30 Ağustos 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
r î n k 11 â b c ı GENCLİK 30 Ağustos Bayram sayısı fevkalâde olgun ve nefis bir şekilde BUGÜN çıkmıştır. 18 inci yı! sayı: 6127 umhuriyet tSTANBUi; CAĞAtOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: îrtan'rjul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Taiırir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısnu: 24299 24290 S AZ Her P A Z A R saat 15 19,5 a kadar Cağaloğlu Çiftesaraylar j Bahçesinde ! Tamburî SALÂHADDİN PINAR idaesinde Bayar mTj, • ve Baylardan müteşekkil . t *$£' ,t " "^ ı * . 16 kişilik mükemmel j tS« . * ' * Cumartesi 30 Ağustos 1941 MÛZEYYEN { s f A R ' ı Dinlemek fırsatmı kaçırnjfymız. «»J S A »WHPe birlikte ! J Büyük zafer bayramımız Bugün millî varlığımîzı ebediyen kurtaran 3 0 ağustosun 19 uncu yılını kutluluyoruz Milli Zafer Bu gün kutluladığımız millî b a y ramın millî zaferi meşru haklann müdafaasında Türk milletinin yarattığı ve daima yaratabi leceği harikaların bir timsalidir, Tarihî bir resim: Molotof Moskovada Rus İngiliz paktını imzalıyor. (Rus Başvekiluıin hemen arkasındaki zat Stalin, onun sağında İngilterenin Moskova elçisi Sir Stafford Cripps ) ] Sovyet Çso harb )\\ Alman harb n kat'î isabetle kanunen mill bajram olmak hakkını kaıa^ nan millî zafer: On dokuz yıl öııce bu gun Dumlupınarda cerejan et miş olan Ba«kumandan Me\dan Muharebesinin zaferi. Turkun istiklâli bu mu zaffer ufuklardan doğdu ve >em reji min harab vatanı gulistana çeviıen bü lün inkılâb ve itilâ harcketleri hep ona dayandı. Geçen L'raumî Harb sonunda sözde galib garb devletlerile akdettiğimiz mutarekeden bu millî zafere uiaşınraya kadar Turk milleti kara ve zor gunler geçirmişti. Hasımlarımız nıütareke hukümlerini hiçe sajarak akıllarınca memleketi kıskıvrak bağlayan zalimane hareketlerine serbest cereyan vermışler ve nihajet bize imparatorhığun tasüjesinden bakije kalacak millî Turk \ataııını da çok gorctı bir bâlâpervazlıkla mahvımıza j ü ı u j e n yollarda jüruyerek yurdumuzun nıuhtclif parçdlarını şuna buna peşkeş çekmek duşunceleri arasında fcmire çıkardıklan taptaze kuvvctlerle silâhsız Turkiyeyı kurbanlık ko\un gibi boğazlanıak cinayetine kadar ileri gitnıişlerdi. Türk Lsüklâl Cidali garbın rnemlekctimiz bakkındaki bu suikasdına mukabele etmek üzere Türk millctinin ayaklantuasile vücud bulmuş oldu, ve bu cidalde rraHetin Başbuğu ve ruhajet fılen Başkunıandam olan Gazi Mustafa Kemalin on dokuz yıl evvel bu gün bizzat idare ettiği mejdan muharebesile en parlak zafer neticesine isal edilnıiş bulundu, Büyük Ebedi Şef dâhi bir kumandandı, ki on dokuz j ü once bu gun Duralupınar zaferile taclanan İstiklâl Cidalini tertib, idare ve intac etmek 1 ususunda elbetie birinci ve hâkim rolu oynamıstır. Fakat bizzat onun ifadesile sabit bir hakikattir ki bu harikavı jaratmak için millî kudret ve kabilivetin kâffesi faalijete geçmişür. On dokuz yıl evvel bu gun kazamlan buyıik zafere varıncaya kadar daima mutekâmil jepjeni bir ordu yaratmak ıçin Ebedi Şefin en yakuı asker arkadaşlan İnönülertn, Fevzi Çakmakların ve derece derece diğer bütün kumandanların jüksek kıymetli çalışmalanndan tutun da en