31 Ağustos 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

31 Ağustos 1941 CUMHURİYET (Baştarafı 1 inci sahiledt;) için seyahatini lâ oralara ve Führerin tünlük halinde toplanan lürk milleti(Baştarah 1 inci sahifede) I yüksek kumanda karaıgâhına kadar u nin, içinde yaşadığımız müjkül devirtırlatamazdı. zatmıştır. Avdette çektiği telgrafa göre ierden şerefle çıkacağını temin ederek Şimdi, çepçevre muazzez zafer çiçekkendisi müttcfik orduların yapükların7 sözlerini bitirmiştir. * '" (Baştarafj 1 incî sahifede) dudlera doğru ilerliyor; larihin yazıllerile onu bir gelin gibi donatıyorlar. dan ve cephede gördüklerinden memKumandanın nutkundan sonra geçid için ölmeğe hazır, fedakâr Türk yurd dığı asırlardanberi Allahın rahmetinden Ankara 30 (a.a.) Genelkurmay Başta İnönünün, Millet Meclishıin, Başnun ve mütehayyirdir. merasimi başlamıştır. Piyadelerimiz, südaşlarmdan birisiniz. Bugün, bir ssvgi başka su görmemiş çorak step toprakBaşkanı Mareşal Fevzi Çakmak, Zavekâletin çelenkleri. Çelenkler o kadar Alnıanlaıın ve mutlcfiklerinin son varilerimiz, topçularıınız, deniz ve mulinin gürel ve sevimli yüzü gibi asla sey lanna, Türkün gayretile Sular akıtılıfer bayramı münasebetile ordu ve günlerde kaydettîkleri muvaffakiyetler çok ki sayılamıyor. Boğuca sıcaşa rağhabere kıt'alarımız, zırhlı teşekküllerırine doyamadığınız bu vatan haritasma yor; yurdu müdafaa için hududa koşan şahısları namına bildirilmiş olan iyi men tek ağacı olmıyan kıraç sahrada, Keval, Viburg ve Dinyeperopetrovsk miz, hava dafi batar>'alarımız ve bunbakarken duyduğunuz mukaddes heye çiftçi kollarının yerine makine ve motemennilere karşı teşekkürleıinin ibisimlerile hulâsa edilebilir. Bunlara bir dünyada en leziz sulan içilen bir pınar Millî Şef Aydında ları takiben mektebler ve teşekküller canı. pek iyi anlıyoruın; çünkü ben de, tör konuluyor; mekteblere koşan irfan lağma Anadolu ajansını tasvit buserinliği var. de Almanların No\ogorod üzerinden LeAydın 30 (a.a.) Reisicumhur Milli büyük bir üıtizam dahilinde ve meyayni heyecanı duyuyorum. Bu aziz yur ordusu da, Türk orduları gibi durmayurmuşlardır. Dumlupınarın sembolik kaynağı sanki ningradın cenub doğusuna ilerleyerek Şef İsmet İnönü. bugün saat 18 de hudanı çevreleyen mahşerî kalabalığın bitdu korumak için katlandığımi2 fedakâr dan artıyor. Leningrad Moskova demiryolunu geç damla damla bağrımıza dökülüyor. snsî trenlerile Aydına gelmişler ve bümek tükenmek bilmiyen alkışlan aralıklan, verdiğimiz şehidleri düşünüyoGarb ve şark hududlanmıza dayanan Karşımızda bir sıra gazi dağlar. Munıek suretile bu iki şehir arasındaki Ankara 30 (a.a.) 30 ağustos Zasında geçmişlerdir. Geçid resmi yapılırrum; İstiklâl Marşının şu mısraları bi harbe rağmen çalışıyoruz ve çalışacağız. yük hararetle karşılannıışlardır. münakalâtı kesebilmeleri muvaliakijeti rsd dağlan, hepsinin tepesinden bakıfer bayramı münasebetile bugün saat ken hava birliklerimiz saha üzerinde Reisicnmhurumuz, burada müesse. dc ehenımiyetle ilâve olunabılir. rer şimşek gibi beynimi aydınlatıyor: Bu güzel vatanı kurtardığımız ve müyor. Sonra küçiikleri Kaleciktepe, Edokuzda Başvekil Dr. Refik Saydam dolaşmışlar ve muhtelif haıeketler yapsatı ziyarct eylemişlerdir. Bastığın yerleri tUrprakh diyerek geç dafaa ettiğimiz gibi imar da edeoeğiz, Almanlann Estc.yayı düşmandan te rikmen tepesi, Güneştepe. Tekirtepe, Genelkurmaya giderek Genelkurmay mışlardır. Merasime saat 12 de nihayet muhafaza da edeceğiz. İki büyiik işi atmizleme barekâtı neticesinde, bu mem alt yanımızdaki köy meşhur Çal köme, tanı. Başkanı Mareşal Fevzi Çakmağı verilmiştir. başı beraber yürütüyoruz. Yurdun hulekette bulunan Rus kuvvet gruplan yü. Millî ordunun vatanı çarmıha geDüşün altmdaki binlerce kefensiz yatan:. Cumhuriyet hükumeti namına tebdudlarında, milli müdafaa orduları, narsahile doğru geriye itile itile nihayet renleri çalyaka edip, süngü çala çala rik etmiş ve hükumetin olduğu kaSen §ehld oğtusun. Incitme, yaz\kt\r, mak tetikte bekliyor; her gün biraz daha Rtval'e ve bunun batısında bulunan Akdenize sürdüğü sırtlar. Şu görünen dar Türk milletinin de şanlı orduAnkara 30 (a.a.) Büyük zaferin 19 atanı: kuvvetli olmak için çalışıyorlar; memBaltişport yeni büyük linıanına çekil köy Aslıhanlar ve