20 Mayıs 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi înci cüzü çıktı Yeni devletin Kuruluş ve işleyiş Sistemine bir bakış nkarada Dördüncü Partı Kurultayının toplanmaları biltıkten sonra orada konuşulan meselelerin anlaşıhş ve söyleniş şekilicrine göre yeni Türk devletinin hangi temeiIer üzerinde kurulmuş ve hangi yönetlere doğru gitmekte bulunmuş oldugunu da genel olarak bir iki sözle belirtmek faydasız sayılmasa gercktir. Cumhuriyet Türkiyesi Türk halkınm hakikî iradesine dayanan yepyeni bir devlettir. Bu h a k i k î irade kelimeleri üzerinde çokça durulmasını istiyeceğiz. Çünkü yeni Türkiye devletinin karakteristiği buradadır. Yeni Türk devleti, Türk halkının kendisınden doğmuştur. Denebilir ki o halkm kendisidir. Veya birdenbire böyle o'mak o kadar kolay dcğilse onun gidişi en sonunda herhalde böyle olmağı elde edecek sekilde ve yolda yürümek olacakhr. Cumhuriyet Halk Partisinin Dördüncü Kurultayı kouuşmalanndan çıkanlabilen ilk genel anlarn işte böyle olarak kısaltılabılir. Bizi bu düşünceye götüren muhakeme unsurlan meydandadır: Parli Kurultayı, ülkedeki tek partinin «enel .toplanışı halinde memleketin her yanuu ve ulusun hemen hepsini göslerdi, ve ülkenin bütün isjerini gözden geçirdi. Bir haftalık bir toplantı müddeti içinde bu işlerin hepsi birer birer incelenmif olamazdı tabii. Fakat şöyle böyle dokunmak şeklinde olsa da Kurultayın incelemiyeceği hiçbir mesele olmadığı görüldü. Bu ulusal kuvvetin genel bir belirtilişidir. Kanuni olarak bütün kuvvetler Türkiye Büyük Kamutayında toplanır amma asıi egemenliğin ulusta olduğu da unutuiamaz. Kendisinde bütün ulusu ve ülkeyi göstercn bir kurultayin manası elbet sanıtSBnecegınaeıFçÖK daha geniştîf. "" Bu noktada filiyattan çıkaa şu hakikati gözönüne almak için Avruparun eski ve artık gerçekten eskimış seyyal parti hayatını gözlerimizden sılmeliyiz: Cumhuriyet Halk Partisine artık tek parti gözü ile bakıp durmakla doğruluk yoktur. Ona tek parti gözü ile bakmak, onun sanki ikincisi, üçüncürü o. labilirmiş gibi yanlış bir düşüncenin hayali içinde kalmak demek olur. Hayır, hakikat öyle değildir. Türkiyede tek parti zorla başatlık (hakimiyet) yapmıyor. Cumhuriyet Halk Partisi, .tek parti değil, ulusal partidir. Türk ulusu türlü partiler usulünden ve yolundan aynlmış, memleketi ulusça idare etmek sistemini yaratmıştır. Biz Kurultayda işte bu çok köklü temelin açılıp serpildiği hakikatini gördük. Dünyanm geçirmekte olduğu büyük devrimlere göre bu başlıbaşma bir devrirtıdir ki şimdiye kadar dikkat olunup açıklıkla adı söylenmemiştir. Biz ulusal partideki bu ulusal durumu bclirtmekle yürümekte olan bir hakikab sadece gözönünde canladınyoruz. Avrupada eskiyen, kuvvetten düşen nedir, parhmantarizm mi, yoksa çok partilcrin gürültülü hayatı mı? Biz öyle sanıyoruz ki ikincisinden dolayı birincisi. Uzun insanlık tarihinde rönesam (renaissance) ile refnrm (reforme) kendi zamanlannda inscinhğa hızh adımlar attıran büyük devrimlerdi. Ondan sonra burjuvazinin devrimleri geldi. Bunlar, hele sonuncular öyle büyük hareketlerdi ki yeni yeni fikirler onlara katıldıkça hep orada yer buluyor ve