15 Eylül 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

2 Dış Si Reis ve Profesör Masaryk'in ölümü HABER — Akşam pos R K Iş Dalresi tebliğ ediyor İş verenlerin tabi ola- cağı şartlar nelerdir ? münasebetile... Yazan: Şekip Gündüz Çekoslovak - milletinin büyük gefi, ! 'Thomas - Guarrigue Masaryk'in ölümü yalnız Çekoslovakyayı mateme sokmak- la kalmadı ; “Esir bir milleti hürriyetine kavuşturan,, büyük adamıara kartı hayranlık duyanları da mateme soktu. Hele insanlık tarihinin krymetli unsur. Jatına dostluk göstermek — itiyadında o- Jan münevverlerin bundan hususi bir | azap duymakta olduklarına inanmak Tâzımdır. Reis Masaryk, doğduğu gün Çekos- lovakya vatanı mevcut değildi. Bir ırk. tan, bir temayülden ve bir cinsten olan Cek ekseriyetiyle Sioven azlığının bir- Teşmesinden meydana gelen bugünkü medent devlet denilebilir. ki sırf onun eseridir, Masaryk, Prağ Üniversitesinde fel- sefe profesörlüğü kürsüsüne yükseldi. Bi güne kadar, içinde doğup yetiştiği “milletin ber sınıfının, — millt istiklâlden mahrum olmak yüzünden uğradığı fe- ,Hiketleri, anlıyan bir gözle ve dikkatle tetkik etmişti. Prağ Üniversitesindeki 'felsefe kürsüsüne yükseldiği gün ken - Gisine ait olmıyan mücerred ve indi fikirleri bülbül gibi ezberleyip başka . 'larına nakleden bir satht adam olmadı. ınune gelen münevveggençlere boş söz İer ve yabancı düşünceler öğretmekten çekindi. Taze dimağları istikbalin hür ve müstakil Çekoslovakyasına hazırla- mak tarafına saptı Bir milleti siyasi ölümden kurtaran ve istiklâle, hürriyete ulaştıran, bir millete medeni dünya huzurunda millf haysiyetini lade eden büyük adamlar, bu kudsi vazifelerin başına hiç te tesa- düfi olarak geçmezlar, /Büyük içtimai Ankılâplar yapanlar'in ve büyük milli * şeflerin daima “büyük âlini,, hüviyeti göstermeleri ve daima b'len ve bildiğini iyi öğreten bir insan olmaları bu iddia. yı kuvyetlendirmeğe kâfidir, Zira in - /san tesadifen bir çok şeyler olabilir, fakat âlim olmakta tesadüfün rölü ya yoktur, yahut pek azdır. Faraza bizim Milii Şefimiz ayni zamanda muasır bi- ricik orijinal âlimimizdir de.. İrikılâbı. tun zaferi, siyasi mânasının dışında ve üstünde “isbat elilmiş bir içtimaf da- va,, krymetini göze vurur. Okutmak, öğretmek, terbiye etmek, en çok zevk “aldığı ve mutlaka muvaffakıyetli netice- Ter elde ettiği temayüllerinden biridir.. Gene hatırlarız ki Sovyetlerin Lenin'i 'de okutmak, öğretinek ve terbiye et - mek hünerini muvaffakıyetle kullan- mıştır. Bugünkü Stalin'ci devleti idare edenlerin çoğu onun Capri adasında yetiştirip okuttuğu insanlardandır. Masaryk'in 87 yılda şerefle kazan- — diğrbulaymeti kabul ettikten sonra ,Prag Üniversitesi felsefe profesörünün diğer meziyetlerini de tebarüz ettirmek doğru olür: , Masaryk, sahneye girmezden önce ,Çekler milli varlıklarını zaman zâman hatırlamışlardı. Lâkin hiç Bir Çek ih. tilâlcisi onun gibi hazırlanmayı, kuvvet toplamayı, teşkilâtlanmayı, propağanda âdare etmeği bilmemiştir. Gayet geniş bir faaliyet sahası bulmuş olmasına ve hakikaten milli istiklâle susamış bulun- hasına rağmen profesör Masaryk, siyast talihini zorlamaktan daima çekinmiş, daima hâdiselerin inkişafını beklemiş, daima işi zamana bırakmıştır. Masaryk'in kuru jestlerden, sonu gel mez mücadelelerden