işte düşmanm asıl suna her vakit için tam güvenini teuncu yüdönümü bugün bütün yurd Verme, dünyalar\ alsan dı, bu cennet leketin içinde müstahsil orduları, tarmişler ve buralarını müdafaaya koyul imha edildiği büyük ve küçük Adateyid eylemiştir. Ankarada bulunan içinde her sınıf halkın iştirak ettiği en. vatanı. Iada, fabrikada ter döküyor, imar ve (Baştarafı 1 inci sahifede) muslardı. peler. Vekiller ve Vekâlet müsteşarları da içten tezahürat ile kutlanmıştır. Bu inşa orduları, kazma kürek salhyorlar. Artık merasim başlıyordu. En az beş Alnıanlar, Rus kuvvetlerini bu limantebrikâtta bulunmuşlardır. Saat 9 30 münasebetle askerî garnizonlarda geçid Kitn bu cennet vatanın uğruna olmaz ki Bu çalışma, eğer bizi rahat bırakır nuluyordu O kadar ki burnu kulağı lara tıkadıktan sonra, Peipus gölünun bin vatan çocuğu hep bir ağızdan da Mareşal Fevzi Çakmak Başvekâresimleri yapılmış ve günün büyük öfeda? larsa, durmadan devam edip gidecek kesilen, kolu kaııadı kırılan Türkiye şimalinden şarka doğıu ilerliyerek Nar İstiklâl Marşını söylerken jayrağımız lete gelerek Başvekile ziyaretini ianemini tebarüz ettiren nutuklar söylenŞüheda, fışkıracdk, toprağı sıksan §ü tir; eğer rahat bırakmazlarsa o zjman, bakiyyesiııin kendi kendine bütçe tan va ve Kingissep nıevkıleıini zaptetmek ağır ağır direğe çeküiyordu, hatibler de etmiş ve ordunun teşekkürlerini miştir. Ankarada bu tezahür her seneki heda! Türk milleti bütün mevcudile, silâha zim etmek hakkı bile kalmıyordu. Ve suretile Rusların Ilnıen . Fin koıfezd nutuklarım söylerken tepemizde tayyasunmuştur. gibi pek muhteşem olmuş ve Hipodrcmsanlacaktır ve artık tek mukaddes ga bunu, zâhhen kendilerine İstanbulda müdafaa hattını yarmılşardı. Ayni za reler dolaşmağa başladı. Beş çelik kaCanı, cananı, bütün vanmı alsın da da yapılmış büyük eeçid resmini heHüda; yesi, vatanı korumak için kahraman ıclıl bir ikamet imkâm veriliyor diye nısnda bu hattın İlnıen gölünün garbın nad durmadan etrafvmızda dönüyor. İnmen bütün Ankara halkı tckib eylemişordunun saflarına katılmak olacaktır. saıay ve Babıâli kabul ediyordu. daki kısmını da dcunişler ve N'ovogorodu san bir an için kendini unutsa soracak: mandanı Tümgeneral İshak Avni Ak tir. Genelkurmay Başkanîığmda yapılan Ktmesin, tek vatantmdan beni dü^yada Türk milletinin isyan ettiği işte bu elarak Leningrada doğru ilerlemhlerdi. Barış içinde çalışmağı bildiçimiz ka Aacaba Dumlupınar şehidlerinin dağ, ordu namına İstanbul garnizon tebrikleri müteakıb geçid resmine saat cüda. dar harbedince dövüşm?ği de bilıriz. eşsiz maskaralıktı. Milletin ilk birlik Bn müdafaa hattının merkezini de bilâ ruhları mı? an kumandanlarile müessese amirleri 10 da başlanmış ve İstiklâ! Marşmdan Ecdadımızın bize bıraktığı bu vat&nı, alâmeti olan Erzurum kongresinden son hare Luga'da delmişlerdi. Bu hâdiseler Etrafımızdaki kalab^lığa arada bir bain tebriklerini kabul etmiştir. Saat 9.30 sonra Ankara garnizonundsn kıdemsiz «Misakı Millî» dediğimiz ve mütare şimdi fazla olarak Atatürk de bize e ra Sıvas kongresinde Türk vatanına cereyan ederken Estonyanın şimalinüeki kıyorum. Bütün Türkiye burada. Ye da başta Vali ve Belediye Reisi Dr. subay Vecihi, heyecanlı b^r hitabe ile ke yıllarmın karanlıklan içinde bütün manet etmiştir. Onun emanetine hıya milli hududlar çuen bir misak kabul Sovyet kuvvetleri Reval ile Baltişport'da disinden yetmisine kadar her sınıf halk utfi Kırdar olmak üzere mülkiye a İstiklâl Savaşınm büyük zafere kadar dünyaya kabul ettirmeğe and içtiğimiz, net edecek hiç bir Türk yoktur ve ol olundıı, ve bu hududlar dahilindeki Türk duruyorlardı. Şimdi ise onlann bu litan birer örnek var. Fraklı meb'ustan ııirleri, Kumandanı tebrik etmişlerdir. olan bir tarihçesini yapmış •se Türk umillî varlık yasamız 19 yıl evvel, bu mıyacaktır. Büyiik Milli Şef İsmet Inö vatanına tam ve kat'i bir istiklâl temini manları yckmağa teşebbüs ederek buraalaca mintanlı köylüye kadar. Aralalusunun Ebedî Şef Atatürk ile İsmet Taksimdeki merasim günlerde tahakkuk etti; Türk «rr'usu, nü, kutladığımız büyük zaferin kahra karar altıııa alındı. Dünya yüzündeki lardan çekildikleri anlaşılıyor. rına sokuluyorum. İste bir yetmişlik: Taksimdeki merasim, saat 10 da baş İnönünün yanında ve emri alhnda kaiiâhî bir yıldırım gibi karşısındakı düş* man kumandanlarından, bu vatanın kur uzun tarihinde hep devletier kurup meFakat Almanlar, Revalin ancak bir Ben yirminci fırkadanım efendi, amıştır. Örfî İdare Kumandanı Kor tettiği nurlu yolu anlatar&k Türk ormanı yakarak Afyon şarkındaki dağlar tarıcı ve kurueularından biıidir. Atadeııiyetler yaratnıak şiannda olan Türk kaç fabrikasına ateş verildiğini ve diğer diyor. general Ali Rıza Artunkal, generaller, dusunun ve Büyük Şeflerinm eserinde dan Akdeniz kıyılarma dayandı. 