12 Ekim 1935 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 10
Italya sömürgeleri- HABER — Akşam Postam ne toplu bir bakış Fransanın italyaya meyletme- sindeki ana sebepler nedir ? “İttifak devletleri namma harbe iş. tirak ettiğimiz zaman bize ne şakşaka. lar, ne vaitler yaptılar. Fakat İtalya. nın 400,000 ölüsü, 600,000 âlili, milyon- İarca yaralısı ile kazanılmasında bü. yük bir rol oynadığı müşterek galibi- yetten sonra menfur süel masasındaki muhterem sömürge (müstemleke) ziya Tinin söylediği bu sözler harpsonu, ve rildi. Birkaç gün evvelki söylevinde Muso. Biri söylediği bu sözler harp sonu, ve hattâ yarım asırlık, İtalyan dış siya. sının istikametini gösteriyor. Yeni İtalyan ulusunun en büyük hedefi sömürge teminidir. 19 uncu asırda kendi ulusal vahde. tiri temine alışan İtalya, Musolininin tabirile, sömürge ziyafetine, geç kal. dı, 1890 senesinde bu arzuyu duymaya | başladığı zaman müstemleke olabile.| eek ülkeler İngiltere, Fransa, Alman.. ya arasında taksim edilmiş, İtalyaya| bir şey kalmamıştır. Bilhassa ona en! yakın ve elverişli olan Afrikada! Ru işin ancak silâh kuvvetile hallolabile. ceğini sezen o zamanki İtalyan siyasi. Teri Afrikada yegâne müstakil devlet olan Habeşistnna, ve inkıraza yüz tu. tan Osmanlı devletinin elindeki Trab.| Tusgarba göz koydular. İtalyanın bu sahadaki teşebbüslerinin neticesi ma. Tümdur. Habeşistan seferi folüketle, ve Trablusgarp seferi Balkan harbi. »in başlamasiyle muvaffakiyetle hit. miştir. > : Genel savaşın müttefikler lehine nlitayete ermesi üzerine, İtalya artık kendisinin de mühim sömürgeci bir devlet olması saatinin :çalmış oldu. una kani oldu. Büyük ümitlerle kon feransa iştirak etti, Fakat Musolininin ifade ettiği gibi, Meyhat!, Loyd George ve Elemanso İtalyanm bu ümitlerini tahakkuk et. meğine mani oldular. Du vaziyet İse Romanın Versay munhedesine düş manlığını doğurdu. Ve eski Roma İmparatorluğunu ihya arzusunu gü. den Faşizm, devleti eline alınca, İtal- yanın bu durumu Avrupa siyasasın. da skisler uyandırmağa başladı. i müttefiklerine yüz çeviren İeya, harpten ziyanlı çıkan devlet- İere el uzattı. O da onlar gibi sukutu hayale uğramış, © da ziyan görme miş miydi? Fakat Versay muahedesi aleyhine gruplanan bu müttefikler 1923 — 1993 öenesine kadar pek de müessir bir rol oyrayamadılar. Mua. hedelere itirazları, ancak Roma; Ber- lin, Budapestede, kendi memleketle. rinde, akisler yapabildi. Çünkü sulh muahedesinden azami müstefit olan Fransa, kendi gibi bir çok devletleri etrafına toplamış, Av- rTupada “status yuo, ((rsvcnt vazİ yeti) lehine rakipsiz bir blok vücuda getirmişti. Versay, Trianon, Nöyyi andlaşmaları İle eli kolu bağlanmış olan Almanya, Macaristan, ve Bul garistan gibi müttefikleri ile, İtalya kuvvetli Fransa, ve küçük antanta karşı duraMlir miydi? İngiltere dahil olduğu halde arsı. ulusal durumdan beynelmilel vazi- yetten merinun devletler ağır, hem de pek ağır basıyorlardr . Fakat Hitlerin Almanyanm başina gelmesi ile vaziyet değişti. Berlin bütün muahedelere rağmen silâhlan. mağa teşebbiis edile dursun oldukça muvaffak oldu. Lehistanı da kendi tarafıma çekmesi Fransayı büsbütün korkuttu. Avrupa siyasasında derin tehavvüllere sebebiyet verdi. Paris