28 Ağustos 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Türkiyenin en nefis mizah mccmuası olan ŞAKA BU GÜN ~N e c m i R ı z a Orhan Ural ve Salihin nefis karikatürleri, Server Bedi, Necdet Rüştunün çok güzel şiir ve yazılarile dolu olarak çıkü. Okuyuculanmıza hararetle tavsiye ederiı. 18 inci yıl sayı: 6 1 2 5 umhuri ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: Istanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeü: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 Fahim Bey ve EDEBÎ Yeni çıkü. Fiatı 75 Ahdiilhak Şinasi Hisar Hilmi Perşembe 28 Ağustos 1941 " Kita 5 eylulden itibaren Herkes nüfus cüzdanını r yanında taşıyacak örfî İdare mıntakası dahilinde şehir, kasaba, köyler ve saîr mahallerde her erkek vatandaşın hüviyetlerini kolaylıkla tespit için 5 eylul 1941 tarihinden itibaren nüfus hüviyet cüzdanlannı her tlantik se>ahat \e mülâkazaman üzerlerinde taşımalan lüzumlu görülmüştür. tından a\dctinde hu müiaBuna binaen sayın vatandaslann zabıta âmir ve memurları ^ * katı izah için radyo ile bir nutuk sojliyen İngiliz Basvekili Mister tarafından her hangi gerekli icablarda taleb vukuunda nüfus hüÇorçil Amerika ile Japonşa arasında viyet cüzdanlannı ibraz eylemelerini, aksi hareket edenlerin hüvimuzakereler cereyan etmrktc plduğunyetleri tespit edilmek üzere karakoia davet olunacaklan ve hiividan bahsederek bu tnüzakerelcrin musyetlerine dair hilâfı hakikat beyanatta bulunanlar hakkında da pet bir neticeye varması tememulerini örfî İdare Kanununun yedinci maddesi hükümlerine göre takibat de izhar ejlemiş, hatta eğer isler aksi yapılacağını sayın halkunıza bildiririm. 26/8/941 giderse İngilterenin tereddudsuz Amerika yanında mevki alacağını ilâve et«ni<iti. O gündenberi dünjada bü\ül; • «lâkaujandıran bu çok ehemnıijetli haberfn arkası gelnıedikten başka J a pon kaynaklan Amerika ile Japonya arasında müzakereler vukuu keyfiyetini bile inkâr edip durdular. Hâlâ hakikat anlaşılamamış bulunuyor. Eğer Amerika ile Japon\a arasında müzakereler yoksa Allantik seyahatinden ddnüsünde ayağınm suyu ile soz sriyliyen Mister Çorçil bu meseleyi bülün dünyaya karsı yukarıki sekilde nasıl ileri surmüş olabilirdi? Japonlar hal'pri fekzib etmek için kâh Mister Çörçil'in o sözlerle Amerikayı öyle bir raüzakefeye tesvik etmek istedijjini, kâh böyle bir müzakere ile vey.i onıın halıerile üçlü Mihver ittifakını bo/mağı istihdaf ettiğini soyledilerse de bunlar tatmin edici izahlar değildir. Mister Çörçirin sözleri meydandadır: Amerika Japoma ile muslüıane bir neticeye varmak için konusuvor, dedi. Mister Çörçil'in Amerika dediğ! şeyse daha dun kendisile konuşmaklan geldiğiMister Ruzyelt tir, Mister Çorçil Amerikan Cunıhur Reisinin hnıini hiç ailı olmryan bir habere nasıl karışlıı mış clabilir? Nihajet müspet oldugu kadar menfi neticeye de varması mumkün bir müzakere haberini hiç yoktan ileıiye sürmekle hanıi