21 Temmuz 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

wt *£B£ Atatürke ithaf Camhariyet, bugün Boğazlar bayravm münatebetilm çtkardtğt kale nüshanm Çanakkaleyi lemeği millî bir borc bilir. Çanakdort defa kartarmif olan Ulu öndere ithaf ey Boğazlar Mukavelesi Dün Akşam imzalandı Boğazlar Davasının Bilânçosu IIIHimilHlllllllnillMHlmiMIIIIIHIHIMmHllllllllinilllllltlHIIIIIIIIIIHIMHMIIIIHimHIIIMIHMimMllimimi J077 İSTANBUL • CAĞÂLOĞLU c ı 01 T mie S3yi! 4d/l Telgraf ve mektub adresi: Cunılıurlyet, İstanbul Posta kutusu: Istanlral, No 246 ö3İI 21 T6fHIT1liZ 1936 Telefon: Başmuharrlr n evl: 22366 Tahrir heyetl: 24298 İdare YB matbaa tasmlle Matbaacılık ve Neşrlyat Şirketl 24299 . 24290 umhuri Çanakkale sayısı: 16 sahife tsmet înönüne Savaşta ve bartfta eli! Muvaffakiyetle ittiklâl ntlhumuzun Atatürk&n bağladığtn Lostat MontrS kon doferanaile ikmali bahtiyarlığmdan line gelmiş millet adına layt, Camhariyet, »eni de tek halb hakatlaluyor. 13 yıllık bir ayrılıktan sonra ebediyete kadar sürecek bir kavuşma... nilllllMIIIIIIHIIIIIIIIItniHIHIIIIIIIIIIIIIIllllllllllllllllllllllllllllllllllııııııı ııııııııııııı ııııı ıııııı ıııııııı IIIII.II,>. ,. Ordumuz dün Gece Karadeniz Boğazına girdi! Çanakkale bugün öğleyin işgal edilecek, bütün donanma Boğazlara gitti Dün gece; Montrö Konferansınm imzası haberi gelir gelmez kahraman ordumuzun İstanbulda bulunan kıt'aları tarafından Karadeniz Boğazı işgal edilmiştir. Anadolu yakasından gelen piyade, topçu, makineli kıt'aları, halkın muazzam tezahüratı arasında Usküdar iskelesine gelmiş ve buradan muhtelif vapurlarla Boğaza hareket etmiştir. Zaten gündüzdenberi çok fazla bir [Arkast Sa. 9 sütun 4 te] Türk milleti, üzerine düşen vazifenin ehemmiyetini pek iyi biliyor rtık halrikî kıymet ve ehemmiyetini tebarüz ettirerek dünyanm en önemli meselelerinden biri olduğunu açıkça söyliyeceğimiz Boğazlara verilen son rejimdeki muvaffaldyet ve isabetten dolayı başta Cumhuriyet hükumetimiz olduğu halde cümleyi tebrik ederiz. Boğazlardaki açiklıktan î«fırab ve endişe duyan Türk milleti bizim bu en hassas noktalarımızda tesis olunan emniyetten dolayı alabildiğine memnun, müsterih, miite şekkir ve müftehir olmakta yerden göke haklıdır. Montrö müzakereleri, meselenin büyüklügü ile mütenasib diyebileceğimiz bir şekilde çetin oldu. Oradaki murahhas heyetimizin hakkımızı ve hakikatleri müdafaa ermekte gösterdiği gayret ve muvaffakiyeti överek anmak vazifemizdir. Türk murahhas heyeti reisi olan Dış îşleri Bakanımız Doktor Tevfik Rüştü Aras bu büyük meselede Cumhuriyet hükumetimizin bütün düşüncelerini hakkile tecelli ettirmiş, olmakta milletin takdir ve şükranma hak kazanmıştır. Müzakerelerin çetin safhalannda ken; di noktai nazarlannın müdafaası takib ettiğimiz meşru dava ile tearuz ettiğindsn dolayı bazı ecnebi murahhas heyetlerinin hareket tarzlarını bilıstırar şiddetle tenkid etmiş olmakhğımıza mukabil bugün vanlan makul ve âdil neticeden dolayı o murahhas heyetlerinin hepsine en candan teşekkürlerimizi sunmak hislerile meşbu bulunduğumuzu söylemekle ancak hakikate tercüman olmuş oluruz. Ingiliz siyasetinin bu bizim hayatî davamızda ennehayet İngiliz karakter ve vakanna pek yarasan centilmenlikte karar kılmış olduğu Türk milletinin gözünden kaçmış degildir. Vefakâr dostluğile maruf olan Türk milleti Boğazlar meselesinin son seklinde Ingiltereden gelen çok dostça hareketin kıymetini pek iyi biliyor ve pek İyi bilmekte devam edecektir. Onümüzdeki parlak ve güzel neticenin bu suretle taahhukuna bütün murahhas heyetler derece derece yardım etmişlerdir. Bu neticeye varabilmek için çekilen zorluklan meselenin büyüklüğünden ileri gelme zaruretler telâkki ediyoruz. En ziyade dostumuz olan ve en ziyade anlayış ve