harpten sonra Avrupa Üzerinde tesis etmiş, olduğu siyasi hikimiyetin si- Yâhlanmış, Lehistan, ve Macaristanla birleşmiş bir Alman blokunun karşı. smda tehlikede olabileceğini gördü. İşte o zaman “Herriot, ya Moskova yolu göründü, ve Fransız — Sovyet Htifakı tesis edildi. Fakat bu anlaş ma Fransaya emniyet verebilecek kudrette değildi. Bir Fransız — Al mân harbi zuhurunda Rusyanın Av. rupada o oynıyabileceği rol (şüpheli id. Çünkü Moskovanın Uzak Şarkta müthiş Japonya ile, bütün enerjisini emecek kabiliyette olan (paylaşacak kozu vardı. Bilhassa bir Alman — Italyan ittifakı karşımda kalabile. cek bir Fransa felâkete sürüklenirdi, İşte o zaman İtalyan devlet adam. Yarı iyi düşünülmüş, temkinli, ve u.. zakları gören siyasalarmı !spat etti - ler İtalyayı derhal Almanyanın kol. larma atmadılar. Avrupa siyasasının Roma mihveri etrafında dönebilece . gini anlayıp, kendilerini pahalıya sat maya başladılar, Tali de bir az yardım etti, Yu - goslav kralı Aleksandrm katli bek . lenilmiyen fırsatını doğurdu. İtalya Brenned geçidine 70,000 kişilik bir kuy vet dayanarak Avusturya siyasasının anahtarına İtalyanm sahip olduğunu iddia kaldırmaz bir surette ispat etti, Fransanm en korktuğu nokta Viya . nanm Alman ellerine geçmesi olduğu için artık İtalya ile barış yolundan başka bir çare olmadığı sabit oldu. Fakat bunu pek pahalıya satin alma - ğa mecbur olacağı aşikârdi. İtalya diplomatları çok hesaplı hareket et . mişlerdi. Geçen ikincikânunda Lavalin Mu .'B solini ile yaptığı anlaşma hem İtal - yanın sömürgecilik siyasasını hem de Fransanm Avrupa durümundan duy. duğu endişeyi filen ispat hususunda şayanı dikkattir. Italya Avusturyada Almanya aleyhine Fransa İle birlik hareket edeceğine taahhüt © etmesine mukabil, Fransa Romanm © sömürge siyasasınm tahakkuk etmesi için bir çok fedakârlıklar yapıyor: (1) — Tunusun garbinde, Tunns kadar büyük Fransız arazisini İtal . yaya terkediyor. Bu arazi süel sev - kulceyş moktasından, Kamerin ve çok güvenç güden kervan yollarına malik olması bakımından, ve orta Af. rikada kolayca İtalyan hâkimiyetini! tesis edeceğinden Fransız gazeteleri! hükümete müthiş surette hücum etmiş! lerdi, (2) — Kızıldenizin cenup methali . nin kapısı olan Dumeria adasının İ - talyaya terki. (3) — Fransanın olup Habeşistan. daki Fransız menfnatlerinin desteği olan Adisahaha Cibuti yolunun İtal. ya ile müşterek idare edilmesi karar) altma almmıştı. Demek ki Fransa Habeşistanı gözden çıkarmıştı. Bun! dan bir kaç gün mukaddem İtalyanın; Avusturya hududunda 500,000 kişilik! bir ordu ile muazzam manevralar yap. tığmı hatırlarsak bu on aylık Fran - sız - İtalyan anlaşmasının şümülünü daha iyi idrâk etmiş oluruz. Londraya yaklaşır gibi olan Parise Musolini “anlaşma ahkâmını unutma, merak etme, ben sözüme £sadıkım,! Avrupada da önemli kuvvetlere, kim turyayı koruyacak orduya malikim, demek istemişti. İşte harpten beri “sömürge ziyafe. tinde,, kendine ancak “kırıntıların ve. rildiğinden şikâyet eden İtalya bu şi kâyetleri dinliyecek kuvvetli bir der . Tet buldu. Siyasasının karışık vaziyeti ona bu müttefiki teminde yardım et . ti, Fakat genişleme arzusunu tahak - kuk ettireyim derken dünyayı ateşe vermesin? İngilterenin (müdahalesi karşısında kalan yeni müttefik, Pran, 8a, İtalyaya yüz çevirmesin? Musoli . ninin dediği gibi, Habeşistana karşı Malyan süel faaliyetinin başladığın - dan beri “İtalyanm tali çemberi,, da. ha büyük bir hızla dönmeğe Kaşka Bunu durdurmak İiesesızdır., iğri de| İ gitse, felâket doğra fa gitse. Habeş çöllerinde Bir gazetecinin “yes ..