nıaksadın teminine imkân bulunur? Eğer ba mu7akcıclerin lıakikaten hiç aslı yoksa onları Jaı<on kaynaklarının değil, Amerikan salâhijetli mahfillerinin tckzib etmesi lâzımdır. Amerika Mister Çorçil"in verdiği lıaberi şimdhe kadar tckzib değil, hatta tevil de etmedi. Binaenaleyh aKs: sabit oluncaya kadar bu müzakerelerin \eyi hiç olmazsa müzakerefikrinindoğruluğunu kabul etmek mmafık olur. Bdylelikle Atlantik mülâkatı konuşnıalarınm müşterek bejanname haricinde kalan mevzularından ikisine vâkıf olrauş buiunuyoruz demektir: 3İri İngfltere ile Sovyetlerin Iran üzerine askeTÎ hareket japnıaiarı, diğeri de eğer iıııkânı varsa Amerika tarafından ileri gotürulecek müzakereleıle Japouyanın gayrifaal bir vaziyete sokulması. Demokrasi kozuna jardımlarma bu k?dar ehemmiyet verilen Amerikanm muvafakati almmaksızm Iran iuerine askerî hareketlere geçilemezdi. O halde İraııın uğradığı çifte taarruza Amerika da manen iştirak edi>or demektir. Jap&ma ile yapılmış, yapümakta ve>a yapıhırak clan müzakerelere gelince onlar hakkında henüz müspet veya menfi bir neticeden haberimiz yoktur. İran Hariciye Nazırı Muzaffer Han Dün İngilix sefirini kabul buyurdular • Ankara 27 (a.a.) Reisicumhur Ismet İnönü, bugün saat 19 da Çankaya koşklerinde İngiliz buyük elçısı Sır Hughe Knatchbull Hugessenı kabul buyurmuşlardır. Bu mülâkatta Hariciye Vekill Şukrü Saracoğlu da hazır bulunmuştur. AmerikanJapon müzakereleri Örfî İdare Komutanı dün bir tebliğ neşretti Cumhurreisimiz Devlet Hava yollan tesisatını tetkik etti Şark cephesinden resimler: Bir Sovyet tank hrkası cepheye hareket ediyor Alman harb örfî İdare Komutanı Korgeneral A. R. Artunkal Ruslar şimalde Tallin / Yazan: Emekli General \ TEBLİĞİ şehrini yakmaya başladılar Bazı şehirler bombaBerlin 27 (a.a.1 D. N. B.: 24 ve 25 Almanlar, şark cephesinde üç ehemlandı; halk arasında ağustos gunleri, Alman bombardıman mijetli mu\arfakiyet daha kazanarak Sovyet harb tayyare teşekkulleri ve Macar batarya taarruz hamlelerinin duraklamak ihtibir çok yaralı ve ları, Sovyetlerin aşağı Dınyeper'de el ınalinden uzak olduklarını bir daha lerinde tuttukları ve Boîşevik kıt'aları gosterdiler. tebliği olu var nın Firarnia yardım edeceğini tahmin Dnieper garbı Rus ordusunu imha LavaFo tamamen İLK İRAN suikasd temizlendi etmeden zafer olmaz HARB RESMÎ Fransız devlet adamı [ H. Emir Erhilet \ tebliği Askeri vaxiyet Ankara 27 (a a > Milli Şef İsmet İnönu bugun öğleden önce Devlet Havayolları umum müdürlüğünü ve Ankara Tayyare meydanını ziyaret eylemışlerdir. Milli Şef. Havayollanna aid tesisatı gezmiş ve bugunkü münakalât vaziyetile ileriye aid projeler hakkında Havayolları umum müdürunden izahat almışlar ve direktifler vermişlerdir. Mıllî Şef, Havayollan umum müdürlüğünden aynlırken gelişlerinde olduğu gibi Havayollan mensubini tarafından selâmlanmışlar ve hararetle alkışlanmışlardır. Çso bir merasim esnasında ağır