ücra köjdeki en mütevazı vatandaşa kadar bütün milletin candan ve fedakâr alâkaları millî azim ve iradenin ulvî hamlelerinden şaheser bir hayatiyet manzumesi jaratmış ve işte İstiklâl Cidalimizin mütevali muzafferijetleri ve en sonunda nihaî ve nıuazzam millî zafer bütun bu millî himmetlerîn muhassalası olarak doğmustur. Bü\uk zafere bir yıl fasıla ile Sakarya zaferi takaddüm etmişti. Ondan once de birinci ve ikinci İnoniı muzafferijetleri kazanılmıştı. Sakaryada Artkara kapılarına kadar dayanan düşman mağlub olarak Eskişehir Afyon hattına çekildikten sonra yeni bir harb hâdisesi olabilmek için aradan tara bir sene geçmek lazım geldi, ve bu çok buhranh bir sene olmuştu. Çünkü S i karyadan gcri atılmış olmakla beraber düşman hâlâ topraklarnnızda idi. ve onu ancak tarafımızdan yapılacak muvaffakiyetli bir taarruz denize sürüp 3C ağustos zafer bayramı bugün, sava(an sınırlarımızın dışına çıkarırdı. ijahın erken saatinden itibaren yurdun Bu bir yılın bütün nesiller uzunlu her tarafında büyük bir sevincle kutğunca Türk hafızalarında yasamak lâ anacaktır. 30 ağustos bayramınm şehzım gelen ikd hâdisesinden biri şudut: İmizde de her seneki gibi parlak bir Mecliste Türk ordusunıın yapacağı taşekiide tes'idi için geniş bir proğram arruz hakkında şüpheye düsen bazı fiıazırlanmıştır. Bu sabah saat 8,5 9 kiıler belirmisti, ve en fenası bu bedrasında Istanbul kumandanhğında yabinler içinde birkaç asker meb'us da •ılacak tebrik merasimini müteakıb >ardı. Üç ajdan üç a\a tecdid olunan /eli ve Kumandan, Taksim meydamna fcaşkumandauhk kanunu bir defa bu gelerek merasime iştirak edeceklerdu'. munakaşalar arasrnda karara iktiran Taksim meydanında saat 10 da başlaedemenv.sti. Ertesi gün ajni zanıaııda Büyük Millet Meclisi Rcisliğini nnıha acak merasime, kıtaat, mektebliler ve faza eden Buşkumandan bizzat Mecüse eşekküller iştirak edecektir. Merasimin gelerek Turk ordusunun taarruz kabi apılacağı meydanda halkın mprasimı lıyetinden süphe edenleri siddetle ten muntazam bir şekilde seyredebılmelerl kid edcn irticalî ateşin nutkunu şriyle ?in tertibat alınmıştır. tebtiği Dıtiepertrovsk tahliye olundu Tallinn'de 19 nakliye gemisi tebiiği batırıldı Fakat Ruslar barajın tahliyeden evvel berhava edildiğini bildiriyorlar Balçık harb limanı Almanlar tarafınan işgal edildi, MoskovaLeningrad yolu kesildi Rus müdafaasının Fin kıt'aları tarafınesasım Ural dağları dan Viborg şehri zaptolundu teşkil ediyor Berlin 29 (a.a.) Alman ordulan Moskova 29 (a a.) 28 ağustos gebaşkumandanlğının teblıği: cesi neşredilsn So%Tet teblığı: Alman kıt'aları donanma ve hava 28 ağustosta, kıt'alarırruz, bütün cephe üzennde duşmana karşı anudane kuvvetlerile işbirliğı yaparak çok kuvmuharebeler vermişlerdır. Şıddetli mu vetle tahkım edılmiş bulunan Reval harebelerden sonra kıt'alarımız Dnı^p (Talin) harb limanını çetin muharebe^ lerden sonra 28 ağustosta zaptetmişlerropetrovsk'u terketmişlerdir. Hava ku\vetlerimiz, Königsberg'e dir. muvaffakıyetli bir hücum yapmıştır. Bu eski Hansa şehrindeki Herman Alman mütemmim malumata göre, kalesi üzerinde Alman bayrağı dalaglaı 26 ağustosta, evvelce bildırılmış olduğu nıyor. Aynı gun Alman kıt'aları en yegibi 17 değü, fakat 37 Alman tayyaresi ru usullere göre kurulmuş olan Balçıfc düşürülmüştür. 