- ! ölümü | Hebeşistandan harp haberleri göndermeğe gitmiş olan Amerika- h gazeteci Vilfred Barber'in sit - madan öldüğü haberi ajanslarla ve rilmişti. Gazetemizde evvelki gün son mektubunun bir tercümesi çıkmış olan bu genç gazetecinin yine ora- da bulunan arkadaşlarından Mek. lin, Deyli Herald gazetesine bir mektup göndermiştir. Amerikalı gazetecinin Afrika-! daki ölümünü anlatan bu mektup şöyledir: “Habeşistandaki en iyi gazeteci Vilfred Kortney Barber, bugün 12,58 de öldü. Öldü. Çünkü en büyük muvaf- fakıyetler peşindeydi. Ogaden'in “Sarı cehennem,, de- nen muhitinden harp sahnesini tes bit edebilmek için dünyayı hiçe saydı. Dönüşünde, bu yanan kumlara hangi beyaz girmeğe ce- saret ederse, sıtmadan ölecektir.,, diye yazdı, Ayni zamanda imparatora da, Thususi bir mektup yazarak Gora- hai'nin bombardıman edileceğini ihtar etti, Gazeteci Vilfred Barber Her iki ihtar da boşuna gitme. di, Çünkü ikisi de vukua geldi. Barber son yazısını hasta yata- ğmlan söyliyerek yazdırmıştır. Tafsilâtmı yazmak üzere çel- diği harbe, Habeşlerin nasıl da - vullarla toplanıp gittiğini yazdı - rıyordu. Fakat bunu şimdi yaza « mıyor. Dün sabah, onu öldüren sıtma. yı daha doktorlar teşhis etmeden “İyi olmağa mecburum. Çünkü har bi yazmak zaruretindeyim,, diyor- du. Bir saat sonra, tamamen ken » dinden geçti. Bu sabah on birde, biraz kendini topladı. Kendisine: “Üzülme be arkadaş. Nevyorktan karın buraya geliyor,, denildi. Hafifçe gülümsedi. o Sonra gözlerini kapadı. Evleneli daha biz sene ve beş gün olmuştu. Hasta yatağından karısma ilk ve son yıldönümü kutlulaması ol- mak üzere bir aşk mektubu gön » dezdi. Ölümünden beş dakika sonra, karısmın kendisine cesaret ver - mek üzere Amerikadan gelmekte olduğuna dair bir telgraf geldi. Cesaret mi? Barbere. cesareti vermeğe ihtiyaç yoktu. Hatta has- talığından kendi idaresini bile ha.| berdar etmek istemiyordu. “Harbi vazmam lâzımdır. Ay- rılamam,, diyordu. Kendisinin haberi olmadan ka- rısmın Adisababaya gelerek onu Amerikaya götürmesi tert'p edil- mişti, Böyle bir izin evvelce bi iç| bir zaman verilmemişken impara İ tor Barber'in — Yalnız bir Miele) Bu haritalar, uluslar kurumu zecri tedbirlerin tatbikine karar verdiği zaman deniz sevkülceyşi meselelerinin ne yolda kendini gös tereceğini anlatmaktadır. Bunlar iki cihetten olabilecek tir: A) İtalyanm ekonomik (iktisa; di) surette abloka altına alınma: <i, B) İtalya ile İtalyanın Afrika daki sefer kuvvetlerinin münakar lesini kesmek, Yukardaki büyük Akdeniz ha- ritası sırasiyle şunları gösteriyor: 1) Mısırdaki, İtalyaya ait olan Libyadaki ve Fransrzlara ait Tu- nus ve Cezair müstemlekelerinde ki İtalyan nüfusu, 2) Muhtelif devletlerin deniz üsleri. Deniz taleri! ld Britanyanın — Cebeiüttarık ve Malta; İspanyanın — Kartagena; Fransanın — Tulon ve Bizerta; İtalyanın. — Spezia, Napoli Kagliari, Taranto, Venedik, Pola ve Zara. Buna ilâveten İtalyanların on i- ki adada hastane ile birlikte bir deniz üssü ihdas ediverdikleri an- laşılıyor. Uluslar kurumunun görüşüne göre, deniz durumunda sevkülcey- şi zaaf şuralardadır: 1) Maltanın Sicilyaya çok ya- kın oluşu ve bu münasebetle ha vadan İtalyan hücumuna maruz bir vaziyette bulunuşu. 