30 a türk, beraber vücude getirdikleri eseri, içiu bunlar asgarî hak badleri idi. hinaların yakılmalarına meydan verilYirminci fırkanın ne işler gördüğünü esmî ve hususî devair erkânı, Parti. yürümekte devam edeceğini bir defa ğustos 1922 de Dumlupmarda. Başku genc Türkiye Cumhuriyetini ilkönce Hemen bütün Anadoluyu elrafında toP meden ateşleme tertibatınm gerek Eston duymadın mı? Ve anlatıyor: Vilâyet ve şehir meclisi azaları, yüksek daha teyid eylemiştir. mandan meydan muharebesini kazanan ona emanet etmiştir. İsmet İnönü, harlayan Sıvasa karşı ilk günlerde aldatıcı >alı!ar ve gerek yetişen Alman asker Aha şuraya kadar geldik. Baktık rütbeli subaylar, kordiplomatik vesair Türk süngüleri, «Misakı Mülîı nin çiz bin muzaffer kumandanı, sulhun mu HatiHerden sonra Ankara gamizon leri tarafından kaldırıldığuu bildiriyor düşman kaçıyor. Durulur mu? K^ndidiği hududları çelik bir duvarla çevir vaffak diplomatı, inkılâbm müdebbiı bir nıümaşat yolu tutulmak istenilerek davetliler şeref tribünündeki yerlerini komutanı Korgeneral Hüsnü Kılkış da lar. Ayni zamanda Alman uçak ve deniz liğimizden atıldık. Emir veren de yok di. 24 temmuz 1923 te. karşırmzdaki hu tatbikatçısı ve imarın mükemmel ba orasının istediği meb'usan intihabatı işgal etmişlerdi. Bu sırada Vali ve Ku söylediği nutukla Zafer bayramını kutkuvvetleri de vaktinde yetişerek asker hani. Zaten emri kim bekliyor ki... suraet âlemi de, zaferimize boyun eğdi garıcısı, büyük bir devlet adamma ya yaptırıldı. Loyd Corc İngilteresinin samandan merasim sahasma gelmlşler ve lamış ve demiştir ki: ve malzeme ile dolu 19 Sovyet vayurunu Bir ihtiyar kadmın yanına sokuluyo geçid resmine iştirak edecek kıt'alan ve şehidlerimizin mübarek kanile çizil raşan durendiş ve düriist bir siyasctle rayla birleşerek bu intihabat neticesinde c Büyük milletimizin tarihi zaferbatırmış oldulkarını tebliğ ediyorlar ki miş olan «Misakı Millî» hududiarını Türkiyeyi şimdiye kadar harbden u İsUnbulda toplanacak milliyetçi reisleri rum Onun cepheye sırtında cephane :eftiş etmişlerdir. Merasime bandonun lerle doludur. Fakat bunlarm bazıları bu suretle Reval'den deniz yolile ricate yakalamak siyasetini takib ettiği bilâhatanımağa mecbur oldu. taşıdıaını haber veriyorlar: jaldığı İstiklâl Marşile başlanmış ve daha yüksek değerdedirler. Milletin zak tutmuştur. teşebbüs eden Sovyet kıfalarının çogure anlaşıldı. Ya sen, diyorum. Susuyor. sırada şanlı bayrağımız geref di korkunc durumlardan kurtulmasîna seBiz, bu zaferle sarhoş olmadık: yeni nun kurtulamadığı anlaşılıyor. Bununla f'ilhakika seçilen meb'usların nerede Merlc boyunu, Ege adalarını, cenub Benimle konuşmuyorsun? diye so reğine çekilmiştir. Müteakıben abide beb olan zaferlerdir ki, izleri uzun tamaceralar, başka zaferler peşindo koşberaber Reval Sovyetlerin bıraktıklan ruyorum. Başını öteyana çeviriyor. ye, ordunun, Halk Partisinin, Vilâyetir., rih boyunca göklerde yaşar'.ar. madık. Saltanatın bakımsız ve harab hududlarımızı ve nihayet şnrk ufukları içtinia edecekleri bahis mevzuu olunca lıadsiz malzeme ile de dolu imiş. mızı kızartan yangın onun himmetile saray içtiraa yerinin behemehal İstan Biz ne yaptık ki oğul, yaptığımız Belediyenin, Hava Kurumunun, resmî Ergenekon zaferi, Malazgird zaferi, bıraktığı, düşmanlarm yakıp yıktığı aziz Reval ile garbındaki limanın Alman nedir ki? ;e hususî müesseselerin ve teşekkül Kosova zaferi gibi Dumlupınar zaferi de yurdu imara, şenlendiimeğe, şehiileri Türk topraklarma sirayet etmemiştir. bulda olmasında ısrar ediyor, Mııstafa ların elinc düşmelerinin faydalan şunEvet ne konuşsun bu kahraman Türk erin olmak üzere otuz kadar çelenk Türk yurdunun kurtulmasîna sebeb omizin emanetini güzelleşiirmeğe çalış Fakat Büyük Millî Şefimizin ve Türk Kemal bunu tehlikeli bularak meclisin lardır: lan zaferlerimizdendir. Bu Taferlerimiz, anası? tık. Büyük eserler yarattık. Barış e milletinin bütün banşseverl:5ine ragmen, yahancı işgali altındaki İstanbuldan konmuştur. 