11 Haziran 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

TT B A İit E h bi __İ'EBER — Akşam post İşçilere ve KANUNU iş verenlere Neler emrediyor ? Yazan: Münir Evrinyol İş kanununun tatbikine aym ön beşinde başlamyor. Bu kanun işçilere ve iş verenlere bir takım vazifeler vermekte, her iki zümrenin bukukunu koruyucu hükümler koymük- tadır .Biz, alâkadarlar tarafından topluca anlaşılması için bunları iki üç günlük bir seri makale halinde izal etmeğe karar verdik. Aşağıda işçilerin ve İş verenlerin bu kanun müucibince yapmağa mecbur oldukları veya kendilerine yasak edilmiş olan şeyleri okuya- caksımız. Makalenin ilk kısmı dünkü saymırzdadır. İş verenler Neler yapmağa A | İşçiler Neler yapmağa mecburdur ve neleri || mecburdur ve neleri yapmaları yasaktır ? w yapmaları yasaktır ? Müddeti belli olmryan veya müddeti belli olup ta otuz iş gününden fazla ve bir seneden eksik süren işler de yazı ile mukavele yapılmazsa, işçi her ne za - man isterse kendisine iş veren veya iş veren vekili, umumi ve husust bütün iş şartlarını gösterir ve İmzasını taşıyan bir vesika vermeğe mecburdur. Bunu vermeli, İşçinin talebinde böyle imzalı bir ve- gika vermemenin cezası 5 liradan — 50 liraya kadar olup tekerrürlerde — ceza Artar. Mahiyeti itibariyle ancak otuz iş gü. nü ve ya daha az süren işlere süreksiz iş denilir. Böyle işlerde ne mukavele akdi, ne de imzalı vesika verilmek hak. kında kanunda bir kayit yoktur * 7 — Mukavele yaparken (İşçileri tecrnübe müddeti) hakkında kanunun 12 inci maddesi dahilinde hareket etme- lidir. 8 — İşçileri erkeklik kadınlık ve yaş bakımından şöylece dörde ayırmalıdır: A — 12 ile 16 yaşlar arasındaki ço - cuklar. ; B —İ6 dan yukarı ve 18 yaşını he. nüz doldurmamış çocuklar, C — 18 yaşımmı doldurmuş olanlarla daha yukarı yaştaki kadım işçiler. D — 18 yaşını doldurmuş olanlarla, daha yukarı yaştaki erkek işçiler. 9 — Bu dört krsrm işçilerin ayrı ay- rı cetvellerini yapmalıdır. Bu cetvellerde işçilerin her birinin: Adını ve doğum tarihini, Her gün işe başlama ve işi bitirme Baatlerini, Dinlenme zamanlarınr, Emzikli kadınlar İiçin çocuk emzir - me zamanlarını ve gebe kadınların va. ziyetini kaydetmek. 10 — Bu cetvelleri hükümetin alâ . kadar makamının her isteyişinde ibraz etmelidir * A İş cetvellerini böyle tanzim etmeme- nin veya noksan tanzim etmenin veya - hut bu cetvelleri talep vukuunda alâka - dar makama ibraz etmemenin cezası 5 liradan elli liraya kadardır, tekerrür - lerde ceza artar. “1l1 .— 18 yaşınt doldurmamış erkek gocuklarla istisnasız her yaştaki kız ve kadınları yer altında ve ya su altında çalışılacak işlerde — çalıştırmamalıdır. Böyle işler maden ocakları işleri, kablö döşemesi, kanalizasyon, tünel inşası gi- bi işlerdir. Bunların çalıştırılmaları yasak edil - miş böyle işlerde çalıştırmanın ceza - sı 25 liradan aşağı olmamak üzere ha. fif para cezasıdır. Tekernürlerde ceza artar. , hafta sonraki ceman altı hafta gebe ve emzikli kadınları çalıştırmamalıdır. Sırh- on iki haftaya kadar da bunlar çalıştı - rılamazlar, Kadın işçileri gebelik ve doğum es. nasındaki kanuni istirahat devreleri i- çinde bilerek çalıştırmanın cezası 25 liradan aşağı