çekinmesi iledir — ki millt istiklâl şiarları etrafında top- — lanmış olan bir avuç Çek ihtilâle'si bü. | Yük harb'n başladığı güne kadar hâkim | devletin hapisanelerinde çürlümekten kurtulmuş ve mevut zaman gelince Çek | miülli kadroları “istiklâl,, davasını başa. Tabilecek zekâ'ırı taze ve yıpranmamış olarak yanıbaşında bulmuştur . İşte ancak o zazıandır ki Masaryk, Prağdaki sakin ilim kürsüsünü birden- bire terkedip Garbi Avrupaya kaçmış ve doştlarına, talebelerine ve ken- dis'ne inanmış olanlara “haydi!,, demiş ve bu “haydi!,, den-sonra, ilk devreler. Ge'bir lüzüm, bir zarüret gibi telkin Ka v Y edil — fikrini doğurmuştur, ti miş olan “ihtiyatlı hareket,, ihanet gi- bi tefa'r olunmuştur . Umumi harp başladığı zaman Çe. kosolvakya ancak Masaryk ile arkadaş- larının tasavvurunda bulunan — bir he- defti. Yoksa iki düşman b'okdan hiç. biri günün bir'nde Avrzupa haritasında böyle bir devletin kurulabileceğini ve kurulması ihtimalini düşünmüş değildi. İngiltere ve Fransada Çekler'n istik- bali h'ç kimseyi alâkadar etmiyor ve Alman devletler blokunun militarizmi içinde Çek ihtilâlcilerinin bir iş başara- bilecekler'ne inanan bulunmryordu. Bu. nün içindir ki ilk zamanlarda Marayk, Fransa ve İnglitere kabineleri ile temas etmek imkânını bile bulamadı. Harp bütün şiddetiyle başlar ve devam eder- ken dış politikada ve iç politikada bü- yük bir faaliyet sarleden devlet adam. ları böşboğaz bir profesörle çene çala- cak vakit bulamıyorlardı. Lâkin Masa- ryk, yılan ve inkisara uğrayan bir a. lam değildi. Bir kere kovulduğu kapı- ya bin kere baş vurdu. Bir kerede an- Jatamadığı şeyi bin kere tekrarladı. Ve nihayet günün birinde, insanların in. sanlığa en lâkayt bir kerteye ulaştık'arı © berbat harp yıillarında dahi ileri dü- güncelerin ve insani meyillerin cazibe- sinden kendini çekip alamamış - bir a. dam, bir insana rastladı: Aristid Briyan.. Bir müddet sonra Milletler Cemi - yetinin kuruluşunda en büyük roller- den birini oynıyacak olan ve Türk ih. tilâlinin düyada yalnız düşmanlık bu- Tabildiği günlerde Kemalizme karşı ilk d Bri- yan, © devirde.Fransa ye Nazırı idi. Masaryk'i dinleyince, Masaryk'e hak verdi. İşte bu hak veriş asırlarca esir kaları bir milletin Hirilişine bayatı. nt haşretmiş olanlara mücadelelerini kuvvetlendirmek imkânlarını bahşetti. Çek ihtilâli ilk defa olarak yarı resmi ve müsbet bir teşvik görmüş oluyordu. O günün üstünden tam 21 yıl geç- miş bulunuyor, Aristid Briyan, harbin milletler arasmna gerdiği kin” barikadını yıkmağa çalışan Milletler Cemiyetin- deki çalışmaları ile milletlere iyi bir yüz göstererek öldü ve Masaryk, diri. len, hürriyete ve istiklâle lâyık olduğu- nu isbat ed'p medeni dünvada büyük bir kaymet halini alan bir devlet bıra- karak ve bu devletin başına yüksek kıymette bir reis koyarak gözlerini ha, yata yummuş bulunuyor. Tarih Masaryk'i büyük adamlar ara- sında tahlil ederken şu kararı vermekte tereddüt etmiyecektir: Çekoslovakya — Cumhuriyetinin Bi- rinci — Reisi 8. E. Masaryk, arkasında iki eser bırakarak öldü: 1 — Çekoslovakya. 