29 Ağustos 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hem lüzumlu, hem şerefli millî bir vazife Pazarlıksız satış Karaköyde : Sakarya KUNDUBA mağazası Fiat Murakabe Komisyonunun tespit ettiği esaslar dahılinde satış yapmakta ve her istiyen müşteriye resmî fatıua vermektedir 18 inci yıl sayı: 6 1 2 6 umhuri ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa fasmı: 24299 . 24290 NURULLAH ATAfi'ın KUMAR DOSTOYEVSKTnin şa Meraklı ve heyecanlı ro: Tanesi 50, cıldlı 85 kr.~ Tercümes! Cuma 29 Ağustos 1941 AHMED HALİD KİTA Askerî terfi listesi yüksek tasdikten çıktı Kara, deniz, hava ve diğer sınıflarda terfi eden subaylarımızın isimleri Istiklâl harbiıniz arın Başkumandanlık mııharebesini kutlulay<ıcağımız Turk istiklâl harbi, tarihin ibret almacak ve bilhassa biz Turklerce bu>uk bir ders olarak dairaa go7onunde tutulacak esi az bulunur parlak bir sayfasını leşkil eder. Tâ Galiçjaja varıncaya kadar bir çok cepheleıinde çarpıştığımız dort yıllık \ipratici bir harbden sonra nihayet kabulune karar vcrmek ıstırarında kaldığnuz mutareke şartlarj da hiçe sayılarak mcnılekctin en hayatî noktalarının işgalile birliklc silâhları elinden alınmış olan milletimiz Kİiniın birinde dupeduz hayatına kasdolunmakta bulunduğunu gormuştü. Mağlubiyetle biten bir harbin imparatorlıığu tasfije edecek felâketi yetmiyormus gibi bir de millî hajatımıza suikasd olunduğunun gorülmesi tarihimizin havsalaları yakacak kadar siddetli. zalim \e muzlim bir buhranını teşkil etmişti. Bu buhranın karanlıkları içinden bir jıldız yükseldi: Atatürk. En gür sesile: Hajır, bu bojle olamaz. Tuık milleti vardır, ve bu millet hür ve müstakil yaşayacakdr. Diye bağırarak meydana atılan bu kahraman, silahlan elinden alınmıs, fakat kalbi çelik nülletin onune duştu. Bu millî kahraman Türk milletinin büyüklüğune inanan adamdı. Bu\uk Türk nıilleti de bu Büyük çocuğunun kahramanlığına inanarak derhal onun etrafınthtHoplaadı. Adins Tthk İsriktai Httbt denilen harika işte Türk milletile onun Önder Kahramanı arasındaki bu karşıİlklı derin inanın mahsulüdür. Sonralan Atatürk hâdiscji yalnız millete irca eden çok samimî bir tevazula şoyle ifade etmişti: Bu millet, çok büyük bir nıillettir. ona lâjık kumandan olabilmek lâzım. Ebedî Şef Türk milletinin büjüklüğüne o kadar kbklü bir kanaatle inannnştı ki kendisinin dahijane sevk \e idaresini bile o büyüklükle muvazi ptırmekten çekinirdi. Halbuki Türk bu> uklüğünün timsali sa\ılacak bir kcmal ı'recesinde olan bu Millî Kahraman. r illetin derhal kendi etrafında toplanııası için o zaman daha dünkü denilecek I' îdar yakm Anafartalar zaferini ve binnetice geçen Umumî Harbe istikamet \Tcn Çanakkalenin muvaffak ve galib ı üdafaasını yaratmak suretile unıumun l'irmet ve şükranını kendisine çeken bir şjhretle temayüz eylemisti. Böylelikle Türk İstiklâl Harbi Çanakkale müdafaasının hakiki surette nıabadi olmustur. Orada dokülcn jüz binlerce Türk gencinin kanı heder olrnamıstır. O kanlar bilâhare İnonlerinde, Sakarjalarda ve nihayet Dısmlupınarda fıskıran yeni Türk hajatını beslemiş oldular. Geçen Umumî Harb. Osmanlı impara(orluğunun Avrupa ile yaptığı son cenk idi, ki kendisinde bilhassa Osmanlı imparatorlıığu için imha tehlikesini cami olarak geliyordu. O zaman İngiltere ile Fransanın müttcfiki olan Çarlık