olmamak üzere hafif pa - ra cezası olup tekerrürlerde ceza artar. haftada 48 saat olması esastır. Bu esas olan 48 şaati haftanım çalışma günle . tine taksim ederek günde kaç saat ça - lışrlacağını bulmalıdır. Bu taksim, günde kanünen en çok kaç saat çalışmağa müsaade varsa onu tecavüz etmemek şartiyle yapılır. ' (Devamı var) 12 —Doğumdan üç hafta evvel ve üç ht lüzum halinde doğumdan altı hafta- | “evvel ve altı hafta da sonra ki ceman 13 — Genel bakımdan iş müddetinin | Bu yapılmazsa iş verene ceza vardır. 9 — 12 den 18 yaşma kadar olan ço - cuklar (18 yaşındakiler dahil) doktora muayene ettirilip yapacakları işin mahi. yet ve şartlarına göre bünyeleri daya . nıklı olup olmadığı hakkında rapor a - lınmadan yeniden sanayi işlerine alma- mazlar. Böyle yapılmazsa İş verene ceza var. dır. 10 —Ağir ve tehlikeli işlere girmek için muayene edilip vücutça bu işlere elverişli ve dayanıklı olduğunuz hak . kında rapor alınmadan bu işlere alına - mazsınız. ÂAlan, işveren olursa ona ce - za vardır. — 11 — Mahiyetleri itibariyle ancak o. tuz iİş günü süren işlere süreksiz iş de. nir. Otuz günden fazla süren işlere de sürekli iş denir.) Muayyen müddeti bir sene veya bir seneden fazla olarak sürekli bir işde iseniz yazı ile bir mukavele yapmalısı - nız. Fabrika ve imalâtaneler gibi işleri devam eden yerlerin işleri sürekli iştir. Müddeti de en az bir sene olacağından yazı ile mukavele yapılmak ister. Mukavele hiç yapılmazsa veya mu . kavele maddesinin tariflerine uygun şe. kilde y'apılmnzıa iş verene ceza vardır. 120 İşinizin süreceği Müddet muüay- yen değilse veya muayyen alur da bu. müddet otuz iş gününden fazla , ( bir seneden eksikse yazı ile mukavele yap: mryabilirsiniz. Yani sözle bağlanabilir. siniz, Fakat en iyisi bunda da mukave- le yapmaktır. İşçi için olduğu kadar işveren için de bu şekil daha faydalıdır. Bir seneden az işlerde mukavele yap mazsanız ümümi ve husust bütün iş şartlarını gösteren ve işverenin imzası. nr taşıyan bir vesika isteyip alınız. Ne zaman isterseniz bunu alabilirsiniz. Ve. rilmezse cezası yardır. | Süreksiz işde (otuz iş günü veya da- ha az süren işlerde) ne yazı ile mukave, leye, ne de sözle bağlantıya hactet yok « tur : (Yapı ve sair bazı çeşit işlerle kötürü işlerde) takım halinde işe girmeyen de takım kılavuzunuz varsa müdde ne ©- lursa olsun mutlaka yazı ile mukavele yapacaksınız. Ancak bu — mukaveleyi yabırz takım kılavuzu imzalar. Takım çilerden biri olmalıdır. Fakat ücretleri niz her birinize ayrı ayrı verilmelidir , Takım mukavelesini maddesinin.hü- kümlerine göre tanzim veya tatbik et- meyerni işveren veya vekiline ceza var « dır. 13 — Tecrübe müddeti yalnız sürekli işlerde olabilir. Yapacağınız iş itibarile bedenen çalışmak, fikren çalışmağa ga. lip olan iş için tecrübe müddeti en çok bir aydır. Yapacığıniz iş itibariyle fikren ça - İışmak, bedenen çalışmağa müsavi olan veya fikren çalışmak bedenen çalışmağa galip olan iş için tecrübe müddetini müukavele yaparken uyuşarak serbestçe kestirebilirsiniz. 14 — Tazminat karşıliğı olarak üc- retinizden muvakkaten alıkonacak mik tar on günlük ücretiniz tutarından faz. la olamaz. Ve on hafta da müsavi tak. sitlerle kesilebilir. Böyle yapmıyan iş verene ceza vardır. 