15 Eylül 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

İ HABER — Akşam postası Dış Siyasa: Reis ve Profesör Masaryk'in ölümü münasebetile... Yazan:!: Çekoslovak milletinin büyük şefi, Thomas - Guarrigue Masaryk'in ölümü yalnız Çekoslovakyayı mateme sokmak- la kalmadı; “Esir bir milleti hürriyetine kavuşturan,, büyük adamlara kararı hayranlık duyanları da mateme soktu. Hele insanlık tarihinin kıymetli unsur. larına dostluk göstermek - itiyadında o- lan münevverlerin büundan hususi bir azap duymakta olduklarına inanmak lâzımdır. Reis Masaryk, doğduğu gün Çekos- lovakya vatanı mevcut değildi. Bir ırk. tan, bir temayülden ve bir cinsten olan CÇek ekseriyetiyle Sioven azlığının bir- leşmesinden meydana gelen bugünkü medeni devlet denilebilir. ki sırf onun "c_seridir. Masaryk, Prağ Üniversitesinde fel- Befe profesörlüğü kürsüsüne yükseldi. 'Zi güne kadar, içinde doğup yetiştiği milletin her sınıfının, milli istiklâlden mahrum olmak yüzünden uğradığı fe- /Jâketleri, anlıyan bir gözle ve dikkatle tetlnk etmişti. Prağ Üniversitesindeki 'felsefe kürsüsüne yükseldiği gün ken - disine ait olmryan mücerred ve indi fıkn'leri bülbül gibi ezberleyip başka . İlarına naklelden bir sathf adam olmadı. nüne gelen münevveggençlere boş söz ler ve yabancı düşünceler öğretmekten | çekindi. Taze dimağları istikbalin hür ve müstakil Çekoslovakyasına hazırla- mak tarafına saptı Bir milleti siyasi ölümden kurtaran ve istiklâle, hürriyete —ulaştıran, bir millete medeni dünya huzurunda milli haysiyetini iade eden büyük adamlar, bu kudsi vazifelerin başına hiç te tesa- düfi olarak geçmezler; 4Büyük içtimat inkılâplar - yapanların ve büyük milli * şeflerin daima “büyük âlim,, hüviyeti göstermeleri ve |daima b'len ve bildiğini iyi öğreten bir insan olmaları bu iddia. yı kuvvetlendirmeğe kâfidir. Zira in - san tesadüfen bir çok şeyler olabilir, /" fakat âlim olmakta tesadüfün rölü ya yoktur, yahut pek azdır. Faraza bizim Milli Şefimiz ayni zamanda muasır bi- ricik orijinal âlimimizdir de., İrikrlâbı. nun zaferi, siyasi mânasının dışında ve üstünde “isbat edilmiş bir içtimat da- va,, krymetini göze vürüur. Okutmak, ogretmek terbiye etmek, en çok zevk aldıgı ve mutlaka muvaffakıyetli netice- ler elde ettiği temayüllerinden biridir.. 'Gene hatırlarız ki Soövyetlerin Lenin'i “de okutmak, öğretmek ve terbiye et « mek hünerini muvaffakıyetle kullan- /mıştır. Bugünkü Stalin'ci devleti idare edenlerin çoğu onun Capri adasında 'yetiştirip okuttuğu insanlardandır. Masaryk'in 87 yılda şerefle kazan- diği bu kiymeti kabul ettikten sonra ,Prag Üniversitesi felsefe profesörünün diğer meziyetlerini de tebarüz ettirmek doğru olur: , Masaryk, sahneye girmezden önce (Çekler milli varlıklarını zaman zaman hatırlamışlardı. Lâkin hiç Bir Çek ih. ,tilâlcisi onun gibi hazırlanmayı, küvvet toplamayı, teşkilâtlanmayı, propağanda 'idare etmeği bilmemiştir. Gayet geniş bir faaliyet sahası bulmuş olmasına ve hakikaten milli istiklâle susamış bulun- hasına rağmen profesör Masaryk, siyasi talihini zorlamaktan daima çekinmiş, daima hâdiselerin inkişafını beklemiş, daima işi zamana bırakmıştır. Masaryk'in kuru jestlerden, sonu gel mez mücallelelerden çekinmesi iledir ki milli istiklâl şiarları etrafında top- lanmış olan bir avuç Çek ihtilâle'si bü. yük harb'n başladığı güne kadar hâkim devletin hapisanelerinde çürümekten kürtüulmüş ve mevut zaman gelince Çek milli: kadroları “istiklâl,, davasını başa. rabilecek zekâ'ari taze ve yıpranmamış olarak yanıbaşında bulmuştür . İşte ancak o zazıandır ki Masaryk, Prağdaki sakin ilim kürsüsünü birden- bire terkedip Garbi Avrupaya kaçmış ve dostlarına, talebelerine ve ken- dis'ne İnatımış olanlara “haydi!,, demiş ve bu “haydi!,, den-sonra, ilk devreler. de'bir lüzum, bir zaruret gibi telkin edil Sekip Gündüz miş olan “ihtiyatlı hareket, ihanet gi- bi tefs'r olunmuştur , Umumi harp başladığı zaman Çe. kosolvakya ancak Measaryk ile arkadaş- larının tasavvurunda bulunan - bir he- defti. Yoksa iki düşman b'okdan hiç. biri günün bir nde Avrupa haritasında böyle bir devletin kurulabileceğini ve kurulması ihtimalini düşünmüş değildi. İngiltere ve Fransada Çekler'n istik- bali h'ç kimseyi alâkadar etmiyor ve Alman devletler blokunun militarizmi içinde Çek ihtilâlcilerinin bir iş başara- bilecekler'ne inanan bulunmıyordu. Bu. nun içindir ki ilk zamanlarda Marayk, Fransa ve İnglitere kabineleri ile temas etmek imkânmı bile bulamadı. Harp bütün şiddetiyle başlar ve devam eder- ken dış politikada ve iç politikada bü- yük bir faaliyet sarfeden devlet adam. ları boşboğaz bir profesörle çene çala- cak vakit bulamryorlardı. Lâkin Masa- ryk, yılan ve inkisara uğrayan bir a. idam değildi. Bir kere kovulduğu kapı- ya bin kere baş vurdu. Bir kerede an- latamadığı şeyi bin kere tekrarladı. Ve nihayet günün birinde, insanların in. sanlığa en lâkayt bir kerteye ulaştık'arı o berbat harp yıllarında dahi ileri dü- şüncelerin ve insani meyillerin cazibe- sinden kendini çekip alamamış bir a. dam, bir insana rastladı: Aristid Briyan.. Bir müddet sonra Milletler Cemi - | yetinin kuruluşunda en büyük roller- den birini oynıyacak olan ve Türk ih. tilâlinin düyada yalnız düşmanlık bu- lı.beldığı günlerde Kemılızme kırşx ilk yan, g. devirde Ftansa Hariciye anw idi. Masaryk'i dinleyince, Masaryk'e hak verdi. İşte bu hak veriş asırlarca esir kalan bir milletin İdirilişine hayatı. nt hasretmiş olanlara mücadelelerini küvvetlendirmek — imkânlarını bahşetti. Çek ihtilâli ilk defa olarak yarı resmi ve müsbet bir teşvik görmüş oluyordu. . * * O günün üstünden tam 21 yıl geç- miş bulunuyor, Aristid Briyan, harbin m'lletler arasına gerdiği kin: bar!kadını yıkmağa çalışan Milletler Cemiyetin- deki çalışmaları ile milletlere iyi bir yüz göstererek öldü ve Masaryk, diri. len, hürriyete ve istiklâle lâyık olduğu- nu isbat ed'p medeni dünvada büyük bir kıymet halini alan bir devlet bıra- karak ve bu devletin başına yüksek kıymette bir reis koyarak gözlerini ha. yata yummuş bulunuyor. Tarih Masaryk'i büyük adamlar ara- sında tahlil ederken şu kararı vermekte tereddüt etmiyecektir: Cekoslovakya Cumhuriyetinin Bi- rinci Reisi S. E. Masaryk, arkasında iki eser bırakarak öldü: 1 — Çekoslovakya, 2 — Beneş. Çekoslovakya, tinin eseridir. Beneş ise Prağ Üniversitesi profesö. rünün... Moravyalı Şekip GÜNDÜZ ihtilâl- | Ekspresle yarış edecek otomobil Belçikanın Ostend şehrine ekspres- ten evvel varmak üzere yarış yapacak bir otomobil dün akşam epkspresle be- raber Sirkeci garından hareket etmiş- tir. | Üç gün evvel İstanbula gelmiş olan Londranın maruf gazetesi Daily Mail- in muharrirlerinden W. A. Meckenzie ile Humber otomobil fabrikası müdürleri D. H. Noble ve T. Saunders, Ostan- de - İstanbul yolunu tam 66 saatte ka- tetmişlerdir. Ekspresin ayni msafeyi aşağı yuka- rı bu kadar saatte katetmesi