surette yaralandı Harbe rağmen Londra, Tebriz şehrinin İranda Ruslar tarafından işgal sulh ümidleri edildiğini bildiriyor Sefirler hâlâ oldukları yerde duruyorlar Yeni bir Rus İngiliz notası: Irandaki Almanlar çıkarılırsa muhasamat derhal kesilecek Iran, Rusya ve İngiltere sefirlerinı gerı çağırmadıkları cıhetle, bu dsv etler arasında siyasî munasebetler halen devam etmektedır. Bu vaziyete ndre. Ingütere, Eusya ve Iran arasmda b'r harbın mevcud olduğu iddıa edilemcz Şah Pehlevi İngiliz ve Rus sefirlerinı kabul eim;sse de, harekâtın durduruln.a?: için bir anlaşmaya varılmadığı gorulmuştur. (Radyo gazeteti) Ruslar sivil halkı bombalıyorlar İngiltere İranla anlaşmaya hazır olduğunu bildirdi İıanda harekâtın devam etmesine rağMister Çörçil'in Amerikan Japon men, Ingihzlerle Iranlıların birbirile ınüzakerelerine aid haberi en zijade (Mabadi Sa. 3 sütun 4 te) milliyetçi Çinin merkezi olan Çunkingde heyecan uyandırmıstır. Filhakika Amerikadan gelecek bir teşebbüsle başlayacak böyle bir müzakere müspet neticeye varabilmek için demokrasilerin Çine yardımdan vazgeçmeleri ve bu dörl beş yüz miljon nühısluk geniş ülkede Japonyaya tam bir serbestî verilmesi ilk hatıra gelen ihtimal olur. Milliyetçi Çin Japonyaya karşı idanıe •ttiği harbde şimdiye kadar Rusjadan ve daha esaslı surette Amerikadan, İngiltereden ve vaktile biraz Fransadan gördüğü maddî ve manevî yardıma da "Sayanmakta îdi. Japonjanm geniş Uzakşarktaki muhtelif emellerinden bi»inci ehemmijet derecesini haiz olanı Budapeşte 27 (a.a.) Ofi: Macar da milliyetçi Çini bertaraf ederek o ge ajansının Berlın muhabıri tarafından nis ülkeye kendi kontrolu altında dile dün akşam verilen bazı haberlere gore, diği idare şeklini verebilmekten ibaıet İranın Berlin elçisi pazartesi ve salı tir. Eğer Amerika ile müzakereler baş günleci Alman Hariciye Nezaretinde lar da Çine yardım isi ortadan kaldı konuşmalarına devam etmiştir. Hali hazırda İranm Alman hüku rılırsa Japonya bu maksadına elbette daha kolaylıkla ermiş olur. Milliyetçi metile daha sıkı bir teması, Alman HaÇin merkezinin telâs ve endisesi pek ye riciye Nezaretinde tabıi addedilmekterindedir, ve pek kolay anlasıhr bir şey dir. Tahrandaki Alman elçisınin Şehınşah Ue oldukça uzun gorüşerek Aldimanyanın İrana yardımda bulunacagıişin tehlikeli tarafı ise Japonyanın nı vadettıği hakkındaki haberler AlÇinde bir inhisar sijaseti takib etnıye manlar tarafından tahrık maksadıle uceğini sbylemesinde ve Çinin idaıesini çurulan balcm olarak tavsif edilmiştir. gene Çinlilere bırakacağını ileri sürmeMaamafıh Alman mahfılleri, hâdiseSınde görülecektir. Zaten Japonya şim leri dıkkatli ve alâkalı müşahıd olarak •iiye kadar hep boyle soyliyegelmekte takib ediyorlar. İran hâdiselerinin ceve hatta Çinin isgal altına alınmıs mü nub memleketlerinde doğurduğu akisler Jıim bir kısmı için merkezî Nanklnde de bu mahfillerin büyük dikkatini