25 Haziran 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

- el . ma -T T K B ua SE aiğN | GÜ A İ * $ Suriye Başvekiline açık mektup Yazan : Şekip Gündüz Saadetlü Cemil Mürdüm; Suriye Başvekili, Perapalas otelindeki dairei mahsu- sasındü... Ya Seyyit; Birkaç saattenberi güzel gehrımızm temiz havasını teneffüs etmekte oldu. ğunuz ve medeni bir muhitte misafir bulunduğunuz için Şam ve Parisin ba- zı semtlerindeki zehirli havalarla dolu . Tesmi dairelerde yaşıyanlara söylen. mesinde ve anlatılmasında bir fayda melhuz olmryan -atideki makul husu. satı şimdi size bildirmek ve anlatmak mümkün olabileceğini sanryorum: li — Şamdan ve Suriyenin hemen her tarafmdan fişkrran tehditlere Ankaradan, İstanbuldan ve Türkiye. nin her tarafından tehditlerle muka. bele edilmemekte olmasını 'sakın ol. Mıya ki yanılıp da bizim zaafımıza Hamledesiniz. Hayır... Bizim susuşu- Mmüzun manası bambaşkadır. Türkiye. de her vatandaş sokak politikacılığın- dan cekinen ve ığrenen İr guur sevi. yesine ulaşmıştır da onun için Şekib Arslan adlı kölenizin yaptığı yayga. ralar misillü kepazeliklere hizim şe. hirlerimiz ve köylerimiz sahne olma. maktadırlar. Biz millet halinde yaşı- yan mes'ut insanlarız. Türkiyenin 18,5 milyon nüfusu hiçbir ayrı gayrı. s1 olmryan vatandaşlardan mürekkep- tir. Biz hep birden düşünürüz ve hep birden hareket ederiz. Politika zekâ. mız yalnız çok haklr ve tamamiyle milli menfaatlerin muhafaza ve mil. dafaası için harekete geçer, Geri memleketlerin boş, manasız ve kuüru gürültüler çıkarmakla hulâsa edilebi. len politika zihniyeti bize yabancıdır. Binaenaleyh — saadetlü tarafmızdan teşvik edildiği, gizlice himaye edildi. Zi rivayet-edilen bu Şekip Arslan ser. serisinin yularımı bağlaymız Seyyide. na! 1 2 — Zatı sümühileri — elbette fark buyurmuşlardır ki bu sabah, vaktin çok erken olmasma rağmen Sirkeci is- tasyonuna bütün İstanbul gazeteleri birer mümessil göndermiş bulunuyor. lardı. Bu gazeteler, elhamdülillâh is. tiklâline kavuşmuş bulunan Hatay davasında hep el ele vererek çalışmış. lardır. Hepsinin yine el ele verip sa. bah sabah tek cephe halinde vagonu- nuzün güzergâhma dizilmelerindeki manayı burada işaret etmek Jâzım. geldi. Zira saadetlü efendimiz, siz kendilerine Suriyedeki garip hallerin “kontrolunuz dışmda cereyan ettiğine dair en ufak bir teminat,, vermeye dahi lüzum g&müynrmupunuı gibi bir çehre takınmıştmız. Halbuki bu | gazetelerin mümessilleri Suriye mat- av'avelerin, tensibi devletinize iktiran etmemekte olduklarmı ve bu kopay. larm ancak seyahatte bulunmanızdan istifade edip bu türeti gösterebildikle. rini söyliyeceğinizi sanarak o zahme. te katlanmışlardı. Bunu da size iblâğ etmemize müsamaha buyurunuz saa- Heknecap! 