1) Estonyanın kurtaniarak buradaki Onun neler yaptığını ve sırası gelince serleri, umran eserleri ve medeniyet e bir gün, Türk yurdu, Türk istiklâli, başka bir yerde, herhalde bir Anadolu Genc subayın ateşin bir hitabesi Türk ordusunun, Türk süngüsünün üstekrar neler yapacağını ancak biz biliserleri. Kuş uçmaz, kervan gcçmez dağ Türk hükümranlığı ve Türk şerefi bir şchrinde toplanmasını iltizam eyleyordu. Alman kuvvetlerinin serbestlemesi, Ordu namına en genc subay, Teğmen tün gelmesile elde edilmiştir. 2) Sovjet deniz kuvvetlerinin Kronş riz. O istediği kadar sussun, hiç bir sü Cezmi Aydoğan, güzel bir hitabe irad İstanbulda toplanan meclisi 16 mart Korgeneral Hüsnü Kılkış, Türklüğün lan, Ferhadın efsanevî aşkını ve gay tecavüze uğrar da İsmet İnönü, bizi varetini gölgede bırakan bir aşk ve gay zifelerin en mukaddesini îfaya davet 1920 de İngilizler bastılar, bazı ileıi ge tad'a tıkılması, kut bu kadar beliğ olamaz. etmiştir. Genc subay, sık sık alkışlarla yaşaması için savaş meydanlarında kan3) Reval'in karşısında ve yalnız 90 "îtle yardık: sular getirdık: demiryol ederse, duvannızda ihtiram me%kiine leıı azasını yakalayabildiler. Fakat o Garb cephesinde harekât şubesi mü kesilen heyecan dolu nutkunda ezcümle larsnı akıtmış ve canlannı vermis olan kamutan, subay ve erlerimizin mübarek ' ı n yaptık. Eserlerimizin hepsini bireı astığınız vatan haritasındaki hudud kaciar. Haricî ve dahilî hasımların plân Kın. mesafesinde bulunan Helsinki ile dürlüğünü yapmış olsn, Atatürkün eski demiştir ki: lcindeki aziz ları yürüyemedi. Çünkü Mııstafa Kemal doğrudan doğruya deniz nakliyatının Umumi Kâtibi Tevfik Bıyıklıoğlu o günhirer saymak, bu yazının mevzuu de ları ve bu hududlann « Sayın komutanlarım, kıymetli si ruhlarını anmak için merasimde hazır bulunanları bir dakika ihtiram vazifesieildir. Yalnız şu kadar söyliyeyim ki yurdu muhafaza için ölmeğe hazınz. Ankarada idi, ve münhasıran bu tehli başlayabilmesi. lere aid bir kaç kıymetli hatırasmı an âh arkadaşlanm, aziz vatandeşlanm, tabiatin cennetini medeniyetin de cen Böyle bir mecburiyet hasıl olursa bütün keyi gözönüne alarak İstanbula gelmeFilvaki Almanlann Finlandiyaya n latıyor: Bugün gene ünlü ve sevimli bir tfünü ne davet etmiş ve İpodromu doldurrn neti haline getirmeğe çalıştık ve yap Türk milletinin vicdanında vatan şairi tnışii. Hâdiselerin nasıl inkişaf edeceğini zun ve kanşık olan İsveç kara ve deniz « 29 ağustos günü akşamı idi. Mus kutluyoruz. 30 ağustos Zafer bayra on binlerce halk bir dakika ayakta ve mak istediklerimizin mühim bir kısmını Namık Kemalin şu beytinin muknddes oradan takıb ediyordu. Ve onun her ih yolu yerine kısa Helsinki deniz yolile tafa Kemaj, İsmet ve Fevzi Paşalar Af mınuı 19 uncu dönüm yılını tatmak derin bir huşu içinde aziz kahramaniarımızın hahralarını taziz eylemiştir. da başardık. Daha çok işimiz vardı; on bir alev aibi vanac=.sna şüphe yoktur: thnalc göre alınnıış tcdbiılcri \ardı. Ni lıer türlü yardım gönderebilmelerinin yonun eski Belediye binasmda toplanibi bahtiyarlığa nail oluyoruz. İstikîâl h r ı da başaracağımız sırarla karşımıza FeJek her türlü esbabı cejann toplasxn tekim haydudca yapılan İstanbul bas Leningradın düsürülmesi işinde ehcm mışlardı. Cephedeki vaziyeü bıldiren Harbi, Türk milleti için zafer veya ölüm Nutukları müteakıb, Harb ve YeJpk r'ünyayı birbirine katan harb çıktı. Harb. eıelsin kmı üzerine Ankarada toplanacak Mil miyetli rolü olabilecektir. en son raporlan okumak üzere yanları mücadelesi idi. 19 sene evvel bugün bu Subay okullarile Ankarada bulunan diHinbir güçlükle işlerimizi zorlaştırdı; Dönersem kahpeyim, millet yolunda bir let Meclisi için derlıal bütün mcmlckeAlmanlar, Leningrada cenub batıdan na geldiğim zaman onları başbaşa bul zafer çelengini başlarımızın üzerine tak ğer piyade, jandarma, süvari alaylarile fakat hamlelerimizi durduramadı. Çelik ',.»». azivıettev.! ti en seri şekillcıde yeni intihabat icra S0 Km. ye kadar yaklaşırken kahraman dum. Mustafa Kemal Paşa raporları mıştık; tarih