkil eder. Bahriyenin il mi değerini takdir edebilmek için onu ayni tarzda yazılmış başka bir eserle karşılaştırmak muvafık olur. Ancak Bahriye bu nevi eserlerin ilki olduğun dan böyle bir karşılaştırma yapmanın imkânı yoktur. (Bayan Âfet, konferansımın bu noktasın. da, atideki projeksiyonları gösterdi.) i — Bahriyenin mukaddemesi. 2 — (Dardanelles) adıyla tanıman Çanak. kâale Boğazının . Bahriye röprodüksiyonuna nazaran- . plânı. 8 — Venedik plânı. (Bahriye röprodüksi. yonu). * — Sardunya adasmın plânı. röprodüksiyonu). 6B — Marsilyanın plânr. (Bahriyeye naza. ran). Piri Reisin haritaların: tetkike geçme den önce size, bu hususta muhtelif bir çok tezler olsa da, Amerikanın — keşfi hakkında bazı noktaları kısaca anlat mak isterim. Portulan denileri ve sahil kılavuzları için yapılmış olan harita ve — rehber ler XIV üncü asırda Brazil adasını,1424 tenberi de, bazan Sipangu “Japonya” ile karıştırılan Antilya adasını haber ve riyorlardı. İ474—1482 tarihleri arasın da Toskanelli, Kristof Kolomba bugün elde olmiyan ve esasen mevcudiyeti de muücibi tereddüt bulunan bir mektup yazmış ve bu mektuba bir de harita iliş tirilmiş imiş. Bu mektup, Garp yolunun (Bahriya Güzel Tüırlklveden manzaralar Ardıhan-Artuvin çam ormanları “ime bu memlekettiki * Reis Anlatan : Pr. Afet mü AS Tarih Kürü çok ad — bu yoldan Eid'P ' hııil ların şehadetine gör sizce isal ettiğini lomb bu mektupı'"h;m türmüş diğer târa ! Krlıtı:: Kgolofnbun kü 'nn Pof“w» bulduğunu iddia ediyot. AAL yıp"'”" haritası 1488 » 1493 arşgi? tir. ıPAmerikınn-ı mıvcudlf'“' 1507 den önce hiç tâhmin 0 merigo Ve P“Gd yıl Floransalı .,mjci Yere ıırcüw' o vakittenberi bir' çok K ditle de çesiff dilmiş olan mek“ll’ı'""m de ktf” bir topraktan, Avrupanın & folunmuı Novus Mündüs ya" dan bıhıedl)'“i': adlı bir matbaadı * Vespucci mektuplarını "Y;îğ::ı yıtayl [ rigonun mevcudiyetini bu. teklil D Amerika adının verilmesini üne a yordu. Fakat, VeıP“cGi gy ma bağ” 1512 Amerika isminin Y dT ladığını ogrerımcd' Nikarö [M Öte taraftan, bu ismin denilef yerliler tarafından Am“'kı noktasından çıktığı GA Bayan Âfet, konfer Amerikanın o devre ait XVE mao:imlwd» larından alınmış olan Düi Bu klişeler şunlardı: 1 — Toskanelli hari (Kreçnerin yenildiği hal ile)- d 2 — Kristof Kolomb ”"Mıomııf DU ta. (Dö la Ponsler, Kristo Ka MAĞ jesini 1491 de katolik Krallara gee anlattığını iddia ediyor)- a ,IPM 'ıy 3 — Valdsemüllerin 1507 ©* & | İ sılmış haritası. (Bu harita, eee / rilişi ve onları bil'“'!îl'md'“l ya haritası. (Burada Afrikâ haritası YA p. bakımından Piri ıdı Avrupt "0 bir vaziyet gösteriyor): $ — Jan Seversin 1514 4 te ( ğ yi lrklar arzet 4 hemmiyetli yanlışlı 1519 d,,.pıî"lul çekizli tarat0, vit % 8 — Lopo Hamenin ritası. (Bu haritada, CenlPp 15'—0 olarak gösteriliyör). 1 — Meçhül bir Pör şehdl de yapılan harita (Bu hari MA | safeleri doğru değildir. ak V lfw d Bu harita hakkında m&f?” — Gö müşahedeyi bildirmek istiyo li tzllf ye"' yorsunuz ki, bu hâ"tamn tarlar 'yı lerine muharrir muhtelif —u;en”d“ı detmiştir. Brezilya "“_'“ı: m.ınlck;r ihtar şunu söylüyor: çi Ş ncbatlar ve kuşlar bizi r.” Sadece İsodore - * 14 sahife 5 - bu topraktâr * ça ço bahseder: “ Dünyaflım çoıeıînd';,r maada bir de OkY“_uw yardif gy cenupta dördüncü bir * (a ço rada güne! memlekt bi"'wr gındır. ” leyh Amerikanın K"'to fından keşfinden sekiz âSiT JW Bayan Âfet burada Hati yitabi bile İ' 1550 de yazdığı kozmü termiştir. M *« * * * wf Piri Reis, 1513 dt dunY' on y e ge' yıl sonra Mısır fatihi .mgd CU Mevzüubahs adat 6” 9109' gıfr İspanyol alimi İsodort de & tll” lunan Amerika haritasıM! W Geliboluda hazırladı V çl:“* Sia:::pf da bizzat sundu. ni ga . OKN a İDARE A Iİstanbul An":, .o»'ğ'ıg Posla kutusu ? 'PpDU’, 13 Telgraf adresi: u' y ae '0""’ şa$” idare, Hân g | | ŞAR L,,m, ll 40057 ile G :.:ş::: ı”“ < ;:: ! 3 aylık "ug : 4 1 aylık 15 Sahıbı ve Nef”y I'" Hasan 'î',,.:r!, Basıldığı yer | e “- Ü 1