3 — Dün gece ve bu sahah Paris ve Şamdan gelen haberler çok garibdir. Ertuğrul — şehitleri için Japonyada bir âbide yapıldı b Ertüuğrul krovetile beraber Japon de- nizlerinde batan 550 Türk gemicisinin ve başlarındaki Amiral Osmanımn hatı . rasını ebedileştirmek için yonyada kurulan âbidenin inşaatı bitmiş ve açıl- ma töreni büyük merasimle Y Abidenin inşaatt için Milli aca on bin İiralık tahsisat - Fakat birçok Japon mütehat ve malzeme tüccafrinın çoğu üü!em | sermaye fiyatına vermişler ve hizmet « “lerine mukabil hiçbir Wcret kabul et - memişlerdir. Bu sayede verileri - tahsisatla kıyas kabul edilmiyecek kadar güzel bir eser meydana çıkmıştır, ü n ö 1 | Viyeno'nun “Fransa Suriyeye daha fazla menfaat temin edemediğine pek müteessirdir,, dediği söyleniyor; ma. hut “Ellkabes” iniz ise bermutat şöy- lece hıı;/ Küstahlık ibraz ediyor: “Su.rıye birinci derecede hak sahi. bidır;, anlaşmayı tanımıyacak, sonuna kadar mücadele edecektir. Buna kim. se/mâni olamaz. Sancak meselesinde ewvelâ Türkiye, sonra Fransa, İngilte. re ve Milletler Cemiyeti mes'uldür.,, Bilmem hariciye nazırmız bunların farkında mıdır? Zira bu ekselâns bu sabah memleketinden çıktı çıkalı Su- riye gazetelerini okumadığını söylü. yordu. Ama siz elbette ki memleketi- nizdeki neşriyatı takip buyurmadığı. nızı iddia etmiyecek derecede iç sıya. sa jişlerinde üstadsmızdır. Bu “Elka. bes” i adam etmek için bir tedbir dü- şününüz saadetmeap! Suriye anlaş. mayı kabul etmez de neyler! Türkiye- yi birinci derecede mes'ul addeder de ne olur? Şekip Arslan bu gazetenin bir nüshasmı jparmağına geçirip bir “Sancaki Şerif” gibi kullanarak Su. riyeyi dolaşır da biz “Kâfir” lere ci. hadı mukaddes mi ilân edilir? Saadetlü efendim; Makul olmanızı dilerim., Viyeno Fransada tarihe karışınca yerine ge. lenin onun yapamamaktan azap duy- duğu şeyleri başarabileceğini kim sa, nır ve böyle ateşli bir “Pro Syrien” delikanlı nerede bulunabilir, bulunsa bile Kedorseğde uzun zaman kalahi- leceğine kim sened verebilir? Devletlü, saadetlü veziriâzam! En güzel mevsiminde geldiğiniz İs. tanbulda geçireceğiniz günlerin size Suriye matbuatma aklıselim ve iz'an telkin edecek rabbani bir ilham kay. nağı olmasını niyaz ederim. Ve dahi sen Bu duüayı müstecah ey- le Ya Suriyeli kullarıma akıl ve iz'an ihsan eyle Yarabbi! İ Şekip GÜNDÜZ Vekillerin seyahatleri Dört Vekil seyahate çıkıyor ' - Ankara, 25 (Telefonla) — Dahiliye Vekili Şükrü Kayanın birkaç gün da . ha şehrimizde kalması muhtemeldir. Vekil, Rusya seyahatine Rahmi Apak, Dr. Şükrü Şenozanla birlikte İstanbul - dan 3 Temmuzda çıkacak ve Kösten - ce yoliyle seyahat edecektir. Dahiliye Vekiline Maarif Vekili Saffet Arıkanın vekâlet etmesi muhtemeldir. Adliye ve Maliye Vekilleri Ankara, 25 (Telefonla) — Bugün . “Terde Adliye Vekili Şükrü Saracoğlu bir müddet istirahat etmek üzere Öde. mişe gidecek, Maliye Vekili Fuat Ağ : ralr da İstanbula hareket edecektir. Ali Çetinkaya Isveç ve Almanyaya gidiyor 25 (Telefonla) — Nafia Ve kilimiz Ali Çetinkaya, temmuzun yirmi üçünde İsveç ve Almanyada tetkik se- yahati yapmak üzere şehrimizden ayrı. “lacaktır. Vekilin yanında Vekâletin ba. zı umum müdürleriyle husust kalem müdür) Necati bulunacaktır. — Vekil gittiği yetlerde bilhassa Tokomotif —€ " vagon fabrikalarını gezecektir. Türki - yede kurulması kararlaşan lokomotif fabrikasr için de bugüne kadar 9 ecnebi firma hükümete teklifte' bulunmuş- tür . Et ucuzlüyor Bu sene her senekinden fazla olan et fiyatları son bir hafta için de bir az daha düşmüştür. Bu düşüş şim- dilik