otomobille | seyahat yapanlara bu cesareti vermiş ve kendilerinde ekspresle giden bir yol- cuyu Östend'de daha evvel karşılamak fikrini doğurmuştur, ' Iş Dairesi tebllğ edlyoı' İş verenlerin tabi ola- cağı şartlar nelerdir ? Beyannamelerin iki ay içinde verilmesi lâzım Ankara, 14 (A.A.) — İktisat Vekâ. leti İş Dairesi Reisliğinden resmi teb. liğ: İş kanununun 29 uncu maddesinin | numaralı bendi mucibince bilümum iş yerlerindeki iş şartlarını ve - işçilerin tâbi tutulacakları inzibat, sağlık koru. ma ve iş emniyeti icaplarını göstermek üzere iş verenlerin yapmakla mükellef bulundukları dahili talimatnamelerin ihtiva etmeleri lâzımgelen hususlar a. şağıda yazılı olduğu veçhile alâkadar. lara bildirilir: 1 — Talimatnamenin, iş yerinin u. mumuna şamil olup olmadığının ve şayet iş verenin bazı kısımları için ay- rı talimatnameler varsa bunların nere. lere ve hangi işlere mahsus bulunduğu, nun İasrihi. 2 — İşçi alma usulleri: Şartlar, şe. killer ve istenilen vesikalar. 3 — İşçilere tatbik olunan tecrühe müddetinin tayini “muhtelif gruplar. daki işçiler için bu müddet tahalüf e. diyorsa bu cihetin tasrihi.,, 4 —a , Haftanın ilk 5 iş gününe, cumartesi gününe, bayram günleri a- rifesine ve çalışıldığı takdirde pazar ve bayram günlerine ait günlük işin ve mecburi dinlenmelerin mukannen başlangıç ve bitme zamanlarının tesbi. ti. b — Yılın muhtelif — mevsimlerine, işyerinin muhtelif kısımlarına, kadın ve erkek işçilere, 18 yaşını doldurmuş veya henüz doldurmamış olanlarla kü. çüklere ve muhtelif işçi gruplarına gö. re dinlenme zamanlarının başlama ve bitme saatleri değiştiği takdirde — bu vaziyeller için, ve müteaddit işdçi pos. ,taları ile çalışılıyorsa her işçi postası 'hakkında, yukarda “a,, bendinde yazılı hususların ayrı ayrı gösterilmesi. “5 — Haftalık muntazam çalışma müdetinin tesbiti ve lüzumu halinde, yılınm muhtelif mevsimlerine, işyerinin her bir kısmıma, yaşlarına, dahil olduk Jarı geuplara göre ve müteaddit işçi postaları ile çalışılryorsa her posta i. çin bu müddetin ayrı ayrı tayini, 6 — İş kanununun 37 nci maddesi mucibince işçilerin mukannen çalışma müddetlerinden daha fazla çalıştıkları iş kısımlariyle —işçi gruplarının gös. terilmesi, Günlük ve— haftalık olarak kabul edilecek fazla çalışma saatleri günlerin tesbiti. Fazla saatler için ve, rilecek munzam ücretlerin tayini. T — İş kanununun 41 inci maddesi mucibince ışyerinde tatbik edilen çalış. ma ve dinlenme müddetlerine ait saat. lerin ve mevkideki hangi saate göre ayar edildiğinin tasrihi. 8 — Gece, cumartesi günü saat 13 den sonra, pazar günü ve 29 ilkteşrin. de işyerinin bazı kısımlarında mukan. nen surette çalışıldığı takdirde bu kı. sımların ve orada çalışan işçi grupla. rının gösterilmesi. 9 — İş kanununun 46 ncı maddesi. nin 3 numaralı bendinde yazılmış ol. duğu üzere, işyerinin kanuni bir mer. buriyet olmaksızın müessesece ittihaz edilmiş usule göre bazı günlerde ka. panması halinde, işbu günlerde çalış. mıyan işçilere verilecek ücretlerin tes. biti ve şayet o günlerde müessese kâ. milen kapanmayıp da ancak bazı kı. sımları işlemeye devam ediyorsa, bu kısımlarda çalışacak işçi gruplarının ve onlara verilecek ücretlerin tasrihi, 10 — “Hafta tatili,, ve “Ulusal bay. ram ve genel tatiller,, hakkındaki ka. nunlara göre cumartesi günü öğleden sonra ve pazar günleri çalışıldığı tak. dirde bu suretle işletilen işçilere haf. tanın hangi günlerinde tatil verilece, ginin tesbiti. 11 — İşçi postaları kullanılan işler. de iş kanununun 43 üncü maddesinin 4 - numaralı fıkrasına göre postaların ne süretle sıraya konulduğu. 12 — Gün, saat, hafta, ay veya başka bir zaman ölçüsü ve parça veya iş mik. tarı üzerinden ücreti hesaplanan işle. rin ve işçi gruplarının gösterilmesi, 13 — İşçiler parça veya iş miktarı üzerinden ücret aldıkları takdirde, par| l Aliş öi e sakt 5 fi &L — LER e ça veya iş miktarına göre ücreti hesap lama usülleriyle bu hesapların işçi ta. rafından da tetkik neticesinde vaki o. lacak itiraz üzerine yapılacak muame. lenin tayini, 14 — Türlü işlere ve işçi gruplarına verilecek asgari ücretlerle tecrübe dav. relerine ait asgari ücretlerin tasrihi. 15 — İşçi gruplarından bazılarının aldıkları ücretten başkaca yemeleri, içmeleri ve yatmaları gibi zaruri ih. tiyaçlarının da tatmin edilmesi usul ittihaz edilmiş olduğu takdirde, veri. lecek istihlâk maddelerinin ve — yatı şartlarının ayrı ayrı tasrihi. 16 — İş kanununun 19 uncu madde. si mucibince İşçi ücretlerinin her gün mü, haftada' bir mi, iki haftada bir mi veya aydan aya mı tesviye edildiğinin ve hangi gün ve saatlerde ve işyerinin hangi kısmında ödendiğinin tasrihi, Asıl işyeri dışında çalışan işçiler varsa, ücretlerinin ödeneceği yer, gün Ve saatlerinin ayrıca bildirilmesi. 17 — İşcinin, aldığı ücretin ne su. retle hesaplandığını anlıyabilmesi için gerekli usulün “pusula vermek veya işçinin yan'nda bulunan deftere bu he. sapları yazmak gibi,, ve bü hesabın iş. çi tarafından da tetkiki — neticesind2 vaki olacak itiraz üzerine — yapılacak müuamelenin tesbiti. 18 — İşçinin, borçlar kanununun 327 inci maddesine göre avans alması ve bunu ödemesi şartlarının tesbiti. 19 — İşçi ücretlerinden kefalet ak. çosi veyahut işçı lehine müessesece ka. huni raecburiyet haricinde temin-edi. len hizmet ve muavenetler karşılığı gi. bi sebeplerle veyahut iş kanununun 22 inci maddesi hükmüne tevfikan yapı. “lan kesinti miktarmın'tayini. Bu kesintilerin tahsil veya iadesi u. suliyle bunların işçi tarafından da tet. kiki netices'nde vaki olacak itiraz ü. zerine. yapılacak muamelenin teshiti, — İşveren, iş kanununun 13 ün. cü maddesiyle işçi lehine temin edil. miş olan mühlet ve tazminat miktar. larından daha iyi şartla.n’ işçilerine tatbik etmek isterse, bu usul ve şartla. rın tasrihi. ö — İşçinin kendisine ait olup işi görmek için getirmeye mecbur olduğu alât, edevat ve hayvanlar gibi vasıta. ların tayini ve işçinin bu hususta iş ka. nununun 28 inci maddesine göre hakkı olan tazminatı alması yolunun. göste, rilmesi. 22 — İlk sıhhi imdat, müessese dok. toru tarafından bakılma, hastahaneye kaldırılma, ilâçlar vesaire gibi tıbbi tedbirlerle işçinin “ve ailesi efradının,, müessese tarafından tedavi edilmesi |* yolunda tatbik olunan usullerin gös terilmesi. 23 — Sağlık koruma ve iş emniyeti bakımından aşağıdaki noktalarda iş. çilerin riayet etmeye mecbur oldukları şart ve usullerin tesbiti: Yangından korunma, İşyerlerinin ve işçilerin temizliği, iş elbisesi ve işçi, nin kullanacağı korunma eşyası “ko. runma gözlüğü, hususi eldiven, ayak. kabı v.s. gibi,, makine, alât ve iptida! maddelerin kullanılması, noksanlarıı ve hasarın bildirilmesi, tehlikeli yer. lere girme ve oralarda bulunma şart. lari, 24 — İş inzibatının bilhassa aşağı. daki hususlarda temin. edilmesi: İş saatlerine riayet, işçilerin giriz ve çıkışlarını kontrol, işçilerin