27 ağustosta, hava mu harb limanına gırerek bu limanı işgal harebelerinde 41 Alman tayyaresi dü etmişlerdir. şurülmuşrur. Bizim kayıblarımız 23 tay Binlerce esir almmış, G sahil bataryayaredir. sı ve sayısız harb malzemesi iğtinam eHava kuvvetlerimiz, Baltık denizinde, dilmiştir. ikı Alman nakliye gemisini batırmış Reval harb limanında asker ve harb tır. malzemesi yüklü 19 nakliye gemisi, bir muhrib ve diğer 9 harb gemisi baürılMoskava 29 (a.a.) M. Lozovski mıçtır. Dinyeper barajının berhava edildiğini Birinci sınıf .Kirof» kruvazörü ile bîr bildirmlştir. muhrib ve diğer beş harb gemisi de ağıl Ural dağlanndakî müdafaa hatlan hasara uğratılmıştır. Moskova 29 (a.a.) Rus ordusunun (Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) naşiri efkârı olan «Kızalyıldız» gazetesi, Stalin Yoldaşın sevkulceyş telâkkisine tevfikan Avrupa Rusyasıran şarkındaki Ural dağlık mıntakalarınm memleket müdafaasının esasım teşkil etmekte olduğunu yazmaktadır. Aynl gazete. Ma^rutogorsk maden sahasındaki istihsalâtın son iki ay zarfmda takriben yüzde elli nispetinde artmış olduğunu Alajrevsk'teki çelik imalâtı müessesesinde amelelerin istihsalâtı yüzde yirmi beşten fazlaya yükseltmiş bulunduklarını ilâve etmekYazan: Abidin Daver tedir. Dinyeper barajı berhava edildi /" Bugün: 2 nci sahifede: ^ 30 Ağustos bir semboldür Şehrimizde yapılacak Asker gözile Dumlupınarda yapılacak merasim bitirnıişti: Basknmandanlık kanununu tecdid etmemis nlanlar bcııim yirmi durt saattenberi bu mevkii gayrikanuni o!aıak Gece, bütün devair ve müesseseler ve neydanlar elektrıkle tenvir edılecektir. Halkevlerinde r Askerî terfi tistesi Deniz sınıfında terfi edenlerin listesi 5 inci «ahifemizde Bu gece bütün Halkevlerinde toplanYUNUS NADİ lı'ar yapılacak, konferanslar veıilecek (Arkası sahife 4 sütun 3 te) ve millî piyesler temsil olunacaktır. Eminönü Halkevinde açıhş sözünü r.ıüteakıb emekli General Kadri Demirkaya, Başkumandanlık mejdan nıuharebesini anlatacaktır. Bunu konser ve temsil takib edecektir. Beyoğlu Halkevinde İstiklâl marsı ve konferanstan sonra mandoin, gitar \e koro konserleri venlecektır. Diğer Halkevlerinde 30 ağusios zafer bayramı aynı programlar dahilinde tes'id edılecektir. Zafer bayramı münasebelile Tsttinbul sahife 4 sülun 1 de) J Afyonkarahisar 29 (Sureti mahsusada giden arkadaşımızdan) Zafer bayramımn arifesinde Afyonun gözönüne çizdiği tablo şudur: Millî mücadele ruhunun mukaddes alevini yen'den tutuşturmağa hazır binlerce insan bayraklarla süslenen şehrin geniş meydanlarmda kaynaşıyor. Bunlar arasında mahallî kıyafetlerile uzak köylerden gelen eski İstiklâl mücahidleri bakır yüzlü şehid analan da var. Parke döşenmiş bul2223 yıl evvel memleket ve nıilleti | bastığı andan itibaren memlekeü millî varlardan emekdar kağnılar derin ezRuslar tarafından tahliye ve Almanlar tarafından isgal olunan, nıizi tehdid eden muhataralar ne kadar ve umumî bir mukavemet bakımmdan Tallinn (Reval) şehrinden bir manzara (Arkası sahife 4 sütnn 2 de) büyük ve koıkunc, çaresizlikler ne ka hazırlamaya başlaraıştı. Garbî, orta