yalnız koyun eti fiyatlarında- dir. Kuzu ve sığır eti fiyatı gene es“ kisi gibidir. Yaptığımiz tahkikata göre koyun etindeki beş kuruğ inişin sebebi havalarım sıcak gitmesi ve fazla ka- saplık hayvan gelmesidir. Eğer bir az balık çıksa fiyatların daha fazla inebileceği kanaati vardır. a 1'n. Te L İA S n | yolları vardır. Bunlar Kerkük, ve İrak _mektubu Bugünkü İrak ' Bağdat 22 hazlran (Husust —muhabirimiz den) — İrak, tam istiklâle kavuştuğu günün - * yedinciyildönümünü teside hazırlanmaktadır. 30 haziran 1930 danberi Milletler cemiyeti nin azası olan dost ve komşu devletin payı tahtında vekillerimize karşı gösterilen hara retli kabul halkm kalbinde Türk Bevgisinin derecesini açıkta göze vurmaktadır. Esas teşkilât Bugünkü İrak hakkında henüz geniş mik-« yasta neşriyat yapılmamış bulunduğu için komşu krallığın bünyesi etrafında malümat vermeği afydalı addediyorum: İrak demokrat, parlamenter ve — meşruti bir krallıktır. Teşril — kuvvet âyaân ve mebu san meclislerinin elindedir. Mebuslar iki de receli intihap İle halk tarafından seçilir, â« yanı tamamile kral tayin eder. Kabine bir başvekil ile yedi vezirden mürekkeptir. Baş 'vekil kral tarafından iritihap olunur, arkadaş larınr kendisi tayin eder. Kabine mebusan meçlisi önünde Mesüldür, Irakın nüfusu Koömşü milletin — nüfusu 4 milyondür. Bu dört milyon Fransa büyüklüğünde ve birçok cihetleri harikulâde münbit ve çok — zengin bir vatana sahiptir. İrakın mesahal sathiyesi 420,000 kilometre Müurabbar olduğu düşünü lür ve Dicle İle Firat gibi dünyaânın en büyük iki nehri tarafmdan sulandığı gözönüne alr nırsa İraklının töprak bakımından bir şikâ yeti, bir sıkmtisi olmadığı anlaşılır. İraklı gayet çalışkandır, Herbiri — bugün beynelmilel bir ehemmiyet ifade eden şu Üç büyük şehrin adınt hangi Türk unutmuştur: Basra, Bağdat, Musul, Krallığın merkezi olan Bağdadın nüfusu son yıllarda “400.000.8 baliğ olmuştur. Hind Okyanusunun en büyük limanlarından biri 'olan Baszra bizim mMasallarımızda — hülyalı zenginliklerin diyarı olarak geçer. Musula gelince bu şehir ve bu adı taşıyan vilâyet (1) bugün dünyaânım en mühim bir petrol merke zidir. Buna sahip olan devletin dünyada ne mühim bir rolü olabileceğini kesürmek için keramete ihtiyaç yoktur. Irakta inzibat İrakın dahili emniyet ve asayişini — Şarta adı verilen polia ve jJandarmadan mürekkap muhtelit bir teşkilât Idare eder. 400..000 kilometre murabbat gibi geniş bir satıh Üzerinde zor şartlar içinde çalışmağa maçebur olan. bu. küvvet husüsi bir şekilde 'teşkil edilmiştir. Şartanm piyadeleri, süvari leri, hecin süvarileri, zırhlr otomobilleri vare dır. Ve ihtiyaç duyduğu anda derhal — hava Kkuvvetlerinden de istifade edebilir Nitsldm Bon günlerde Süleymaniye civarında bazı aşi retlerin isyanı hep hava kuvvetlerile tehkil olunmuştur. Sıhhi teşkilât Sıhhi teşkilât dahiliyeye merbut — umum müdürlük tarafımndan idare olunur. Her lilva merkezinde bir sıhhiye reisi ve her kaza mer kezinde ihtiyaca göre doktorlar mevcuttur. Bağdat, Basra ve Musülda büyük — merkezi hastaneler ve buna merbut — lâboratuvarlar ve röntgen Mmüesseseleri, her liva merkezin de ve her mühim kaza merkeznide birer has tane ve nahiyelerde dispanserler vardır. Bu teşkilâttan maada, emrazı sariye İle mücade le teşkilâtr da mevcuttür. Ve hergün daha fazla genişlemektedir. Aşiretler hakkına sıh hi irşadat için seyyar sthhiye — ötomobilleri Bervisi tertip edilmiştir. 