boyunca büyük laferler lopçu ve motörlü birlikler, sık sık ve rredeniyet damarları, gene hücra huFin ordusu da Viburgu ihata ve iskat dinler dimemez heyecanını zaptedemi yaratan Türk kahramanlan pibı bu İs sürekli alkışlaria karşılanan bir geçid ABİDİN DAVER sına davet etti. tiklâl Savaşımız da, bir Türk Buyüğü resmi yapmışlardır. Geçid resmini Korge İslanbuldan kaçıp kuruılanların da etmek suretile Leningıadın 100 Km. şi yerek: nıal batısma sokulmuş ve bu cihetten Arkadaşlar, düşman her taraftan nün yokluğu var ederek kazandığı sa neral Hüsnü Kılkış, yanında Vali muathıhakile bu yeni meclis 23 nisan 1920 vaşlardan biridır. Cengizler, Alp Aslan vini Dilâver olduğu halde takib eylede Ankarada toplandı, artık Türk mil de Leningradın yolunu açmış bulunuyor. sarıldı, diye haykırdı. Fin ordusu ve Fin Alman kuvvet İsmet Paşa ile Fevzi Paşa da bu mü lar, Timurler, Muradlar, Yıldırımlar, miştir. letinin harice ve dahile karşı cidali filî Hariciye Vekili Şükrü Saracoğlu ile surette başlamış buhınuyordu, ve işte grupları Ladoga gölünün şarkında ve taleaya iştirak ettiler. Mustafa Kemal Fatihler, Yavuzlar ve Süleymanlar, büBüyük Önder Ebedî Şefin etrafında daha şimallerde de azar azar ilerilemek Paşa çok heyecanlı idi. Ayağa kalkarak tün büyük kahramanlarmda kcndi tap Gümrük ve İnhisarlar Vekili Raif Katoplanan Türk milletinin bu mukaddes tedirler. Fakat Almanlar Novograd üze Garb cephesi kumandamna şu emri lu ve millî benliğinin, kendi atılgan radeniz, meb'uslar, Cumhuriyet Ha'.k ve başarıcı nıhunun timsalini bulan Fartisi erkânı ve Vekâletler rüesası da (Baştarafı 1 inci sahifede) cidaiidir ki başladığı taıihten iki scne rinden Leningrada çok ciddî ve tehlikeli verdi: İsmet Paşa! Sizin burada kalarak Türk milleti 30 ağustos zaferini de ta bu geçid resmini şeref tribününden seydört ay ve yedi gün sonra 30 ağustos bir şekilde yaklaşnıış bulunuyorlar. Bu düşmüştür. Şimdiye kadar ceman 48200 savaşçılarmdan retmekte idiler. 22 tarihinde Dumlupınarda Başku hareketin neticesi Leningradm cenub heyeti umumiyemizi idare etmeniz lâ rihin en eşsiz büyük tonilâto hacminde 21 nakliye gemisi dan ihatası suretile bilâhare düsürülmesi zım. Ben, senin başkumandan sıfaüle biri olan Mustafa Kemalin eseri o'.arak mayinlere çarparak batmış ve 8 nakliye mandanlık meydan muharebcsile kat'i •ereceğin emri tstbik ettireceğün. Son kazandı.» /afer neticesinde karar kılarak Türkün olacaktır. gemisi ciddî hasara uğramıştır. Almanlar İlmen gölünün hemen ceNutkuna, İstiklâl Mücadjlemizin bir a, Fevzi Paşaya dönerek: Savaş tayyareleri, ekserisi nakliye hakkını en parlak bir surette vermiş ol nubunda da bir Sovyet kuvvet grupunu Siz de Paşam Altıntaş isükametin tarihçesini yaparak devam eden gerc j du: Millî Misak hududları dahilinde tam gemisi olmak üzore ceman 74.000 toninıağlub ve münhezim ederek Lowat den hareket eden üçüncü ordunun bir subay, sözlerini şöyle bitirdi: lâto hacminde 22 ticaret vapuru batır istiklâline malik yeni Türkiye! suyunun ötesine atmışlar (bu su Holmc Asil milletimin evlâdlan, Türk üvari kolordusunun harekâtma nezamış ve 39 vapuru da o derece hasara Böylelikle Klemanso'ların ve Loyd dan İlmen gölüne gider) ve 10.000 den (Baştarafı 1 inci sahifede) adile iftihar edilen bir devrı yaşıyoruz. uğratmıştır ki bu vapurlardan büyük Corc'ların hazırladığı Sevr idam fcımanı fazla esir ve külliyetli harb malzemesi ret edersiniz. Bu mukaddes kelimenin asalet ve kudSc.vyet kuvvetleri 29 ağustos günü 3 ağustos günüuün öğie saatleri, Bal& bir kısmı kaybedi'miş telâkki olunabılir. paıam parça edilerek ebediycn ortadan almışlardır. nıahmuddan itibaren geçtiği yerlerde retini başımızın üstünde •^aşıdığımız oephe devamınca anudane çarpışmışlarİngiltere açıklarında hava kuvvetleri, kaldırılıyor, onun yerine şimdiki CumWeliki Lııki şarkında, 22 nci Sovyet Başbuğumuz ve Millî Şefimizin parlak dır. İrlanda cenubunda bir sarnıc gemisine hur Reisimiz Millî Şef İnönünün Lozan ordusunu imha eden Alman kuvvetleri hareket halinde bulunan kıt'alan çelik gözlerinden her zaman okumak müır.Alınan sahih ve kat'î malumata göre, tam bir 'sabet kaydetmtş ve Feroe ada da bütün devletlerc kabul ve tasdik et şimdi Moskovanm şimaline doğıu me ^akışlarile miknatıslayarak, durmadan kündür. 