Rusyasının gözlerini diğer hedefler arasında İstanbula ve Boğazlara diken bir ihtiıasla harekete geçmekte olduğıınu görüyorduk. Milliyetçi İttihad ve Terakki bu asikâr tehlike öniindc o harbe ahlmakta tereddüd etmemişti. Neticenin mağlubiyet olmasına rağmen karar ve harekctin isabet ve muvaffakiy eti zâhirdir. Geçen Imumî Harbe mtidahalemiz o cihansümul cidali dört yıl uzatnr.s ve nihayet Çarlığı iskat eylemistir. O harbin bize nispetle bellibash düsmanı. hatta baş düsmanı bilhassa bu Çarhk belî<,ıydı. Şark cepbesinde Sovyetler tarafından kullanılan zırhlı trenlerden birisi Tuğgeneralliğe terfi eden Şükrii Kanadlı Ankara 28 (Telefonla) Ordu terfi listesi bugun yuksek tasdikten çıktı. Kara, denız, hava ve diğer sınıflarla jandarmada terfi edenlerı bıldirıvorum: Korgeneralliğe terfi edenler Rüştü Akın (Fılıbe). M. Mazlum İs Tümğeneralliğe terfi eden Ekrem Tüıker kora (Kalkandelen). İ. Hakkı Kurtcebe (Sıvas). Tiımgeneralliğe terfi edenler Fahrı Belen, Cevad Yalım. Yumnü Üresin. Nazmi Gonenli. Muzaficr Tugsavul, Izzet Aksular, Kemal Yaşuıhıhç, Korgeneralliğe terfi eden Mazlum İ.şkora Feyzi Mengüç, Mümtaz Ulusoy. Tevfik Topçu, Ekrem Turker, Nureddin Earansel, Mahmud Berkoz, Asım Tınaztepe, Asım Altuğ, Arıf Tanyeri, Sadık Aldoğan, Neşet Akmanlar, Feyzi Akır.(Arkası sahife 2 sütun 5 te) Finlandiya cephesinde yeni bir muvaffakiyet Alman harb], tebiiği 1 Cumhur Reisimiz dün Von Papeni kabul buyurdular Ankara 28 (a.a) Reisicumhur İsmet İnönü bu gün Çankayadald köşklerinde saat 11,30 da Almanya buyük elçisi M. von Papen'i kabul buyurmıışlardır. Mulâkatta Hariciye Vekili Şükrfi Saracoğlu da hazır bulunmuştur. İngiliz Rus kıt'alarının İrândaki ileri harekâtı Ingilizler 160, Ruslar da 80 kilometre derinliğe nüfuz ettiler 'Berlin radyosu, böyle bir ihtimalden bahsediyor Yeni İran Basvekili Ali Fürugi Han İrandan sonra Efganistana Kiyefteki Soyye^ kuyvetîerinin ric afe mı taarnsz başladığı bildiriliyor edilecek? Rusların vaziyetinde f Iki Rus fırkası bozguna uğradı Millî Şefimiz, Etimesuddaki hava tesisatını tetkik ettiler Ankara 28 (a.a.) Reisicumhur İsmet İnönü bu gün Turk Hava Kurumunun Etimesuddaki tayyare meydanmı ve buradaki bütün tesisatı gozde.n geçirmi^ler ve alâkadarlardan izahat almıjlardır. Millî Şefe bu tetkikleri esnasında Başvekil Doktor Refik Saydam ve Hariciye Vekili Şükrü Saracoğlu da refakat eylemekte idiler. (Sövyet harb ^ ' tebîiği ' vahamet baslamıs Berlin 28 (a.a.) Alman başkumandanhğı tebiiği: Fevkalâde bir tebliğle bildiriidıği üzere General von Kleist zırhlı teşekküllerı 25 ağustosta şiddetlı muharebelerden sonra Dniepropetrovsk koprü başını ve şehrlni zaptetmişlerdlr. Dinypperin munsabı cıvarmda ve Kıyefin cenubunda hâlâ mukavemet etmekte olan düşrnan teşekkulleri de büyuk mikyasta cereyan eden muharebeler sonunda kısmen mağlub edilmişlerdir. Velikijeluki şarkında 22 nci S o ^ e t ordusunun kısmı küllisi muteaddid şiddetli muharebelerden sonra ihata ve ımha edılmıstir. 