2 — Beneş. Çekoslovakya Moravyalı — ihtilâl. cinin eseridir. Beneş isc Prağ Üniversitesi profesö. rünün... Şekip GÜNDÜZ Ekspresle yarış edecek otomobil Belçikanın Ostend şehrine ekspres- ten evvel varmak üzere yarış yapacak bir otomobil dün akşam epkspresle be- raber Sirkeci garından hareket etmiş- tir. Üç gün evvel İstanbula gelmiş olan Londranm maruf gazetesi Daily Mail- in muharrirlerinden W, A. Mckenzic ile Humber otomobil fabrikası müdürleri P. H. Noble ve T. Saunders, Ostan- de » İstanbul yolunu tam 66 saatte ka- tetmişlerdir. Ekspresin ayni msaleyi aşağı yuka- rı bu kadar saatte katetmesi otomobille seyahat yapanlara bu cesareti vermiş ve kendilerinde ekspresle giden bir yol- cuyu Östend'de daha evvel karşılamak İ ha 5 l Ankara, 14 (A.A.) — İktisat Vekâ. Teti İş Dairesi Reisliğinden resmi teb. lğ: İş kanununun 29 uncu maddesinin 1 numaralı bendi mucibince bilümum iş yerlerindeki iş şartlarını ve işçilerin. tâbi tutulacakları inzibat, sağlık koru. ma ve iş emniyeti icaplarını göstermek üzere iş verenlerin yapmakla mükellef bulundukları dahili - talimatnamelerin ihtiva etmeleri lâzimgelen bususlar a. gağıda yazılı olduğu veçhile ıllkxıduır.l lara bildirilir: 1 -- Talimatnamenin, mumuna şamil olup olmadığının ve gayet iş verenin bazı kısımları için ay- rı talimatnameler varsa bunların nere.| lere ve hangi işlere mahsus bulunduğu. nun tasrihi 2 — İşçi alma usulleri: Şartlar, şe. killer ve iatenilen vesikalar. 3 — İşçilete tatbik olunan teerühe müddetinin tayini “muhtelif gruplar. | daki işçiler için bu müddet tahallif e. diyorsa bu cihetin tasrihi.., 1 —a . Haftanın ilk 5 iş gününe, cumartesi gününe, bayram günleri a. | iş yerinin ü. rifesine ve çalışıldığı takdirde pazar ve bayram günlerine ait günlük işin ve mecburi dinlenmelerin mukannen başlangıç ve bitme zamanlarının tesbi. ti b — Yılım muhtelif — mevsimlerine, işyerinin muhtelif kısımlarına, kadın ve erkek işçilere, 18 yaşını doldurmuş veya henüz doldurmamış olanlarla kü. güklere ve muhtelif işçi gruplarına gö. ve dinlenme zamanlarının başlama ve bitme saatleri değiştiği takdirde — bu veziyeller için, ve mütenddit işçi pos. taları ile çalışılıyorsa her bakkında, yukarda "a., hııdl’iîldı hususların ayrı ayrı gösterilmesi. “5 — Haftalık muntazam çalışma müdetinin tesbiti ve lüzumu halinde, yılın muhtelif mevsimlerine, işyerinin her bir kısmma, yaşlarına, dahil olduk Jart geuplara göre ve müteaddit işçi postaları ile çalışılıyorsa her posta i. çin bu müddetin ayrı ayrı tayini. 6 — İş kanununun 37 nci maddesi mucibince işçilerin mukannen çalışma müddetlerinden daha fazla çalıştıkları iş kısımlariyle —İişçi gruplarının gös. terilmesi. Günlük ve— haftalık olarak kabul edilecek fazla çalışma saatleri günlerin tesbiti, Fazla saatler için ve, rilecek munzam ücretlerin tayini. 7 — İş kanununun 41 inci maddesi mucibince işyerinde tatbik edilen çalış. ma ve dinlenme müddetlerine ait saat. Jerin ve mevkideki hangi saate göre ayar edildiğinin tasrihi. 8 — Gece, cumartesi günü saat 13 den sonra, pazar günü ve 29 ilkteşrin. de işyerinin bazı kısımlarında mukan. nen surette çalışıldığı takdirde bu kı. sımların ve orada çalışan işçi grupla. rının gösterilmesi. 