21 ağustostan 28 ağustosa kadar hava '.eriye doğru sevkede ede zafer cepheları açıklarında büyük bir ticaret gemi ıırdi^i Lozan sıılh muahedesi kaim olu safe almağa çalışmaktadırlar. Arkadaşlarım! Sakin, vakur Türk top teşekküllerimiz, hava muharebelerinde sine gelen Başkumandan orada düşmasini hasara uğratmıştır. ordu. Dinyeper dönenıecinde, büyük bir sagöz kamaştırıcı veya yerde olmak üzere beş yüz düşman nm son mukavemet noktasını da kırı raklarının üzerinde Dün gece, Tynemouth'un çarkında, Güneşin altmda Türk milletinin hür nayi şehri ve elektrik merkczi olan yor. 31 ağustosta onu Ağacköyünde bu hayranhğmı pırıl pırıl sızdıran güneş tayyaresi tahrib etmişlerdir. Ayni müdLondra 30 (Radyo) İngiltere Ha bir şüepe büyük çapta bombalar isabet riyet ve istiklâlle yaşamağa hakkı var Dinyeperopetrovsk'un zapüle buradaki uyoruz. Yanında ismet ve Fevzi Paşa kadar parlak yüzleriniz, bu bür top det zarfında bizim tayyare zayiatımız riciye Nazırl Mister Eden bugün söy etmiştir. nudır yok mudur? Bizim saminıi kana Rusların Dinyeperin şarkına atılmaları ar da var. Boş bir kağnı arabasbmda rakların hakikî sahibleri olduğ^jnuzu Lki yüz altmış ikidir. lediği bir nutukta muhtelif meselelere Savaş tayyarelerimiz, İngiltere sahil atımize göre her millet için var olan bu da chemmiyetli bir Alman muvaffakiyeti yanyana oturmuş, konuşüyorlar. Baş her zaman göstermeğe hazırdır. Millî Cenub cephesinde «K» şehri yakınlatemas ederek demiştir ki: lerinde askerî tesisatı bombalamışlar ve hakka bütün uzun tarih boyunda hep rlmuştur. Çünkü bu savede Dinyeperin iunıandanla Garb cephesi Kumandanı Şefimizle, milletimizle, Cumhuriyetimîz rmda topçu kıtaat'.mız düşmanm ehem« Atlantik mülâkatı neticesinde İngiliz tayyare meydanlarının bir çoğu yiiksek mukaddeıatile temayüz etmiş agrbmda. artık Odesadan başka ehem Umumî Erkânıharbiye ReİEi kısa bir le, komutanlarımızk, sizlere daima yük miyetli ku\rvetlvıine büyük zayiat verneşrolunan sekiz maddeli deklarasyon, na hücum etmiş'.erdir. olan büyük Türk milleti kemaüle malik miyetli biı şehirde Sovyet kıt'ası kal müzakereden sonra ayni neticede ka selmek, daima seslerimizi işittirnıekte dirmiştir. devam edeceğiz. Şanlı, şevefli arkadaşhür milletler için bir hürriyet beratı mamıştır Bundan başka buradan Harrar kılıyorlar: Almanlar son muharebelerde 15 Manş sahilinde, Britanya hava kuv tiı, ve o bunu evlâdlarının büyük cölarım.» teşkil etmpfctedir. Bu esaslara göre rneıdlikle dökübnüş en temiz kanlarile kow üzerine yürümek ve Kiyefi daha Düşman artık mahvolmuştur. bin insan kaybettiler hegemoni diye bir şey kalmıyor. Şark velleri 17 tayyare ka;lbetmiştir. Bunlar oıı dokuz yıl önce dün Dumlupmar za uzaktan ihata etmek imkâm hasıl olAtatürk elini Garb cephesi Kumanistanbul kumandanının veçiz Moskova 30 (a.a.) Dünkü Sovyet ta da, garbda da milletler hür yaşıyor. dan 13 ü hava muharebelerinde, 2 si ferile nihayet bulan istiklâl cidılinde muştur. damna uzatıyor: hitabesi tetliğine göre, cephenin cenubu garbî Bir takım mmtakalarda büyük bir hava defi toplarımız ve diğer 2 si de bir daha ispat eylemişür. Ebedî Şef AOtîesa, Almanlann ve müttefiklerin « Tebrik ederim ismet Paşa. Genc subayın nutkuna. İstaııbul Ku nııntakasında «N» rumuzile anılan şehmilletin liderliği deruhde etmesine im mayin toplayıcı gemilerimizle donanma lîtürkün bize: uçak bomba'an ve top ateşleri alhnda Ayni suretle Fevzi Paşanm da elini a mandanı Tümgeneral İshak Avni Ak rin civarmda 77 nci Alman piyade tükân kalmıyor ve bütün milletler ara topçumuz tarafından düşürülmüştür. Daha müşkül şartlar içinde ayni dayanmaktadır, Sovyet tebliğlerinden vucları içerisinde sıkıyor. Garb cephesi Dün gece, Britanya hava kuvvetleri sında elbirliği hüküm sürüyor. ağ, kısa, fakat çok veciz bir hitabe meni muazzam zayiata uğramıştır. n'aşıldığına göre Rumanya ordusu bu Rhin ve Main mmtakaları üzerinde az telıîikelerle karşılastığımz takdirde dahi Kumandanile Erkânıharbiye Reisi: Almanlar, bir kaç gün süren muhaile mukabele etmiştir. Kumandan, miiAlmanyaya karşı siyasetimizi iki esas şchre şiddetli hücumlardâ bulunmuşsa tesirli hücumlarda bulunmuştur. Hava her zaman yapacağmız budur. Asıl tebrike lâyık olan sizsiniz, di etin orduya inanmı tebarüz ettirdikten rebeler esnasmda 15 bin