1927 de Bağdatta bir tip yüksek mektebi tesis edilmiştir. Ayrıca küçük sıhhiye zabiti, erkek ve kadın hastabakicılar ve ebe mektep leri mevcüuttur. ) HilAHâhmer ve bahüsus himayeletfal cemi yetleri İrak âahalisine büyük hizmetler gör mektedir. Sıhhi tesisat ve teşkilâtm medern bir şek le Ifrağ edildiği gündenberi, İrak evvelce ken disin! Hindistandan birkaç senede bir ziyaret İrak 1 eden, kolera, veba, gibi büyük — âfetlerden kurtulmuştur . * * 'Ordu İrâk ördusu 3 fırka bir süvari llvası, moto rize gruplar, ve hava — kuyvetlerinden müte şekkildir. Ordu hergün daha fazla kuvvetlen mekte ve motorize edilmektedir. İrak bütçe 'sinin üçte biri milli müdafaaya hasredilmiş tir. Bağdadda orduya lâzım olan — zabitleri | yetiştirmek ülzere bBir harbiye ve bir erkânı harbiye mektebi vardır. İki sene evveline ka dar İrak ordusu gönüllülerden teşekkül et- mekteydi. İki senedenberi mocburi askerlik usulü tatbik edilmektedir. Binanealeyh önü müzdekli senelerde İrak ordusu gerek keyfi yet ve gerek kemiyet noktal nazarmdan ev yelki vaziyetine'faik bir mevki işgal edecek tir. Deniz, kara ve hava yolları İrakta 2300 kilometra uzunluğunda demir Musula yakm olan Beci noktaâğmı Bağdada ve Bağ dadı Basraya ve İran hududuna raptederler. Şehirlerin arasındaki şoseler muntazamdir. Büyük bir kısmı, huüsusiyle arızalr mmtaka lardan geçenleri asfalttır. Bütün mühim şe hirler anasında muntazam otamobil ve kam yon servisleri vardır. İrak dış memleketlere birçok kâara ve hava yollarile 'bağlarnmıştır. Türkiye ile Toros ekspresi vasıtasiyle merbut tur. Kara otomobil yolları Bağdadı — Şama, Hayfaya, Tahrana, Halebe ve Medineye rap tetmektedir. İrak, Bağdat merkez olmak Ü- zere, Avrupn İle Asya mnrasmda mühim bir İrak Kralı 8. M, Birinci Gazi Mistir Hava şirketlerinin tayyareleri İraktan Muntazaman geçmekte ve İrakı, Misır, Şam Meltbourne, Calkutta, Amsterdam, Londra ve Parise raptetmektedir. Bağdat ve Bas rada dünyanın en modern tayyare istasyon larnıdan iki sivil gerodrom mevcuttur, Posta, Telefon İrakta posta telgraf ve telefon — teşkilâtı haddi kemale ermiş derecede muntazamdır. Bağdadla bütün llva ve kaza merkezleri ve mühim nahiye merkezleri arasında — telefon hatları vardır. Bağdadla Sürliye ve Hayfa a« rasında bir telefon hattt ayrıca mevcuttur Avrupanın ekseri memleketleri ile — telefon muhaberesi yapılmaktadır. Irak bütçesi İrak kendisine mahsus bir para sistemine maliktir. Vahidi kıyasi bir dinardır. Bir dl nar aâltı Türk lirasına muadildir. İrakın bu seneki bütçesi beş milyon küsur dinara baliğ olmuştur. İrakiın senevi bir mil yon dinara baliğ olan Petrol varidatı bu büt Çeye girmeyip imar işlerine mahsus olan fey kalâde bütçeye dahildir. Ithalât, ihracat İrakın ithalâ'tı beş milyon dinardır. Bun ların ekserisini kumaşlar ve makineler teşkil etmektedir. Ihracat Üç milyon