muvak. katan ve beklenmiyen bir sebeple iz. yerinden ayrılmaları, işçinin çalışma yerini muvakkatan terketmesi ve işye, rinin diğer kısımlarına girmesi, mec. buri dinlenmelerde işçinin bulunacağı yer, iş esnasında yemek ve içmek, iş. çinin âmirleri ve arkadaşlariyle müna. sebetlerinde riayet edeceği muame'e tarzları ve işçi olmıyanlarımn işyerine girebilmeleri şartları, 25 — İşçinin doğrudan doğruya bağ. It bulunduğu âmirlerin gösterilmesi. müessesedeki âmirler arasında dere, ce sırası, bu âmirlerin hak ve vazile. leri ve işçilerin dilek ve şikâyetlerini Ze Bö e. k eaf VA " iyice aranılırsa - bağ! .. UNbirzw“”'" nuşuyordüm- rirlerimizin “örf ve tirdi: wkgc — Yazılarının çoğulü ım.m- Hari âdetlerln "w ETTE :Ef;ğf” n telerden, mectmlllla heme ci siyasete dair makaleıerw e edeğn aynen başka bir dilden ri leri bilirim. İçlerinde ı; m-ııcll”"”“ı var: Tanınmış - frenk iki ÜS yazılarmı kesip sakll.'f;;'dm garkın? — sonra kullanıyor: varan olmasın diy€.. Arkadaşın anlatti öt değildi: Biz de bü h“ğ okuyanlı! gazeteleri dolduranlar w da bilir. Bu usule vaja hemen yok gibidir. iîâîısî 4 mizâ hayalimizin hasislik p ermediği gör cımıza göre bir me*’”“ gö ımı& lerde, masanın ÜZe yıtl yı!'(wı 'Ttelerin sessizce twîlen iyıliğı î tepmek kolay mı? E Ettik İ şımıza kakmaya edel” de duğumuz o dostlardan del"ak ” pirlf a aç g lere, başı darda a—wn, N z af olduğunu bM_iYenler uîıal gp insaf sahipleri © öyle Gazeteci arkadaşa: varsin, î”, — Ne çıkar? dedim, atile Üğy yapsınlar.. Ben, bir E kari sıf b —- S- rici siyasete dair bir görüş, özlü f daha ne isterim? AmMAâ © kalenin altında gö nin değil de ıd! BÜYW palı bir muharririnmiş. Zaten kendimizin W ler de hakikaten b DD da eski okuduklarımı? uıer“n ' A emis | w rımızın bizde bıraktığI dir? Dünyada söylenilm bey kalmadığını, asırlardanbir B ederler, .j Demek ki bizim kendl .ü ganı bulduğumuzu Tüglli v bulıııınt: Eİ rî* yazılarında aynen bilmeden olursa adın derlermw rek olursa “intihal, derlerse desinler.. B gl"’“ Bir nokta daha VâT: oI' harriri ile roman, hikâye T? Jarlü yr şairin tabi oldukları oruz. M madığını pek düşünmüyo (his 0" gi ci, romancı, Şair !İ“mwwkl*' sa bir dereceye kadar 'Hi ide kelleftir; halbuki ga€ Sü başlıca vasıf, yiîz'îuk fikifı doğru bulduğu b en ' BN yar, bildirir. 0111*'-"ı nered .yaf'»g olursa olsun, karilerin? qulf tanıtıyor, kabul ettiriyor** yapmış demektir. Böyle düşünülünce #&T ;..r rinin işi kolaylaşır mlk Ylğınl' çrif! yır.. Her gün okuyacâ*' * klfn,.”f te arasından kendin? el uygun bir yazıyı Se$€ kı,vgıll?i kold-"' düşünülmüş,, şeyle" d cek., İtiraf edin ki PU bir iş değildir. “Üzümünü ye de derler. Bizde kırılerı mün bağını pek aras muharrirler birbirini na çıkarmaktan h mu var? y a— -— ” - . ge üledla , a ıı!"’l' ddt ne yolda bildirecekle J: un 26 — İş kanunun gekil ,çdf" ĞU si hükümlerine uygu" ibi gebeP para cezalarının ne 8 pli” ve “h'ı] tü ne hallerde I:ahakkuıî,ezıl”":wı ye hi leceğinin tesbiti, b“ “’i gli' nan paranın sarfed . cezaya karşı işçİ tlf’f'] cak itiraz üzerine ,WP “,, nin tasrihi, y.,u ii"b iya' İHTAR 1 — Yukard ç yapıl” Kü lardan maada işverep * _ na müteferri nizamn w 1"" nel emirlerin ve iİŞ h'y;kwıl #ul pie sair meri mevzuatif ’_ : halif olmamak ve b M '&"# . r - / / Pa kümlerin netice V€ rarı mıhıyetinde pazı f le kendi işyeri için bf dıh“’ ull'"' varsa bunları da gel sine ilâve etmekle © .“,e ı - İHTAR 2 — _B“( A' - Te e " z MT G