30 bınden fazla esir ahnmış, 400 top elimıze geçmıştir. Düşman 40,000 den fazla olü vermiştir. İlmen gölü İle Finlandiya körtezi arasında, ve Finlandiya cephesinde de harekât muvaffakiyetle devam etmektedır. Berlin 28 (a.a.) Alman orduları başkumandanlığının tebliğır Butün şark cephesi boyunca harekât dün de plân mucıbince devam etmiştiı. Finlandiya cephesinde Alman ve Fin kuvvetleri sıkı bir işbirlığile muhim bir muvaffakiyet elde etmişlerdir. Salla'nın şark mıntakasında çok fena havaşeraiti ve buyuk arazi müşkülâtı altında günlerce cereyan eden muharebelerden sonra, İki tumenden müteşekkil duşman kuvvetleri kat'î bir mağlubiyete uğramışür. Bu kuvvetlerden ancak küçük kısımlar hemen hemen bütün askerî teçhizatı muharebe meydanında bıaktıktan sonra kaçmağa muvaffak olmuştur. (Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) Birçok şehirler işgal edildi, mukavemet pek hafif oldu Simla 28 (a.a) İngiliz tebliğinde denihyor ki: Harekâtın cereyan ettiği cenub mıntakasında Hürremşahta temizleme bareketi bitmistir. Âbâdanda sükun hükum sürmektedir. ingiliz şalope ve gambotlan, Benderşahpurdan itıbaren 190 kilometre .nesafeye kadar sevrısefaine musaıd olan Karum nehrinde ilerlemektedirler. Benderşahpurun 15 kilomete kadar şimali şarkisinde bir yerde bulunan İngiliz tebeası tevkıf edılmek tehhkfsine rnaruz bulundukları cihetle sehre yeniden başka İngiliz müfrezeleri çıkarılmıştır. Şimal mıntaksında cenabdan Hanikinden gelmekte olan koL, dun Geylandaki dağlık arazide Çehinşaha aid bir çiftlik olan Şahabaddan geçen yegâne yoldan ilerlemektedir. Bu kol Şahabaddan 25 kilometre mesafede olan Alaabadı işgal etmjstir. Bu ileri hareketi esnasında Geyîamn sarkmdaki vüksek arazıden geçen yolda 2000 kadar Iran askeri püskürtulmüştıL. Bu yol, avni zamanda sun'î manialar ve tank defi toplarile müdafaa edılmekte idi. (Arkası sahife 3 sütun 2 de) İRANİÂBİNESİ İSTİFA ETTİ Yeni hükumet mukavemet göstermeneğe Iran hâdiseleri Efganistanda büyük bir ehemmîyetle takib edilmektedir Berlin radyosumın bir haberine göre, Efganıstanın da İrana tatbık edilen muameleye uğraması muhtemeldir. Fakat Efganıstan hukumeti, istıklâlini sonuna kadar korumak azmindedır. (Radyo Gazetesi) Cephelerde anudane muharebeler devam ediyor ıJulgar Basvekili Filof Efganistanın vaziyeti karar verdi Furugi Han kabinesi meclisten ittifakla itimad reyi aldı İngiliz ve Rus kıt'alarının ileri harekâtı durmıyacak Simla 28 (a.a.) İran hâdiseleri Efganıstanda büyük bir ehemmiyetle takıb edilmektedir. Buraya gelen raporlara gore, hali hazırda Efganıstanda yuz kadar Alman tebaası vardır. Bunlar Efgan nafıa nezareti emrınde yol inşaatında, sulama işlerınde, mensucat ve şeker fabrikalarında çalışmaktadırlar. Bu Alman tebaalannın İrândaki glbi ehemmiyetli mevkiler işgal etmemekte olduğu söylenmektedır. Bundan başka, Efganistandakl Alman hululunün İrândaki gıbi genış mıkyasta olmadığı aa ışaret edilmektedir. Alman tebaalannın Efganistanı terke hazırlandıklanna dair şimdlye ka(Yazısı 3 üncü sahifede) dar hiç bir emare yoktur. Bulgar Basvekili mühim bir nutuk söyledi Filof, Sovyetlerin Slavlık meselesini suiistimal ettiklerini bildiriyor Bulgaristan Basvekili Filof bugün Sovyetlerin Slav birliği siyaseti hakkmda dıkkate değer beyanatta bulunmuş ve Rusların Slavlık meselesini suiistimal ve bunu kendi siyasetlerine alet ettiklerini soylemistir. (Radyo Gazetesi) Budieni orduları çete harbi mi yapıyor ? Leningradda her ev bir kale haline getirildi Londra 28 (a.a) Sovyet radyosu tarafından neşredılen öğle tebiıği27 ağustos gecesi kıt'alprımız Kingisep. Gomel, Dniepropetrovsk ve Odesa istikametlerinde anudane çarpışmışlardır. Londra 28 (a a ) Moskova radyosu tarafından verilen Sovyet teb'iği: Kat'alarımız 27 ağustos gunü Kingîsep, Smolensk. Gomel. Dniepropei.ro ı'sk ve Odesa istikametlerinde düşmarla anudane çarpışmışlardır. 