dinardır. İhra cat mallarının ktsmı azamını hurma, mühte lif hububat, yün ve deri teşkil — etmektedir. Geçen sene İraktan g jrüe bim tsaa * yakin Dububal ve Zoü- Dlk torr hurma iİhracatr ya dinar tutmaktadır. İrakta ziraat İrakın şimal kısmr yağmurla, orta kısmı Mmakineler vasıtasile, cenup kismı a kanallar la irva ve İska edilir. En mühim mahsuller Bıra ile hurma, buğday, arpa, pirinç, her tür lü hububat, meyve ve bakliyat. Son seneler de tütün ve pamuğa da büyük ehemmiyet verilmektedir. Halihazırda tütün — mahsulü Mmemleketin ihtiyacını tamamiyle kapatmak tadır. Fırat üstünde, Fıratın sularımı tanzim e« den meşhur Hindiye barajı büyük bir fayda temin etmektedir. Diclede de — Kütülemara yakmında bir sene sonra ikmal edilecek ve bir milyon beşyüz — bin dinara — malolacak Garraf barajı Inşa edilmektedir. Irakta maarif İrak umumt bütçesinin yüzde İ1 inci maa * Tİf işlerine tahsis etmiştir. Erkek — iptidat Mekteplerinin adedi 450 ye yakındır. Bü mek teplerdeki talebenin adedi 50 bini — bulmuş tür.. Kız ilkmekteplerinin adedi ise 120 olup bunlarda da 20 bin kız talebe okumaktadır, Kız ve erkek ilkmekteplerinde müuallim ade di iki bine yakındır. Otuza yakm — örtamek teplerde 4500 kız ve'erkek talebe — vardır. Bağdat, Basra, ve Musulda beş lise yüksek Mekteplere talebe yetiştirmektedir. Minimini lerin tahsili İçin ayrrca 20 çocuk yuvası ku Tuülmuştur. Muallimleri yetiştirmek — Üzere Bağdatta bir darülmuallimin, bir — darülmu allimat ve bir darülmuallimini ulâya mevcut tur. İrakta yüksek mektep olarak — hukuk, tip, ve harbiye mektepleri vardır. Bundan maâada İrak hükümeti her sene Âvrupa, A« Mmerika, Mısır ve Beyrutün yüksek mektep lerine 20—25 genç — göndermektedir. Büttn İrak mekteplerinde izci teşkilâti mevcuttur, »Sön zamanlarda gençlik askeri teşkilâtı ih das edilmiştir. Örtamektep — talebeleri het hafta birkaç saat askerlik dersleri almakta diır. Maarif vekâleti spora çok — ehemmiyet vermektedir. Spor hayatı İrakta büyük bir hızla genişlemektedir. Arkeoloji Yapılan hafriyat neticesinde cok — zengin leşen İrak müzesi bütün âlimlerin — nazarı dikkatini cetbetmektedir. Ayrıca bir de Arap &sarr müzesi açılmıştır. Hayvanat İrakta hajyvanat mebzuldür: Koyun, kecl, &t, deve, katiır ve manda çok — yetiştirilir. Civar memleketlere mühim canlı hayvan ih racaatı vardır. Madenler İrakta zengin petrol, asfalt, kükürt ma denleri 'bulunduğu gibi ayni zamanda demir, kurşun, bakır, altın ve gümüş madenleri bu lunduğu son yapılan tetkikafttan anlaşılmış- tır. Bunlar yavaş yavaş hükümet tarafımndan işletilecektir. (1) İraklılar mutasarrıflık diyorlar. hava merkezi teşkil etmektedir. — İmperlal | Alrvays, Air France, K,L,M, — Luft Hansa, aai £ ğwfâ;—* e ee T EN, ça pılmıştır. Trahnsit ticarett İkl buçuk milyon | ” 25 HAZİRAN — 1937 | Hayata dair Yarım kalmış bir mektup — ABAHLEYİN masamın üstüle de şöyle bir mektub buldum: “Aziz'm bay Nurullah, “Bir ihtiyar söylüyor “adlı yazını- | zı okudum. Kendinizi interessant kile mak istiyorsunuz. Bunun kolayını dâ kendi kendinizi ittihamda, zaafları- nızdan bahsetmekte — bulmuşsunuz; daha doğrusu bulduğunuzu sanmışsl- nız, Son