15 — Ücretinizi en genç haftada bir defa alacaksınız. Ancak siz razı olur - sanız on beş günde bir veya ayda bir ücret alabilirsiniz. Devlet, vilâyet veya belediye mües - seselerinde ücret ayda bir verilebilir, " (Devamı var) kılavuzu mutlaka aranızda çalışacak iş.” Geçen gün ölümünü haber ver- diğimiz sinema artisti Cin Harlunun ölümünün sebebi hakkında malür mat gelmiştir. Genç ve güzel yıldız safra kesesi iltihabından hasta iken birdenbire üremiden cok şiddetli bir buhran geçirmiş ve bunun tesirile ölmüştür. Ölümüne dair tafsilât veren İn- giliz gazeteleri, sinema - dünyasının yeni erkek yıldızı Robert Taylor, onun hakkında söylediği bir sözle yazıya başlryorlar. Bu güzel genç, Cin Harlu hakkın- da demiştir ki: “— O, beraber çalışılacak en On 'gün”hastalığı müfteakip 'ölen Cin Harlu, ölümünden dört gün ev- vel iyiliğe yüz tutmuştu,. Fakat bir gün evvel, şiddetli bir krize yakalanmıştır. Bu sirada Holivüdün Berverli Ails mevkiindeki evinden hastaha- neye kaldırılmış ve fakat iki kan nakli ameliyesinden sonra ölmüştür. Ölürken başında bulunan sinema aktörü Vilyam Paovel, son birkaç ay- danberi onunla arkadaşlık ettiği ci “Cin Harlunun ölümünün sebebi Pola Negri a * hasta ...... Cin Harlu söon sevgilisi Vilyam Povcl “le beraber ) hetle &vlenecekleri şayi olmuştur. Cin Harlu, ilk defa 16 yaşınday- ken evlenmiş, sonra ayrılıp iki defa daha evlenmişti. Pola Negri de ağır hasta Münihten "Morning Post,, gaze- tesine bildirildiğine göre, sinema yıldızlarından Pola Negri de birden- bire fena halde hastalanarak bir ba: kım evine kaldırılmıştır. Budapeşte, 11 (ALA.) — Alman harlciye nazırı Von Nöyrat, bugün öğleden — sonra Budapeşteye gelecak ve orada>dört gün kas ıacakhr.ı Macar telgraf ajansı şöyle diyor: “Kendisinin bu ziyareti Almanya ile Ma- cariştanı yekdiğerine bağlayan dostluk Ta» bıtaları itibarile sulhe hâdim olacaktır. Solya müzakereleri yayı ziyaret etmiş olan Alman harleiye na- zırı Baron Von Nöyrat akşâam üzeri Başvekil Köse İvanofla görüşmüştür. Görüşmeden son râ neşredilen resmt tebliğ Alman — Bulgar münasebatının son derece dostane mahiyeti ni teyit ederek, Baron Von Nöyratın Sofya ziyaretinin umum! sulha yardım — edeceğini bildirmektedir. Resmi tebliğ Neşredilen resmi tebliğ şudur: “Alman hariciye nazırr von Nöyrat — Bul gar hükümetine birkâaç günlük ziyarette bus lunmak üÜzere 9 haziranda Sofyaya gelmiştir. Kral, von Nöyratı 10 haziranda kabul etmiş tir. Bundan başka Alman devlet —adamiyle başvekil Köse İvanof arasında bazı konuşma lar olmuştur. Bu konuşmaların doöst ve samim! mahiyeti iki memleket arasında uzun senelerdenberi anane halini alan iİyi münasebetlere tamar mile uygun bülunuyordu. Bu — konuşmalar, büyük bir nisbet dahilinde harict — siyasetin umümiyetle Avrupa sulhunu ve alelhusus İki memleketl alâkadar eden meselelöre taâğle lük etmiştir. Bütün buü meselclerde tam bir görüş birli Bi müşahede edilmiş ve iki taraf da dostluk rabıtalarını İki memleketin nefine olarak ile- Tide inkişaf ve takviye ettirmek hususundaü» ki derin arzularını izhar eylemişlerdir. Esa* Bofya 11 (A.A,) — Belgraddan