kolaylık beklediğimiz bazı memleketlerin murahhas heyetleri bile bizi yordu. Bu hareket tarzında devletleri idare eden şeflerin hakikî ve dost düşüncelerini olduğu gibi tecelli ettirememiş olmağa ve şahsî hislere pay ayırmak kabil olmakla beraber biz nihayet elde edilen müspet netice önünde bu tefemıat üzerinde dahi durmağa asla lüzum görmüyoruz. İyi biten herşey iyidir. Boğazlar meselesinin yeni rejimindeki îyilik ise Türk emniyetile beraber hakikaten sulha dahi hizmetindedir. Yeni mukaveleyi imza edenlerin hiçbiri bundan îdolayı hiçbir zaman pişmanlık duymıyacaklar, bilâkis bu eserle pek iyi bir iş görmüş olduklannı her fırsatta takdir edeceklerdir. Bunu kendilerine en kat'î surette temin ederiz. Türk milleti yeni Boğazlar rejimile kendi ü*zerine düsen vazifenin ehemmiyetini pek iyi biliyor. Bilânçoyu ikmal etmiş olmak için biraz da Boğazların yakm millî tarihteki «afhalannı seri bir bakışla gözden geçirelimr Memlekette büyük bayram Dün, bütün Türkiye muazzam tezahüratla yeni zaferi kutluladı Dün gece; bütün Türkiye büyük bir bayram daha yaşadı ve kutluladı. Atatürkün dâhi irade ve idaresile zaferden zafere koşan Cumhuriyet hükumeti, ebediyen Türkün olan sevgili Boğaz larımızdaki mukaddes Türk hakkım Montröde bir daha hüccet altına aldı. Montrö konferansınm neticelertmesi ve Boğazlann tahkimi hususundaki hakkımızın tasdıkı memleketin her tarafında derin sevincle karşılanmış, dun gece büyük bayram yapılmıştır. Manen Çanakkalenin ikinci defa is tirdadından daha az ehemmiyetli ol mıyan bu zafer dün gecedenberi memleketin her tarafmda candan ve gönülden kutlulanmaktadır. Dün geceyansı muahedenin imzalandığma dair gelen haberler her tarafa ve büyük meydanlarda bekleşen halka telgraf ve radyolarla ilân edilmis, vapurlarm bu haberi ! ılân eden düdük sesleri her tarafta neş'e uyandırmıştır. Dün geceyarısında başlıyan tezahürat bugün akşama ka dar ve bütün azametile devam edecektir. Dün geceki tezahürat Dun gece daha erkenden muazzam bir halk kalabalığı şehrin muhtelif yerlerinde toplanmağa başlamıştı. Kalabalığın en ziyade Fatihte, Şehremininde, Üskudarda Doğancılarda, Kadıköyde Belediye dairesi önünde, Sarıyerde ve Eyübde tekessüf ettiği göze çarpmakta idi. Bu büyük günün şerefine 12 ye ka dar açık durmalarma müsaade edilen dükkânlar. sureti mahsusada donatüan müesseselerden etrafa yayılan ışık sa ğanağı şehre başka bir hüviyet veri yor, herkes şen şatır, bir zafer bayra mının^taşkm heyecanını yaşıyordu. Meydanlara yerleştirilen bando mız kalar, orkestralar ve bazı yerlerde o parlörler durmadan millî marşlanmızı çalıyor, etrafa kan dökülmeden kaza nılan bu büyük zaferin tam kokusunu sindirmeğe çalışıyordu. Tam on ikiye doğru heyecan büsbütün artmağa başlamıştı. Halk sabırsız lanıyor, bir an evvel büyük müjdeyi veren düdük seslerini işitmek istiyor muşçasma göz kulak kesiliyordu. Filhakika, birkaç dakika sonra, bü tün memleketin tek bir kulak halinde, {Arkast Sa 10 sütun 5 te] Bugün, 13 senelik hasretlilerin kavuşma günüdür^Onlar, Türk ordusile Boğaz kıyıları, Osmanlı Türklerinin Çana kkatle'Bogazınaj hâkim oldukları gündenberi, altı asırdır hiç birbirlerinden aynl mamışlarclu Onun içuıdirki^ 1923 ten 1936 ya kadar süren on üç yıllık hasretin hicrara, çok at'ı ve ç<Jc uzun oldu. Fakat, işte nihayet, bugün"tekrar birbirlerine .kavuşüyor, "gene birbirlerile kucaklaşıyorlar. Türk süvarilerinin atlan gene Menderesin ve Kocaçayın sulanndan içecekler, Türk piyadeleri, 55,000 kah rsmanın baştanbaşa bir Türk şehidliği haline koyduğu Gelibolu yanmadasında, o mütevazı şehid Mehmedcik abidesini tavaf edecekler. Boğazın mavi sulan kıyısında 13 senedir* küskün ve derdii ujşuyan o eski tabyalar yeni Türk topla rile, son sistem Türk topları da o gazı