insan, 10 topçu üze rine toplıyabiliriz: da şehri zapta mııvaffak olamamıştır. yorlar. Eğer müessir müdahaleniz olma . e Ebedî Şef Atatürkün yüksek hatı bataryası, 22 tank, 84 otomobil ve müDiyen vasiyeti kulaklarımızda daima • 1 Almanyanın bir kere daha si defi toplarımız düşmanm üç bombardıElhasıl Rus cephesinde Almanlann ve saydı bu harb daha bir kaç gün sürebiman tayyaresini düşürmüştür. rası önünde hürmetle eğildikten sonra, him miktorda süâh ve mühimmat kaycıulayor. lâhlanmasını ve tahakküm siyasetine müttefiklerinin taarruzî kudret ve sid lirdi ve İsmet Paşa Aslıhaıılarda cereMillî Şefin etrafında bölünmez bir bü betmislerdir. dönmesini imkânsız bir hale getirmek Reval tamamile tahrib edilemedi YUNUS NADİ dctlerini muhafaza ettikleri aşikâr göyan eden muharebenin «Başkumandan2 Almanyanın gerek komşulan, ge rühnektedir. Onlar son günlerde elde lık meydan muharebesi» diye anılmasıBerlin 30 (a.a.) Askerî bir kayrek bütün dünya için bir zehir memnaktan bildirildiğine göre, Alman ku'a birçok fabrika ve binayı bevhava etmiş ettikleri muvaffakiyetler sayesinde Le nı ilk defa orada teklif ediyor.» baı olmasına mâni olmak için iktısadi laruıın seri ilerleyişi, Sovyetlerin Re lerdir. Fakat Alman askerleri ve Revalin ningradın ihatasile düşürülmesine lüTevfik Bıyıklıoğlu sözlerini şöyle biyıkılışma imkân vermemek. vali kül haline getirmek hususundaki cesur halkı, vaktinde yetişe'ek bo]şe zumlu olan bütün hazırlıkları tamam tirtii: Bunlar, yalnız Almanya üe münaseemellerine mâni olmuştur. Bolşevikler vikler tarafından şehrin en güzel ve en amışlardır. Bu hususta son gayretten € Meşhur «Ordular ilk hedefiniz betlerimizi değil, bütün dünya ile mümühim binalarma yeîjeştirilmiş olan başka bir şey kalmamışhr. Leningradın Akdeniz» emrinin yazıldığı sahne de hiç nasebetlerimizi tanzim eden esaslar osukutu ise yalnız Moskovanm şimalden infilâk maddelerini zararsız bir hale lacaktır. ihatasını neticelendirmekle kalmaz, ay gözümün önünden gitmez.» Mister Eden şu sözleri söylemiştir; koymuşlardır. Bütün slyasl münasebetlerimiz şu İki Emri yazan bizzat İsmet inönü idi. zamanda Rus ordusunun sağlam bir « İngiltere ile Rusyanın iyi niyetAlman askerlerinin şehre girdikleri esas üzerinde toplanacaktır: Atatürk bunu izah ederken iki büyük lerinden şüphe etmeğe yer yoktur. Ascurette Urala ricaüni menetmeğe de ya1 Hiç bir millet komşulanna teca kerî şartlar müsaade eder etmez İranı akşam halk, sokaklarda Alman otomoyaratılmış adam gözgöze geldiier. İkisi>r. Ankara 30 (Telefonla) İhtiyat Lutfi İgüt, t Hakkı Türker, Ahmed billerinin etrafında dolaşarak nüma vüz etmiyecek. nin de bakışlarmda beş senelik harbi lardan terfi edenlerin isimlerini t a Ergözen, O. Mirat Ustaoğlu, Kârail Erişşral eden kuvvetlerimizi geri aîacağız Almanların cenubdan da şarka doğru yişler yapmış ve Alman askerlerini se2 Hiç bir millet otarşik metodlar bir günde bitirmenin sonsuz sevinci o mamen bildiriyonım: man, Mehmed Oğuz, Ahmed Berker, İran hükumetine tahmil olunacak şart ümlamıştr. ilerlemeleri Kiyefi biran evvel düsüyü^ünden aç bırakılmıyacaktır. M. Ali Tuzcuoğlu, Hikmet Salor, Eklar yakında kendisine bildirilecek ve Yedek albaylığa terfi edenler receği ve Ultraynanm zaptım tamamla kunuyordu. Ferdl emniyet için beynelmilel em İran hükumeti bu şartlar Fin kıt'alan Vipuri'de rem Yalçın, Yahya Süveydar, A. Nedim Salâhaddin GÜNGÖR dairesinde yacağı gibi Sovyetlerin Kafkasya ile de Piyade yarbay Aktf Yurdoğlu Şeriî niyet lâzımdır. Beynelmilel emniyet hareket edecektir. Fakat bu şartlar Tan, Mehmed Alpmar, Cemaleddin EHelsinki 30 (a.a.) Fin başkuman biran evvel iıtibatlaruıı kesmeğe yaraOlcay. için de iktısadî emniyet gerektir. şin, Kenan Akyüz, Halid Deniz, Mehıtıuvakkattır. dunîığınm tebliği: yacaktır. Bu sebcble Almanlar şimdilik 1918 de harb bittiği zamanlar her 30 ağustos Zafer bayramımn on doBinbaşılığa terfi edenler med Özalp, Kedim Boztepe, Hasan AkKıt'alarımız, 30 ağustos sabahı Vipu merkezden ziyade şimal ve cenub ceİngiltere ve Rusya İrana karşı müşmeselenin kendiliğinden hallolunacakuzuncu yıldönümü dün, bütün yurdda Piyade yüzbaşı Sıtkı Tomruk, süvari buîut, Şakir Gürpmar, Alâeddin Yaşar. terek harekete mecbur edılmişlerdir riye girmişlerdir. Fin bayrpğı, Vipuri nahlarına ehemmiyet vermekte ve Sovftım sanmıştık. Şimdi ise harbi kazanparlak merasimle tes'id edilmiştir. Bu yüzbaşı Ömer Cakman, topçu yüzbaşı Vahideddin Erel, Rıza Alpaslan, Hik kalesi üzerinde dalgalanmaktadır. Harekât başladıktan sonra cüz'î yetlcri daha ziyade bu istikametlerden münasebetle şehrimizde yapılan tören mak için ne kadar uyanık ve hazırlıklı Recai Elden, muhabere yüzbaşısı Ömer met İlaydm. İlhami Erten, Ahmed mukavemet vuku bulmuş, daha sonra tazyik etmektedirler. Hava hücumlan da\Tanmak lâzımsa sulhu kazanmak de çok parlak olmuştur. Hikmel, Muhsin Cevher, Hayri EğitLutfl Kolak. mukavemet büsbütün bertarai edil Berlin ?0 (a.a.) Alman savaş tayicin de ayni şekilde davranmak lâzım H. Emir ERKÎLET Dün, İstanbul, sanki yıllarca evvel, men, Kemal Günay, Hasan Fehmi Ermiştir.» Yarbaylıia terfi edenler yareleri, dün gündüz, Kola ynrımadageldiğini anladık. Mazinin hatalan teümidsizlikten sıyrımıağa başladığı güSüvari binbaşı Münir Kutluk, topçu gin, İsmail Gürkan, Hilmi Soleyman, Eden, bundan sonra Türkiyeden bah s'nda, Sovyet şehirleri üzerinde uçarak kervür etmiyecektir.» nün heyecanını yaşıyordu. Bayraklarla Pikret Narter, Abdullah Tanrıkul, MusMister Eden daha sonra gerek İngil setmiş ve İngiltere ve Sovyetler Birliği rskerî ehemmiyeti haiz hedeflere hüTahran 30 (a.a.) Tahran radyosu, donanmış sokaklardan satehın ?Ik sa binbaşı M. Ali Baydan. tafa İğnel, Hüseyin Turkan, Sırrı YaAlbayiığa terfi eden: H. Azmi Taşan. terenin. gerekse Amerikamn harb istih nin Türk mülkî tamamiyetine hürmet cum etmişlerdir. Taj'yarelerimiz, hü Tahranda örfî idarenin ve geceleyin so atinden itibaren insan selleri akıp giraş, Halid Olalı, Ali Fehmi Tanger, Asteğmenli|e terfi edenler salini arttırmaları lâzım geldiğini an eftikleri ve herhangi bir Avrupa devle cumdan dönerken fabrikaların ve mon kağa çıkma yasağının ilânını biiuirmiş diyordu. Bilhassa merasimin yapılacağı Ali Oran. Yusuf Kenan Şentürk. SalâA. Şemseddin Büyükant, Turgud GüTaksim meydanma giden yollar izdilatmış ve her imkânm iki misli istismar tinin bir tecavüzü takdirinde Türkiyeye taj atölyelerinin yanmakta olduğunu tlr. haddin Gürsel, Şekib Gürag, Necati hamdan geçilmez bir şekıi almış, Tak ner, Tevfik Sirmen, Yaşar Yücel, Re Tamer, Enver Ergiden. Receb Gönüz, olunmasını tavsiye ederek Rus müdafa her türlü yardımda bulunacakları hak görmüşlerdir. Başka tayyarelerimiz, Sovyetlerin işgal ettiği İran sim meydanını ise ^fcinlerce halk çep ceb Özgür. Abdullah Cenani Ecemen, Hâmid Toktay, Mehmed Ezgin, Hasan asınm mükemmeliyetinden bahsetmiş kında verilen son îngiliz Sovyet temi Kandalşa civarıııda demiryolîarını bom şehirleri Mustafa Çaldıran, Niyazi Egesel, Şeçevre kuşatmıştı. ve «onların ihtiyaclannı, kendi ihti natını hatırlatmıştır. balamış ve geniş bir saha üzerinde tahGülçat, Kemal Akbüç, Niyazi Ergezen, Moskova 30 (a.a.) Tass: 29 ağuskib Altan. Osman Ekinci. Mehmed Tayacımız gibi düşünmek lâzımdır> deEden Türkiyenin harbden sonra en libat vukuna sebebiyet vermişlerdir tosta, Sovyet kıt'alan Şahabadı, PehleKumandanlıkta tebrikât Kerim Alhanoğlu, Aslan Sürmene, Sırgo, Adnan Tuna, İsmail Hakkı Yalçın. miştir. Saat 9 da kumandanlık binasında tebtemasyonal işlerde mühim Diğer bölgeîerde Sovyet naklive kol.arı viyi. Bendergezi ve Meşhedi işgal etmi§n Issiz ve ilahiı Başaran. En sonra tran vaziyetinden bahseden vacarını ilâve etmiştir. rik merasimi yapılmıştır, İstanbul Ku Ferruh Ören, Ertuğrul Karakaplan, 'rnha edilmişür. loıdir. Denizli 30 (a.a.) Bugün şehrlmm şereflendiren Eeisicumhurumuz ve Millî Şefimiz İsmet İnönü, Denizli lisesine nfrıyarak lise müdurünü ve bütün öğretmenleri huzuruna çağırmış ve iki senedir yetiştirdikleri talebelerin yüksek bir kıymet göstermelerinden dolayı kendilerine takdir ve teşekkürlerini bildirmiştir. Harbin gelemediği tek memleket: Türkiye Millî Şehn seyahatij^ (Babtarafı 1 inci suhifede) Cumhur Reisimizin Denizlideki tetkikleri Askeri vaziyet 3O Ağustos coşkun tezahüratla kutlandı Nareşalııı teşekkürü Başvekilimizin tebriki Hakkı Ankarada EDENİN NUTKU Alman tebliği Ingiltere Haricîye Nazırı müstakbel sulh şartlarmdan bahsetti I Sovyet ' harb tebliği Eden Türkiyeye İngiliz teminaüm tekrar etti Orduda ihtiyatların terfi listesi İstanbulda Tahranda örfî idare