sonra Sof Fon Noyrat bugün Budapeştede Fransızlara Bu seyahat Almanların geniş- leme ve büyüme siyasetlerinin bir delilidir göre sen ekonoml ve killtür sahalarmda mevcut Arzüsü muucîbin::n Hm-lrlı__rîg_ İevel va talre, ye edilmelidiz. —- slAS S0STTASE i Von Nöyratım Sofyayı ziyareti yalnız Ala manya ile Bulgaristan arasındaki — doöstlük münasebetlerinin canlı bir ifadesi değil, ayni zamanda, milletlerin barış eserinde yeni bir kıymetli yardımdır. Ve umumiyetle sulh da- | vasına hizmet eylemektedir. Bugünkü görüşmeler Görüşmeler bu sabah da devam etmiştir. Dün gece Başvekil misafir naZır Şerefine bir ziyafet vermiştir. Alman hariciye nazırr bu akşam 16 da müas- İyetile birlikte Sofyadan ayrılacaktır, Köse Ivanofa Hitlerden nişan - Sofya: 11 (A.A.) — Alman haricİye nazırı von Nöyrat Bulgar başvekili Köse İvanofa Alman kartal nişanımın büyük salibini Hit. ler namma tevdi etmiştir . Fransızlara nazaran Paris, 10 ÇA.A.) — Temps — Bazetesi Al. Man hariciye nazırı von Nöyratın Belgradı Zİyaretini mevzuu bâhsederek bunda, Alman yanm büyüme ve genişleme — siyasetinin bir delilini görmekte ve bu siyasetin pek yakm- dan gözönünde tutulması lâzım — Beldiğini yazmaktadır. Temps gazetesi Yugoslavyanım Sülh arzu. sundan şüphe etmemekle beraber — döstla. Tile mutabık olarak çalıştığını — söyledikten Yugoslavya Başvekilinin ne — düşündüğünü anlamak iştiyor ve keza (Almanya ile Yugos lavya müşterek siyasetlerinin usul ve hedef. lerinde mutabıklardır) cümlesile ne denilmek istenildiğinin de tavzihi lâzımgeldiği kanaa. tinde bulunuyor. Zıraat Veklli değişti Maliye ve Inhisar vekilleri de çekileceklermiş Ankara, 10 (A, A.) — Ziraat Vekili Muhlis Erkmen istirahate ihtiyacını hissederek istifasının kabulünü rica etmiş ve istifa kabul ediimiştir. Ye- rine Tekirdağı mebusu (eski iktısat vekillerinden) Şakir Kesebır tayin e. dilmiştir. ' - & Diğer taraftan maliye ve inhisar sebeblerle istifa edecekleri — yolunda bir şayia kaydedilmektedir. ; Bir şayiaya göre İnhisarlar Vekâ. letine İzmir mebusu ve eski inhisar. lar umum müdürü Hüsnü Çakırın ge. tirilmesi muhtemeldir. FER SN T üi a T5 O N L A G A vekillerinin de bugünlerde gene sıhhi . | Italyada demire hücum' Bütün parmaklıklar sökülerek devletçe alınıyor Roma, 11 (A. A:) — Fırkanın bütün teşkilâtma verilen ve Tesmi bültende intişar eden talimata tevfikan İtalya. da demir top'.'a_ı'ıirnasının teksifine baş. lanmıştır. Borghese'de umumi bahçeleri ihata eden parmaklıklai kaldırılmış olduğu gibi maliye nezareti binasını ihata e- den parmaklıklar da kaldırılmıştır. Lüzumsuz olduğuna hükmed'len bütün diğer demir parmaklıklar da kaldırı- lacaktır. - 11 HAZIRAN — 1937 Üngati dair B Sata : ve yazan UHARREM Zeki Korgunul genç bir şairdir, iyi denecek, sevilerek okunacak manzumeleri vers” dır. Yeni harflerle bir nevi “Ebced ' hesabı" uydurmağa kalkmıştı; bunut — lüzumsuzluğunu anladı ve vazgoçlim Muharrem Zeki Korgunal yalnız şfe ir değildir: küçük bir matbaası Vare dır,onu işletip ilerletmeğe çalışT Bundan başka da “halk kitapları” va- zar. Kendisini pek nadiren görürüm, fırsat düşmez; yoksa çok sever N, sohbetinden çok haoşlanırım. Geçenlerde gördüm; bana, yaza:fi