yürüyordu. Bu fikirlerin çeşidli olmalannın ve ona göre de türlü partilerin işe ziyanlan olmuyordu. " Fakat insanhk bu hızlannda ileri gide gide öyle bütünleşme çağlanna erişti ki arük partiler ulusların ihtiyaclarına yetmez bir hale geldi. Gerçek olarak şimdi artık üç beş avukat veya memurun nhısu temsil için bir yere topîanıp üç bcş parlak söylev vermeleri her yerde ulusal vicdanı kandırmıyor. kandıramryor. Her yerde ulus teklerinde başka bir canhlık peydî olmuştur. Bu canlanan ulusu başka şekiîlerde ve eğer imkânı varsa toplu olarak temsil edebilmek lâzımdır. Bu ya dikdatörlukla yapılabilir, yahud ulusun kendisini tek parti olarak değil, ulusal bir mahiyetle duruma başat (hâkim) kılmakla. Yeni Türkiye bu ikinci yolu tutmuştur. Ancak en doğru yol olan ulusal laşatlığm hakikî ulus egemenliğini 80 umhuriyet Onbirinci yıl sayı: 3 9 5 4 Teigwt *« mettur> •***: cumhurjyet! fatanbuı. po«t« kütnmı: tstanbni No. 24§ n matbaa taamlle M&tbaacüık Gazetemirfnîgfin Pazartesi 2 0 Mayıs 1 9 3 5 sahifedir J 16 Teıeton: BaşmuJuarrlr re evl: 22366. Tahrlr neyeü: 34298. İdare »e Nesrlyat Şlrketı 24299 24290. Varşovada mühim görüşmeler M. Laval ile M. Göring arasında üç konuşma Fransızlar «Bu görüşmeler iyiye alâmettir, Moskova yolculuğundan sonra beliren gerginliği gevşetmeye yarıyacaktır» diyorlar Varşova 19 (Telsizle) Mare şal Pilsudskinin cesedi bugün ebedi istirahatgâhına bırakıldı. Cenaze merasimi atılan 101 atım topla nihayet buldu. Cenaze merasimine iştirak eden yabancı murahhaslar şerefine dün Leh hükumeti tarafmdan bir ziyafet veril di. Bu ziyafette her murahhas heyeti için küçük küçük masalar aynîmışü. M. Laval ile General Göringin ma salan yanyana olduğundan iki devlet adamı fırsattan istifade konuştular. Bu görüşme Varşovada hakh olarak bü yük bir alâka uyandırdı. Öğleden sonra M. Laval ile General Göring, Kont Potockinin evine davet edildiler. iki hükumet adamı konuşmalanna orada da devam ederek. Krakovide bir o telde daha uzun müddet görüşmek arzusunu gösterdiler. Bu toplantı saaat 18 den 20,45 e kadar devam etti. M. Laval bu sabah Varşovadan Parise hareket etmişrir. M. Lavcdin beyanatt Cracovie 19 (A.A.) M. Uval Roma konferansı Yugoslavya ve Romanya iştirak etmek istediler İki devlet Türkiye ile Yunanistanı da temsil edecekler Atina 19 (Hu „ . susi) Gazete lere O5re Ro manya ve Yugos lavya hükumet leri haziranın ilk günlerinde top lanacak olan Roma konferansına iştiraklerini iste • mişlerdir. Roma konfe ransında konuşu Romanya Dtş Işle lacak meseleler ri Bakant M. bu iki devleti şidTitalesko detle alâkadar etmektedir. Bundan başka konferansta mevzuu bahsola cak olan Bulgaristanın silâhlanması meselesi de Balkan Andlaşması dev letlerinden Türkiye ve Yunanistanı bilhassa alâkadar etmekte bulundu • ğundan Romanya ile Yugoslavya konferansta Türkiye ve Yunanistanı da temsil edeceklerdir. Fransa ile Çekoslovakya, Romanya ve Yugoslavyanın konferansa iştiraklerine müzaharet edeceklerdir. Moskovadaki hava faciası Maksim Gorki tayyaresi nasıl parçalandı ? Hava devinin yere düşen parçalarından biri sofra başında yemek yiyen bir aile halkmı, diger