zamanlarda Dostoyevsk. ye karşı hürmetsizlik göstermeği âdet edindiniz; fakat onun bazı şahısları. na, aşağı soydan kahraman'larına benzemek istıyorsunuz. Şimdi adı hâ, tırıma gelmiyor, İdiot'da Miışkin ile kavgaya gelen, aczinin farkında hastâ bir genç vardır; ona Mışkin: “Siz ön- den buyurun, çünkü bizden fazla ısti. rab çekmişsiniz" der, siz de onun gibi dikkati çekmek niyetindesiniz. “Ale- lâde bir adam olduğumuzun farkına varmak... Kendimiz hakkında bun. dan daha dehşetli bir haber ulabilir mi?,, diyorsunuz, *“Sahte tevazu gösterip de bir es. tağfurullah beklediğinizi söyliyecek değilim. Bundan üstün bir iltifat pe- şindesiniz, Sizi okuyanlar: “Bak, bu adam herkeslerin salmarak gezdiği nahvet pazarı'na inmiyor; kendi ken- dini, biliyor ve büyük bir cesaret gÖSA terip kendi hakkında da bildiklerini söylüyor,, diyecekler, değil mi? İti- raf edin ki o yazıyı, bunu söyletmek için yazdınız. Sizi görür gibi oluyo. rum; gazete elinizde, ahbablarımnızı dolaşacak, o yazıyı okuyacaksınız. Bir tanesi olsun onu güzel bulursa vus gibi kabaracaksınız. Nahvet pn:ni rma inmek, böyle kapı kapı ahbab do- laşıp onlara sözde kendinizi bıçakla. mak için kaleme aldığınız bir yazıyı okumak değilse ya nedir? “Bilirim ki daha öteye de gidebilir- . siniz: zaaflarımızı söylemenin, kendi. nize-alâka celbetmek için olduğunu itiraf etmeniz kabildir. Fakat unut.” mavım ki bu da vina hir navi harman lık dilenmek içindir. Kendinden bah- * seden adam kendini övse de, yerse de hep nahvetini gösteriyor demektir. Kendinizi beğenmiyorsanız beğenme. diğinizi de söylemeyin; bırakın onu konuştuğunuz, yazınızı okuyan adam- lar anlasın. Zatmızı bu kadar alâkaya lâyık bulduğunuz, gözlerin size dikil. miş olduğunu bildiğiniz için mi kendi. - nizde bulduğunuz kusurlar: sayıp dök. meğe kalktmız?... Boş zahmet, azi- zim! uğraşılacak iş mi kalmadı?,,«. —» Bilmem bitirilmemiş olduğu için . midir, mektubun altında imza yoktu. . Söylediklerini haksız bulmadım. Yazı. yı tanır gibi oldum, dikkatle baktım: benim yazımdı. Kim bilir? belki ya- rın: “Masamın üstünde bir mektub buldum. Yazısına baktım, meğer be. nim kalemimden çıkmış,, gibi edebi. yatçılığa da başladınız; maşallah! ma. şallah! nahvetinizi ne güzel de yeni- yorsunuz!" diyen bir mektub daha bu. lurum. Nurullah ATAÇ H. — Dünkü yazımda: “Gençliğim- deş Erenlerin bağından'ı hazla okur. ken...,, demiştim. “Hazla”, “fazla” ölüvermiş, — N A, * r Çocuk düşürmek isterken 'Ölen kadın Bu sabah çift beygirli bir araba ile Silivrinin Sürgün köyünden bir ceset getirilmiştir. 26 yaşında olan bu kadın kırk beş günlük çocuğunu düşürmek için bir kadinım verdiği ilâcı yutmuş zehir- lenerek ölmüştür. Kadım ölmeden evvel ilâç veren kadımın ismini ıoylemıgtır. Bu kıdm yakalanmıgtn' İ 4 12 ağaç Bir bahçıvan bahçeye on iki ağaç dikmek için emir aldı, fakat bu emre ağaçları dörder ağaçlık altı gıra Üzerine de dikmesi de ilâve edilmişti. Mesele imkânsız gibi görünürse de biraz sabır biraz da dişünce ile bunu kö layca halledebilirsiniz. Çünkü bahçıvan, bile cahil kafasile bir sureti hal bulmuştur. İN Bu bilmecemizin cevabını yarın bildirece" b