2) Akdenizin şarkında kifayet derecesinde muhafazalı bir İngi» liz deniz üssü bulunmaması. Bununla beraber abloka etmek bakımından uluslar o kurumunun başlıca istifadesi, İtaiyaya gide- cek gemilere, Akdenizin Cebelüt tarıktaki deniz kuvvetleri ve gene meme ci değil, imparatorun ayni saman- da dostu olan Barber'in - hasta ol- duğunu işitimze derhal her türlü kolaylıklar mpiilmeşini emret - mişti, Öğleden sonra, Adisababadaki bütün © gazeteciler, (o bombar- dıman ve çarpışma havadisle - ri arasında Adisababanm çiçek -! daşlarmı gömecek bir yer seçme- ğe gitmiş'erdi. | Sonra Berber'in son duast va - pılarak gömüldü. Mezarı üzerine meslektaşlarının ki ile birlikte imparetorun da bir çelengi konuldu. Bundan başka küçük bir çelenk buketi daha kos! nuldu ki, bunu Barber'in Mehmed isimli bir müslüman olan hizmet: gisi getirm'esti. Bu adam İngilizce bilmiyor. Fakat en şimdi bomboştur.,, *k orkada.! çabucak başarılabilecek bir iv şınm gittiğini biliyor, Ve hayatı| tir — Niyez Kronikl deniz TİLKTEŞRİN — 1985 Zecri tedbirler Deniz sevkülceyşi bakımından nasıl meseleler ortaya çıkarıyor Bir Ingiliz bahri mütehassısının fikirleri oradaki istihkâm topları vasıtasir le kapatılabilmesi kolayi:ğıdır Hâdisenin diğer bir cephesini, — yani İtalya ile Habeşirtan ara- sındaki münakale imkânını kes- mek meselesini ele alırsak — Sür veyş kanalmın 1889 arsrulusal an- laşmasıma göre, oresmen kapat lp kapatılmyacağ meselesi var dır. Bu anlaşma kanalın sulh ze manında olduğu gibi barp zama» nında da bandıra farkı, gözetmek « sizin tecim (ticaret) ve harp gemi: lerinin serbest bırakılmasını âmir- dir. Ve Versay muahedesince de tanınmıştır. Bugünkü vaziyette, İtalyanın, Afrikadaki kuvvetleriyle irtibat nı kesecek iki yol vardır: 5 1) Kanalm Akdeniz tarafma bir bahri kordon kurutabilir. Bi tedbirin mahzuru, İtalyanın Akde- niz filosuyla çarpışmak ihtimal ve tehlikesidir ki, bu filonun şu kuv- vette olduğu tahmin ediliyor: Z tane zırhlı (eskimiş); 7 tane büyük ve modern ruya zör; 11 tane küçük kruvazör; : 90 tane muhrip; i 28 tane denizaltı gemisi, eni kruvazörlerin ve muh # riplerin yarısı eskidir. 2) Ayni derecede müessir ve gesi ha az tehlikeli bir donanma bare" ketidir ki, ikinci küçük haritadi görüldüğü gibi, İtalyan gemileri" ne, Süveysin (Kızıl denizdeki) diğer ucundan girmek ve çıkmaği menetmek. Uluslar kurumunun salâhiyeti” le bu tedbiri alacak her hangi der let, şüphesiz Kızıl denizin hâki miyetini elinde bulundurmak 7” ruretindedir. Bu temin edilirs/ -İ İtalya kuvvetsiz kalır. | İtalyanm Eritre müstemlekesi” nin limanı olan Massova Ir İtalys” dani kuvvetlerinin 4 küçük kruy#” zör, 5 muhrip ve 6 tahtelbabir duğu sanılıyor. Bugün Kızıl denizde yahut » dendeki İngiliz Teniz kuvvetini ne derecede olduğu belli da Buradaki kuvveti Akdenizden lamlaştırmak — Süveyş kanalı * çık kaldığı takdirde kolayca w sh rinin yazısından alınmıştır.)