9 — İş kanununun 46 ncı maddesi. nin 3 numaralı bendinde yazılmış ol. duğu Üzere, işyerinin kanuni bir mee, buriyet olmaksızın müecssesece ittihaz edilmiş usule göre bazı günlerde ka, panması halinde, işbu günvlerde çalış. mıyan işçilere verilecek ücretlerin tes. biti ve şayet o günlerde müessese kâ. milen kapanmayıp da ancak bazı kı, sımları işlemeye devam ediyorsa, bu kısımlarda çalışacak işçi gruplarının ve onlara verilecek ücretlerin tasrihi, 10 — “Hafta tatili,, ve "Ulusal bay, ram ve genel tatiller,, hakkındaki ka. nunlara göre cumartesi günü öğleden sonra ve pazar günleri çalışıldığı tak. dirde bu suretle işletilen işçilere haf. tanım hangi günlerinde tatil verilece. ğinin tesbiti. 11 — İşçi postaları kullanılan işler. de iş kanununun 43 üncü maddesinin 4 -numaralı fıkrasına göre postaların ne suretle sıraya konulduğu. 12 — Gün, sant, hafta, ay veya başka bir zaman ölçüsü ve parça veya iş mik. tarı üzerinden ücreti hesaplanan işle. rin ve işci gruplarının gösterilmesi, 13 — İşçiler parça veya iş miktarı fzerinden ücret aldıkları takdirde, par| “lan kesinti miktarmın tayini. kdxo işçilerin dilek ve şikâyoetlerini Beyannamelerin iki ay içinde verilmesi lâzım ça veya iş miktarıma göre Ücreti hesap lama usülleriyle bu besapların işçi ta. rafından da tetkik neticesinde vaki o. lacak itiraz üzerine yapılacak muame. lenin tayini, 14 — Türlü işlere ve işçi gruplarına, verilecek asgari ücretlerle tecrübe dav. relerine ait asgarf Ücretlerin taarihi. 15 — İşçi gruplarından - bazılarının aldıkları Ücretten başkaca yemeleri,| içmeleri ve yatmaları gibi zaruti İlh. tiyaçlarının da tatmin edilmesi uati ittihaz edilmiş olduğu takdirde, veri. lecek istihlâk madde'erinin ve — yatı şartlarının ayrı ayrı tasrihi. 16 — İş kanununun 19 uncu maddea. &İ mucibince işçi ücretlerinin her gün mü, haftada' bir mi, iki haftada bir mi veya aydan aya mı tesviye edildiğinin| ve hangi gün ve saatlerde ve işyerinin hangi kısmında ödendiğinin tasrihi, Asıl işyeri dışında çalışan - işçiler varsa, ücretlerinin ödeneceği yer, gün! ve saatlerinin ayrıca bildirilmesi. 17 — İşcinin, aldığı ücretin ne su. retle hesaplandığını anlıyabilmesi için gerekli usulün “pusula vermek — veya işçinin yan'nda bulunan deftere bu he. sapları yazmak gibi,, ve bu hesabın iş. Çi tarafından da tetkiki — neticesinde vaki olacak itiraz Üzerine — yapılacak muamelenin tesabiti. 18 — İşçinin, borçlar kanununun 327 ineci maddesine göre avans alması ve bunu ödemesi şartlarının tesbiti. 19 — İşçi ücretlerinden kefalet ak. çesi veyahut işçı lehine müessesece ka. buni raccburiyet haricinde temin edi. Yen hizmet ve muavenetler karşılığı gi. bi sebeplerle veyahut iş kanununun 22) inci maddesi hükmüne tevfikan yapı.| Bu kesintilerin tahsil veya ladesi ü. suliyle bunların işci tarafından da tet. kiki netices'nde vaki olacak itiraz ü. zerine yapılacak muamelenin tesbiti. 20 — İşveren, iş kanununun 13 ün. ecü maddesiyle işçi lehine temin edil. miş olan mühlet ve tazminat miktar-| larından daha iyi gartları" işçilerine tatbik etmek isterse, bu usul ve şartla. rın tasrihi. « 21 — İşçinin kendisine ait olup işi görmek için getirmeye mecbur olduğu| alât, edevat ve hayvanlar gibi vasıta. ların tayini ve işçinin bu hususta İş ka. nununun 28 inci maddeşine göre hakkı olan tazminatı alması yolunun . göstu, rilmesi, 22 — İlk sıhhi imdat, müessese dok. toru tarafından bakılma, hastahaneye kaldırılma, ilâçlar vesaire gibi — tıblı! tedbirlerle işçinin “ve allesi efradının, müessese