tahjcalarla sarmaşdolaş olacaklar. l3.jîîUık bir ayrılıktan sonra ebediyete kadar sürecek bir kavuşma... Bugön,bu x kavuşma bayramında, Boğazın iki kıyısındaki Anadolu Hamidive, [Arkası Sa. 4 sutun 4 tei Umami Harbin en büyük vakıattnt füphesiz Çanakkale müdafa • st teşkil eder. Cihanın tarihine ba müdafaa ile istikamet verilmistir. Ne hacet, Çarlığı devirerek Rus ih~" YUNUS NADİ lArkası Sa. 10 sütun 4 te} Montrö 20 (Sureti mahsusada giden arkadaşımızdan) Bugün Boğazlar konferansınm imzalnacağı sade burada değil, bütün Avrupada, ve belki bütün dünyada malum bulunuyordu. Montröpalasta, daha sabahtan itibaren fevkalâde günlere mahsus bir hava içinde çalkanıyordu. Bütün ecnebi murahhaslar ve gazeteciler daha öğleden evvel otelin lonlannda toplanmışlar, beşuş bir çehre ve neşeli bir samimiyet içinde, öğleden sonra olacaklara intizar ediorlardı. Akşam saat onda toplanan konferans heyeti umumiyesine gene M. Brüs riyaset ediyordu. Karar ve netice belli olduğu için koca konferans bir arkadaş meclisi gibi sıcak bir samimiyet havasile çalkanıyordu. Nihayet saat onu biraz geçtikten sonra, hazıruna, Boğazlar muahedesinin imzaya hazır olduğu bildirildi. leisin kısa sözlerini müteakıb ilk ola ontröde yapılan imza merasimi Mukavele dün gece saat 10 buçukta büyük merasimle imza edildi rak Bulgar murahhsı mukaveleyi imzaladı. Onu Alfabe sırasile diğer murahhaslar takib etti. Bu heyecanh manzara alkışlarla karşılanıyordu. Bundan sonra her heyeti murahhasa reisi bir nutuk söyliyerek Cumhuriyet Türkiyesinin sulh yolundaki şayanı hürmet hizmetlerini muhabbetle yadetti ve Montrö konferansınm bu müspet neticeyi almasından doğan umumî sevinci tekrarladı. • Türldye Hariciye Vekilinîn nutku • bilhassa candan allaşlandı. Aylardır bu sona varmak gayretile çok yoruIan Rüftü Aras, bugün, milletine has bir kudretle canlanmış, mütebessim, şen, beşuş görünüyor; dünya milletleri mümessillerine millî hükumetin bütün satvet ve şetaretile misafirlerine teşekkür ediyordu. garistan ve Türkiye hükumetleri imzalamıştır. Japonlar bazı ihtirazî kayidler dermeyan etmekle beraber muahedeyi imzala maktan da geri kalmamıslardır. Londra radyosunun verdiği malumat Londra 20 (Hususî) Bu gece alınan malumata göre Türk ordusu Karadeniz Boğazına girmiştir. Çanakkaleye girecek olan Türk kıtaatının oradaki Türk, Ingiliz ve Fransız mezarlıklarına birer çelenk koyacağı da haber verıl * mektedir. Bu hareket Londrada sempati uyandırmıştır. Gene bir habere göre Türkler, Mon trödeki diplomatik zaferi tes'id için Çanakkalede bir abide dıkeceklerdir. Ziyafet Nutukları müteakıb Türkiye Hariciye Vekilinin delegeler için hazırladığı ziyafet başlamıştı. Bu toplantı, çok samimî bir aile taplantısı halini almıştı. Bilhassa, Montröye bugün gelen Rumen Hariciye Nazırınm spiri tüel mevcudiyeti bütün içtimaa can veriyordu. Bu sırada Türkiye Mat buat Müdürü de, Montrödeki ecnebi gazetecilere bir ziyafet vermekteydi. Atatürkün sözleri Atatürk Montrö muahedesinin ımzası dolayısile milletin göster diği büyük tezahür karşısında hissiyatmı şu suretle izhar etmiştir: < Milletinin yüksek seciyesine, ordusunun bükülemez bazusuna ve medenî beşeriyetin aldatılamaz bonsansına dayanarak ve güvene rek kullanılan zekâ, lojık ve ener jinin, bütün beşeriyetin muhtac olduğu sulh ve huzur bahşeden neticeler doğurabileceğinin bir delili olan Montrö konferansı eseri cidden sevinmeğe ve seviııdirmeğe değer bir tarihî hâdisedir.' Çanakkale tahkimatı Londra 20 (Hususî) Bu akşam alınan malumata göre Boğazlarda yapıaDün Boğazlar mukavelesini ıngiliz, cak asrî tahkimat 80 milyon İngiliz liraRomanya, Avustralya, Fransa, Rusya, sına mal olacaktır. Japonya, Yunanistan, Yugoslavya, Bul[Arkası Sa. 10 sütun 1 de] Murahhas devletler