bir parçası da kolkola gezen bir çifti öldürdü Maksîm Gorki tayyaresi ı Moskova hususi muhabirimiz evvelki gece Sovyetlerin 75 kisilik Mdksim Gorgi tayyaresinin diğer bir tayyare ile çarpışma neticesi parçalanarak düştüğünü bildirmişti. Muhabirvmizle Anadolu Ajansmın dün bu facia hakkında verdıkleri tafsilâtı aşağıya sıralıyoruz: Moskova 19 (Telsizle) Maksim Gorgi tayyaresinin düşmesine bu tayyare ile oeraber uçan bir antrenman tayyaresinin havada cambazlık yap mağa kalkışması sebeb olmuştur. tki tayyare çarpışınca Maksim Gorgi üç parça olmuştur. Asıl ana parça bir eve duşmuş. evde bu nrada yemek sofrası «başında bulunan aile halkını, diğer bir parça da yeni nişanlanmış bir çıfti öldür(Arkan 7 nci tahifede) Frantız Dış ışlmri Bahanı M. Laval O€ Alman Hava Bakant General Göring bugün M. Göringle yaptığı konuşmalardan sonra gazetecilere beyanatında konuşmalannın çok ilginli oldugunu ve (Arhan 11 inci tahifede) Alî Iktısat Meclisinin kalkmaşı kararlaştı Hükumet 935 bütçesinden MecHs tahsisatınm çıkarılmasına muvafakat etti Ankara 19 (Telefonla) 1927 de tesis edilmiş olan Âli îktısad meclisinin ya da ha başka ve geniş teşkilâtlı bir şe kilde kurulması ve yahud da kaldınl ması uzun zamandanberi mevzuu bahisti. Başvekâlet bu seneki bütçesine Bütçe Encumeni Âli îktısad mec rein Hatan Fehmi lisi masrafı olarak 13,300 lira koy muşsa da bütçe encumeni bu tahsisatı kâmilen çıkarmaktadır, hükumetle de mutabık kaldığından ÂK tktısad meclisinin bir hazirandan itibaren lâğvı emrivaki halini almıştır. Bütçe encumeni Ekonomi Bakan lığı teşkilâtının ihtiyaclan karşıhya cak derecede genişletilmiş olması ve bu teşkilâtm Âli îktısad meclisine aid vazifeleri de yapabilecek vaziyette bulunması sebebile bu teşekkülün Iâğvını muvafık görmüş, hükumet te bu gö rüşe iştirak etmiştir. Âli fktısad medisinde muvazzaf oIan memurlar esasen fazla değildir. (Arhan 11 inci tahifede) İdare âmirleri lazıran içinde yeni tayinler yapılacak Haziran ayı zarfmda münhallere tayinler yapılacaktır. Bu münhaller saylâvlıklara seçilenlerden açılmıştır. Bu meyanda ikinci umum müfettiş lik. nüfus ve iskân umum müdürlüğü, Istanbul müddeiumumiliği, Evkaf u fflum müdürlükleri de vardır. Bunlar (Arkan 12 nci tahifede) Romada verilen karar İtalya. Habeş meselesinin Cenevrede göi'üşülmesini istemiyor, dün M. Musolininin riyaseti altmda mühim bir toplantı yapıldı Roma | 9 (Telsizle) Uluslar Derneğinin bu seferki toplantısma Sovyetler Birliğinin Dış tşleri Bakanı M. Litvinof riyaset edecektir. Bu toplantıya Habeşistan meselesi hâkim ola cak. Habeşistanın müracaati tetkik edilecektir. Toplantıya iştirak edecek ltalyan heyetine Baron Aloizi Başkanlık yapacaktır Bugün Palazo Veneziyada M. Musolininin Baskanlığı altında bir toplantı yapıldı ve Cenevrede ltalyan murahhas heyetinin müdafaa edeceği noktai nazarlar tesbit edildi. Toplantıda Baron Aloizi ile kendisine refakat edecek mütehassıslar da hazır bulun dular. İtalya Habesistan meselesinin ruz nameden çıkarılmasını istiyecek, bu mesele ile meşgul olmanın Uluslar Kurumunun salâhiyeti haricinde oldu ğunu söyliyecektir. Italyaya göre