cel•bir Çin idaresi bile kurmus bulunmak betmektedir. tadır. Eğer is*terse diğer kısmının ida«İngiltere ve Rusya beynelmflel »fini de ÇanKaySekin reisiığinde itimadın ne olduklarını bilme*diğer bir hükumete bırakabilir: Yalnıır Tahran 27 (a.a.) Tahran radyosu, askerî harekâf hakkında aşağıdakı teblıği neşretmiştir: 25 ağustos sabah saat 4 te şimalde Sovyet kıt'aları ve cenubda İngiliz kıtaları, Iran arazisıni İstıiâ etmiî'erdır. Duşman tayyareleri, Ardebil, Geşt ve Ahvaz şehirlerinı ve başka dığer mahalleri bombardıman etmiştir. Haik ile sakın mahallelerde külliyetli hasar vardır. Halktan bir çok kimse yaralanmış ve ölmüştur. Askerî hedeflere ise hemen hiçbir yerde isabet olmamıştır. Tebrizde, hava defi bataryaları bir duşman bombardıman tayyaresi düşürmii^tür. Motorlü Sovyet kıt'aları, Culfa ve Mrkuya kadar gelmışlerdır. Motorlü Ingıliz kıt'aları, dört noktadan yar.i Kanikin, Kasrışırin, Kefthane ve Âbadan civarlarından İran arazısine girmiştir. Hazer denizinde Sovyet fi!:ı=u ve B^sra körıezinde İngiliz filosu, taaıruzî hareketierde bu'.unmuşlardır. Müteaddıd ncktada, birdenbire yapılan tecavuzün baskınına uğrayan Iran kıt'aları, duşman ileri hareketini dur durmağa muvaffak olmuş ve İki düşman tankı muharebe harici edılmıştir. Mernleketin her tarafında, halk vatanı müdafaaya kat'î surette azmelmiş bulunmakta ve her tarafta askerlik şubelerine gdnüllü müracaat eylemekte dir. Malumdur ki Sovyet şimal ordular cttiklerı en son köprü başlarını tahrib grupunun Peipus ve İlmen golleri araetmişlerdir sında bulunan mudafaa hattı bu ayın Alman ileri hareketini durdurmak için orıalarında Fin körfezi yakınında Nardüşmanm piyadelerini kullanarak yaptı va Kingisep istikametinde ve ilmen ğı bütün teşebbüsler Alman ve Macar gblünün solundan Novograd üzerinden sılâhlarının müteınerkiz ateşi karşısında janlmıs ve adı geçen butün bu ehemkınlmıştır. miyetli mevkiler zaptedilmişti. Kin24 25 ağustos gecesi garb sahiline gisep'in zaptını Almanlardan evvel bilvarmak isteyen Sovyet bolükleri imha dirdikleri halde garibdir ki Sovyctler edilmiştir. İkınci bir teşebbüs Sovyetler Novogradın tahliye edildiğini ancak üç (Arkası sahife 3 sütun 3 te) gün evvel haber verdiler. Bütün cephe boyunca muharebeler Voroşilof kanının son damlasına kadar Leningrad şehrini müdafaa edecek M. Laval Versaüles 27 (a.a.) Komünizme karşı gönüllu gidenler için yapılan merasime iştirak eden resmi şahsiyetlera karşı bir suikasd olmuştur. Aralarında Laval ve Deat de bulunan resmî şahsiyetler grupu îyrılırken, bir adam rovolverle bir çok kurşun atmıştır. Bu adam hemen yakalanmıştır. Laval ve Deat'ya müteaddid kurştın isabet etmıştir. Bunlar Versailles has^ tanesine kaldırılmıştır. En son haberlere göre, Laval ve Deat'nın yaralan e\velce zannedildiği kadar ağır değildir. Başvekilini istiyorlar İngilizler eski Mısır Yukanda bahsettiğimiz müdafaa lıatlının ortasmda olup. cenahların çekilmiş olmasına rağmen, Sovyet kıt'alan tarafından tutulmakta devam olunan Luga mevkii de Almanlar tarafından iki gün evvel zaptolunmuş ve bu sııretle Sovyet crdusu İlmen golü Narva hattından büsbütün geri atılmıştır. Buna goıe şiMoskova 27 (a.a.) Geceyarısı neşmal Sovyet orduları için artık Petersburgun takriben 3040 kilometre garb ıcdılen Sovyet tebliği ve cenubundaki Grasno Vitino Tos26 ağustos, kıt'alarımız, bütün cephe na ıımumî tepeler hattına çekilerek bu boyunca düşmana karşı anudane çarpışrada yeni bir müdafaa me\zü alnıaktan miîtır. baska bir çare kalmamıştır. Halen elde edilmiş olan sarih malu İkinci ehemmhetli muvaffakijct de mata nazaran, 24 ağustosta evvelce bll22 nci Sovjet ordusunun Velikeluki dırilmiş olduğu veçhile 46 Alman taymevkiiııin şarkında, çevrilerek imha e yaresi değil, fakat 63 Alman tayyaresi clilmis olmasıdır. Malumdur ki bundan düşurulmuştur. 25 ağustos günü, 93 Al(Arkası sahife 3 sürun 2 de) epey bir zaman e\vel merkez Alman ordular grupunun Moskovaya karsı çok fazla ilerilemis olan haıekatını durdurraus olmasından bilistifade bu ordtşnun bu>uk kuvvetleıinin şimal ve cenulı^araflara ka>dırılarak cenahlarda venî ha reket \e manevralara teşebbüs edeceğini bir kaç defa yazmıs ve hatta bu istikametleri, yaptırdığım krokilerde bü> ük tecemmülerle gostertmeğe çahsmıştun. Bunlardan cenubda, Gonıel ve şimalindeki \arma hareketini birkaç gün evvcl gormüştük. Şimdi de Holm. Nevel ve bilhassa Vitebsk istikametlerinden yüıüyen kuv\etlerle Velikiluki sarkında 22 nci Sovyet ordusunun çevrilerek imha edildiğini görüyoruz. Almanlar, 30,000 e yakın esir, 4000 top ve bir çok tank ve saire aldıktan baska düşmanm meydanda 40000 olü bıraktığını da bildiriyorlar. Bu muazzam bir muvaffakiyettir. Son günlerîn ehemmiyetli muvaffaki(Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) Japonya, Rusyaya yardımı istemiyor Toky 27 (a.a.) Öğrenildiğine göre Japonya, Amerikadan Vladlvostok yolu ile tayyareler için Amerika benzini gönderijnesini Vaşington ve Moskova hükurr.etleri nezdinde protesto etmiş ve sebeb olarak bu hamulelerin endişe vyandıracak mahiyetinı ve bunlarm se\ ki için ihtiyar edilmiş olan yolu ileı i surmüştür. Ali Mahir Paşa Tunus 27 (a.a.) D. N. B. bildlıiyor: Eski Mısır Basvekili Ali ilahir Paşa hakkında ahnan tedblrlere ırütedair Mısır psrlamentosunda yapılan istizaha cevaben Mısır Basvekili Sırrı Paşa şu beyanatta bulunmuştur: « İngiiizler Ali Mahir Paşanm kendilerine teslimini istediler Mısır hükumeti, boyle b;r hareketin ana yasaya uygun olmıyacağını söyledi. Buna karşı Londra hükumeti, memleketlerinin anayasasma uygun olmadığı halde Dr. Stoyadinoviç'i Yugoslavlarm teslim etmiş olduğu cevabını vermiştir.» Molotof Japon elçisini kabul etti Moskova 27 (a a.) Moskovadaki J a pon sefiri Katekowa, Molotofla görüşrr.ustur. Japon sefirınin Molotofa Amelikadan Sovj'et Rusyaya petrol sevkedılmesmın Japonya için çok nazik ve sı kıcı bir vaziyet ihdas edeceğini çünkü bu petrolların Japon arazisi civarına nakledilmesi icab ettiğini söylemiş olduğu rivayet edilmektedir. Irandaki akislcrî İngilizlerin sadece askerî hedefleri bombalsmalarına rağmen Ruslar sivil halkı bombalıyorlar İran harekâtı hakkında verilen haberlere göre, motorlü Rus kuvvetleri Maku'ya kadar gelmişlerdir. İranlılar düşmana şiddetle mukavemet ediyorlar ve bazı noktalarda düşmanı durdurmağa muvaffak bile olmuş'ardır. Bu harekât esnasında iki duşman tankı da harb harici edilmiştir. Rusların, hnduddan takriben 130 kilometre İçeride bulunan Tebriz şehrini (Mabadi Sa. 3 sülun 5 te) Leningradı somına kadar müdafaa edeceğini soyleyen Mareşal Voroşilof Almanya vaziyeti dikkatle takib ediyor Zavallı Adalet! Vakrile bir yerde Adalet isminde bir kız varmış. Narin endanu, seffaf teni veı ruyalı bakıslarile bu kız o kadar güzelmiş ki bir goren onu bir daha unutarnazmış. Adalet jiuünden bütün kasaba deükanhları birbirlerine ilkbnce rakib, ^onra da duşman kesilmişler. Hafta geçmezmiş .ki gender arasında bir kavga çıkmasın, yahud bir cinayct Işlenmesin. , , Zaman iierledikçej Adalet de büyüyüp serpiliyor, bit sene evvelki güzelliğini kendi vücudile golgede bırakıyormUş. | Şöhreti, kasaba hududlarını aşarak dört bir tarafa yqyılnjağa başlamıs. Delikanlılar aralarında boğazlasa dursun, bir gün, uzaklardan gelen bir yabancı. guzel Adaletı kaçınvermez mi? Memlekctte matcm! Ah Adalet. vab Adalet! O güne kadar birbirlerinin gcizünü oymağa çalısan erkekler bir araya toplanmışlar, Adaleti kurtarmadıkça dünya bize haram olsun, diyerek and içmişler. Ve tüfeklerini sırtladıkları gibi hadi hepsi \abancinm peşine! Nihayet onu adamlarile bir tepede kıstırmıslar. Falnt aralarında dîi yeniden ayrılık baş gostermiş, Bir kısıı , tepeııin doğusundan bastırahm, b:r kısmı bahsından bastı ralım, demiş. Bir kısmı da gece karanîığını bekleyereU öjle saldırılmasmı istemiş. Kasabalılar ,üç^ıgrupa ayrılnuşlar ve her grup dilediği gibi yürünıüş. Bir ka\ga, bir kıyamet. bir toz, bir duman derken gruplardan bir tanesi yabancıyı yenerek, uğruna canlar fcda sevgili Adaleti kurtarnuş. Fakat otekiler durur mu? Siz kurtardınız, biz kurtardık! Şeref sizindi. yok bizimdi! Derken, hadi tekrar bir boğuşma Tan tun tüfekleı, şakır suktır kamalar. Dclikanhlar, takatlarının son haddint* kadar dövüşmüşlcr ve sabahm ilk ışıkları boztSÇeyi gumuş rengi ile aydınlatırken bir de bakmıslar ki. adalet lîğfuna can veren arkadaslarınıc cesedleri arasında Adalet de serilmis, ransız yatıyor. Endamı narin, teni şeffaf. bakı^larında hiç bir zaman hakikat olmıyacak bir rü\anın donuk hüznü saklı! N Birkaç söz YUNUS NADİ dikierini göstermişlerdir» (Arkası sabife 3 sütun 7 de Tokio 27 (a.a.) D.NB. bildiriyor(Arkası sabife 3 sütun 2 de) Suvjetler tarafıudan zaplolunduâa bilUlrilep lebruden bir mangaa