halk kitablarından bir deste verdi! Şahmeran, Battal Gazi, Köroğlu, v. & Bunların nasıl yazılıp nasıl satıldışğı- nt anlattı. Dikkatle dinledim: söy'e. diklerinin bir yeri pek hoşuma gitti; Dedi ki: — Bizim taş basması kitablardan bazı yerlerini az, bazı yerlerini çok de. giştirerek ist nsah ettiğimiz kitablar! köy köy dolaşıp satanlar Darende ii. lerdir. Darende'li kitab satıcılarınm okuyup yazmaları yoktur. Bize gelir. ler; “Yeni neniz var?” diye surarlar. Geçen seferki uğrayışlarında:beri cı. kardığımız kitabları gösteririz; resim- lerine bir bakar, bize: “Hele tir oku- yuverin,, der. Her kitabdan iki iç, dört beş sayıfa okuruz. Bir kısm'nı “Bunlar satılır,, diye alır, bir kısmını da: “Bunlar satılmaz,, diye birakir. - Buna nasıl hükmeder bilmiyorum; fa. kat şurası muhakkak ki onun beğen.p aldıkları hakikaten satılır, beğenr &.. yip bıraktıkları ise hakikaten “-tıl. maz... Verdiği hükmün “esbahı.muci. be,, sini kendi de bilmez: fakat hük- münde daima isabet vardır. Arasıra tenkid denen şeye de heves ettiğim için Darende'li kitab satıcıla. rını kıskandım doğrusu!... Nietzsche Zarathustra'ya şöyle dedirtir: “Beh, verdiği hükümlerin sebebi sorulacı k adam mıyım?.. Bu zamana kâadar bo. şuna mı yaşadım? Birtakım fiıkirlere, " hükümlere erdim, fakat onlara götü. olan müşterek eser her ikitarafım müşterek |* v ) Ten mülâhazaları unuttum.,. Darenler” il hataD0l aa Öyle söyliyebilir. vHei ' Tanınmış muharrirlerimizir halk için kitablar yazması isteniyor. Onla. rın kaleme alacakları eserleri Daren. de'lilere göstermeli demiyeceğim; çüne kü o serlerin, Darende'li kitabeınm zihniyetinden büsbütün ayrı bir zih- niyetle yazılması lâzım. Fakat on'arı yazacak olanlar, Darende'liler #6i köy köy dolaşmalı, halkım ne “üsiüb” da hikâyelerden hoşlanacağını, halka bir, takım fikirlerin nasıl aşılanahileceği. ni kendi tecrübeleri ile anlamalıdırlar. Bu düsturlastırılması kabil olmıyan bir ilim, öğrenilen değil, sezilen, içi. mize hidayet gibi doğan bir biılgidır. - Halkın okuyacağı, seveceği, inanacağı kitabı yazmak için halka karışm-k lâzımdır. Ya Darende'li kitab satıc'sı — okuyatak veya “münevver zümreden,, dediğimiz muharrir, Darende'li kitab satıcısı gibi köy köy dolaşacak. Biri yalnız satar, öteki yalnız yazarsa iste. nilen halk edebiyatı bilmem doğabilir mi? Nurullah ATAÇ iArap saçı Zor bir makastarlık LİMDE yani 13 metre olan bir — hali var, Bu halıyı dört parçaya kesmek istiyok ruz, Öyle bir şekilde keseceğiz ki parçaları dan birisi 25 metre burabbar olsun geriye ka lan Üiç parça da yanyana eklendiği — zaman mükemmel bir ikinci murabba vücuda getire .lnı ğ Bu neticeyi almak İçin nasıl çalışırsınız? Bu bilmecemiz mükâfatlıdır. —Halledenler den iki kişiye hediye verilecektir. Cebapların (17 haziran) tarihine kadar yollanılması lâ zımıdır. Çaj Kaç yaşındayım Dünkü kaç yaşımndayım bilmecemizin hal: lidir: Ben 22 yaşmdayım, ağabeyim 35 ve babam da Gl yaşındadır. i Iktisadi fartılına (5 Haziran) tarihli bilmecemizin hal'idir: Her kız kardeşin kiloları şunlardı: 28 kilu 458 gram, 27 kilo S1 gram; 26 kilo 622 gram, 25 kilo 602 gram ve 24 kilo 7T86 gram. AÇT PpONU” l11 HAZİRAN — 1937