Habesistan meselesi iki hükumet arasında diplomabk ve saitle doğrudan doğruya halledilebi lecektir. İtalya hükumeti 1928 tarihli muahedeye dayanarak Habeşlerin mu KENDİ KENDİMİZİ TENKİD Buğday Ofisi Yumurta gene doğmak uzeredır, fakat ortada hâlâ folluk yoktur. Yeni mahsul nerede ise gelıp çatacak, bizim buğday işi ise hâlâ eski tas, eski hamam halinde bulunuyor. Buğday suiistimalâtı diye etrajında nahak yere bu kadar gürültü yapılan iş sonunc olarak bize bellıbaşlı şunu göstermişti: Buğday alım satımtm Ziraat Bankasına havale edip îşin içinden çıkıvermek kâfi değil miş. Bu iş için ayn bir kurum (mü essese) vücude getirmek lâzımmıs. O gün, bugün adına meselâ (Buğday ofisi) denilecek olan bu müesseseyi kurmadığımız gibi onun nasıl kurulacağım adamakılh düşünmedık bıle galiba. Ziraat Bankası bu işin yalnız ban • kacıltğını, yani para verim ve alımınt yapsa yetecek. Üsttarafını azast, mütehassısı, yani bu işi bilir kimseler den itina ile seçilecek bir Buğday o/i«ine gördürmeli. Buğdaytn bu işe elverişli mütehassısı onun bilhassa ticaretini yapmış namuslu adamlar arasında aranuıp bulunabilir. Bir de teşkilâtı masrafa boğmamanın birinci şart oldugunu şimdiden kaydetmiş bulunalım, ve Ofisin biran evvel kurulT7Mwım temenni edelim. Casus Lâvrens öldü İngiltere radyosu, dün casus hakkında uzun boylu neşriyat yaparak Umumî Harbde Arabları bize karşı nasıl ayaklandırdığmı anlattı Baron Aloizi kabil tekliflerini reddetmeğe karar vermiştir. Paris 19 (A.A.) Matin gazetesinin Roma muhabiri diyor ki: «îtalya noktai nazanna gore, Ha beş anlaşmazhğı, Uluslar Kurumuna (Arkan 11 inci tahifede) Casus Lavrenrin kazaya uğradtğt yol, yattrddığt askeri hastahane, Arab ve tayyareci kıyafetinde çıkardmış resimleri Londra 19 (Telsizle) Lavrens ölmüştür. Bu akşam saat 19,30 da Londra radyosu bu haberi vererek casusun tercümeihalini bütün tngiliz Imparator luğuna bildirmiştir. Evvelâ ingilizce, sonra da almanca olarak bildirilen bu haberin sonunda radyo spikeri şu sözleri söylemiştir: «Lavrens Umumî Harbde Arablayükseltebilmesi için ulustan merkeze doğru olduğu gibi merkezden de ulus çevresine doğru yapılacak gayet önemIi ödevler vardır, ki bunlardan da başka bir beketimizde (makalemizde) koauşacağız. YUNUS NADİ n Türklere karşı ayaklandırmakla arsıulusal bir şöhret kazanmıştı.» Lavrens kimdir? Meşhur İngiliz casusu Lavrens birkaç gün evvel bir motosiklet kazasına uğramış, kafatası patlamış ve baygın bir halde askerî hastaneye yatınlmış tı. Lavrensi kurtarmak için tngiliz Kralınm operatörii Allen tarafından gös(Arkan 11 inet tahifede) Bugün 2 ncide : S Geçmiş zaman : Halid Ziya Uşaklıgil incide : Fen bahisleri: Şevket Birand, Görüşler, Görü nüşler, Siz de bu fikirde misinjz : Sabiha Zekeriya ncide : Sağlık bahisleri : Doktor Fahreddin Kerim uncuda : Almanya intibaları: Abidin Daver Polonya kadını : Ercü mend Ekrem Talu,'. nnenda : G. Saray Apollon maçı ncide : Ekonomi haberleri, Tarihten yapraklar : M. Turhan Tan üncöde Î Yaşıyan Meçhul asker 7 9 Cene AkrOpol Gfizide muharririmiz Ismail Habib S«vttkfta bu gttzel yazıst yartnki sayımizda 10 12 13 Lavrens ahrette! I