17 duşman tayvaresi tahrib edılmiştir. 26 ağustosta cereyan eden hava muharebelerinde bizim zayiatımız sekiz (Arkası sahife 3 sütun 6 da Geçen Umumî Harbin sulhunda imparatorluğun tasfijesi tarihî bir zaıuretti, ve ne olsa bu sulh, tasfi\eden ardakalacak Türk camiası için bazı ağır vazijetler ihdas edecekti Klemanso ile Lojd Corc'a ve bilhassa bu sonuncuya npkadar tesekkür etsek yeridir ki bize ağır bir sulh muahedesi değil. bir idam fernıanı teklif etmek küstahlığında bıılundnlar. Bir taraftan Türklüğe hayat hakk' vermiyen olrîuıücü bir sulh Iıazırlarken diğer taraftan TUrk vatanının şeri kalan kısmını da parçalamağa te*cbbüs ettiler, ve işte bu caniyane suikasddir ki Atatürk Önderliğile bütün Türk milletinin ajaklanmasını temin ctmiş bulund" Ye bütün bir husumet cihanına karsı: İti'âf devletlerinin hepsi karsımızda ve onların askerleri vatanımızın her yanmda idi. Üstelik İzmir üzerindcn laptaze kuvvetlerle memleketimize yeni ordular taslit edilivordu. Milleti bir arsya toplayarak Anadnluvu sarkından garbına doğru kateden Ebedî Sef Atatürk Ankarayı karargâh ittihaz etti. Ila Hatırlıyoruzif Hayatm en kuvvetli ifadesi kavgadır, derler. Basit bir nıüsuhede bu gorüse hak veıdirir. Hakikaten kavgasız bir hajat tasawuı etmek guç. hattâ imkânsızdır. İcinde ya^adığımız muhitten baslayarak. dalga dalga etrafa jayılan ve oralardan gözümuze veya kulağımıza çarpan her hajat tezahürü bir kavganın, bir mücadelenin akislerinden başka nedir? Kundaktaki çocuk feryad eder, ölüm döseğinde yatan hasta inler. Kümcste horozlar, harada ajgırlar birbirlerini oldürürcesine dövüsürler. Ve milleller harbederler. Hiç bir tarikat, hiç bir din, hiç bir medeniyet, hayatın bu ilk şaıtını değistirnıeğe muvaffak olmuş, insanhğa ve tabiata başka bir inkisaf jolu kabul ettirmiş değildir. Filozof istediği kadar jazsın. kalın kalııı cildler doldursuıı. kundaktaki çocuk dainıa feryad edecek, jeni kavustuğu hajat şartlarına intıbak için mııhite karşı uzvî bir mücadela acacak ve onu basarmaya çalısacaktır. Filozof FLn topçu kuvvetleri ncu bucağı gorünmez sık ormanlar içiııden ilerliyorlar dilediği kadar müte\ekldl olsun. bizzat kendisi, olürn doşeğine jattığı zaman olmemek için çırpınacak, inlc>ecek ve son nefesini verirken bile butun me\ cudıj etile hajata sarılacaktır. Horozları, boğalan ve kaplanları hangi hayat telâkkisi kavgadan alıko\abilir? Harbler de, son tahlilde uzvî bir ihtivadn htıkikî ifadesidirler. Bu itibarla: Ah şu harb denilen âfet jer yüzunden bir kalksa! Gibi temenniler. ııihajet bir temcnnıden' ibaret kalmağa mahkum gorunüjor. C'ocıık ferjad ettiği, hasta inledıği vo horozlar do\ustuğü muddetçe harb de hajatın tabiî \e reel bir ifadesi olarak yasajacaktır. ^ j Edebijatı bir tarata bırakalım, yasam» Ua^Kı. beynelmilel adalet kaideleıine doğil. girisilen harblerrRazanmaya b?ğlıdır 30 ağu^tosun on dokuzuncu jıldonümunu kutladıi'imıa şu gunlerde bu basıt, fakat basit olduğu nispette esasiı h«kikatleri biz bir daha hatırlıyoruz. N. Birkaç söz YUNUS NADİ (Mabadi Sa. 3 sütun 4 te)