ve bilhassa şarkî Anadodar ziyade ve sarih idiyseler, milletin. ne olursa olsun, mücadeleye atılmak az luda zaten semt semt yerli müdafaa mi o kadar kuvvetli ve kat'î olmuştu. \e mücadele arzaı ve hareketleri belirTıirk milleli artık kavgaya karar ver miş bulunuyordu. Mustafa Kemal Pamişti; çünkü buna lüzumlu olan iki raü şa, bütüıı bunlaıdan ve her şahıs ve cadele unsurunu bulnıuştu: Biri Başbuğ vasıtadan istifade etnıesini bilerek, diismanlarla bir olan İstanbuldald müteVP diğeri ideal. Anadolu Türklerinin İsliklâl Savaş ıeddi padişah hükumetinin tür!ü mıılarındaki Başbuğları bütün dunyanın halefet ve hainane tedbirlerine ve hatta snygile tanıdığı ve takdir ettiği, Mustafa onu azil ve rütbesini kaldırarak idama Kemal Paşa olmuştur. O, ne yaman bir bile mahkum etmiş olmasına rağmen, 19 sene evvel bn gün, yakıcı bir heyecanm ürpermeleri riyetine kavuşan er, mermile yanşırcasına nıavi Ege kıyıasker olduğunu daba Gelibolu yarıma İstiklâl Savaşının askerî, dahili, haricî içinde sabahı bekleyen Türkler, mor dağlar ardından gü larına docru uçuyordu. dası kavgalarıııda fırka kumandam iken ve siyasî idaresinde harikulâde kudre19 sene e\vel bu gün, öldürücü bir sevincin heyecanl nesin bir 7afcr alevi gibi yükseldiğini görmüslerdi. gostermiş ve bizzat bu kavgalar içinde tini göstermişti. Türk milletinin cn mtıAtatürkün kumandası altında dövüsmek scvinrini tatmış içinde cırpman vatandaslar sarı benizli Anadolu toprağrnm hataralı bir zamanda en yüksek kabiAnafartayı yaratmak için hemen heınen olanlarınıız, 19 sene evvel bu gün, zaptedilemez bir atılgan nefes aldığını dujmuslardı. Tarihin kaydettigi en parlak vıltekbaşına denebilecek bir şekilde kendi liyetleri haiz bu derece büyük bir Eaşılırım muharebelerinden biri o gün basarıhyoıdu. Ve ifti» lığın ateşlerile yanıyorlardı. buğa nail olması cidden bir taHhtiı. kendini grup (kolordu) kumandanhğı hardan gbğşii kabaran san benizli Anadolu toprağı, kuca Ordular, ilk hedefiniz Akdpnizdir, ileri! İdeale gelince bu da pek sarih olarak mevkiine çıkarmıştı. Unıumî Harbin deKâğıd üzerinde bile güılejerek kulakları kamcılayan bu ğında ta^ıdığı Mehınedciğin mnbarek ayaklarını öpüyordu. kcndiliğinden doğmuştu: Düşmanı topvamı da onu gerek şark ve gerek Fi250 seneÜk Türk ıstırabını dört günde sılen kahramanla* celik ciimle, 19 sene evvel bu gün, Türk ordusunun haslistin ve Suriye muharebelerinde ordu raklarımızdan dışarı atmak ve tara bir ordusu! 19 sene e\"\cl kazandığm zaferin hatırası önünde b u istiklule nail oluncaya kadar mücade retle beklediği bir sesti. O sesi duyan kılıc kınında yatakunıandanlığına yükseltmişti. İşte bu mıyor, o sesi duyan mermi namhıdan fırlayarak mesafelcri gün saygıyle eğiliyoruz. Varlığın millete ebediyjen kutU| Türk generali mütarekede, İstanbuldan leye devam etmek... Bir milletin büyük olsun! N. 4 bir başbuğu, lijakatli ve tecrübeli şef bir anda yutuyordu. Ve o seste nihayetsiz bir atılganlık hürAııadoluya üçüncü ordu müfeitisi sıfa(Atkdsı sahife 5 sütun 6 d a ) .ile geçtnj} ve Samsunda kaıaja ilk ajal» > 30 ağustos zaferi nasıl kazanıldı? Yazan: Emekli General merasim H. Emir Erhilet Birkaç söz 19 sene evvel bu gün:
