5 Mayıs 1938 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

5 Mayıs 1938 CUMHURIYET BEYRUT MEKTUBLARI: Manda oyunu Suriyede Yaş si nirleri yıpratıyor Günden güne artan gerginlik Manda kuvveti Hasce'de vaziyet Dairelerinde kapalı kalan hükumet memurları Muharrirden al haberif Iktısadî hareketler Montrö mukavelesinin tatbıkı... meyva ihracatmda yeni bir usul Ankara 4 Boğazîann idaresi hak manya 373,323, Yunanistan 341,929, Açım, dedi, bir sadaka. Allah seni Beyrut 30 nisan kındaki Montrö anlaşmasına tevfikan Bo Rusya 338.929, Polonya 235İ264, sevgiline güzel göstersin! Burada ve Şamda günden güne gerğazlar komisyonuna aid vazifeler 15 a Fransa 291,201, Norveç 229,840, HoDostum güldü ve solumdaki arkadaşı ginleşen bir vaziyet göze çarpıyor. Bilmiğustos 936 tarihinden itibaren Türkiye landa 152,852, Bulgaristan 133,022, göstererek cevab verdi: yomm, manda kadrosu bu işin farkında hükumetine intıkal etmiş bulunuyordu. Amerika 108,512, İsveç 87,358, Filis Bu duayı şu centilmene yap, çünkü mıdır? Fakat, bizler gibi ahvale uzaktan îtılâfnamenin 24 üncü maddesi ahkâ tin 58,964, Danimarka 43,121, Japon âşıktır! sakin gözle seyirci olanlar, hemen kâmimına tevfikan Türkiye hükumeti Millet ya 39,306, Mısır 24,881. Belçıka Dostum bilerek veya bilmiyerek meşlen mandanın bu memleketlerde lüzumunler Cemıyetme ve ıtılâfnameye vâzıyülım 23,693, Panama 20.590, Avusturya hur bir fıkraya temas ettiği için fırsatı dan çok fazla oynamış ve islerin artık za devletlere Boğazlardan geçecek ya 17,308, Portekiz 4.294, İspanya 14,824, kaçırmadım, cevabını hafızama kaydetbüyük bir buhran yapacak hadde kadar bancı harb sefinelerile ticarî deniz ve ha Finlandiya 2,901. tim ve şimdi o kayıddan istifade ile şu getirmis olduğuna kanidirler. va faaliyetlerine yarar yıllık bütün ma 1937 yılı icindeki ticareti bahriye satırları yazıyorum: lumatı bildirmekle tavzif edilmiştir. faaliyeti ise 12,957,364 tona varmış buHalen Lübnan ve Suriyede hükumet İkinci Mahmud devrinde Atabeylik Buna bınaen hükumelımız Boğazlar lunmaktadır. namına hiçbir kuvvet yok gibidir. Geçen yapan Halet Efendi, hâs müşavir sıfatidan geçen gemilerle Akdenız ile Kara gün buradaki, sözüm ona parlamentoda Bu miktar da muhtelif bayraklar ara!e dizginini elinde tuttuğu hünkâr üze deniz arasındaki tayyare faaliyetı etra sında su suretle inkisam etmektedir: meb'uslardan biri hükumete «Lübnan fındaki yıllık raporunu alâkadarlara bılAna Kanununun büsbütün ilga edileceği Safi tonaj olarak, İngiltere 2,601,497, rinde çok büyük bir nüfuz sahibi oldudirmiş bulunmaktadır. ve yahud tadil olunacağı» hakkında döİtalya 2,167,779, Yunanistan 1,648,21 1, ğundan (bu sayede bizzat hünkâr) imiş nen rivayetlerin doğru olup olmadığı Fransa 1,261,999, R< ya 1,111,351, gibi zevk içinde, safa içinde yaşıyordu. Birinci kısım hakkmda bir sual sordu; buna hükumetin Norveç 959,654, Almanya 754,434, Fakat ikbalini kıskananlarm başına bir Bu rapor dört kısma ayrılmıştır: verdiği çapraşık ifadeli cevabın yegâne Romanya 207.536, Holanda 469,165, çorab örmelerinden de korkup durduğu Raporun Montrö anlasması ve bunun manası, sadece bir omuz silkme ve bir 187,289, için zekâsını daima uyanık bulundururdu, muvakkat tatbikatı ile bdfiil tatbikat sa Amerika 207.013, Lehistan «bilmem!» demekten ibaret oldu. Ayni Suriye Başvekili Cemil Mardanı Bey Bulgaristan 180,379. İspanya 144.077, kendine rakib olabilecek kimseleri birer hasına girmesini ihtiva eden birinci kısmı, parlamentonun meb'usu, Lübnan için yor. Bir rivayete göre, hükumet Elcezire Montrö anlasması merburatı metnini, Ja Belçıka 75,584. İsveç 75,086. Panama suretle felâkete uğratırdı. böyle parlamentoya filân lüzum olmadı vukuatı üzerine bu itilâflan parlamentoponya tarafından anlaşmanın tasdikine 72,372, Danimarka 45,567, YugoslavOnun bu yüzden heder ettiği kıymetleğjnı açıktan aç'.ğa söyledi. Zaten bunu ya tevdı etmemiştir. Halbuki, bu husustaaid zabıtnameyi, anlaşmayı imza etme ya 57,438. Japonya 39.220, Macaris rin sayısı düzineleri geçer. Bununla beraburada söyleyip gezen ve hergün yazan ki kararlara göre itılâfların halen parla miş bulunan bazı devletlerle teati olunan tan 18,788, Mısır 30,307. Finlandiya ber ünlü devlet adamlarından Canib EBunun yanında, vesilelerden istifade lann had ve hesabı yoktur. Lübnanda mentoya verilmiş olması icab ediyordu. notalan ve Büyük Millet Meclisinin 31 5,801. fendiye bir türlü diş geçiremedi, bin dereederek bu sütunda üzerinde durduğumuz hükumet diye birşey yoktur; bütün mem Diğer bir rivayete göre de hükumet iti üçiincü kısım temmuz 1936 tarihli toplantısında doktor den su getirdiği ve bin çeşid dolab çeviryaş meyva ve sebze ihracatımızın artınl lekette hüküm süren yegâne kuvvet man lâfnameleri parlamentoya vermiş, fakat, Tevfık Rüştü Aras taraf:ndan irad olu Raporun üçüncü kısmı ise, harb gemi diği halde onu öldürtemedi. ması lüzumuna bir defa daha işaretten da kuvvetidir. meclis reisi bu itilâfların parlamento tara kendimizi alamıyacağız. Öyle zannedi nan nutkun metnini ihtiva eylemektedir. lerine aid hükümleri, Boğazlardan geçeCanib Efendi tarihçilerin yazdığma tkinci kısım cek harb gemilerile muavin gemilerin isManda kuvveti ise bu memleketlere fından tasdik olunmıyacaklannı bildiği yoruz ki bu sahada daha teşkilâtlı çalışbakılırsa gayet çirkin imiş. Hatta SefiTicarî gemilere aid olan ikinci kısım tifade edebilecekleri telsiz istasyonlarını, büsbütün başka bir gözle bakar; manda için bunları hükumete iade eylemiştir. Şu mak muvaffakiyetin başlangıcı olacaktır. netürrüesa sahibi Faik Efendi onu tarif ise, İstanbul limanınm bir krokisi ile bu li askerî merasime aid selâm bataryalarını, ya göre, Lübnan ve Suriye diye iki coğ halde Suriyenin Fransa ile bütün müna Hiç olmazsa bu mevsimi de boş geçirmemana aid talimatnameyi, blavuzluk istas Boğazlardaki memnu mıntakaları, Trova ederken: «Zafran renkli, köse, iğrenc rafî varlık vardır. Burada yaşıyanlar A sebetleri tam manasile bir kargaşalık içine sek. yonlarile tarifelerine meteorolojik işaret harabelerile harb mezarlıklarını ziyaret yüzlü, küçük gözlü, u'cube kıyafet, karab değildirler. Bu hududların içinde her düşmüj bulunmaktadır. F. G. leri, telsiz telgrafa aid Türk kanununun yollannı, İzmit körfezi geçid yerini gös bihul manzar bir zat idi.» diyor. *** türlü millet bulunur. Şu halde memleket, Halet Efendi ise gene tarihçilerin bir hulâsasını ve deniz ticaret faaliyetine teren krokileri ihtiva eylemektedir. herkesin olmalıdır. Fakat, bu iki memleŞam gazetelerinin son günlerde bahyazdıklanndan anlaşıldığına göre gayet aid bir istatistiki ihtiva eylemektedir. Dördüncü kısım ket herkesin ola ola, nihayet orada yaşı settiklerine göre son zamanlarda Lübnan Bu istatistiğe nazarn 15 ağustostan Dördüncü kısma gelince, bu da, hava yakışıkh imiş. Birbirlerine candan düşyanların değil, yalmz mandanın malı o ve Suriyede seyahat etmiş olan bir Fran31 ilkkânun 1936 ya kadar Boğazlardan seyrüseferine aid bulunmakta ve boğaz man olup biri öbürünü kündeden atmak lur. Gerek Suriyede ve gerek Lübnanda sız gazetecisi bura ahvaline dair bir eser geçen gemilerin tonaj yekunu 4,781,232 larda tayyarelere aid memnu mıntakaları için gece gündüz çalışmaktan, türlü türkütleyi teşkil eden Arabın bu memleket yazmış. Bu eserde Hatay meselesinden tona varmıştır. tasrih ederek Akdenizle Karadeniz ara lü entrika çevirmekten geri kalmıyan bu lerde hemen hiç hak hissesi yoktur; hatta de bahsederek onlara Hatayın Fransa Bu yekun muhtelif bayraklar arasmda sında seyrüsefer edecek sivil tayyarele iki devlet adamı sanki kardeş imişler gibi burada muhacir olarak yaşıyan Ermeni tarafından tahliyesine imkân olmadığını rin takib edecekleri yolları tayin eylemek gülüşe gülüşe bir alaya iştirak etmişler. ler bile hükumette nüfuz ve mevki sahibi söylemiş. Esere göre, Hatay, Fransanın Gümrüklerimizde yapılacak büyük ıs su suretle inkisam eylemektedir: Safi tonaj olarak, İngiltere 923,796, te ve bunlara aid krokileri ihtiva eyle Rütbe ve memuriyet itibarile Halet Eoldukları halde Arabların hükumete işti yakın şarktaki vaziyetinin muhafaza ve lahatın ilk tecrübesi olarak ıslahata İstanrakleri isimden ibarettir. Mandanın en müdafaası için bir kale ehemmiyetini ha bul gümrükîerinden başlanmıştı. İki se İtalya 799.156, Romanya 477,059, Al mektedir. (a.a.) fendi ileride bulunduğu için alay düzü6evgili çocukları katoliklerdir. Onlar iz imiş. Fransa bu kaleyi tahliye ettiği nedenberi İstanbul Basmüdürlüğüne tâbi Iünce öne geçmiş, Canib Efendi arkada için herşey caizdir: Hiç korkmadan A gün Suriye ve Lübnandaki bütün varhğı gümrüklerde tatbık edilen yeni tarz bu kalmış. Bu sırada bir dilenci Halet Erablara ve müslümanlara «vahsi!» der nı bir anda kaybedermiş. ,, ,,. ,, ,.,, gün tamamen muvaffak olmuş bulunmakfendiye sokulup: Ier; hiç çekinmeden hükumetleri birer Bizde eski bir söz vardır; «Çocuktan tadır. Bunun için Gümrükler Vekâleti bu Allah seni padişaha şirin göstersin! hırsız çetesi olarak tasvir ederler. Gene al haberi!» deriz. Hakikaten çocuklar yeni şeklin bütün Türkiye gümrüklerinde Sb'zile sadaka istemiş. Efendi de içini hiç çekinmeden millî hükumet istemezler haber vermeğe çok meraklıdırlar ve ba tatbikına karar vermiştir. rakibine dökmek ve onun içine bir tutam ve «bizim için Fransa kâfidir!» derler. zan onlardan çok taze ve çok mühim haÖğrendiğimize göre evvelâ işe îzmir endişe kurdu silkmek fırsatmı kaçırmıyaAncak, etrafta hersey gösteriyor ki bu berler alınır. Ancak, haber vermekte ga Gümrük Başmüdürlüğü mmtakası mer rak berikine işittire işittire şu cevabı veroyun Suriyede ve Lübnanda, fakat, bil zeteciler çocuktan daha boşbogaz değil kez teşkilâtının ıslahatıle devam edılecekmiş: hassa Suriyede bütün sinirleri yıpratmış dirler; onlar da bazan pek mühim haber tir. Bunun için Izmir gümrükleri şeflerin Sen bu duayı arkamdan gelen efentır. Küçiik bir hâdisenin bütün sinirleri leri pek kolaylıkla sÖyleyiverirler. Galiba den ikısı istanbul gümrüklerinde tetkıkat diye eyle!.. bu defa da öyle oldu. çözmesi kâfi gelebilecektir. yapmak üzere dün şehrimize gelmiştir. Hemen ilâve edeyim ki ciro edilen bu *¥* Ben, bahsedilen kitabı henüz görme Bundan sonra dığer servis şefleri de İs dua neticesiz kalmamış, Halet Efendi §amdan gelen haberler, orada da va dim; ancak Suriye gazetelerinde gördü tanbul gümrüklerinde tetkikatta bulunaakıbet gazaba uğrayıp katlolunmuş, Caziyetin çok gergin olduğunu ve hatta bu ğümü naklediyorum. Eğer doğru ise ki caklardır. Bu suretle İzmir gümrüklerinnib Efendi ise ömrünün sonuna kadar yalan olması için sebeb görmüyorum Ha de de muamelâtta azamî kolaylık ve sügerginliğin son haddine kadar yükselmiş ikbal içinde yaşamıştır. bulunduğunu göstermektedir. Son Elce tayın da, Suriyenin de bu manda işinden rat elde edılmiş olacaktır. M. TURHAN TAN zire vukuatı, Suriyeyi çok sarstı. Şam dolayı görecekleri daha çok şey var de Bir aylık varidat mektir. hükumeti birkaç gündenberi katolik matOğrendiğimize göre îstanbul gümrükFakat, her ne olursa olsun, Suriyede buatında neşredilen tafsilâttan anlaşılı Celâl Bayar, selâm resnıini ifa eden kıt'ayı teftiş ederken Ierinin geçen aya aid varidatı 5,781,252 yor ki Hasce vukuatı, Elcezirede Şam vaziyet son derecede gergindir. Eğer güliradır. Bunun 3,867,538 lirasını güm hükumetinin bütün manevî nüfuzunu kır nün birinde büyük hâdiseler çıkacak olurrük resmi teşkil etmektedir. C. T. mak için tertib edılmişti. Bugün Hasce'de sa havret etmiveceğiz. Mart ayının İstanbul gümrükleri variSuriye valisi oturuyor; fakat, hükumet datı 6 milyon küsur lira idi ve bu miktar konağında kapalı bir halde ve Fransız son senelerin rekorunu teşkil ediyordu. askerlerinin himayesi altında. Bütün hükumet memurları gündüz hükumet dairesinde çalışıyorlar ve gece de orada yatıyorlar. Çünkü bunlar dışarı çıkacak olurlarsa halkın taarruzuna uğrıyacaklarmış! Suriyenin bir vilâyet merkezinde vaUnin Fransız askerlerinin himayesi altında yerinde oturabilmesi, memurların da Ikrısad Vekâleti başmüşaviri Van der hükumet dairelerinden dışan çıkamıyarak Porten'in riyaseti altında bir heyet dün mahsur bir halde iş gömeleri ne demek İzmirden şehrimize gelmiştir. Esas iti olduğunu izaha hacet yoktur; Elcezirede barile yünlü mensucat sanayiine yüz kiSuriye hükumeti yok demektir. losu bir lira gümrük resmile verilmesi muŞam Vatanileri vaziyetin bu vahame karrer 650,000 kiloluk kamgarn ipliği tini anlamıyor değillerdir. Şimdiye kadar tevziatile meşgul olacak olan bu heyete Fransızlarla anlaşarak, onlarla dost ve İktısad Vekâleti tarafından daha mühim müttefik münasebetleri tesis ederek Suri vazifeler de verilmiştir. Başvekilimlz, karşılama merasiminde bulunanlar arasında., yenin nisbî istiklâlini olsun temin etmek Oğrendiğimize göre bunların başmda, istiyen Cemil Beyin artık yorulmuş oldu eski Alman anlaşmasmm hususiyetlerin • Dünyanın bazı büyük şehirlerinde, ğu söyleniyor. Vataniler, vaziyetteki bu den istifade ederek memleketimize küllibirer mumya müzesi vardır. Buraya vahameti görerek Şamda bir kongre ak yetli mikıarda giren yünlü mensucatın vümeşhur tarihî şahsiyetlerin balmu dettiler ve bu kongrede uzun uzun müza cude getirdiği muazzam stok karşısmda nrundan yapılma şekilleri konur. En kereler yaptılar. Kongrenin vardığı neti yünlü mensucat sanayiinin ne derece meşhuru Londrada bulunan bu müzeceler hakkında simdiye kadar hiç birsey mutazarrır oldacağı bulunmaktadır. Venin san'atkârı, İngüterede olduğu kan.esredilmedi. Rivayet edilen başlıca şey, tâlet bu zarann derecesine göre yerli sa Prens Ferdinand ve karısı Prenses Kira dar bütün dünya futbol âleminde, alâbusrün üç vezirden mürekkeb olan hüku nayii koruyucu tedbirler alacak ve icab Doorn 4 Doorn şatosunda bugün ka ile takib edilen Kral kupasmm bu meti genisletmek, kabineye iki aza daha ettiği takdirde muafivetler verecektir. Prusya Prensi Ferdinand'la Rusya sene finale kalan iki takım kaptanım ilâ\e etmektir. İstiklâl muahedesini FranPrensesi Arşidüşes Kira'nın izdivaclan pek canlı bir surette vücude getirmis VEFAT sız parlamentosuna tasdik ettirebilmek yapılacaktır. Davetlilerin büyük bir kısmı tir. Selânik Mevlevi şeyhinin torunların daha dünden gelmiştir. Yeni evliler, ev icin herşeyi yapmıs olan Cemil Beyin Yukarıki resim iki takımın balmu şjmdiye kadar buna muvaffak olamayışi dan ve Devlet Demiryolları memurla velâ Almanyaya ve oradan da dünya semundan kaptanlarım el sıkışırlarken sövlenfld'çhne göre, artık onu da, mensub rından Kemal, Şişe, cam fabrikası me yahatine çıkacaklardır. (a.a.) göstermektedir. Yere çömelip Preston olduğu fırkayı da son derecede sinirlen murlarından Necati Erbaturun annetakım kaptanının çorabını düzelten kuleri, gümrük memurlarından Agâh Or Büyük bir otomobil yarışına dirmistir. lübün antrenör veya menaceri değil caym, kimyager Tahsin Altayın ka balmumcu san'atkârdır. Difer taraftan Şamdaki bu sînirli va ymvalideleri Bayan Müberra 4/5/938 hazırlık 71'yehn çok ileri gittiğini gösteren bazı r> çarşamba günü vefat etmiştir. Cenazesi Nevyork 4 Amerika gazeteleri, vayetler daha var. Hükumetin ittifak mu bugün Bakırköydeki evlerinden kaldı meşhur İtalyan şampiyonu Nüvolari Kilis (Hususî) Şehrimizin Kemaliye rnektebinde açılan mekteb Devlerin ve devrimlerın destanı 1 anı ahedesine zevl te«kil etmek üzere ve Su nlarak öğle namazım müteakıb Bakır nin bu ayın otuzunda İndiyanapolis'te kurslarından biri genc kızlara tahsis edilmiştir. Muallime Şefkat Turanın • De 37 sayfa 10 kuruş. a yapılacak olan beş yüz millik otomobil ders verdiği bu kısımda müdavimlerin hepsi de diploma almağa muvaffak riye istiklâlinden bir hayli fedakârlıklara köy aile kabristanma defnedilecektir. Yazan : Dr. Ziya Kaya katLanmak suretile Fransızlarla yaptığı Kederdide ailesine sabırlar ve merhu yanşına kaydedilmiş olduğunu haber olmuşlardır. Yukarıdaki resim diploma alanları muallimlerile birlikte gösteriyor. vermektedirler. Remzi Kitabevi istanbul yeni itilâflar meselesi de muallâkta duru meye Tanrıdan rahmet dileriz. Londra gazeteleri şayanı dikkat bir hâdisenin haberini veriyorlar. Bu haberin metni şu: «Taze Avustralya şeftalileri, kaysıları, erikleri, kirazları ve sair meyvaları Brisbane Star vapurunun, havası bir nevi gazle doldurulmuş depolarında, mükem mel bir surette ve aynen hassalarını muhafaza eder bir halde Londraya vâsıl olmuştur.» Şu buluş ve onu bize ulaştıran gazete havadisı, başka memleketler ıçın bılmeyiz amma, bizim için çok, amma pek çok enteresandır. Bunu okuyunca, senelerdenberi üzerinde meşgul olageldığimiz ve fakat ıtiraf etmek lâzım gelir kı henüz tam manasile müsbet bir netıce alamadı ğımız yaş meyvalarımızın hali gözümü zün önünde canlandı. Muhtelif zaman larda bazı mütehassıslann ( ! ) tecrübeleri tetkik edildi. Şu veya bu şeklin neticelerile uğraşıldı. Fakat elân işimize yarıyan yol bulunamadı. Okyanusları aşarak Londraya gelen ve İngilizlerin eline taptaze sunulan Avustralya şeftalilerine, kaysılarına, enklerine, kirazlarına bu mukavemet ve sihri bahşeden gazin şimdiye kadar bilinen ve tecrübesi yapılan nesnelerin hepsinden yüksek bir vasıfta olduğu anlaşılıyor. Bunun üzerinde ehemmiyetle durmak herhalde çok faydalı olacaktır. Boğazlardaki faaliyet Başkasına ciro edilen dua raporu devletlere verildi Dört büyük kısmı ihtiva eden bu rapora bazı kroki ve cetveller de merbuttur PENCERESİNDEN ç arkadaş, havanın güzelliğinden şevke gelerek, dolaşıyorduk. Önümüze dilenci mi, aşk satıcısı mı olduğunu pek de kavnyamadığım düzgün kılıklı, yırtık yüzlü bir kadm çıktı. Sağımda yürüyen genc dostuma sokuldu: Gümrük ıslahatı İstanbuldaki tecrübe iyi neticeler verdi (^Başvekilimizi Ankarada karşılama j ( Londra Mumya müzesinde ) Prusya Prensi Rusya Prensesile evlendi Bu işlerle meşgul olacak bir heyet şehrimize geldi Kamgarn ipliği ve yünlü mensucat Kilis Millet mektebi kurslarını bitirenler KEL OGLAN LR ul J | I