tarafından tedavi edilmesi yolunda tatbik olunan usullerin güs terilmesi. vi 23 — Sağlık koruma ve iş enmiyeti bakımından aşağıdaki noktalarda iz çilerin riayet etmeye meecbur oldukları şart ve usullerin tesbiti: Yangından korunma, İşyerlerinin ve işçilerin temizliği, iş elbisesi ve işçi, nin kullanacağı korunma eşyası “ko. runma gözlüğü, hususi eldiven, ayak. kabı v.s. gibi,, makine, alât ve iptidal maddelerin kullanılması, noksanların ve hasarın bildirilmesi, tehlikeli yer. lere girme ve oralarda bulunma şart. ları, 24 — İş inzibatının bilhassa aşağı. daki hususlarda temin edilmesi: İş saatlerine rlayet, İşçilerin giriz ve çıkışlarını köntrol, işçilerin muvak. katan ve beklenmiyen bir sebeple ls. yerinden ayrılmaları, işçinin çalışma yerini muvakkatan terketmesi ve işye, rinin diğer kısımlarına girmesi, mec. buri dinlenmelerde işçinin bulunacağı yer, iş esnasında yemek ve içmek, iş. ginin âmirleri ve arkadaşlariyle müna. sebetlerinde riayet edeceği müame'e tarzları ve işçi olmıyanların işyerine girebilmeleri şartları. 25 — İşçinin doğrudan doğruya bağ. r bulunduğu âmirlerin gösterilmesi müessesedeki âmirler arasında dere. ce sırası, bu âmirlerin hak ve vazile. WW, ııuıuyo:f“”— rirlerimizin "örf Ve ç tirdi: frenkçt gar Yazılarının çoğülü Ve telerden, ınıel'îllıııllld'ıı < hemel ci siyasete dair % edel aynen başka bir dilden M.W leri bilirim. İçlerinde var: Tanmmış - frenk Ü gç a yazılarımı kesip lln:;'ım sonra kullanıyor; varan olmasın diye- Arkadaşın anlat! değildi: Biz de bü b gazeteleri dol. da bilir. Bu usule bağ TÜLrin veri hemen yok gibidir. PST bize. ni hayalimizin hasislik 'd:_wg ermıza bir mevzii, yığılmış lerde, masanın 9:'::““ !"dz 'telerin sessizce yeri iyiliği tepmek kolay mı? Bttiki emin * gimiza kıknnyı% duğumuz o dostlardan lere, başı darda olduğunu bilmiyenler tAğ insaf sahipleri onların Gazeteci arkadaşa: — Ne çıkar? yapsınlar.. Ben, bir rın yazdıklarından rict siyasete dal? makalelerindi bir görüş, özlü daha ne isterim? AMIR O kalenin altında nin değil de adı palı bir ınuhırrif“m—" Zaten kendimizin arapılırsa yazılarında aynen :llmukıı olursa adına K rek olursa “intihal, ) derlerse desinler.. ga Bir nokta daha var: Biz KTi harriri ile roman, hikâye şairin tabi oldukları madığını pek düşünmü, ci, romancı, şair yaratıcı sa bir dereceye Kadar) kelleftir; halbuki M başlıca vasıf, doğru bulduğu bir tak yar, bildirir. Onları olursa olsun, karilerine tanıtıyor, kabul ettiri. yapmış demektir. Böyle düşünülünce rinin işi kolaylaşır M/ yır., Her gün oku; p te arasından kendin? , “uygun bir yazıyı M düşünülmüş,, şeylerin cek.. İtiraf edin ki DU (hi V ı",,- bir iş değildir. “Üzümünü ye de derler. Bizde karileı mün bağını P“h'ırl : muharrirler birl na çıkarmaktan M mu var? " '“ urullah 'ne yolda bllaml':h:p# p ı 26 — İş kanununun Tp iyge si hükümlerine “"1]8 /;!" para cezalarının ne & , tahsil çopltr ne hallerde tahakkuk M çek leceğinin tesbiti, bU ,ıf:,, oi cezaya kargı işçi cak itiraz üzerine nin tasrihi, İHTAR 1 — Yukâ lardan maada işveren na müteferri nizamf nel emirlerin ve İŞ Sair meri mevzuatıf halif olmamak ve kümlerin netice rarı ınıhlyıtindıu le kendi |: içi varsı bunl":: da gabill sine ilâve etmekle ,J nan paranım —dwıh:;ı"'. ———7 İHTAR 2 — BU